بۇ ماقالە نېۋيورك ئۇنۋېرسىتى ئىژتىمائى- تەبىى پەنلەر ئاسپرانتورىيەسىنىڭ دوكتۇرى ئارتور .C. خاسىئوتس يازغان " سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭدىكى سىياسى، ئىقتىسادى ۋە ھەربىي ئارىلىشىشلىرى تەتقىقاتى" دىگەن كىتاۋىدىن ئېلىنغان بىر باپتىن تەرجىمە قىلىنغان. ئاپتور نۇرغۇنلىغان تارىخىي ماتىرىياللار ئاساسىدا ئۇزۇن مۇددەت تەتقىق قىلىش ئارقىلىق 1928-يىلىدىن 1933-يىلىغىچە شىنجاڭنى سورىغان مىللىتارست جىنشۇرېن ھاكىمىيىتىنىڭ تەرەققى قىلىشى - ئۆزگىرىش جەريانىنى يورۇتۇپ بەرگەن ۋە سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ سىياسىي، ئىقتىسادى ۋە ھەربىي جەھەتتىن ئېلىمىزنىڭ بۇ غەربى- شىمالى چېگرىسىغا تەدرىجى سىڭىپ كىرىشى جەھەتتە قىممەتلىك تارىخىي ماتىرىياللار بىلەن تەمىن ئەتكەن، جوڭگونىڭ ھازىرقى زامان تارىخىنى ئىزدىنىشىمىز ئۈچۈنمۇ ناھايىتى پايدىلىق ماتىرىيالدۇر.



      1927 -يىلى نەنجىڭدا قۇرۇلغان گومىنداڭ ھاكىمىيىتى  سىياسى جەھەتتىكى ئاجىز ھالەتىنى ئۆزگەرتىيەلمىدى. بۇ 19- ئەسىرنىڭ كېيىنكى يېرىمى چىڭ سۇلالىسى كۈچلىرىنىڭ ئېغىر دەرىجىدە زەئىپلەشكىنىدىن باشلانغان ئاللىقاچان جوڭگونىڭ بىر ئالاھىدىلىگى بولۇپ قالغان ئىدى. چىڭ سۇلالىسىنىڭ زەئىپلىشىشى،  كۈندىن- كۈنگە يامراۋاتقان چىرىكلىك، تۈزۈمنىڭ كۈچسىزلىگى ۋە باج ئىشلىرىغا بولغان كونتروللۇقنىڭ تەدرىجى يوقىلىشىنى ئۆزىگە ئىپادە قىلغان ئىدى. 1911-يىلى مەركىزى ھۆكۈمەت ئاغدۇرۇلغاندا يەرلىك ھەربىي ئاتامانلار ھەرقايسى ئۆلكىلەردە ۋە جۇغراپىيەلىك رايونلاردا ھوقۇق ۋاكوومىنى تولدىرىدىغان ھالەت شەكىللەندۈردى، كەلگۈسىدە جوڭگونى قايتىدىن بىرلىككە كەلتۈرۈش ۋە كۈچلۈك بولغان مەركىزى ھۆكۈمەتنى قايتا قۇرۇپ چىقىشنىڭ ئاچقۇچى دۆلەت- ھۆكۈمەت ئۈچۈن بىر ئۈنۈملۈك تەشكىلىي ئورگان قۇرۇپ چىقىش ئىدى.
       گومىنداڭ مۇشۇنداق  بىر ئۇزاققا سوزۇلغان ، دۆلەت- ھۆكۈمەت ئۈچۈن ئېھتىياجلىق بولغان تەشكىلىي ئاپارات قۇرۇپ چىقالمىدى، گېنېرال جاڭجېشىنىڭ ھۆكۈمىتى تەرەققى قىلىپ چەكلىك بولغان ، نىسبەتەن ئېيتقاندا ئۈنۈمسىز ۋە بىر پارتىيە ھاكىممۇتلەقلىگىدىكى مۇستەبىت ھۆكۈمەت بولۇپ قالدى. ئۇ، مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان يەرلىك مىللىتارست ھاكىمىيەتلەرگە  ئوخشىمايدۇ ، چۈنكى ئۇ تېخىمۇ چوڭ بولغان جۇغراپىيەلىك رايونلارنى كونترول قىلغان ۋە خەلقارا جەمىيەتنىڭ  جوڭگونىڭ رەسمى ھۆكۈمىتى--  دەپ ئېتىراپ قىلىشىغا ئېرىشكەن.  ئۇنىڭ دۆلەتنى بىرلىككە كەلتۈرۈش ۋە ئىقتىساتنى راۋاجلاندۇرۇش جەھەتتە يولغا قويغان سىياسىتى چەكلىك مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشكەن، قانداقلا بولمىسۇن، ئادىللىق بىلەن باھا بەرگەندە،  كۆپچىلىك شۇنى  ئېسىدە تۇتۇشى كېرەككى 1945-يىلىدىن بۇرۇن گومىنداڭنىڭ زېھنىنى مەركەزلەشتۈرۈپ،  جوڭگودىكى چوڭقۇر ئىجتىمايى ۋە ئىقتىسادى مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىشىغا توسالغۇ بولغان سەۋەپ،  ياپونىيەلىكلەرنىڭ سالغان تۈرلۈك بېسىملىرى ۋە جوڭگوغا بولغان تاجاۋۇزىدۇر.
   شىنجاڭ بىلەن مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋىتى مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ ھوقۇقىنىڭ چەكلىكلىگىنى چۈشەندۈرىدۇ. ھەمدە شىنجاڭغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئۇ يىراق چەتكە ئورۇنلاشقان، خەۋەرلىشىش ئۇسۇلى ئىپتىدايى ۋە قالاق، شۇڭلاشقا ئۇنىڭ مەركىزى ھۆكۈمەت بىلەن بولغان ئالاقىسى ناھايىتى شالاڭ بولغان. مۇشۇنداق ئەھۋال ئاستىدا شىنجاڭ،  مەركەز بىلەن مۇناسىۋىتى بوش بولغان بىر شىتاتقا ئوخشاپ كېتەتتى، بەزىدە ئۇ مەركەزنىڭ تەستىقىنى ئالمايلا چەئەللەر بىلەن مۇناسىۋەت ئورنىتاتتى، بۇ خىل ھالەت شىنجاڭغىلا خاس بولمىغان ئىدى. 1931-يىلى 9-ئاينىڭ 18-كۈنى ياپونىيە جوڭگوغا تاجاۋۇز قىلىشتىن بۇرۇن، مانجۇرىيەنىڭ ھەربىي ئەمەلدارى چەتئەل بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان،  سۈيقەستگە ئوخشاپ كېتىدىغان ۋەقەلەرگە كۆپ قاتناشقان ئىدى. گەرچە گومىنداڭ ھاكىمىيىتى شىنجاڭدىكى بۇ خىل ئاشكارە ھەركەتلەرگە ئامالسىز قالغانلىقى راست  بولسىمۇ ، مەركىزى ھۆكۈمەت بۇنداق ھەركەتلەرگە قانۇنى ئەھمىيەتتىن ئەزەلدىن ئېتىراپ قىلمىغانلىقىمۇ راست ئىدى.
   1931-يىلى 3-ئانىڭ 23-كۈنى گومىنداڭ ھۆكۈمىتى جاكالىغان يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ تەشكىلىي تۈزىتىش قانۇنى گومىنداڭنىڭ يەرلىك ھۆكۈمەت ئۇقۇمىنى چۈشەندۈرىدۇ. بۇ ھۆججەت 21 ماددىدىن تۈزۈلگەن بولۇپ، ئارىدىكى باش 8 ماددا ئۇشبۇ ماقالە بىلەن مۇناسىۋەتلىك. 1- ماددىسىدا، يەرلىك ھۆكۈمەتكە پۈتۈن ئۆلكىنىڭ مەمۇرىيەت ئىشلىرىنى باشقۇرۇش ھوقۇقى بېرىلگەن، 2- ماددىدا، پەقەت دۆلەتلىك ھۆكۈمەتنىڭ قانۇنىغا مۇخالىپ كەلمىسە يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ ئۆز ئۆلكىسىدە ئۆزىنىڭ قانۇنىنى جاكالاشقا ئىجازەت بېرىلگەن. 3- ماددىسىدا، يەرلىك ھۆكۈمەت، يەرلىك ھۆكۈمەتكە تەۋە بولغان بارلىق ئۆلكىلىك ئورگانلارنىڭ بۇيرۇقىغا ۋە قارارىغا ئۆز ھوقۇقىنى ئىشلىتىدۇ،  دەپ بەلگىلەنگەن، 4- ماددىدا،  بىر ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت كومېسسىيەسىنى مەركەز قىلىشتىن ئىبارەت يەرلىك ھۆكۈمەت قۇرۇلمىسى لاھىيەسى ئوتتۇرىغا قويۇلغان، 5- ماددىسىغا، ئۆلكىلىك" ئىجرا قىلىش" كومېسسىيەسىنىڭ ھوقۇقلىرى تىزىلغان بولۇپ، كۆپ قىسىم ھوقۇقلار ئۆلكىنىڭ مەمۇرىيەت  ۋە خامچوت-سەرمايەت ئىشلىرى بىلەن مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەر.  ئۆلكىلىك" ئىجرا قىلىش" كومېسسىيەسى  رەئىسىنىڭ ھوقۇق- مەجبۇرىيىتى 6- ماددىدا چۈشەندۈرمەكچى بولغان مەسىلە بولۇپ، بۇ ھوقۇق- مەجبۇرىيەتلەر، مەمۇرىي نازارەت قىلىش پروگراممىسىنىڭ چەكلىمىسىدە بولىدۇ دىيىلگەن. 7- ماددىسىدا،  ئۆلكىلىك" ئىجرا قىلىش" كومېسسىيەسىنىڭ خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان رەئىسنىڭ ئورنىغا ھوقۇق يۈرگۈزىشى، 1 ئايدىن ئېشىپ كەتمەسلىگى كېرەك دىيىلگەن. بەلكىم بۇنداق بولغاندا دۆلەت،  رەئىسنىڭ ئورنىغا ئۇزاق مۇددەتلىك كادىر  ئەۋەتىشكە يېتەرلىك ۋاقىت  يار بېرىدۇ،  دەپ ئويلىغان بولىشى  مۈمكىن. 8-ماددىسىغا، ھەر بىر ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت قۇرۇشقا تېگىشلىك ھەرقايسى مەمۇرى ئورگانلار تىزىملىگى كۆرسىتىلگەن، ئۇلار: سېكرىتار  باشقارمىسى، ئىچكى ئىشلار مىنىستىرلىگى، مالىيە مىنىستىرلىگى، ماارىپ مىنىستىرلىگى ۋە قايتا قۇرۇش مىنىستىرلىكلىرىدىن ئىبارەت، ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت يەنە يېزا ئىگىلىگى مىنىستىرلىگى، كان ئىشلىرى مىنىستىرلىگى ۋە سانائەت مىنىستىرلىگى قۇرۇش ھوقۇقىغا ئىگە، ئەگەر ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت يۇقۇرىدىكى 3 مىنىستىرلىكنى قۇرۇشنى خالىمىسا ، قايتا قۇرۇش مىنىستىرلىگى بۇ جەھەتتىكى ئىشلارنى باشقۇرىدۇ  دەپ كۆرسىتىلگەن.
  
