شەيتانكەرىش

شەيتانكەرىش غەربىي شىمال، شەرقتىن غەربكە يۆنىلىشتە بولۇپ، ئۇزۇن-كەڭلىكى تەخمىنەن 5 كىلومېتىردىن ئارتۇق، تەخمىنەن 10 كۋادرات كىلومېتىر، يەر يۈزى دېڭىز يۈزىدىن 350 مېتىر ئەتراپىدا. تەكشۈرۈشلەرگە ئاساسلانغاندا، تەخمىنەن 100 مىليون يىل ئىلگىرىكى بور دەۋرىدە بۇ يەر بىر غايەت زور سۇلۇق كۆل، كۆل قىرغىقىدا باراقسان ئۆسۈملۈكلەر ئۆسكەن، سۇدا ئورقۇ خەنجەرسىمان دىنازاۋۇر ۋە پلېسىئوزاۋر دىنازاۋۇرى، جۇڭغار ئۇچار كەسلەنچۈكى ۋە باشقا قەدىمكى ھايۋانلار ياشاپ كۆپەيگەن، بۇ يەر بىر پارچە سۇ يىغىلىپ تۇرغان «جەننەت»، كېيىن ئىككى قېتىملىق زور يەر پوستى ئۆزگىرىشىدە كۆل سېغىز تاختا تاش ۋە لاي قۇم تاشقا ئايلانغان قۇرۇقلۇق بىپايان، گېئولوگىيە ئۇ «چۆلدىكى تۆپىلىك» دەپ ئاتىلىدۇ. 

شىمالدا گۇچۇڭ ناھىيە بازىرىنىڭ جەنۇبىغا تەخمىنەن 110 كىلومېتىر كىلىدۇ، بىر ئۇزاق مۇددەت شامال يالىشىدىن ھاسىل بولغان، كۆلىمى زور، كۆرۈنۈشى ھەيۋەتلىك، شامال يالىغان ئالاھىدە مەنزىرە شەكىللەنگەن كىشىلەر ئالۋاستى شەھىرى دەپ ئاتايدۇ، تەبىئەت ئىنتايىن ئۇستىلىق بىلەن ئۇزۇن مۇددەتلىك شامال يالاش تەسىرىدە شەكىللەنگەن، زىچ ھەم گىرەلىشىپ كەتكەن غەيرىي قۇم شەكىلى، گويا قەلئە بىپايان چۆل-قۇملۇق ئىچىدە ھەيۋەت بىلەن قەد كۆتۈرۈپ تۇرغاندەك تۇيغۇ بېرىدۇ. بۇ قەلئە، خۇددى شىپاڭ ۋە راۋاقلار، خۇددى شەھىرى كارىدور، كوچا، راكشەسە بۇدىساتۋاخانا، شەھەر دەرۋازىسىنىڭ غەرب تەرىپىدە «تاش مايمۇن ئۈمىد دېڭىزى»، شەھەر ئىچىدە «فۇجى تېغى»، بۇددا مۇنارى قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان. «ئانكور ئۆڭكۈرى»، ھەيۋەتلىك « بۇدالا سارىيى » كۆزەينەكلىك يىلان، سۇمۇرغ قاتارلىق نەرسىنىڭ شەكلىگە ئوخشايدۇ. 

مەنزىرە نۇقتىسى، يىلان جىلغىسى، بۇزۇلغان كۆۋرۈك، باغرى تاش جىلغىسى، ئاق تۇرنا، ئالۋاستى جىلغىسى، ئىلاھىي بۈركۈت جىلغىسى، ئىتالغا جىلغا ئۆزگىچە ئالاھىدىلىككە ئىگە توققۇز چوڭ جىلغا. ئۇلار ھەممە يەردە ئاجايىپ، سىرلىق، پىنھان، گۈزەل. سۇنغان جىلغىسىدا ساي ئىچىدە كۆۋرۈك بار، جىلغا ئىچىنى توغرىسىغا كېسىپ ئۆتىدۇ؛ ئىلاھىي بۈركۈت ۋادىسىدا بۈركۈتلەر ئەگىپ ئۇچۇپ يۈرىدۇ. 

مەركىزى شەھەر ئۈرۈمچىدىن ماشىنىغا ئولتۇرۇغاندا تەخمىنەن 4 سائەت ئەتراپىدا يېتىپ بارىدۇ، قاراماي نۆۋەتچى ئاپتوبۇسى ھەر سائەتتە بىر قېتىم قاتنايدۇ، قاراماي شەھىرى رايونى ۋە جەرەنبۇلاق رايونى ئەتتىگەن سائەت توققۇزدىن كەچ سائەت 8 غىچە توختىماي قاتنايدۇ، بىلەت باھاسى 105 يۈەن.  ^[0]