قازاقلارغۇ  ھامان  قازاقلىقىنى  قىلدى  ئاخىرى  ،    بىزنىڭ  سايىمىزدا  ياشاپ  كەلگەن  بىرنىمىلەر  ئىدى  بولمىسا .    ئەتە  ئۆگۈن   ئىرپان  لۇغىتىنى  بىز  ئىجات  قىلغان  ،   ئۇيغۈرسوفىتنىڭ  قۇرغۇچىسى  ئالىم  ئەھەت  قازاق  دەپ  بىلجىرلايدۇ  .  ئۆي  مەدىنىيىتى  توغۇرلۇق  سۆز  ئېچىشتىن  ئۇلارنىڭ  يۈزى  قىزارمىغانمىدۇ  ،  يۈزى  قىزىل  بولغاندىكلىن  يېزىۋەردىمۇ - يە!  

    مەھمۇت قەشقىرى ، يۈسۈپ  خاس  ھاجىپ ،  كىرورەن  گۈزىلى  قازاق  دىيىشلىرىدىن  ئۆرگىلەي  ،  ۋاي  ئەسكى  تېرىلەر  يەنە  نىمە  دەرسىلەر ؟  

     شۇنداق قىززىق خەقكەن بۇ . ئۆتكەندە  بىر قازاق تارىخچى مەھمۇد قەشقىرى قازاق . «قەشقىرى» ئەمەس ،«مەھمۇد قاشقىرى» ،«قاشقىر »دېگىنى قازاقچىدا «بۆرە »دېگەن گەپ بولىدىكەن ، شۇڭا مەھمۇد قەشقىرىنى قازاق دەپ ئاتاشقا ئاساسى بارمىش .

بۇ گەپلەر تالىشىدىغان گەپلەر ئەمەستى. ئەمدى ئۇ گەپلەرنى تارتمىساق. قازاق، قىرغىز، ئۆزبەك ئۇيغۇر ھەممىسى قېرىنداش.

كىچىك ۋاقىتلىرىمدا ھەر مەۋسۇم بېشىدا كىتاپ تارقاتسا ئالدى بىلەن ئەدەبىيات كىتابنى باشتىن -ئاخىرىغىچە بىر قۇر ئوقۇۋالاتتىم ،كېيىنچە نەسىردىن ئەپەندى ،ئۇيغۇر خەلق چۆچەكلىرى قاتارلىق كىتابلارنى ئوقۇشنى باشلاپتىمەن  ،يېشىمنىڭ بارا -بارا  چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ ئويغانغان زىمىن ،ئانا  يۇرت ،قىسەسۇل ئەنبىيا ، لېيىغان بۇلاق ،ھايات قىسمىتى ،ئۇ دۇنيادىن كەلگەن ئادەم .........................................قاتارلىق كىتابلارنى ئوقۇپتىمەن ، بۇلارنىڭ ئىچىدە جالالىدىن بەھرامنىڭ لىيىغان بۇلاق روماننى بەكمۇ قىزىقىپ ئوقۇپتىكەنمەن ئەپسۇس،بۇ كىتابنى شۇ چاغدا سېتىۋالمىغىنىمغا بەكمۇ پۇشايمان قىلىمەن،ھازىر ئۇكىتابنى ئىزدەپ تاپالمايۋاتىمەن.

ھازىر لېيىغان بۇلاقنىڭ ساختا نەشىر نۇسخىلىرىنى تاپقىلى بولىدۇ.

ماڭا تۇنجى تەسىر قىلغان كىتاپ ئابدۇللا تالىپنىڭ <<چالا تەككەن ئوق>>رومانىنىڭ ئەسلى كونا نۇسخىسى.مەن بۇ كىتاپنى 8ياش چېغىمدا ئوقۇغان.ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان بىر جۇملە<<ئاھ ،ئوقنى تەككۇزدۇق چالا.ئەمدى بۇنىڭ دەردىنى قانچىلىك تارتارمىز>>.
ئۇيغۇرنىڭ قان-ياشلىق قىسمىتىنىڭ مۇھىم بىر تەركىبى قىسمى بولغان ئالتاي ئالتۇن قېزىش قىزغىنلىقى بىلەن كۆرەشچان خەلقىمىزنىڭ ئىستىبداتلىققا ۋەمىللىي زۇلۇمغا قارشى باتۇرانە ھەركەتلىرى مېنىڭ ئىدىيەمنى بارلىققا كەلتۇرۇشتە مەلۇم رول ئوينىغان.