   سېكرېتارىيەت باشقارمىسىنىڭ ۋەزىپىسى تۆۋەندىكىلەردىن ئىبارەت: ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ پۈتۈن مەخپىيەتلىك ئىشلىرى ۋە يىغىنلىرى، ھۆججەت لاھىيەسى يېزىش، ساقلاش، تارقىتىش ۋە تاپشۇرۇپ ئېلىش ئىشلىرى. ھەرخىل ئىستاتىسكا ماتىرىياللىرى ۋە دوكلاتلارنىڭ لاھىيەسىنى يېزىش، ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ تۈرلۈك تامغىلىرىنى كونتىرول قىلىش. سېكرېتارىيەت باشقارمىسىدا بىر باش سېكرېتار بولۇپ، ئۇ ئۆلكىلىك" ئىجرائىيەت" كومېسسىيەسى رەئىسىنىڭ بۇيرۇقى بىلەن تۈرلۈك ئىشلارغا مەسئۇل بولىدۇ.
   ئىچكى ئىشلار مىنىستىرلىگى تۆۋەندىكى تەرەپلەرگە مەسئۇل : ناھىيە- شەھەرلەردىكى ھەر دەرىجىلىك ئەمەلدارلارنى تەيىنلەش ۋە ئېلىپ تاشلاش، ناھىيە- شەھەرلىك ئاپتونوم ھۆكۈمەت ۋە مالىيە، ساقچى ۋە يەرلىك بىخەتەرلىك، ئىشچى- مۇئاش ماجرالىرى، ئومۇمى ساقلىقنى ساقلاش، تۇپراق ئۆلچەش، زىمىن بېجى يىغىش ۋە سايلام.
   مالىيە مىنىستىرلىگى خامچوت تۈزەشكە ۋە ئەڭ ئاخىرقى ھېسابات- دوكلات جەدۋىلى تۈزەشگە مەسئۇل، ئۇنىڭدىن باشقا ئۆلكىدىكى بارلىق كىرىم- چىقىمغا مۇناسىۋەتلىك ئىشلار ئۇنىڭ نازارىتى ئاستىدا بولىدۇ.
   قايتا قۇرۇش مىنىستىرلىگى تاشيول، تۆمۈريول ۋە دەريا- ئېقىن ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇشقا مەسئۇل، ئەگەر يېزا ئىگىلىگى، سانائەت، كان ئىشلىرى ساھەسىدە  ئايرىم ھالدا مىنىستىرلىك قۇرۇلسا، ئۇ تۆۋەندە كۆرسىتىلگەن جەھەتلەرگە مەسئۇل: يېزا ئىگىلىكى باشقۇرۇش ۋە تەرەققىيات، ئورمانچىلىق، بېلىقچىلىق، كانچىلىق، يېزا ئىگىلىگى سۇغۇرۇش ئىشلىرى، بوز يەر ئېچىش، ساناەت ۋە سودا ئىگىلىگى قۇرۇش، ھەرخىل يېزا ئىگىلىگى تەشكىلاتلىرى ۋە سودا ئۇيۇشمىلىرىنىڭ قائىدە - تۈزۈملىرىنى تۈزەش، ھاشارەت ۋە باشقا قۇرۇت ئاپەتلىرىنى كونتىرول قىلىش، ئېغىرلىق ۋە ئۇزۇنلۇق ئۆلچەملىرىنى تەكشۈرۈش قاتارلىق پۈتكۈل ئىشلارغا مەسئۇل بولىدۇ.
   ئۆلكىدىكى ھەربىر مىنىستىرلىكتە بىردىن باش نازارەتچى ( نازىر ) قويۇلغان بولۇپ ئۇ دۆلەتلىك ھۆكۈمەت مەمۇرىيەت مەھكىمىسى تەرىپىدىن،  ھەرقايسى ئۆلكە كومېسسىيەلىرى ۋەكىللىرىدىن تاللاپ ۋەزىپىگە قويىدۇ. 17-ماددىدا پەقەت دۆلەتلىك ھۆكۈمەت ياكى ئۆلكىنىڭ ھەر تۈرلۈك قانۇن بۇيرۇقلىرىغا ۋە قارارلىرىغا زىت كەلمىسە ، ئۆلكىدىكى ھەرقايسى مىنىستىرلىكلەر ئۆز ئالدىغا بۇيرۇق چىقارسا بولىدۇ دەپ ئىجازەت بېرىلگەن.
     18 -ماددىسىدا،  مىنىستىرلىكلەر ئارىسىدا ياكى بىر مىنىستىرلىك بىلەن مەلۇم بىر كونكىرت يەرلىك تەشكىلات ئوتتۇرىسىدا ئىختىلاپ يۈز بەرگەندە دۆلەتلىك ھۆكۈمەتكە تاپشۇرۇپ ھەل قىلىنىشنى كۈتىشى كېرەك، دەپ بەلگىلەنگەن. 19- ماددىسىدا،  ئۆلكە ئىچىدىكى مىنىستىرلىكلەرگە تەيىنلەنگەن  كادىرلار  ئىشلىرىغا  قويۇلغان تەلەپلەر ۋە ئورگان تۇزۇلمىسىگە  قىسقىچە چۈشەنچە بېرىلگەن.

     يۇقۇرىدىكى ماددىلاردىن ئېنىق كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، بۇ يەردە دىيىلگەن ئۆلكە،  ئامېرىكا قوشما شىتاتلىغىدىكى شىتاتقا ئوخشاش بىر بەلگىلىك ئىگىلىك ھوقۇقلۇق ئەمىلى گەۋدە ئەمەس.  ھۆججەتنىڭ ھەرقانداق ماددىسىغا ئۆلكىدە قانۇن تۇرغۇزۇش ئورگىنى مەۋجۇت بولسا بولىدىغانلىقىغا ئىجازەت بېرىلمىگەن بولۇپ،  پەقەت ئۆلكە، مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ يەرلىك تارماقلارغا نىسبەتەن مەمۇرى ۋە سىياسىي كونتروللىغىنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك،  دەپ قارالغان. نەنجىڭ مەركىزى ھۆكۈمىتى ئەمىلىيەتتە ئۆلكە باشلىغىدىن مىنىستىرلارغىچە بارلىق مۇھىم ئەمەلدارلارنى تەيىنلەپ ئەۋەتىش ئارقىلىق ھۆكۈمرانلىغىنى يۈرگۈزگەن. بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا، ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ ئوينىغان رولى مەركەز بىلەن ناھىيە دەرىجىلىك يەرلىك ھۆكۈمەت ئوتتۇرىسىدا ۋاستىچىلىق ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىدىغان ئورگان بولىدۇ.
    ئۆلكە باشلىغىنىڭ قولىدىكى ھوقۇقتىمۇ  ناھايىتى زور پەرقلەر مەۋجۇت، يەرلىك ھەربىي قىسىمنى بىۋاستە باشقۇرالايدىغان ئۆلكە باشلىقلار ھەركەت قىلغاندا دائىم خۇددى مۇستەققىل ھۆكۈمرانلارغا ئوخشاپ كېتىدۇ، مەركىزىي ھۆكۈمەتنىڭ ئىنتايىن كۈچلۈك كونتىروللىغىدىكى ئۆلكىلەرنىڭ باشلىقلىرىدا بولسا مۇستەققىل ھوقۇق ئاساسىنىڭ يېتەرسىزلىكىگە  مايىلراق بولۇپ، ئۇ گومىنداڭ ھۆكۈمىتىنىڭ ھوقۇقىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ. شىنجاڭنىڭ ئورنى يىراق ھەم چەت بولغاچقا ، 1928~-1944يىللىرىدا شىنجاڭنىڭ ئۆلكە باشلىغى ئەمىلىيەتتە مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ كونتىروللىغىدىن سىرت تۇرىدىغان  مۇستەققىل ھالەتتە ئىدى.    
      شىنجاڭنىڭ مۇستەققىللىك خاراكتىرى ئىقتىسادى ساھەگىمۇ تەرەققى قىلىپ كىرگەن. ئۇنىڭ ئىقتىسادى،  دۆلەت ئىقتىسادى سېستىمىسى ئىچىگە كىرگۈزۈلمىگەن، 1928-يىلىدىن 1944- يىلىغىچە شىنجاڭدا مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ  تەلىۋىگە بىنائەن  ھىچقانداق باج- سېلىقنى ئېلىۋەتكەنلىك ئالامىتى كۆرۈلمەيدۇ. بۇنىڭغا سېلىشتۇرما بولىدىغىنى، مەركىزى ھۆكۈمەتنىڭ قاتتىق كونتىروللىغىدا تۇرغان ئۆلكىلەردە، ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت ۋە دۆلەتلىك ھۆكۈمەت باج يىغىش جەھەتتە ئېنىق ئايرىۋېتىلگەن. 1928-يىلىدىن كېيىن زىمىن بېجى پەقەتلا ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ   باج كىرىم مەنبەسى دەپ كۆرسىتىلگەن. 1931-يىلىدىن 1935- يىلىغىچە يەر زىمىن بېجى ھەرقانداق ئۆلكىدە يەرلىك ھۆكۈمەت باج مەنبەسىنىڭ ئالاھىزەل 3تىن بىرىگە باراۋەر بولغان ، شەندۇڭنىڭ يەر-زىمىن بېجى يەرلىك ھۆكۈمەت باج كىرىمىنىڭ 3تىن 2سىگە باراۋەر بولغان، خېنەننىڭ 50%دىن ئېشىپ كەتكەن، خۇبېيدا بولسا 60%دىن 70%گىچە نىسبەتنى ئىگەللىگەن. شەكىل جەھەتتىن يەر- زىمىن بېجىنى يىغىش ، ناھىيە دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ ۋەزىپىسى بولغان، لېكىن ئەمىلىيەتتە يەرلىك ھۆكۈمەت تارماقلىرىنىڭ  ھەر دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرى ئۇنى يىغقان. ناھىيەلىك ھۆكۈمەت ئۇنىڭ يەرلىك ھۆكۈمىتى يىغىدىغان يەر- زىمىن بېجى ئاساسىدا 10% قوشۇمچە باج يىغقان،  ناھىيەلىك ھۆكۈمەت يىققان قوشۇمچە باج ناھىيە ھۆكۈمىتىگە قالدۇرۇلغان بولۇپ ، ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ تەلىۋىگە بىنائەن ئۇنى ئېلىپ تاشلىمىغان.
    ئىنتايىن ئەپسۇسلىنارلىغى ، 1930-يىلنىڭ ئاخىرىدىن  بۇرۇنقى بۇ بىر مەزگىل ئىچىدە يىغىلغان يەر- زىمىن بېجى سىتاتىسكىسى، ئازدۇر- كۆپتۇر گۇمانلىق. بۇنىڭ سەۋەبى دۆلەتتە بىرلىككە كەلگەن باج يىغىش- خاتىرىلەش ئۇسۇلىنىڭ بولمىغانلىقىدا،  ۋە بوشاڭغۇ ئەھۋاللارغا مايىللىقنى ئالدىن مۆلچەرلەيدىغان ئۆلچەملىك ئۇسۇلنىڭ يېتەرسىزلىكىدە. ئۇنىڭ ئۈستىگە چىرىكلىك، مۇئاشى خېلى  تۆۋەن بولغان شۇ كىشىلەرنىڭ ئارىسىدا ناھايىتى ئەۋج ئالغان بولغاچقا، ئاتالمىش يەرلىك ھۆكۈمەت ئەمەلدارلىرى يازغان  باج يىغىۋېلىش دوكلادىنىڭ توغرىلىق دەرىجىسى تەسىرگە ئۇچرىغان، ئۆلكىنىڭ باشقا باجلىرى ئالاھىدە ئىستىمال بۇيۇم بېجى، ئۆي-مۈلۈك بېجى، سودا بېجى، يەرلىك ھەربىلەرنى قامداش بېجى ۋە ۋاقىتلىق ھەرخىل باجلاردۇر، تاموژنا بېجى، تۇز بېجى ، دۆلەتنى مۇستەھكەملەشتە ئىشلىتىلىدىغان باجلار بولسا دۆلەتنىڭ باج كىرىم مەنبەسى بولغان.
   كۆپ ساندىكى گومىنداڭ كونتىروللىغىدىكى باشقا ئۆلكىلەر بىلەن سېلىشتۇرغاندا يېزا ئىگىلىگى شىنجاڭدا  ناھايىتى چەكلىك، شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادى پاالىيەتلىرىنىڭ ئاسالىق تەرەپلىرى قوي يۇڭى، ھەرخىل تېرە ۋە ياۋايى ھايۋانلار تېرە-يۇڭى بولغان،    
      
     1932- يىلىدا ئومۇمى يەر مەيدانى 2،671،800،120مو ( 4،947،778 كۋادرات چاقىرىم، ياكى 659،073 كۋادرات ئېنگىلىز مىلى) كۆلەمنىڭ ئىچىدە پەقەت 13،692،000مو (253،556 كۋادرات چاقىرىم، ياكى 3،378كۋادرات ئېنگىلىز مىلى )، ياكى ئومۇمى يەر مەيدانىنىڭ 1%تىدىن ئارتۇقراق يەرنىڭ يېرىمىدا تېرىقچىلىق قىلىناتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن ، جىنشۇرېن ھۆكۈمرانلىغى مەزگىلىدە يەر بېجى شىنجاڭنىڭ ئاساسلىق باج كىرىم مەنبەسى بولمىغان.
     شىنجاڭنىڭ سىياسى ۋە ئىقتىسادى ناھايىتى چوڭ دەرىجىدە نەنجىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ تەسىرىنىڭ سىرتىدا ئىدى. مەركىزى ھۆكۈمەت دۆلەت ئىچىدىكى جوڭگو كوممۇنىزىم ھەركىتى قارشىلىق كۆرسىتىش كۈچلىرىنىڭ ئېشىپ بېرىشى ۋە ياپونىيەنىڭ تۈرلۈك بېسىملىرىنىڭ تەھتىدىدىن قىيىن ئەھۋالدا قالغاچقا  ئۇ،  يىراق شىنجاڭنىڭ ئىچكى ئىشلىرىغا ئارىلىشىشقا ئالدىرىمايتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە نەنجىڭ ھۆكۈمىتى شىنجاڭنىڭ ئىچكە ئىشلىرىغا ئارىلىشىشقا چىڭ تۇرۇپ، گومىنداڭنىڭ سىياسى، ئىقتىسادى سىياسىتىگە بويسۇنۇشقا زورلىسا، بۇنداق قىلغاندا ھەربى ئىشلار  نۇقتىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا ئەمىلىيەتكە تازا ئۇيغۇن كەلمەيلا قالماستىن،  جىن ۋە باشقا چېگرا ئۆلكىلەردىكى مۇستەققىلىىق خاھىشى بار ھۆكۈمرانلارنىڭ قارشى تۇرۇشىنى قوزغاپ قويۇش خەۋپى بار ئىدى.  

