ئەشمە يېزىسى

ئەشمە يېزىسىئەشمە يېزىسى تەۋەسىدە ئەشمە كەنتى، تاللىق كەنتى، ئاقتام كەنتى قاتارلىق ئۈچ كەنت ئاھالە كومىتېتى، سەككىز كەنت ئاھالىلەر گۇرۇپپىسى، 902 ئائىلە، 3267 نوپۇس بار، بۇنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇر لار يېزا ئومۇمىي نوپۇسىنىڭ %99.8 نى ئىگىلەيدۇ. يېزىدا ئورگان كادىرلىرى 17 نەپەر، بۇنىڭ ئىچىدە بۆلۈم دەرىجىلىكتىن يۇقىرى كادىرلار يەتتە نەپەر، ئادەتتىكى كادىر 10 نەپەر. يېزا بويىچە بەش پارتىيە ياچېيكىسى، 94 نەپەر پارتىيە ئەزاسى، 203 نەپەر ئىتتىپاق ئەزاسى بار. بىر مەكتەپ بۇلۇپ، جەمئىي ئوقۇتقۇچى 60 نەپەر، 531 نەپەر ئوقۇغۇچى بار. يېزىلىق پونكىت ـ ئورۇنلارنى جەمئىي 12 گە يەتكەن. 

ئەشمە يېزىسىيېزا بويىچە ھازىر بار بولغان تېرىلغۇ يەر كۆلىمى 13 مىڭ مو، ئۆزلەشتۈرۈلمىگەن بوز يەر 35مىڭ مو، پۈتۈن يېزا تەبىئىي ئوتلاق كۆلىمى 20 مىڭ مو. يېزا كىلىماتى تىپىك قۇرۇقلۇق كىلىماتىغا كىرىدۇ، قۇرغاق، يامغۇر ئاز، كۈن نۇرىنىڭ چۈشۈشى تولۇق، سۇنىڭ پارغا ئايلىنىشى كۈچلۈك، كېچە بىلەن كۈندۈزنىڭ تېمپېراتۇرا پەرقى چوڭ بولۇشتەك ئالاھىدىلىككە ئىگە، يىللىق ھۆل-يېغىن مىقدارى 44-45 مىللىمېتىر، 8-ئايلارغا كۆپ مەركەزلەشكەن؛ ئىسسىقلىق بايلىقى ئىنتايىن مول، ئاشلىق زىرائەتلىرى، كېۋەز، مېۋىلىك دەرەخ، دەل-دەرەخ قاتارلىقلار ئۆسىدۇ. 

يېزا تەۋەسىدە ئاساسلىق قېزىلما بايلىقلار گەج، قوغۇشۇن-سىنك كانى، پىرىت قاتارلىقلار، بۇ 3 كان بايلىقى زاپىسى ئىنتايىن مول. 

شىنجاڭ كورلا بۈگۈر ناھىيەسى ئەشمە يېزىسى ۋە چېدىر يېزىسى خەن سۇلالىسى دەۋرىدە غەربىي يۇرت قورۇقچىبەگ مەھكىمىسى ئۇرلى شەھىرى تۇرۇشلۇق جاي بولغان، ئەينى چاغدىكى غەربىي يۇرتنىڭ سىياسىي، ئىقتىساد، ھەربىي ئىشلار مەركىزى. ئۇرلى شەھىرى خارابىسى ئاللىقاچان يوقىلىپ كەتكەن. ئەشمە يېزىسىدا ئىككى ئورۇندا قەدىمىي شەھەر خارابىسى بار، بىرىنچىسى، يېزىلىق ھۆكۈمەتكە بىر كىلومېتىر كېلىدىغان جايدىكى چاسا شەكىللىك كىچىك شەھەر، ئېقىن سۇنىڭ يالىشى تەسىرىدىن، شەھەر سېپىلىنىڭ پەقەت 1 مېتىر ئېگىزلىكتىكى سوقما سېپىلى ساقلىنىپ قالغان، ئايلانما ئۇزۇنلۇقى تەخمىنەن 100 مېتىر، شەھەر ئىچىدە كۆكۈچ كۈل رەڭ ساپال پارچىلىرى تارقالغان. يېزىلىق ھۆكۈمەتنىڭ شەرقىگە 10كىلومېتىر كېلىدىغان تاشيولىنىڭ شىمالىي تەرىپىگە يەنە بىر  قەدىمىي شەھەر خارابىسى جايلاشقان، شۇ جايدىكى كىشىلەر ئۇنى «ئاق دۆڭ» دەپ ئاتايدۇ، سېپىل ئىزلىرى، ئېتىز قىرلىرى ۋە ئېگىزلىكى تەخمىنەن ئۈچ مېتىر كېلىدىغان توپا دۆۋىسى بار، بۇ توپا دۆۋىسى تونىل تۇرى بولۇشى مۇمكىن.^[0]