قۇياشسىز دۇنيانى گۈزەل دەپ تەسەۋۋۇر قىلغىلى بولمىغاندەك ئىلىم -مەرىپەتسىز،كىتابسىز بۇ ھاياتنىمۇ گۈزەل،بەخىتلىك دەپ تەسەۋۋۇر قىلغىلى بولمايدۇ! كىتابسىز ئۆي خۇددى دېرىزىسى يوق ئۆيگە ئوخشاش بولۇپ قۇياش نۇرىدىن ،ئۇلۇغ ئارزۇ-ئارماندىن ،ھەقىقى ئىنسانىي قەدىر-قىممەتتىن ،يۈكسەك مەسئۇلىيەتتىن ،باش تارتىپ بولماس بۇرچتىن مەھرۈم......!!!

ئالىپ  120  مۈمكىن بولسا  ئىنكاسىڭىزنى  ئايرىم  تېما  قىلىپ  يوللاپ قويسىڭىز  بوپتىكەن،بەك ياخشى  تېمىكەن،ئايرىم  مۇلاھىزە  قىلىشقا  ئەرزىگۈدەك.
مەنمۇ  ساۋادىم چىققاندىن تارتىپ  كىتاپ  ئوقۇپ كەپتىمەن،قەلبىمدە  ئىز  قالدۇرغان كىتاپلاردىن  بىرقانچىسى  بار،ئۇلارنى  ئاشكارلاشنى  ھازىرچە  مۇۋاپىق  كۆرمىدىم.كىتاپتىن  ئايرىلمايلى،مەشھۇر  ئالىم،مەرھۇم  ئابدۈشكۈر  مۇھەممەد  ئىمىننىڭ<<كىتاپسىز  ئۆي__جانسىز  تەن>>دېگەن  ھېكمىتى   ھەرزامان  يادىمىزدا  بولسۇن...

مەنمۇ كۆپ كىتابلارنى ئوقۇدۇم،مىنىڭچە مەيلى بۇرۇن يېزىلغىنى بولسۇن ياكى ھازىر يېزىلغىنى بولسۇن ھەممىسىنى ئوقۇپ چىقساق،ئىقتىسادىمىز يار بەرسە سېتىۋالساق بۇلىدۇ،بىر ئادەم ئايدا بىر كىتاب ياكى بىرەرژۇرنال سېتىۋالساق تېخىمۇ ياخشى بۇلىدۇ.
مەن مۇھەممەت باغراشنىڭ<<ئاقساق بۇغا>> ناملىق پوۋىستىنى بەك ياقتۇرىمەن.

مەنمۇ كىتاپ ئوقۇشنى ئۇيغۇر خەلىق چۆچەكلىرىدىن باشلىغان،ۋەقەلىكلىرى ئاساسەن، يادىمدا ھېلىھەم بار