2. جىنشۇرېن ھاكىمىيىتى (1928—1933)

     1920- يىلىنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا شىنجاڭدا ئەمەلگە ئاشۇرۇلغان نىسبەتەن مۇقىملىق، 1928-يىلى 7-ئاينىڭ 7- كۈنىدىكى ياڭزېڭشىن ئۆلكە باشلىغىنى قەست قىلىپ ئۆلتۈرۈش بىلەن بۇزۇپ تاشلاندى. ئۈرۈمچىدىكى ئۆلكىلىك رۇس تىلىدىكى قانۇن- سىياسى مەخسۇس كۇرسىنىڭ مەكتەپ پۈتتۈرۈش مۇراسىمىدە ئۆتكۈزۈلگەن  تەبرىكلەش پاالىيىتىدە، ئۆز ۋاقتىدا روسىيە كونسۇلىمۇ بۇ پاالىيەتتە بولۇپ، ياڭزېڭشىن تاشقى ئىشلار تولۇق ھوقۇقلۇق مەخسۇس خادىمى فەنياۋنەن تەرىپىدىن قەستلەپ ئۆلتۈرۈلدى.  بۇنىڭدىن ئۇزاق ئۆتمەي فەنمۇ  بۇرۇنقى بىر ئوقۇغۇچىسى جىنشۇرېن تەرىپىدىن ئۆلتۈرۈلدى، فەن ئۇنى يېڭى ھۆكۈمەت قۇرۇش ئىشلىرىغا ياردەملىشىشكە تەكلىپ قىلغان ئىدى. جىشۇرېن ياڭزېڭشىن بىلەن ئۇزۇن مۇددەتلىك باردى- كەلدىسى بار ئىدى، ھەتتا 1908-يىلىدىن بۇرۇنقى ياڭنىڭ گەنسۇدىكى شۇ بىر مەزگىلىدىمۇ ئۇلار ئارىسىدا  باردى- كەلدى مەۋجۇت ئىدى.
    جىن، ياڭزېڭشىننى قەستلەشكە قاتناشقانلىق گۇمانى بار  بارلىق كىشىلەرنى ئېتىۋەتكەندىن كېيىن، ئۇ نەنجىڭ ھۆكۈمىتىگە تېلېگرامما يوللاپ،  ئۆزىنىڭ فەنياۋنەننىڭ كوممۇنىستىك ئۇنسۇر ئىكەنلىگىگە ئىشىنىدىغانلىقى توغۇرلۇق خەۋەر قىلغان. ھەمدە  ئۇ يەنە ، توپىلاڭ تۇيۇقسىز پارتلىغاندا ئۆزىنىڭ ھاۋا بوشلۇغىدا سوۋېتلىكلەرنىڭ ئايرۇپىلانىنى كۆرگەنلىگىنى ئېيتقان، بۇ دوكلاتلارنىڭ توغرا ياكى ئەمەسلىگى توغۇرلۇق ئەزەلدىن يەنىمۇ بىر قەدەم تەكشۈرۈلمىگەن. ئىشقىلىپ ئۇ كونتىرول قىلغىلى بولمايدىغان، ياكى ئۆزگىرەپ كەتكەن ۋەزىيەتنى تەسۋىرلەپ چىقالىغىنى ئۈچۈن، نەنجىڭ ھۆكۈمىتى ئۇنى ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت كومېسسىيەسىنىڭ رەئىسلىگىگە تەيىنلەيدۇ.
     جىنشۇرېن جوڭگونىڭ غەربى چېگرا رايونىدىكى بىر  پىشقان سۈيقەستچى، ئۇ ئۆزىدىن باشقا ھەرقانداق كىشى بىلەن ھوقۇقتىن ئورتاق بەھرىمەن بولۇشقا گۇمان قىلغان ۋە قورققان. ھەرقانداق  مۇھىم  خىزمەت ئورنىغا ئۆزىنىڭ ئۇرۇق- تۇققانلىرىنى ۋە يېقىن مۇلازىملىرىنى قويۇشنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن. مەسىلەن، ئۇ ئىنىسى جىنشۇجىنى قەشقەردە تۇرۇشلۇق قۇرۇقلۇق ئارمىيە دىۋىزىيەسىنىڭ كوماندىرلىقىغا تەيىنلىگەن، ئۇنىڭ يەنە بىر ئىنىسى جىنشۇشىن پۈتۈن ئۆلكىنىڭ ھەربىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان مەسئۇلى خادىم قىلىپ تەيىنلەنگەن.  ھەتتا ئۇنىڭ ئاتباقارىمۇ سانجىدا تۇرۇشلۇق قىسىمنىڭ برىگادا كوماندىرى  بولۇپ تەيىنلەنگەن. شىنجاڭدىكى ئەڭ مۇھىم خىزمەت ئورۇنلىرىنى ئۇنىڭ خېجۇ گۇرۇھىدىكى ئەزالىرى ئىگەللىۋالغان بولۇپ،  ئاڭلاشلارغا قارىغاندا ئۇلار ئۆلكىدىكى يەرلىك خەلقلەرگە دۈشمەنلىك پوزىتسىيەسىدە بولغان.
    
     جىنشۇرېننىڭ شىنجاڭنى ئىدارە قىلىپ باشقۇرۇشى  يۈزمۇ- يۈز كەلگەن ئىككى قىيىن مەسىلىدىن كونتىرول قىلىنغان. بىرىنچى قىيىن مەسىلە ، ئۆلكىدىكى يەرلىك كىشىلەر ئارىسىدىكى ئىچكى ئايرىمىچىلىق ۋە بۇ تۈركۈم كىشىلەر بىلەن ھازىر شىنجاڭدا تۇرىۋاتقان خەنزۇلار ئارىسىدىكى دۈشمەنلىك خاھىشى.    ئىككىنچى جەھەتتىكى قىيىن مەسىلە بولسا شىنجاڭ بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مۇناسىۋەت مەسىلىسى. جىن بۇ ئىككى تەرەپتىكى مەسىلىنى ئۆز لايىقىدا بىرتەرەپ قىلالمىغاچقا، ئۇنىڭ غۇلاپ چۈشۈشىنى  كەلتۈرۈپ  چىقاردى.

     جىن بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مۇناسىۋىتى ئۇنىڭ ھوقۇقلۇق تەشەببۇسى بىلەن مۇرەككەپلەشتۈرىۋېتىلگەن، ئەڭ ئاز دىگەندە قىسمەن قىلىپ ئېيتساق، ئۇ ئەيپلەنگەن بىرقىسىم فەن رەھبەرلىگىدىكى كوممۇنىستىك ئۇنسۇرلارنى يوقۇتۇشتا چىڭ تۇرغان،  يەنە بىر تەرەپتىن ئۇ جوڭگو- سوۋېت ئىتتىپاقى مۇناسىۋىتى جىددىلەشكەن ئەشۇ بىر مەزگىلدە شىنجاڭنى كونترول قىلغان ئىدى. 1927- يىلى 4-ئاينىڭ 6- كۈنى، مانجۇرىيەنىڭ گېنېرال- گۇبېرناتورى جاڭزولىن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ بېيجىڭدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسىگە ئۇشتۇمتۇت ھۇجۇم قىلىپ، سۈلھىلىشىپ توقۇنۇشنى بىرتەرەپ قىلىشقا دائىر  ماتىرىيالىنى ئاشكارىلىدى. 1927- يىلى 12- ئاينىڭ ئوتتۇرىسىدا، نەنجىڭ ھۆكۈمىتى، ھۇجۇمغا ئۇچرىغاندىن كېيىنكى  سوۋېت ئىتتىپاقى ئەلچىخانىسىدىن ئاشكارىلىنىپ قالغان ئەھۋاللارغا،  ۋە 12- ئاينىڭ 11- كۈنىدىكى گۇاڭدوڭ كوممۇنىستلىرىنىڭ قوزغىلاڭىغا ئىنكاس  بىلدۈرۈپ، گومىنداڭ كونتىرول قىلغان بىر پۈتۈن رايوندىكى بارلىق سوۋېت كونسۇلخانىلىرىنى ۋە سودا ئورگانلىرىنى تاقاشقا بۇيرۇق قىلدى. 1929-يىلى 5- ئايغا بارغاندا گومىنداڭ ئۆزىنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىغا قارشى ھەركىتىنى مانجۇرىيەگىچە تەرەققى قىلدۇردى،  مانجۇرىيەدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇلخانىسى ئىشخانىسىمۇ تۇيۇقسىز ھۇجۇمغا ئۇچرىدى. 1929- يىلى 7- ئاينىڭ 10- كۈنى،  نەنجىڭ ھۆكۈمىتى جوڭگو- شەرق تۆمۈر يولىغا ۋە سوۋېت ئىتتىپاقى باشقۇرىۋاتقان تېلېگراف لىنىيەسىگە ئېرىشتى. ھەمدە سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ سوڭخۇاجاڭ دەرياسىدىكى بارلىق سۇ ترانسىپورتىنى توختاتتى، سوۋېت ئىتتىپاقى ھۆكۈمىتى بۇنىڭغا ئىنكاس بىلدۈردى ۋە سوۋېت ئىتتىپاقىدىكى بارلىق جوڭگو دىپلوماتلىرىنىڭ چىقىپ كېتىشىنى تەلەپ قىلدى.

     گەرچە جوڭگو- سوۋېت مۇناسىۋىتىدىكى  جىددىلىكنىڭ دەرىجىسى يۇقۇرى كۆتۈرىلىۋاتقان بولسىمۇ، جىنشۇرېن ۋە شىنجاڭدا تۇرۇشلۇق سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇلى， جوڭگو- سوۋېت چېگرىسىنى بويلىغان 5 جوڭگو كونسۇلخانىسىنىڭ نورمال خىزمەت قىلىشىنى ساقلىشىنى ئورۇنلاشتۇردى.  ھەتتا مۇناسىۋەتنىڭ جىددىلىك دەرىجىسى ناھايىتى يۇقۇرى دەرىجىگە يەتكەندىمۇ ، مەسىلەن شەمەيدىكى كونسۇلخانا غەزەپلەنگەن سوۋېت ئىتتىپاقىلىقلارنىڭ ھۇجۇمىغا ئۇچرىغان، گۇۋېيتوڭ كونسۇلنىڭ كۈيوغلى كېيىنكى قالايمىقانچىلىقتا ئېتىۋېتىلگەن بولسىمۇ  مۇشۇ يوسۇندا  بولدى.

     1928-يىلى، سوۋېت ئىتتىپاقى 1- بەش يىللىق پىلاننى باشلىدى ۋە يېقىنلىشىش ئاسان بولغان خام ئەشيا بازىسى ئىزدىدى. بۇ ئىش سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ يۇقۇرىدا سۆزلەنگەن ۋەقەلەرگە  بولغان پوزىتسىيەسىگە تەسىر قىلدى. چۈنكى تۈركىستان- سىبىرىيە تۆمۈر يولىنىڭ  1930- يىلى پۈتۈشى مۆلچەرلىنىۋاتاتتى، ۋە شىنجاڭ ئەڭ جەلپ قىلىش كۈچىگە ئىگە قوي يۇڭى، پاختا، كۆن- خۇرۇم ۋە چارۋا ماللار بايلىغىنىڭ مەنبەيى ھالدا كۆرۈلىۋاتاتتى. مۇشۇ سەۋەپتىن، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مەنپەئەتى ئۈچۈن،  شىنجاڭ ھەمكارلىقتىكى بىر خوشنىسىغا ئايلاندى. يەنە جىننىڭ ئىنتايىن گۇمانخور تەبىئىتىدىن، پەقەت جىننىڭ ھەيدەپ- قوغلىشى  بولمىسىلا ، ئەگەر جىن ئۆز مەۋجۇتلىغى ئۈچۈن سوۋېت ئىتتىپاقىغا تايانسىلا، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭغا نىسبەتەن ئىقتىسادى، سىياسى تەسىرىنى كۈچەيتىش  ئارزۇسى ئاندىن ئەمەلگە ئاشاتتى. سوۋېت ئىتتىپاقىلىقلارنىڭ مۇددىئاسى،  پەقەت ئاددى ھالدا يەرلىك تۈركىي خەلقلەر ۋە ئۇلارنىڭ خەنزۇ ھۆكۈمرانلىرى ئارىسىدىكى ئەن-ئەنىۋى ئىناقسىزلىقنى كۈچەيتىش ئارقىلىقلا ئەمەلگە ئاشاتتى. ھەرخىل تۈركىي قەبىلىلەر شىنجاڭدىن سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرا ئاسىياسىغا كۆچمەن بولغان، مەيلى ھەر قانداق ۋاقىتتا بولسۇن، سوۋېت ئىتتىپاقى ئەگەر سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مەنپەئەتى ئۈچۈن ئۇلارنى ئەسلى يۇرتلىرى شىنجاڭغا قايتۇرسا ، ئۇلار خۇددى 5- كولوننا ئارمىيەسى تىپىدىكى كىشىلەرگە ئايلىنىپ بۆلگۈنچىلىك ھەركەتلىرى بىلەن شۇغۇللىناتتى.  

    داۋامى بار.

   جىن شىنجاڭدىكى تۈركلەرنىڭ ئوي-- خىيالىنى سەزمىگەنلىكتىن، سوۋېت ئىتىىپاقىلىقلارغا بىر ئارىلىشىدىغان مۇۋاپىق ۋەزىيەت يارىتىپ بەرگەن ئىدى. ئۇنىڭدىن باشقا، جىن يەنە بىر شىركەت تەشكىللەپ قوي يۇڭى ۋە كۆن- خۇرۇم سودىسىنى مونوپول قىلىپ، سودىگەرلەردىن ۋە چارۋا- مال ئىگىدارچىلىقىدىكى يەرلىك قەبىلىلەردىن ھاماقەتلەرچە يىراقلاشتى. ئۇ پارچە سېتىلىدىغان باھانىڭ 10%تىچىلىك كېلىدىغان باھا بىلەن ئۇلارنىڭ دىخانچىلىق- چارۋا مەھسۇلاتلىرىنى ئۇ تەشكىللىگەن ھۆكۈمەت شىركىتىگە سېتىپ بېرىشىنى تەلەپ قىلدى، ئەگەر ھەمكارلىشىشنى رەت قىلسا، ھۆكۈمەتنىڭ ھەممىنى مۇسادىرە قىلىشىغا  دۇچار بولدى.   جىننىڭ ئىقتىسات باشقۇرغۇچىلىرى ئىنتايىن ئاچكۆز بولۇپ، ئۇلار جىننىڭ كەڭ پىلانلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن ھەرتەرەپتىن ھەمكارلاشتى، بارلىق قول- ھۈنەرۋەنچىلەرنى قاتتىق باشقۇردى، بارلىق باجلارنى ۋە تاموژنا بېجىنى يۇقۇرى كۆتۈردى؛ ھەمدە جىن يەنە غايەت زور مىقتاردا قەغەز پۇل بېسىشقا ئىجازەت بېرىپ پۇل پاخاللىغىنىڭ كېلىپ چىقىشىغا ياردەم قىلدى.

    بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا، جىننىڭ قانۇن - پەرمانلىرىغا قارشى چىقىدىغان ھادىسىلەر كۆپەيدى. جىن بارلىق قارشىلىق كۆرسۈتۈش ھادىسىلىرىگە نىسبەتەن ئىنكاسى، ھەربى باستۇرۇش ئۇسۇلىنى يۈرگۈزۈش بولدى. ئىشلىتىلگەن ھەرخىل مەنبەلىك ماتىرىياللاردا ، ئۇنىڭ قىسىملىرىنىڭ تەشكىلىي تۈزۈلۈشى ۋە كۆلۈمى ھەققىدە پىكىرلەردە ناھايىتى چوڭ پەرق بار.  بىرقەدەر بىرلىككە كەلگەن قاراش، ئۇ  ھەربى قىسىملىرىنى 6 دىۋىزىيە قىلىپ تەشكىللەپ تۆۋەندىكى جايلارغا ئورۇنلاشتۇرغان: لىۇشىسېڭ قوماندانلىغىدىكى دىۋىزىيە ئۈرۈمچىدە؛ جىاڭسوڭلىڭ قوماندانلىغىدىكىسى چۆچەكتە؛ نىۇشى قوماندانلىغىدىكى ئىلىدا؛ ۋېيجېنگو قوماندانلىغىدىكىسى ئالتايدا؛ جاڭزۇتىڭ قوماندانلىغىدىكىسى ئاقسۇدا؛ قەشقەردىكى قىسىمغا ئاتاققا ئېيىڭ قوماندانلىق قىلغان بولسىمۇ ، ئەمىلى ھوقۇق ئۇنىڭ ئىنىسى جىنشۇجىنىڭ قولىدا ئىدى، جىاڭسوڭلىڭنىڭ بۇرۇن دىۋىزىيە كوماندىرى بولۇپ باققانلىغىنى ھىساپقا ئالمىغاندا، باشقا 5 دىۋىزىيەنىڭ كوماندىرلىرى قوماندانلىق قىلىش تېخنىكىسى ئىشەنچىسىز كونا بىرىگادا كوماندىرلىرىدىن ئىدى. جىن، ھەربىي قىسىمنىڭ رەھبەرلىك قىلىش قابىلىيىتىنىڭ كۈچىيىشىدىن قورققان سەۋەپتىن، ئۇ ئادەتتە ئۆزىنىڭ ئۇرۇق- تۇققانلىرىدىن ياكى ھەربى ئەمەلدارلاردىن ئەمەس،  مۈلكىي ئەمەلدارلارنى قىسىمنىڭ يۇقۇرى دەرىجىلىك ئوفىتسېرلىرى قىلىپ تەيىنلىگەن. بۇ سىياسەت بەلكىم جىننى ھەربىلەرنىڭ ئىسيان كۆتۈرىشى جەھەتتىكى خەۋپتىن بىخەتەرلىك ھىس قىلدۇرغان بولىشى مۈمكىن، لېكىن بۇ ئۇنىڭ قىسىملىرىنىڭ قابىلىيەتلىك  كەسپىي خادىملارنىڭ يېتەكچىلىگىدە بولمىغانلىقىدىن ۋە مەشق قىلدۇرۇلمىغانلىقىدىن دېرەك بېرەتتى.
    گەرچە جىننىڭ ھەربىي قىسمى كۆلەم جەھەتتىن  دىققەتكە ئەرزىگىدەك ھالدا كۆپەيمىگەن بولسىمۇ، لېكىن جىن ئۆز قىسىملىرىنى ئەڭ ئاز دىگەندە شەكىل جەھەتتىن گومىنداڭ قىسىملىرىنىڭ تۈزۈلمىسى بىلەن بىردەكلىكنى ساقلىشى ئۈچۈن، ئۇ شىنجاڭدا تۇرۇشلۇق قىسىمنى بىر قېتىم ئومۇمى يۈزلۈك ئۆزگەرتىپ تەشكىللىدى. بۇنىڭغا مۇۋاپىق كېلىدىغان مىسال: ئۇ قاراشەھەردىكى ئاتلىق قىسىمنى بىرىگادا قىلىپ ئۆزگەرتىپ تەشكىللىدى ۋە بىر نەپەر موڭغۇل ئوفىتسېرنى بۇ قىسىمنىڭ مەسئۇللۇقىغا تەيىنلىدى. ھەمدە ئۇ بىر تارماق مۇستەققىل ئاق ئورۇس ئارمىيەسى تەشكىللەپ ئۆزىنىڭ مۇنتىزىم ئارمىيەسىگە قاراشلىق قىلدى. ئومۇمى ھىساپتا، جىن ھەر يىلى ھەربى قىسىملار ئۈچۈن خەجلىگەن سەرمايىسى 4،700،000سەر ئالتۇنغا يەتكەن.
   جىننىڭ قىسىم قۇرۇلمىسىغا يۈرگۈزگەن ئىسلاھاتى ۋە ئوفىتسېرلارنى قايتا تەشكىللىگىنىگە قارىغاندا  كۆپ مۇھىم بولغىنى، ئۇنىڭ ھەربىي قىسىملىرىنىڭ تۇرمۇش شارائىتى ئىدى. ھەممە ئەسكەرلىرى دىگۈدەك شىنجاڭ ۋە گەنسۇ ئۆلكىسىدىن بولغان يەرلىك خەنزۇلاردىن بولۇپ، ئۇلاردا مۇھىم بولغان ھەربىي مەشق ۋە ئىنتىزام چەكلىمىسى يېتەرسىز ئىدى،  ئۇلارنىڭ ماددى شارائىتى شۇنچىلىكمۇ ناچار بولۇپ، دائىم يەرلىك پۇقرالار تەرىپىدىن " تىلەمچىلەر" دەپ دەپ ئاتىلاتتى. ئوفىتسېرلار ئۇنۋانى تۆۋەن خادىملارنىڭ ھەرخىل تەمىناتىنى بۇلاپ ئۆزىنىڭ قىلىۋالاتتى، ئەپيۈن چېكىش ھەر دەرىجىلىك ھەربىي قىسىم مىقياسىغا ئومۇمىلاشقان، كۆپ قىسىم ئەسكەرلەر مەجبۇرەن قىسىمغا قاتناشتۇرۇلغان، ھەمدە بىر ئۆمۈر قىسىمدىن ئايرىلىشقا يول قويۇلمىغان. بەزىدە، بىر قىسىمدىكى ئەسكەرلەر يەنە بىر قىسىم ئەسكەرلىرى تەرىپىدىن تۇتۇلۇپ كېتىلەتتى، ھەرقايسى قىسىملارنىڭ ئىسىم تىزىملىگى دائىم تۈپتىن مەۋجۇت بولمىغان خادىملاردىن كېڭەيتىۋېلىنغان، بۇنداق بولغاندا خىيانەتچى ھەربىي ئەمەلدارلار تېخىمۇ كۆپ ھەربىي تەمىناتقا ئىگە بولاتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن،  گەرچە سوۋېت ئىتتىپاقى جىننىڭ ھەربىي قىسىملىرىغا قىسمەن ياردەم بەرگەن بولسىمۇ، لېكىن ئەسكەرلەرنىڭ ساپاسى ئىزچىل ھالدا ئۇنىڭ قىسىملىرىنىڭ ئاجىز نۇقتىسى بولغان.

   گەرچە شىنجاڭنىڭ ۋەزىيىتى توپىلاڭ ھازىرلاۋاتقان بولسىمۇ، لېكىن ئۇ تاكى ئاتالمىش  1930-يىلىدىكى قۇمۇل ۋەقەسى پارتلىغان ۋاقىتتا ئاندىن بىر مەيدان كەڭ كۆلەملىك  ئىسيانغا تەرەققى قىلدى. 1930-يىلى 3-ئاي( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچى ئەسكەرتمىسى: 6-ئاي)  دا قۇمۇلنىڭ مۇسۇلمان كېنەزى شامەخسۇت ئۆلدى. جىن،  فئېوداللىق كېنەزلىك ھوقۇقنى ئۆزىنىڭ ھۆكۈمرانلىق يۈرگۈزىشىدىكى توسالغۇ دەپ قارايتتى، شۇڭا ئۇ بۇ پۇرسەتنى چىڭ تۇتۇپ، يېڭى كېنەزگە، ئاتا- بوۋىدىن ۋارىسلىق قالىدىغان يەرلىك ئاقساقاللىق تۈزۈمىنى ئۆلكىلىك ھۆكۈمەت تەرىپىدىن تەيىنلىنىدىغان، ۋارىسلىق قىلىنمايدىغان ئەمەلدارلىق تۈزۈمىگە ئۆزگەرتىش تەلىۋىنى قويدى. يېڭى كېنەز ئۇنىڭ تەلىۋىگە ماقۇل بولدى، لېكىن ئۇ ئەڭ ئاز دىگەندە ئاتاققا بولسىمۇ قۇمۇل ۋاڭى دىگەن ئەمەلنى ساقلاپ قېلىشنى ئۆتۈندى.

     بۇ قېتىملىق ھەركەت ئارقىلىق  جىنشۇرېن،  ياڭزېڭشىننىڭ يەرلىك مۇسۇلمانلارنىڭ بىزارلىغىنى قوزغىماسلىق، ياكى ئۇلارنىڭ ئەنئەنىۋى تۇرمۇش ئۇسۇلىغا ئارىلاشماسلىقتەك سىياسىتىگە خىلاپلىق قىلدى. ئەلۋەتتە جىنمۇ نۇرغۇن پۇرسەتپەرەس گۇماشتىلارنىمۇ بايقاپ ئالدى، بولۇپمۇ قۇمۇل قىسىمنىڭ كوماندىرى لىۇشىسېڭ، جىن مۇسۇلمان كېنەزنى شىنجاڭ ھۆكۈمىتىنىڭ بىر " يۇقۇرى دەرىجىلىك مەسلىھەتچىسى"لىكىگە ئايلاندۇردى، ھەمدە مۇسۇلمان كېنەزنىڭ مەمۇرى ئەمەلدارى يولبارس گېنېرالنى ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتتىكى مەمۇرى ئورگاننىڭ بىر ئەزاسى قىلىشقا بۇيرۇق چۈشۈردى.

   جىننىڭ مەمۇرى ئۆزگەرتىپ تەشكىللىشى،  قۇمۇلنى 3 ناھىيەگە بۆلۈش ئىدى، ھەر بىر ناھىيە ئەۋەتىپ تەيىنلەنگەن يەرلىك مەمۇرى ئەمەلدار تەرىپىدىن باشقۇرۇلدى. لوڭرۇيچېڭ قۇمۇلنىڭ يەرلىك مەمۇرى ئەمەلدارى بولدى، چېنداەن ۋە دېڭچېڭجاۋلار ئايرىم- ئايرىم ھالدا بارىكۆل ۋە ئارتۈركنىڭ يەرلىك مەمۇرى ئەمەلدارى بولدى. بۇ ئوچۇم يەرلىك ئەمەلدارلار يېڭى ئېكىسپالاتاتسىيە سىياسىتى يۈرگۈزگەندىن سىرت، جىن يەنە بىرقىسىم يەرلىك ئۇيغۇر دېھقانلىرىنى ئۆز ئېتىز-ئېرىقلىرىدىن يۆتكەپ چىقىرىشقا باشلاپ، گەنسۇ ئۆلكىسىدە قۇرغاقچىلىققا ئۇچرىغان ئاچ- يالىڭاچ قالغان خەنزۇ مۇساپىرلارغا شۇ يەرلەرنى بۆلۈپ بەردى. شۇنىڭدىن كېيىنلا جىن رەھىمسىزلەرچە تېرىلىپ باقمىغان بىنەم يەرلەرنى،  مەجبۇرى ھەيدەپ چىقىرىلغان شۇ بىر قىسىم ئۇيغۇر دېھقانلارغا بۆلۈپ بەردى.

   ئاچكۆزلەرچە چۈشۈرۈلگەن يېڭى بۇيرۇق،  ئاستانە يېزىسىدىكى مەلۇم بىر باج يىغىش ئەمەلدارى جاڭگوخۇنىڭ  يېڭىدىن مۇسادىرە قىلىنغان يەرلەرنى ئۆزىنىڭ قىلىۋېلىشىنى ۋە يېقىنلىرىغا بۆلۈپ بېرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.   جاڭ تېخىمۇ يىراقلاپ، مۇسۇلمانلارنىڭ قانۇن-تۈزۈمىگە  خىلاپلىق قىلىپ، بىر ئۇيغۇر قىزنى مەجبۇرەن ئەمرىگە ئېلىش ئارقىلىق مۇسۇلمان ئاممىغا ھاقارەت كەلتۈردى. توي بولغان كەچلىگى، يولبارس ۋە خوجا نىياز باشچىلىغىدىكى قوراللىق كۈچ زىياپەتكە ئۇشتۇمتۇت ھۇجۇم قىلدى ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچىنىڭ ئىزاھى: خوتۇن بولۇشقا مەجبۇرىلانغان قىزنىڭ ئاتىسى ئابدۇلھىمىت يېزىدىكى قاسىم قاتارلىق نەچچى ئون كىشى بىلەن بىرلىشىپ، توي بولىۋاتقان 1931-يىلى 2-ئاينىڭ 27- كۈنى، يالغاندىن مېھمان قىلغان قىياپەتتە،  خوتۇن ئالغىلى كەلگەن جاڭگوخۇ ۋە ئۇنىڭ ئەسكەرلىرىدىن بولۇپ 32 كىشىنى مەس قىلىپ ھەممىسىنى ئۆلتۈرۈۋەتكەن.) جىننىڭ ئەسكەرلىرىدىن 34 كىشىنى ۋە 100 نەچچى ئائىلىلىك تېخى ئەمدىلا بۇ يەرگە ماكانلاشقان گەنسۇلۇق خەنزۇ مۇساپىرلارنى   ئۆلتۈرىۋەتتى.