چوڭ بولۇشۇمغا ئەگىشىپ رومان پوۋىستلارنى ئوقۇيدىغان بولدۇم ،ئۇيغۇرلىرىمىز يازغان تارىخىي رومانلارنى بىر مەزگىل ئوقۇپ مىللىتىمىزدىن ۋە تارىخىمىزدىن ئېچىنىپ ۋە قايغۇرۇپ يۈرگەن ۋاقىتلىرىممۇ بولدى،يەھۇدىلارنىڭ كىتابىمۇ پەلسەپىلىرىمۇ بىر مەزگىللەر كاللامنى ئەخلەت ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلىگەن ئىدى،يەھۇدىلار دۇنيادا ئەڭ ئەقىللىق دېسە ئىشىنىپ يۈرگىنىمىزنىڭ ئۆزىلا چوڭ ئەخمەقلىقكەن،ئۇلار شۇنداق ساختىپەز ۋە قۇۋ بولغاچقا بىزدەك ساددا بىر قەۋمنى شۇ پىكىرگە ئىشەندۈرگەنىكەن،شۇنى بىلدىمكى يەھۇدىلار دۇنيادا ئەڭ قۇۋ ۋە ئەڭ پەس مىللەتكەن..ئسلامنى چۈشىنىپ شۇنى بىلدىمكى كىتاپنىمۇ تاللاپ كۆرۈش كېرەككەن بۇرۇنكى ئوقۇغان چۆچەكلىرىمدە گەرچە شۇنداق قىززىق ئەپسانىۋىي تۈس بەرگەندەك كۆرۈنگىنى بىلەن شۇنى ئېراپ قىلماي بولمايدۇكى ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ مەزمۇنى ساغلام ئەمەس ئىدى،يىگىت قىزنى كۆرۈپ ئاشىق بوپتۇ.. ھوشىنى يوقىتىپتۇ..ھەربىر چۆچەكتە بۇ مەزمۇن ئاساسەن بار ئىدى،كىچىك ۋاقتىم بولغاچقا،ئۇ تەرەپلەرنى بىلمەيتتىم چوڭ بولغانسېرى ئۇ چۆچەكلەردىكى بۇ خىل مەزمۇنلارنىڭ تولىمۇ زىيانلىق ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتتىم،مۇھەببەت رومانلىرىنى كۆرۈشمۇ پەقەتلا ۋاقىت ئسراپ قىلىشكەن ئۇلاردا ئىپادىلىنىدىغان مەزمۇن ۋاپاسىزلىققا يولۇققانلىقى ئۈچۈن قاتتىق ئازاپ تارتىۋاتقان بىر پېرسوناژ، دۇنيانى ۋە ئۆزىنى چۈشەنمەستىن تەقدىردىن زارلاش، مۇھەببىتى ئۈچۈن نۇرغۇن بەدەل تۆلىگەن بولسىمۇ ئۇنىڭغا قارىماي باشقىلارنى تېپىۋېلىشى،شۇنىڭدىن كېلىپ چىققان پاجىئەلەر..نەچچە يىل يۈرۈپمۇ ئاخىرى تاشلىۋېتىش..ئوقۇشقا كېتىپلا ئۆزگىرىۋېلىش..ۋاھاكازالار بۇلارنىڭ ھەممىسى مۇھەببەت رومانلىرىدا كەم بولسا بولمايدىغان ۋەقەلىكلەر،بۇ رومان يازغۇچىلىرى ھەممىسى بىرلىشىپمۇ نېمە ئۈچۈن باش پىرسوناژنىڭ بۇنداق كۆپ ئازاپلىق تۇرمۇشقا دۇچار بولۇپ ۋە قۇتۇلالماي قالىدىغانلىقىغا جاۋاپ تېپىپ بېرەلمەيدۇ..بۇنىڭغا پەقەت ئسلام جاۋاپ بېرىدۇ ۋە بۇنى بىر تەرەپ قىلالايدۇ كىمكى ھەقىقىي مۇھەببىتىنى ئاللاھقا باغلىمىسا ئۆزىگە ئۆزى زۇلۇم قىلغۇچىلاردىن بولۇپ قالىدۇ،ھەقىقىي مۇھەببەتنى ئاللاھقا باغلىساق ۋە ئاللاھنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ئىش قىلساق تۇرمۇشىمىز تەرتىپكە چۈشىدۇ،ئاللا ئاتا-ئانىغا ياخشىلىق قىلىشنى بۇيرۇدى شۇنداق قىلىمىز،ئاللا بىزگە ئايالىمىزغا ياخشى مۇئامىلە قىلىشنى بۇيرۇدى بىز شۇنداق قىلىمىز،ئاللا بىزگە نىكاھىمىزدا بولمىغان قىزلارغا قانات سۆرەشنى ئۇلار بىلەن ھاياسىز ئشلارنى قىلىشنى، مۇھەببەتلىشىپ خالىغانچە يۈرۈشنى،ئايرىلىپ قالغاندا دەرتمەنلىشىپ ھاراققا چىلىشىپ قۇسۇققا مىلىشىپ ئۆزىچە باشقىلاردىن ۋە دۇنيادىن ئاغرىنىشپ يۈرۈشنى بىزگە بويرۇغىنى يوق...شۇڭا بۇنداق كىتاپلارنىڭ ھېچقانداق تەربىۋىي ئەھمىيىتى  بولماستىن بەلكى نېرۋىنى ئەخلەتكە توشتۇرۇپ زەئىپلاشتۈرىۋېتىدۇ خالاس