   ھازىر ئىسيان ئەمىلىيەتكە ئايلاندى، جىن ئادەتتىكىدەك ئۇسۇلدا ئىنكاس بىلدۈردى. ئۇ جۇرۇيشى ۋە " ئادەم ئۆلتۈرۈشتە خۇمىرى بار دەپ سېسىق نامى پۇر كەتكەن" شىوڭفايۇلارنى  بۇ قېتىملىق ئىسياننى باستۇرۇشقا ئەۋەتتى. جىننىڭ قىسىملىرى ئىنتايىن ئىنتىزامسىز ۋە چىرىكلىك ئېغىر بولغاچقا ئۆز ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشتا قابىلىيەتى يار بەرمىدى، ئىسيان تەڭرىتاغنىڭ جەنۇب- شىمالىغا ئۇلغايدى. خوجا نىياز ئۇلاپلا گەنسۇ ئۆلكىسىدىكى يەرلىك مىللىتارست كۈچ- گېنېرال ماجۇڭيىڭدىن ياردەم تەلەپ قىلدى، تاشقى موڭغۇلىيە ئارمىيەسىمۇ توقۇنۇشقا ئارىلىشىپ كىرمەكچى بولۇپ ئىسيانچىلار تەرەپتە تۇردى، لېكىن ناھايىتى تېزلىكتىلا ئۇلارنىڭ قۇربى يەتمەيدىغانلىقى ئاشكارىلاندى، چۈنكى ياڭزېڭشىن قەستكە ئۇچراپ ئۆلتۈرۈلۈشتىن بۇرۇن ، ئۇلارغا ھەر خىل ئوق- دورا سەپلەپ بېرىلگەن ئىدى، لېكىن ئارىسىدىكى كۆپ قىسمى ئۇلارنىڭ مىلتىق- قوراللىرىغا يۈرۈشلەشمىدى.

   تاشقى موڭغۇلىيە ئارمىيەسىنىڭ ھەركىتى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئارىلىشىپ كىرىش مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا چىقاردى. بۇ مەزگىلدە تاشقى موڭغۇلىيەنىڭ ئارمىيەسى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ يېتەكچىلىگى  ۋە تەسىرى ئاستىدا ئىدى، شۇڭا  تاشقى موڭغۇلىيەدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى ھەربىي مەسلىھەتچىلىرىنىڭ تاشقى موڭغۇلىيە ئارمىيەسىنىڭ شىنجاڭدىكى ۋەقەگە ئىسيانچىلار تەرەپكە تۇرۇپ قاتناشقانلىغىنى ئۇقماي قالغانلىقىنى  قىياس قىلغىلى بولمايدىغاندەك ئىدى. لېكىن يەنە بۇ سوۋېت ئىتتىپاقى ھەربىي مەسلىھەتچىلىرىنىڭ مۇشۇنچىۋالا كۆپ قورال ياراغ ۋە ئوق- دورا ماسلاشمىغان ھالدا قوراللانغان تاشقى موڭغۇلىيە قىسىملىرىنى كۈرەشكە قاتنىشىشقا  ئىجازەت بەرگەنلىگىمۇ مۈمكىن ئەمەستەك ئىدى. يەنە بىر تەرەپتىن ئېلىپ ئېيتقاندا، بۇ بەلكىم سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ جىنشۇرېنغا بېسىمنى ئاشۇرۇش بىريۈرۈش  پىلانىنىڭ بىر قىسمى بولىشى مۈمكىن، قورال - ياراغلىنىش ئەھۋالى ئىنتايىن ناچار بولغان تاشقى موڭغۇلىيە ئارمىيەسى،  بەلكىم سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭدىكى ھەربىي كۈچ تەڭپۇڭلىغىنىڭ قۇتقۇزغۇسىز ھالدا جىن ھۆكۈمرانلىغىغا قارشى چىقمايدىغانلىقىنى ئۆزگەرتەلمەيدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش ئۈچۈن پايدىلانغان بىر ئالدىنى ئېلىش تەدبىرى بولۇشى مۈمكىن.  مۇشۇنداق ئەھۋالمۇ ئەمەس ، لېكىن تاشقى موڭغۇلىيەنىڭ ئارىلىشىپ كىرىشى، چوقۇم مۇۋەپپەقىيەتلىك ھالدا جىنشۇرېن  دۇچ كەلگەن قىيىنچىلىقنى ئاشۇرغان، شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ ۋەقەمۇ چوقۇم جىن بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ھەمكارلىغىغا تۈرتكە بولغان مۇھىم سەۋەپ دەپ قارىلىشى كېرەك.

    مۇشۇنداق بىر ھالقىلىق پەيتتە كارغا كەلمەيدىغان بىر ھەربىي ئاخبارات،  جىن ئۈچۈن پايدىسىز شارائىت ئېلىپ كەلدى، ئۇ ماجۇڭيىڭنىڭ بىر بۆلۈك قىسىمنى باشلاپ ئىسيانچىلارغا يادەم بېرىش ئۈچۈن كېلىۋاتقانلىغىنى سەزمىگەن ئىدى، ئۇ كەينى- كەينىدىن لۇزۇشاۋ ۋە شېڭشىسەيلەرنى « باندىت تازىلىغۇچى باش قوماندان» قىلىپ بۇ مەيدان يامراۋاتقان ئىسياننى يىغىشتۇرۇشقا ئەۋەتكەن ئىدى. بۇ پىلانغا نىسبەتەن كىشىنى ئەپسۇسلاندۇرىدىغان يېرى شۇكى، جىنشۇرېننىڭ ھېلىقى ئۆلكە ھەربىي ئىشلارغا مەسئۇل ئىنىسى جىنشۇشىن بىلەن لۇزۇشاۋ ئىككىسى ئوتتۇرىسىدىكى ئىناقسىزلىق ئىدى. بۇ قېتىمقى جەڭگى- جىدەلدىن سەۋەبىدىن، لۇ زۆرۈر بولغان ھەربى تەمىناتنى تاپشۇرۇپ ئالالمىدى، شۇڭلاشقا قۇمۇلنىڭ غەربىدىكى لىئاۋدۇنغا چېكىنىشنى قارار قىلدى(خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچىدىن، لۇ ئامالسىز دۇگوجى بىرىگاداسىنى ئالدىن لىاۋدۇنغا يۈرۈش قىلدۇردى، ئالدىن يۈرەر قىسىم قۇمۇل لئاۋدۇنغىچە باردى)، جىن  قوماندانلىق ئورگىنىنىڭ ئىچكى ئىناقسىزلىغى ماجۇڭيىڭنىڭ جېنشىنى ئىگەللىۋېلىشىغا ۋە قۇمۇلنى قورشاۋغا ئېلىشىغا ياردەم قىلدى. 1931-يىلى 6-ئاي(5-ئاينىڭ 19- كۈنى)دا ما 400 كىشىلىك ھەربى قوشۇننى ۋە 500كىشىلىك غەيرى مۇنتىزىم قىسىمنى ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچى: كۈرەشچى خادىملار 400نەپەر ئەتراپىدا بولۇپ، پۇقرا- ئاياللارنى قوشۇپ ھىساپلىغاندا 500كىشى ئەتراپىدا) باشلاپ قۇمۇلغا ھۇجۇم قىلدى، ئاقىۋەتتە لۇزۇشاۋ قىسىملىرىنى تارمار قىلدى.
    جىن ھازىر ئىككى تەرەپتىن ھەركەت قىلىشقا باشلىدى، ئۇ تئىەنگوجېننى ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچىنىڭ ئىزاھى: يەنە جۇمىنيىمۇ بار) ئۆزىنىڭ ئالاھىدە ۋاكالەتچىسى قىلىپ قۇمۇلغا ما بىلەن تېنچلىق سۆھبەتى ئۆتكۈزۈشكە ئەۋەتتى، شۇنىڭ بىلەن تەڭ ئۇ يەنە شەمەيدە تۇرۇشلۇق جوڭگو كونسۇلى مۇۋېيتوڭنى سوۋېت ئىتتىپاقىدىن ياردەم تەلەپ قىلىشقا بۇيرۇدى. جىن ۋە ئىسيانچىلار ئوتتۇرىسىدىكى قاتمال ۋەزىيەت سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شڭنجاڭ مەسىلىسىدە مۇھىم رول ئوينىشى ئۈچۈن بىر پۇرسەت يارىتىپ بەردى. جىن ئۈمىتسىزلىك ئىچىدە قالغان ئىدى، ئۇنىڭ ھەربىي قىسىملىرى ھەربىي جەھەتتىكى قابىلىيەتسىزلىگىنى ۋە خاراكتىر جەھەتتىكى يارامسىز ئىكەنلىگىنى ئاشكارىلاپ قويغان ئىدى. مۇشۇنداق ئەھۋال ئاستىدا، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ كۆپ مىقداردا ئاشۇرىلىدىغان ھەربىي ياردىمىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن، جىن سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرىغا قويغان بىر سودا شەرتنامىسىغا قول قويۇشقا قىلچە قارشىلىق كۆرسەتمىدى. 1931- يىلىدىن بۇرۇن جىن ئىزچىل ھالدا سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ بىر قىسىم ھەربىي ياردىمىنى قوبۇل قىلىپ كېلىۋاتقان ئىدى، قانداقلا بولمىسۇن ئېنىق كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى، ئۇنىڭ ھەربىي قىسمى ھەرجەھەتتىن سوۋېت ئىتتىپاقىلىقلارنىڭ ياردەم ۋە مەشق لاھىيەسىگە ئېھتىياجلىق ئىدى.

      شۇنىڭ ئۈچۈن، 1931- يىلى 10-ئاينىڭ 1- كۈنى سوۋېت ئىتتىپاقى ۋە شىنجاڭ ئوتتۇرىسىدا  ئىمزالانغان مەخپى سودىلىشىش كېلىشىمى ، ئىنتايىن تېزلىكتە شىنجاڭ ۋەزىيىتىنى كونتىرول قىلىشتىن  قېلىۋاتقان جىنشۇرېن ئۈچۈن ساقلانغىلى بولمايدىغان بىر قەدەم ئىدى. بۇ مەخپى كېلىشىم، سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن تاشقى موڭغۇلىيە ئوتتۇرىسىدا ئىمزالانغان ئۇزۇن مۇددەتلىك كېلىشىمنىڭ " كۆچۈرۈلمە نۇسخىسى" ئىدى. خۇددى ئالدىن پەرەز قىلىنغاندەك، ئىمزالىغان ئىككى تەرەپنىڭ تەڭسىزلىك ئىگىلىك ھوقۇق ۋە ئادەتتىكى ھوقۇقى،   كۆپلىگەن ماددىلاردا ئەكس ئەتتۈرۈلگەن. مەسىلەن، 3- ماددىسىدا بەش "رايون"دا سوۋېت ئىتتىپاقى گراژدانلىرى ۋە تەسكىلاتلىرىنىڭ سودا ئەركىنلىگىدىن بەھرىمەن بولىدىغانلىق ھوقۇقى بايان قىلىنغان. كېلىشىم تېكىستىدىكى " رايون":  شەھەرلەرنى ، ۋىلايەتلەرنى ھەمدە ئۇنىڭدىنمۇ چوڭ بولغان مەمۇرى ئىدارىلەرنى  ئۆز ئىچىگە ئېلىشىدىن دېرەك بېرەتتى.  

    1- ماددىسىدا، سوۋېت ئىتتىپاقى ۋە شىنجاڭ ئۆلكىسىنىڭ ماللىرىغا ۋە پۇقرالىرىغا ئۆركەشتام، قورغاس، باكتۇ، ۋە جىمۇنەي چېگرا پونكىتلىرىنىڭ ئېچىۋېتىلىشى بەلگىلەنگەن؛
     2- ماددىسىدا خۇددى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئىچكى بازارلىرى شىنجاڭنىڭ تاۋار- ماللىرىغا نىسبەتەن ئېچىۋېتىلىشى كېرەكلىگى بايان قىلىنغان؛ قانداقلا بولمىسۇن، سوۋېت ئىتىپاقى ئىقتىسادىدا ئۈنۈملۈك مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان ، بارلىق دۆلەت مونوپول كونتروللىغىدىكىلەر بىلەن چەتئەللەرگە نىسبەتەن  سودا تەرەققىياتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان.
    3- ماددىسىغا مۇقەررەرلەشتۈرۈلگەن ھالدا سوۋېت ئىتتىپاقى ۋەكىللىرى  ۋە سودا تەشكىلاتلىرىنىڭ شىنجاڭنىڭ  ھازىرقى قانۇن- تۈزۈملەرىگە ۋە تەرتىپلەرگە بويسۇنىدىغانلىقى، سوۋېت ئىتتىپاقى ۋەكىلى ۋە سودا تەشكىلاتلىرىنىڭ قەشقەر، ئىلى، چۆچەك، ئالتاي ۋە ئۈرۈمچىلەردە ئەركىن سودا قىلىش ھوقۇقىغا ئېرىشىلگەنلىگى تەكىتلەنگەن.

     5- ماددىسىدا، شىنجاڭدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى سودا تەشكىلاتلىرى ۋە ئۇنىڭ  ۋەكىلىنىڭ جوڭگو شىركەتلىرى ۋە سودىگەرلىرىگە ئوخشاش سودا بېجى تاپشۇرۇشى كېرەكلىگى تەلەپ قىلىنغان.
     6- ماددىسىدا سوۋېت ئىتتىپاقى شىنجاڭدا مۇۋاپىق بولغان تېخنىكىلارنى تەرەققى قىلدۇرۇشقا مەسئۇل بولۇشى، بۇ نىشاننى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان تېخنىكا خادىملىرى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك ئىكەنلىگى بايان قىلىنغان، ھەمدە ئوخشاش بۇ تۈردىكى مەجبۇرىيەتلەر بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ جوڭگو تېخنىكا خادىملىرىنى تەربىيەلەپ يېتىشتۈرىدىغانلىغى تەكىتلەنگەن. سوۋېت ئىتتىپاقىمۇ يېزا ئىگىلىگى، ئۆي- جانىۋارلىرىنى ئىلمى باشقۇرۇش ۋە سۇغۇرۇش سېستىمىسى جەھەتتىكى ئىسلاھ قىلىنغان تېخنىكىلارنى تەمىنلىمەكچى بولغان.
    7- ماددىنىڭ 4 تارمىغى بار، ئەمىلىيەتتە ئۈرۈمچىدە تۇرۇشلۇق سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇلىنىڭ شەرتنامە تۈزگەن ئىككى تەرەپنىڭ ئىقتىسادى ئېھتىياجىغا ماس كېلىدىغان سودامەھسۇلاتلىرىنىڭ تىزىملىك لاھىيەسىنى تۈزۈش ھوقۇقى بارلىغىنى تەكىتلىگەن.  تارماق1:   شىنجاڭ ئۆزىنىڭ تاموژنىسىغا شەرتنامە ئىمزالىغان بارلىق تەرەپ ئوتتۇرىسىدىكى ئىمپېرت- ئېكسپورت قىلىنىدىغان تاۋارلارغا بىرلىككە كەلگەن تاموژنا بېجى بەلگىلەش كېرەكلىگى بۇيرۇق قىلىنغان؛ 2- تارمىغىغا ، سوۋېت ئىتتىپاقىغا شىنجاڭنىڭ ئۈرۈمچى، قەشقەر، ئىلى ۋە چۆچەكتىن ئىبارەت  4 ئاساسلىق شەھرىدە پۇل - مۇامىلە ئورگانلىرىنى تەسىس قىلىشىغا ھوقۇق بېرىلگەن؛ 4- تارمىغىدا، سوۋېت ئىتتىپاقى چۆچەك ۋە باكتۇ چېگرا پونكىتى ئارىلىغىدا تېلېگراف لىنىيەسى قۇرۇشى تەلەپ قىلىنغان، يەنە سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن شىنجاڭ ئوتتۇرىسىدا بىۋاستە سىمسىز تېلېگراف قۇرۇش تەلەپ قىلىنغان.

    بۇ كېلىشىمنىڭ   1912 - يىلى 10-ئاينىڭ 21- كۈنى ئىمزالانغان  چارروسىيە- موڭغۇلىيە كېلىشىمى ۋە لاھىيەسى بىلەن ئوخشاشلىغى ناھايىتى كۆرۈنەرلىك ئىدى.   روسىيە، مەيلى چارروسىيە ياكى سوۋېت ئىتتىپاقى بولسۇن، ھەننىۋاسى جوڭگو دىپلوماتىيە مىنىستىرلىگىنىڭ ماقۇللىغىنى ئالمىغان ھالدا ئاتاققا جوڭگونىڭ بىر قىسمى بولغان تېررىتورىيەسىدە مۇتلەق بولغان سودا باشقۇرۇش ئورنىغا ئېرىشمەكچى بولغان ئىدى. ئالاھىزەل بارلىق مۇشۇ ئەھۋاللاردا، روسىيەنىڭ ئىقتىسادى ئورنى ئەڭ ئاز بولغاندا  جوڭگو  بىلەن باراۋەر بولغان، لېكىن مەلۇم تەرەپلەردە ھەتتا جوڭگونىڭ ئورنىدىن ئۈستۈن تۇرغان. بۇ خىل سودا ساھەسىدىكى ھۆكۈمرانلىق ئورۇن تېلېگراف ۋە تۆمۈريول جەھەتتىكى ئىلغار تېخنىكىنى كىرگۈزۈش جەھەتتە بولغان، يەنە روسىيەنىڭ پۇل- مۇامىلە ئورگانلىرىنىڭ ۋە سودا تەشكىلاتلىرىنىڭ خىزمەت يۈرگۈزىشىدىكى ئىنتايىن پايدىلىق شارائىت يارىتىپ بېرىش شەرتىدە ئىمزالانغان.

   جوڭگونىڭ غەربىي- شىمالى قىسمىدىكى ھەربىي، سىياسىي گۇرۇھقا مۇھىم بولغىنىدىن سىرت،  بۇنداق ئىشلار  بىر ئوچۇم كىشىلەر ئۈچۈن ئېيتقاندا ھىچقانداق ئەرزىگۈدەك ئەمەس ئىدى. مەيلى قانداقلا بولمىسۇن ، سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن ياپونىيە ۋەزىيەتكە نىسبەتەن ئىنتايىن  كۈچلۈك قىزىقىشتا بولغان، چۈنكى ئۇ،  بۇ دۆلەتلەرنىڭ ھەرقايسىسىنىڭ جوڭگونىڭ شىمالىدىكى ۋە غەربىدىكى مەنپەئەتى ۋە پىلانلىرىغا تەسىر كۆرسىتەتتى.

   مۇشۇ مەزگىلدىن باشلاپ ناھايىتى تېزلىكتە بىر قاتار ئىشلار يۈز بەردى. 1931-يىلى 9- ئايدا شېنياڭ ۋەقەسى يۈز بەرگەندىن كېيىن، ياپونىيە مانجۇرىيەنى ئىشغال قىلغانلىق سەۋەپلىك، شەرقىي- شىمالدىكى جوڭگولۇقلار جوڭگونىڭ غەربى شىمالى بولغان بۇ چېگرا رايونغا كۆچمەن بولۇشقا باشلىدى. بالدۇرلا ئالاھىدە تىلغا ئالغىنىمىزدەك، يېقىندىن بېرى گەنسۇدىن شىنجاڭغا كۆچمەن بولۇپ كەلگەن خەنزۇ مۇساپىرلار، ئۇيغۇرلار ۋە خەنزۇلار ئارىسىدىكى جىددىي مۇناسىۋەتنى  ئۇلغايتىۋەتكەن ئىدى. مانجۇرىيە ياپونىيەنىڭ ھۆكۈمرانلىغىدا تۇرغان ئىكەن، توكيو تەبىى ھالدا خوشنا رايونلاردا، مەسىلەن رېخې، چاخار، ئىچكى موڭغۇل ۋە تاشقى موڭغۇلدىكى دۈشمەن ھاكىمىيەتلەرنى يوقۇتۇشنى ئۈمىت قىلاتتى. ئەگەر شىنجاڭ بىتەرەپ ئورۇندا تۇرسا، ياكى ياپونىيەگە دوستانە بولغان ھەربىي قىسىملار تەرىپىدىن قولغا كەلتۈرۈلسە، بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ جوڭگوغا بولغان تەسىرىنى ئاجىزلاشتۇرىۋىتەتتى ۋە ياپونىيەنىڭ مانجۇرىيە غەربىدىكى مەقسىدىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشقا ياردەمدە بولاتتى.

    تاشقى موڭغۇلىيەنى ئاللىقاچان ھۆكۈمرانلىغى ئاستىغا ئالغان سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مەقسىدى، دەل ياپونىيەنىڭ نىشانىغا قارىمۇ- قارشى ئىدى. ئارىلىشىپ كىرىشنىڭ پايدا- زىيان مۇناسىۋىتىنى نەزەرگە ئالغان سوۋېت ئىتتىپاقى، بۇ خىل ئارلىشىش ئارقىلىق شىنجاڭ بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى يېقىنلاشتۇرۇشنى ئۈمىت قىلماي ئىلاجى بولمىدى، چۈنكى جىن ھاكىمىيەتكە چىققاننىڭ 2- يىلىدا،  ئۇ ھىندىستاندىن قورال- ياراق ئىمپورت قىلىشنى تەقىقلەش بۇيرىغىنى بىكار قىلىپ، موسكۋانىڭ گۇمانىنى قوزغىدى. جىن بۇ قورال- ياراقلارنى شىنجاڭدىكى ئاق ئورۇسلار قىسمىغا بېرىشنى پىلانلىغان ئىدى؛ قانداقلا بولمىسۇن ھىندىستاندىن ئىمپورت قىلىنغان ئەنگىلىيەنىڭ بىر قىسىم  قورال ياراقلىرى ئۇيغۇر ئىسيانچىلارنىڭ قولىغا ئۆتۈپ قالدى. موسكۋا بىلەن ئۈرۈمچى،  ئەنگىلىيەنىڭ بۇ قېتىمقى ئىسيان بىلەن چېتىشلىغى بار مۈمكىنچىلىگى ھەققىدە گۇمانلىنىشقا باشلىدى. ماجۇڭيىڭ ياپونىيە جاسۇسى بىلەن كېڭىشىۋېتىپتۇ دىگەندەك كۆپلىگەن ئىغۋالار تارقىلىشقا باشلىغان ئىدى، بۇ ئىش سىرتتىن قوشۇلغان خەلقارلىق پۇراق  تەركىۋىنى ئاشۇرغان ئىدى. ياپونىيەلىكلەرنىڭ ئارىلىشىپ كىرىشى ئىغۋاسىنى تولۇقلىغۇچىلار بولسا شىنجاڭدىكى ھەممە بىلىدىغان،  ئۇزۇندىن بېرى سوۋېت ئىتتىپاقىغا دۈشمەنلىك كەيپىياتىدىكى ئۇيغۇرلار ئىدى. ئۇلارنىڭ ئىككى ئاتاقلىق رەھبەرلىرى خوجا نىياز بىلەن يولبارس ئوچۇق- ئاشكارا ھالدا سوۋېت ئىتتىپاقىغا قارشى ئىدى. بۇ رىقابەتلەر ۋە ئاتالمىش سۈيقەستلەر يۇقۇرىدا بايان قىلىنغان تاشقى موڭغۇلىيەنىڭ ئىسيانچىلار تەرەپتە تۇرۇپ ئارىلىشىپ كىرىشىنى چۆرىدىگەن ھالدا ھاسىل بولغان سىرلىق تۇمانلارنى تېخىمۇ مۇرەككەپلەشتۈرىۋەتتى. ئەمما، تېزلىكتىلا سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ تىلى باشقا، دىلى باشقا ئىكەنلىگى ئاشكارىلاندى.

   شىنجاڭدا راۋاجلىنىۋاتقان ۋەزىيەت، سوۋېت ئىتتىپاقىنى  3 خىل مۈمكىنچىلىككە يۈزلەندۈردى.  1- خىل مۈمكىنچىلىك، يەرلىك ئۇيغۇرلار قىسمەن ھالدا جىنغا قارشى ئۇرۇشتا غەلىبىگە ئېرىشىپ، بىر مىللەتپەرۋەر بولغان سوۋېت ئىتتىپاقىغا قارشى ھاكىمىيەتنى  قۇرۇپ چىقىشى. 2- خىل مۈمكىنچىلىك، يەرلىك ئۇيغۇر ئىسيانچىلار مەخپىي ھالدا ياپونىيە بىلەن ئىتتىپاق تۈزەپ ۋە شىنجاڭنى كونترول قىلىشنى قولغا كەلتۈرۈپ، ياپونىيەگە تايانغان فاشىستىك تىپتىكى ھاكىمىيەتنى قۇرۇشى، ۋە مانجۇرىيەنىڭ تولۇقلىمىسى بولۇپ قېلىشى، بۇنداق بولغاندا تاشقى موڭغۇلىيە ياپونىيە كونتىرول قىلغان ئىككى رايوننىڭ ئوتتۇرىسىغا كىرىپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىراتتى. 3- خىل مۈمكىنچىلىك، سوۋېت ئىتتىپاقى جىنشۇرېنغا ياردەم قىلىپ، ئۇنىڭ ئۇيغۇر ئىسيانچىلار تەرىپىدىن ئاغدۇرۇلۇپ كېتىلىشىدىن ساقلاپ، ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ داۋاملىق مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ئۈچۈن سوۋېت ئىتتىپاقىغا تاياندۇرۇش.

     ياپونىيەنىڭ تەسىرى مەسىلىسىدىن باشقا، شىنجاڭدا بىر مىللەتپەرۋەر تۈرك ھاكىمىيىتىنىڭ قۇرۇلىشى سوۋېت ئىتتىپاقىغا تېخىمۇ خەتەرلىك بولغان بىر مەسىلىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىشى مۈمكىن ئىدى. موسكۋا تېخى يېقىندىلا ئوتتۇرا ئاسىيادا " باسماچى" پارتىزانلىق ھەركىتىنى باستۇرغان ، شۇڭلاشقا سوۋېت ئىتتىپاقى    سوۋېتقا قاراشلىق ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركلەرنى كۈچلۈك كونتىرول قىلىشنى ئەمەلگە  ئاشۇرۇشقا  دائىر ئىشلىمىسە بولمايدىغان يەنە نۇرغۇنلىغان خىزمەتلەرگە ئېھتىياجلىق ئىدى. شۇنىڭ ئۈچۈن سوۋېت ئىتتىپاقى، مەخپى باغلىنىشتىكى بىر ئوچۇم كىشىلەر رەھپەرلىگىدىكى مىللى ئىنقىلاپنى قوللاشنى ئۆزىگە پايدىسىز دەپ ھىساپلىدى. 2-خىل مۈمكىنچىلىك بولسا ئېنىقكى بۇ سوۋېت ئىتتىپاقى ئۈچۈن بىر قاباھەتلىك چۈش ئىدى. پەقەت 3- خىل مۈمكىنچىلىكنى سوۋېت ئىتتىپاقى قوبۇل قىلاتتى.
     1931-يىلى 10- ئايدا ۋاقىتلىق سودىلىشىش كېلىشىمى ئىمزالانغاندىن كېيىن، جىننىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىغا نىسبەتەن ئەنئەنىۋى زىددىيەتلىك پوزىتسىيەسى قايتىدىن ئىپادىلىنىشكە باشلىدى. ھەتتا ئۇ شىنجاڭ چېگرىسى ئىچىدە بۇ كېلىشىمنىڭ مەۋجۇتلىغىنى  كۈچىنىڭ بارىچە مەخپىي تۇتقان؛ قانداقلا بولمىسۇن، سوۋېت ئىتتىپاقى بۇنداق يۈرگۈزۈشنى رەت قىلدى، جىننى ئىنتايىن چىدىغۇسىز ھالەتكە چۈشۈرۈپ قويغىنى، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ بۇ كېلىشىمنى پۈتۈن شىنجاڭ مىقياسىدا ئاشكارە ئېلان قىلغىنى بولدى.  1932-يىلى ئەتىيازدا، جىنشۇرېن پۈتۈن شىنجاڭغا بۇ كېلىشىمگە رئېايە قىلىش توغۇرلۇق بۇيرۇق چۈشۈردى، بۇنىڭغا قارشى چىققۇچىلارمۇ بولدى، مەسىلەن ئىلىنىڭ مەمۇرى ئەمەلدارى ۋاڭجىجۈ ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچى ئەسكەرتمىسى: جاڭپېييۈەن) ئاشكارا ھالدا بۇ كېلىشىمگە قارشىلىق بىلدۈردى، لېكىن تېزلىكتىلا جىننىڭ " نەسىھەتى" ئارقىلىق خاتالىغىنى تۈزەتتى، شىنجاڭ جوڭگونىڭ باشقا قىسمىدىن يىراققا جايلاشقان ئىدى، تاكى 1933- يىلى جىنشۇرېن ھۆكۈمىتى ئاغدۇرۇلغاندىلا نەنجىڭ ھۆكۈمىتى بۇ مەخپىي كېلىشىمنىڭ مەۋجۇت ئىكەنلىگىنى بىلگەن ئىدى.

   جىننىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىغا بولغان ئەندىشىسى، ناھايىتى تېزلىكتىلا سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ يوشۇرۇنغان ئالدامچىلىغى ئارقىلىق ئىسپاتلاندى. سوۋېت ئىتتىپاقىلىقلار، سودا شىركەتلىرىنىڭ نىقابى ئاستىدا نۇرغۇنلىغان مەخپىي ئاخپارات ئورگانلىرىنى قۇرۇپ چىقتى، تېخىمۇ ئاشۇرىۋېتىلگىنى شۇ بولدىكى، ئايرۇپىلاندا يۆتكەپ كېلىنگەن قورال- ياراقلار جىنشۇرېننىڭ قولىغىلا ئەمەس، دۈشمىنى ماشاۋۋۇنىڭ قولىغىمۇ تاپشۇرۇلۇپ بېرىلدى. بۇ يەنە بىر قېتىم سوۋېت ئىتىىپاقىنىڭ غەرىزىنى بىلدۈرۈپ قويدى، ئۇنىڭ غەرىزى ھەرقانداق ئىشلىتىشكە بولىدىغان مەنبەنى قولغا كەلتۈرۈش جەھەتتە ئەمەس بولۇپ، ئەگەر ياپونىيە ئۇيغۇرلارنىڭ ئىسيانغا ئارىلاشسا، سوۋېت ئىتتىپاقى قورال- ياراقنى مەلۇم  ياپونىيە قوللىمىغان ئىسيانچى قىسىمغا تەمىنلەپ بېرىش غەرىزىدە ئىدى. ئەگەر ياپونىيەلىكلەر ئارىلىشىپ كىرمىسە، سوۋېت ئىتتىپاقى ئىسيانچىلار ئارىسىدا بۆلگۈنچىلىك قىلىشقا ئۇرۇنۇپ، ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى دۈشمەنلىكنى كۈچەيتىشنى مەقسەت قىلاتتى. 1932- يىلىنىڭ ئاخىرىدىن 1933- يىلىنىڭ دەسلىۋىگىچە ، تۆۋەندە مۇھامىكە قىلماقچى بولغان تاشقى موڭغۇلىيە سۈيقەستى، خۇددى كېيىن ئوتتۇرىغا قويۇلغان، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئامالنىڭ بارىچە ئىسيانچىلار ئارىسىدا بۆلۈنۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش نەزىرىيەسىنىڭ ۋەزنىنى كۈچەيتىپ بېرىدۇ. بۇ خىل ئۇسۇل سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئىككى ياقلىما مۇددىئاسى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ: بىر تەرەپتىن جىننى ئىسياننىڭ بېسىمى ئاستىغا تۇرغۇزۇپ، ئۇنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىغا تايىنىشىنى كاپالەتكە ئىگە قىلىش؛ يەنە بىر تەرەپتىن،  بىرلىككە كەلگەن ئۇيغۇرلار  ئىسيانىنىڭ غەلىبىگە ئېرىشىشى بىلەن  كېلىپ چىقىدىغان موسكۋانى، سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرا ئاسىياسى چېگرىسىدا،  بىر مۇستەققىل بولغان مىللەتپەرۋەر تۈركىستان دۆلىتىگە دۇچ قىلىپ قويۇشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش.      سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ  غەرىزىنىڭ ھەقىقى ماھىيىتىدىن قەتئى نەزەر، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭ ئىقتىسادىدىكى تەسىرىنىڭ ئېشىپ بېرىشى ۋە جىننىڭ روشەن ھالدا، ئەڭ ئاز دىگەندە تاشقى قىياپىتىدىن بولسىمۇ سوۋېت ئىتتىپاقىغا تايىنىپ قېلىشنى رەت قىلىش ئارزۇسىنىڭ ئىنتايىن ئاجىزلىغى ، ھەمدە جىن ھاكىمىيىتىنىڭ  باستۇرۇش ئالاھىدىلىگى قاتارلىقلار قوشۇلۇپ، ئۇيغۇرلار ئىسيانىنى  ئىزچىل ھالدا  مەۋجۇت قىلىپ تۇرغان.  
    ئىسياننىڭ  شىنجاڭ ئىقتىسادىغا بولغان تەسىرى ئىنتايىن پايدىسىز بولغان . 1930- يىلىدىن بۇرۇن، شىنجاڭ بىلەن روسىيە ئارىسىدىكى سودا ئاكتىپ بالانسلىق بولغان؛ 1930- يىلىدىن كېيىن شىنجاڭ مالىيەسىدە قىزىل رەقەم ئېشىپ بېرىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىدىن ئىناۋەتلىك قەرز ئېلىشقا مەجبۇر بولغان. روشەنكى شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادى ئەھۋالى ئىنتايىن ئاجىز ئىدى،   چۈنكى 1933-يىلىغىچە روسىيە ئالاھىزەل شىنجاڭ ئېكسپورت ماللىرىنىڭ 82.5%تىنى سېتىۋالغان، ئۇ پەقەت 12.5% كېلىدىغان مېلى بىلەن جوڭگونىڭ باشقا رايونلىرى ئارىسىدا سودا- ئالاقىدە بولغان، قالغان 5%تى، ھىندىستان بىلەن بولغان سودا- ئالاقىنى تەشكىل تاپقان. بۇنىڭدىن باشقا، سوۋېت ئىتتىپاقى- شىنجاڭ ئوتتۇرىسىدىكى سودا، جوڭگو مەركىزىي ھۆكۈمىتىنىڭ تاموژنا ئەمەلدارى كونتىروللىغىدا ئەمەس ئىدى. جىن جوڭگونىڭ ئىچكىرىسى  بىلەن جۇغراپىيە ۋە سىياسى جەھەتتە ئايرىلىپ تۇرغان، ھازىر بولسا ئىقتىسادىنىڭ ئېغىر ھالدا سوۋېت ئىتتىپاقىغا تايىنىپ قېلىشى بىلەن بىرلەشتى. 1932- يىلىنىڭ دەسلىۋىدە، ئۆلكە ئىچكى مەسىلىلەرنىڭ يۇقۇرى كۆتۈرۈلىشىدىن، جىن جاڭپېي يۈەن گېنېرالنى قۇمۇلغا ھۇجۇمغا ئەۋەتكەن ئىدى، جاڭ غەلىبە قىلدى، لېكىن بۇ ئۆرۈلۈپ كېلىپ يەنە جىنشۇرېندا ئۇنىڭ ئۆتە قارانىيەتلىشىپ كېتىشىگە گۇمان قوزغىدى، شۇڭلاشقا جىن ئۇنى  ئۈرۈمچىگە چېكىنىشكە بۇيرۇق قىلدى. جىندىكى بىر ئەڭ ئېغىر بولغان مەسىلە، ئۇ ئۆز گېنېراللىرىغا ئىشىنەلمەيتتى. شۇڭلاشقا ئۇ ئادەتتە ، بۇ گېنېراللار نىڭ دائىم كۆرۈلۈپ تۇرمايدىغان ھەربىي جەھەتتىكى  غەلىبىلىرىدىن پايدىلىنالمايتتى. مەسىلەن جاڭپېييۈەن ئۈرۈمچىگە چېكىنگەندىن كېيىن خوجا نىياز ئىنتايىن تېزلىكتە قايتۇرما ھۇجۇمغا ئۆتۈپ، جىننىڭ قۇمۇلدا قېلىپ قالغان، لىخەيرۇ قوماندانلىغىدىكى ئارمىيەسىنى بىتچىت قىلدى. پەقەت جىن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ كۈرەشچى ئايرۇپىلانلىرىغا تايىنىپلا ئۇلارنىڭ تېخىمۇ چوڭ ۋە بىۋاستە بولغان غىلىبىلىرىنى توستى. 1932-يىلى 7- ئايدا جىن شېڭشىسەينى شەرقىي قىسىم شىنجاڭىنىڭ قوماندانلىغىغا تەيىنلىدى، ھەمدە پولكوۋنىك پاپېنگۇتنى ئاق ئورۇس ھەربىي قىسمىنىڭ قوماندانلىغىغا تەيىنلىدى. ئۇلاپلا شېڭشىسەي پاپېنگۇت بىلەن ھەمكارلىشىپ قۇمۇلدىكى ئىسيانچىلارنى مەغلۇپ قىلدى ۋە 55دانە چوڭ توپ غەنىمەت ئالدى.

   1931- يىلىدىن 1932- يىلىغىچە، جىننىڭ قىسىملىرى تەدرىجى ئىلگىرىلەش لېكىن شۇملۇقتىن دېرەك بېرىۋاتقان ئۆزگۈرۈشنى بېشىدىن ئۆتكۈزىۋاتتى، چۈنكى ئۇ بارغانسېرى كوماندىرلارنىڭ شەخسى قىسىملىرىغا ئوخشاپ قېلىپ، شېڭشىسەي، جاڭپېييۈەن، ۋېيجېنگو ۋە پاپېنگۇتلار ھەرقايسىسىنىڭ ئۆز ئالدىلىرىغا تەسىر دائىرىسى بازىسى قۇرۇشقا قاراپ تەرەققى قىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشقا باشلىدى.
  1932-يىلى 8- ئايدا ماجۇڭيىڭ شىنجاڭغا قايتىپ كېلىپ خوجا نىياز بىلەن ھەمكارلىشىپ، جىن ھاكىمىيىتىگە قارشى يېڭى ھۇجۇم قوزغىدى. جىن خوجا نىيازنى ئىتتىپاقدىشى قاتارىدا قولغا كەلتۈرۈش ئارقىلىق رەقىپلىرىنىڭ ئارىسىدا بۆلۈنۈش پەيدا قىلماقچى بولدى، جىن ھەتتا ئاشۇرىۋېتىپ، خوجا نىيازغا تەمىنات ۋە قورال - ياراق ئەۋەتىپ بەردى. جىن كەينىدىنلا خوجا نىياز بىلەن ئۇزۇن يىللىق ئاداۋىتى بار يولبارسقا ئۇشتۇمتۇت ھۇجۇم قىلدى، جىننىڭ بۇ ھۇجۇمى خوجانىياز ۋە يولبارسلارنى ئۇلارنىڭ ھەمكارلىشىدىغانلىقىغا ئىشەندۈردى. ئۇلار ماجۇڭيىڭ بىلەن بىرلىشىپ پىچاننى ئىشغال قىلدى ۋە ئۇ يەردە 300دىن ئارتۇق خەنزۇ كىشىلىرىنى قەتلى قىلدى.  جىنشۇرېن قىسىملىرى ئۇيغۇرلارغا 3 كۈن ھۇجۇم قىلىپ قىرغىنچىلىق قىلىش ئارقىلىق قىساس ئالدى. بۇ ئۆچ ئېلىش ھەركىتى جىننى تېخىمۇ كۆپ يەرلىك كىشىلەردىن يىراقلاشتۇردى ۋە يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا ئىسيان پارتلىشىغا غىدىق- تۈرتكە بولدى، بۇ مەزگىلدە ، تۇرپان، ئىلى، كورلا، كۇچارلاردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ھەممىسى قوزغۇلۇپ جىن ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى چىقتى. 1932- يىلى 12- ئايدا ئىسيانچىلار تۇرپان شەھرىنى ئىشغال قىلغان ۋاقىتتا، تۇرپاندىكى خەنزۇ كوماندىر شىوڭفايۇ ۋە نۇرغۇن خەنزۇلار ئۆلتۈرۈلدى. ئۇلاپلا، جىن شېڭشىسەينى ئەۋەتىپ تۇرپان ۋە پىچاننى يەنە ئىشغال قىلدۇردى، ماجۇڭيىڭ يېتەكچىلىگىدىكى ئىسيانچىلار قاراشەھەرگە چېكىندى، ئۇلار شۇ يەرنىڭ مەمۇرى ئەمەلدارى نىۇشىنى ئۆلتۈرۈپ ئۆزلىرىنىڭ باش قوماندانلىق شىتابىنى قۇردى.

   قالايمىقانچىلىق ھازىر شىنجاڭنىڭ ھەممە جايىغا يامرىدى.  1933- يىلى 2- ئايدا قوزغىلاڭچىلار ئۈرۈمچى شەھەر ئەتراپىغا يېقىنلاپ غەربىي چوڭ كۆۋرۈككە  كەلدى،  1933-يىلى 3- ئايغا بارغاندا ، پۈتۈن شىنجاڭدا ئىسياننىڭ شىددەتلىك ئوتلىرى كۆيىۋاتقان ئىدى. سوۋېت ئىتتىپاقى تۇيۇقسىزلا سۇبىڭۋېن باشچىلىغىدىكى شەرقى- شىمال پىدايىلار قوشۇنىغا سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرا ئاسىياسىدىن شىنجاڭغا كىرىشكە ئىجازەت بەردى. بۇ تارماق قىسىم، 1931-يىلى ياپونىيە شىمالىي مانجۇرىيەنى ئىشغال قىلغاندىن كېيىن قوغلاپ چىقىرىلغان بىرقانچە قىسىمنىڭ قوشۇلىشىدىن تەشكىللەنگەن ئىدى. گېنېرال سۇبىڭۋېن شىنجاڭدىكى ئىچكى ئۇرۇشقا ئارىلاشمايدىغانلىقىنى جاكالىدى؛ لېكىن ئۇلار شىنجاڭدىكى سوۋېت ئىتتىپاقى قوراللاندۇرغان ھەربىي قىسىم بولۇش سۈپىتى بىلەن، پەقەت روسىيەنىڭ بۇ رايونغا ئىزچىل ئارىلىشىشىنىڭ ۋە تەسىرىنىڭ ئېشىۋاتقانلىغىدىن بىشارەت بېرەتتى. 1933-يىلى 4- ئايدا، ئاپەتتىن قاچقان مۇساپىرلار شىنجاڭنىڭ ھەرقايسى يەرلىرىدىن ئۈرۈمچىگە يوپۇرۇلۇپ كىرىشكە باشلىدى. مۇشۇنداق قىيىنچىلىق شارائىتى ئاستىدا، ھەربىي ئىشلار مەسئۇلى، جىننىڭ ئىنىسى جىنشۇشىن ( ھۆكۈمەت ئېھتىياجىغا ئاساسەن دىگەن بانىدا) بارلىق پايدىلانغىلى بولىدىغان  يېمەكلىك ۋە ئاشلىقنى ئۆز ئىلكىگە ئېلىۋالغاندىن كېيىن، باھاسىنى يۇقۇرى كۆتۈرۈپ ھاكىمىيەتكە يەنىلا سادىق تۇرىۋاتقان دەپ سانالغان شۇ مۇساپىرلارغا سېتىپ بېرىپ ئۇلارغا بولغان مەنسىتمەسلىگىنى كۆرسىتىپ قويدى.

  جىنشۇرېن قىلغان ئەڭ ئاخىرقى ھاماقەت ئىش،  1933- يىلى 4- ئايدا ئۇ ئاق ئورۇس ئارمىيەسىنىڭ ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچى ئىزاھى: جىن ئۆزى تەشكىللىگەن ئاق ئورۇس ئىتائەت قىلغۇچى قىسىم ) تەمىنات بېرىش تەلىۋىنى قاندۇرۇشنى رەت قىلىشى بولدى.  شۇنىڭدىن كېيىن ئاق ئورۇس قىسمى جىنغا قارشى خەنزۇلار قىسمى بىلەن مەخپى پىلان تۈزىدى، 1933- يىلى 4-ئاينىڭ 12-كۈنى كېچىدە، سىياسى ئۆزگىرىش قوزغىغۇچىلار  جىننىڭ ئىستىپا بېرىشىنى تەلەپ قىلدى، ئۇلار ھىچقانداق ئاكتىپ قارشىلىققا ئۇچرىمايلا جىننىڭ ئىنىسى جىنشۇشىننى قولغا ئالدى.
  
     نەنجىڭ ھۆكۈمىتى دىپلوماتىيە مىنىستىرلىگى تەرىپىدىن شىنجاڭغا  ئەۋەتىلگەن خاس خادىم خې ئەيجېن سىياسى ئۆزگۈرۈش قوزغالغاندا نەق مەيداندا بار بولۇپ، ئۇ تۆۋەندىكىدەك رەۋىشتە ئەينى ۋاقىتتىكى ئىشلارنى تەسۋىرلىگەن:

  مەن ئىچكى ئىشلار مىنىستىرلىگى نازىرى جۇفېڭلۇ ۋە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىگى نازىرى چېنيۈەنجىنلار بىلەن ئۇچرىشىشقا باردىم، ۋە ئاق ئورۇس ئارمىيەسىنىڭ ھازىرقى ھۆكۈمەتنى قامال قىلغانلىغىنى تونۇپ يەتتىم. چېن، مۇناسىۋەتلىك تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىگى ئەمەلدارلىرىنى ئەۋەتىپ بىر قېتىملىق تېنچلىق سۆھبىتى يىغىنى  ئېچىش توغۇرلۇق پىكىر بەردى، ئەمما بۇ مەقسەتكە لايىق خادىم تاپالماي قالدى. كەچتە مەن تېنچلىق يىغىنىغا قاتنىشىشقا تەكلىپ قىلىندىم، يىغىنغا بارىدىغان يولدا مەن ئىككى ئاق ئورۇس ئەسكىرى تەرىپىدىن مۇھاپىزەت قىلىندىم، ھەمدە يىغىن زالىدا ئىككى مىنىستىرلىكنىڭ مەسئۇللىرىنى ( چېن بىلەن جۇ)  ۋە ئاق ئورۇس قىسمىنىڭ ئاتامانلىرىنى كۆردۈم. ئۆلكىلىك ھۆكۈمەتنىڭ چوڭ تامغىسى ئولجا ئېلىنغان غەنىمەت قاتارىدا ئۈستەلگە قويۇپ قويۇلغان ئىدى. ئاق ئورۇس قىسىمنىڭ كوماندىرى پاپېنگۇت، ئۇلارنىڭ پەقەت سىياسىي ئۆزگۈرۈشتىن ئىبارەت بۇ بىرلا تاللىشىنىڭ بارلىغىنى، چۈنكى جىنشۇرېندا شىنجاڭنى ئىدارە قىلىش قابىلىيىتىنىڭ كەملىگىنى، خەلقنىڭ ئاچارچىلىقتا ئۆلۈپ كېتىۋاتقانلىغىنى، پەقەت ئۇ ھوقۇقىدىن ۋاز كەچسە ئۇنى ئۆلتۈرىۋېتىش خىيالىنىڭ يوقلىغىنى ئېيتتى. يىغىنغا قاتناشقۇچىلار ئۇنىڭ ھەق- ۋەجىگە قوشۇلىدىغانلىقلىرىنى بىلدۈرۈپ، ۋاقىتلىق كومېسسىيە قۇرۇشنى قارا قىلدى، مائارىپ مىنىستىرى لىۇۋېنلوڭ رەئىسلىكىگە سايلاندى. لىۇ مۇنداق دەپ ۋەدە بەردى: 1) ھەرقايسى مىللەتتىكىلەرنىڭ ھاياتى ۋە مال- مۈلكى قوغدىلىدۇ؛ 2) رەئىس جىننىڭ ھاياتى ۋە مال- مۈلكى قوغدىلىدۇ؛ 3) سوۋېت ئىتتىپاقى كونسۇلخانىسىنىڭ بىخەتەرلىگى قوغدىلىدۇ. بارلىق يىغىنغا قاتناشقۇچىلار بۇ باياناتقا ئىمزا قويدى.

   بىر تۈرلۈك قوغداش چارىسى قاتارىدا ، سىياسىي ئۆزگۈرۈش قوزغىغۇچىلار ئالدىنئالا شېڭسىسەينى خەۋەرلەندۈرگەن ئىدى، ئۇ ئۈرۈمچىگە قايتىپ كېلىپ، جىننىڭ ھەربىي قىسمىدىن پايدىلىنىپ ئورنىنى ساقلاپ قېلىشتەك ئاجىز غەرىزىنى توختۇتۇشقا قاتناشتى. باشتا تىلغا ئېلىنغاندەك، جىننىڭ قىسىملىرى قوماندانلارنىڭ شەخسىي ئارمىيەسىگە ئاتلىنىپ قالغان ئىدى، شۇڭلاشقا ئەگەر بۇ قىسىملارنىڭ ئاساسلىق كوماندىرلىرىلا ئۇنىڭ ئۈچۈن ھەركەت قىلىشنى خالىمىسا، جىن مەۋجۇت بولۇپ تۇرالمايتتى.

    جىن سانجىغا قېچىپ باردى، كېيىن  يەنە چۆچەككە قېچىپ باردى، چۆچەكتە ئۇ 1270سەر ئالتۇنغا ئىگە بولدى، بۇ ئىشلاردىن ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئۇ سوۋېت ئىتتىپاقىغا باردى. ئۇ تېزلىكتىلا باشقا يولدىن جوڭگوغا قايتىپ كەلدى. تىەنجىندە ئۇ مەمۇرىي مەھكىمىنىڭ باش كاتىۋى جۇمىنيى بىلەن ئۇچرىشىپ قالىدۇ.  جۇ،   جىنشۇرېندىن 10،000ئامېرىكا دوللىرى قاقتى- سوقتى قىلماقچى بولىدۇ. جىن پارە بېرىشنى رەت قىلىدۇ، شۇنىڭ بىلەن جۇ ئۇلاپلا شىنجاڭدىن كەلگەن مۇساپىرلارنى جىننىڭ قانۇنسىز ھەركەتلىرى، بولۇپمۇ ئۇنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن بولغان مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىشلىرى ئۈستىدىن  ئەرز قىلىشقا  قۇترىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا،  نەنجىڭ ھۆكۈمىتى گېنېرال خۇاڭمۇسوڭنى شىنجاڭغا كۈچىنىڭ بارىچە ۋەزىيەتنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ئەۋەتكەن ئىدى. ئۇ جىن بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرىسىدىكى سودا كېلىشىمىنىڭ دەلىل- ئىسپاتىنى بايقايدۇ ۋە ئۇنى نەنجىڭ ھۆكۈمىتىگە دوكلات قىلىدۇ، نەنجىڭ ھۆكۈمىتى بۇ تەڭسىز كېلىشىمنى شىنجاڭنىڭ يەرلىك ئەمەلدارى بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقى ئوتتۇرىسىدا مەخپى ئىمزالانغان، شۇڭا قانۇنىي كۈچكە ئىگە ئەمەس دەپ جاكالايدۇ. 1933-يىلىنىڭ ئاخىرىدا جىن قولغا ئېلىنىپ قاماققا چۈشىدۇ، ۋە ئۇنى سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن قانۇنسىز سودىلاشقان دەپ ئەيىپلەپ، 7يىللىق قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىدۇ. ئۇ جازا مۇددىتىدىن كېيىن ئۇزاق ئۆتمەيلا لەنجۇدا ئۆلىدۇ. ( خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلغۇچىنىڭ ئەسكەرتمىسى: مۇددەتلىك 3يىل 6 ئاي قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغان، لېكىن ئۇزۇن ئۆتمەيلا جىنايىتى يوق دەپ ئېلان قىلىنىپ ئالاھىدە كەچۈرۈم قىلىنغان، 1941- يىلى لەنجۇدا كېسەللىك سەۋەبىدىن ئۆلگەن.)

    جىنشۇرېننىڭ مەغلۇبىيىتى ئىككى ياقلىمىلىق، ئۇ قوراللىق باستۇرۇش يۈرگۈزۈشتىن باشقا،  ئىچكى ۋەزىيەتنى ئەمىنلەشتۈرىدىغان بىر لاھىيە تۈزەپ چىقالمىغان. بىرىنچى مەغلۇبىيەت ئۇنىڭ ئىككىنچى مەغلۇبىيىتىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، بۇ  بولسىمۇ  ئۇ سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭدا قارا نىيىتىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتىكى ئىشەنچلىك ۋە پايدىلىنىشقا بولىدىغان يانتايىغى بولۇپ چىقالمىدى. ئۇنىڭ قابىلىيەتسىزلىگى كۈندىن- كۈنگە ئايان بولىۋاتقانلىقىدىنلا ، سوۋېت ئىتتىپاقى  شىنجاڭنىڭ ئىچكى كۈرەشلىرىنى تىزگىنلەش ۋە ئارىلىشىپ كىرىش جەريانىدا،  جىننىڭ ئۆزىنى قۇربانلىق قىلىپ سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ شىنجاڭدىكى تەسىرىنى كېڭەيتىشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش دەرىجىسىگە بارغان.  

   جىننىڭ يەرلىك سەھنىدىن ئايرىلىشىغا ئەگىشىپ، شىنجاڭدىكى ھەرقايسى گۇرۇھلار ھەربىي كۈچ تەڭپۇڭلىغىنىڭ يېڭى دەۋرى باشلاندى. 1933- يىلى 4-ئاينىڭ 14- كۈنى، گېنېرال شېڭشىسەي ، رەئىس لىۇۋېنلوڭ ۋە بارلىق يەرلىك قەبىلىلەر، خەلقلەرنىڭ ۋەكىللىرى قاتناشقان بىر قېتىملىق يىغىن ، ئۈرۈمچى گومىنداڭ ئۆلكىلىك پىرقەسىدە  ئېچىلدى، شېڭشىسەي يىغىنغا قاتناشقان ۋەكىللەر تەرىپىدىن ۋاقىتلىق ھەربىي قوماندانلىققا سايلاندى، بارلىق ھەربىي قىسىملار ئۇنىڭ بىۋاستە كونتىرول  قىلىشىغا چۈشتى.  

تۈگىدى.

   << جوڭگو ئىژتىمايى پەنلەر ئاكادېمىيەسى يېقىنقى زامان تارىخى تەتقىقات ئورنى تارىخى ماتىرىياللار توپلىمى>>، 1983- يىلى 6- ئاي ئېنگىلىزچە نەشرىدىن خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنغان نۇسخىدىن تەرجىمە قىلىندى.