شىئەندىن ئۇيغۇر شاھزادىسىنىڭ مەڭگۈتېشى تېپىلدى

qamlashmidi

بۇ مەڭگۈ تاش تېپىلىپ، ئىنتېرنېتتتا كەڭرى خەۋەر بېرىلگەن، خەلقئارادىكى تۈركولوگلارنىڭ بەس-مۇنازىرە تەتقىقاتلىرى قايناپ كەتكەن بولسىمۇ لېكىن مەڭگۈتاش  بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك ئۇيغۇر تور بەتلىرىدە ھېچبىر خەۋەرنىڭ يوقلۇقىغا ئىچىم پۇشۇپ بۈگۈن بۇ خەۋەرنى يېزىشقا مەجبۇر بولدۇم. ئۆتۈكەن، ئورخۇن ۋادىلىرىدا قۇدرەتلىك ھاكىمىيەت قۇرغان ھۇن، تۈرك، ئۇيغۇر قاتارلىق مىللەتلەر كېيىنچە غەربكە سۈرۈلۈپ ئۆز مەۋجۇتلۇقىنى (ھۇنلاردىن باشقا) ساقلاپ كەلگەن بولسىمۇ، لېكىن ئوتتۇرا تۈزلەڭلىك مەدەنىيىتىنىڭ قىزىقتۇرۇشى بىلەن جەنۇب ۋە غەربىي جەنۇبقا كۆچكەن نۇرغۇن ئۇيغۇر، تۈرك قاتارلىق مىللەتلەر ئاقىۋەتتە پۈتۈنلەي خەنزۇلارغا يۇغۇرۇلۇپ يوقاپ كەتتى. پايـتەخت چاڭئەندە مەھەللە، كەنتلەرنى بەرپا قىلغۇدەك، ھەتتا قەدىمكى ئۇيغۇرچە شۇەنزاڭ تەرجىمىھالى دا «شىمالدىكى ئۈچ بالىق شىمالدىن كەلگەنلەر بىلەن تولۇپ كەتتى»دېيىلگىنىدەك، شىمالدىكى شەھەرلەر پۇتۇنلەي ھۇن، تۈرك، ئۇيغۇرلار بىلەن تولۇپ كەتكەن مەنزىرە شەكىللەنگەن بولسىمۇ، لېكىن شۇ دەۋردە ئۇلاردىن بىزگە قالغان ئۇيغۇرچە بىرەرمۇ يادىكارلىقنىڭ تېپىلماسلىقى كىشىنى بەكمۇ ئەپسۇسلاندۇرۇپ كەلگەنىدى. مانا بۇ يىلنىڭ بېشىدا شىئەندىن تابغاچ ۋە تۈرك يېزىقىدا يېزىلغان تۇنجى قوش تىللىق مەڭگۈتاشنىڭ بايقىلىشى بۇ بوشلۇقنى تولدۇردى.
قەبرىدە ياتقان كىشى ئۇيغۇر قاغاننىڭ ئوغلى قاراچورتېگىن794-يىلى چاڭئەنگە كەلگەن، 795-يىلى 5-ئاينىڭ 20-كۈنى 19يېشىدا كېسەل بىلەن ۋاپات بولغان، 6-ئاينىڭ7-كۈنى يەرلىككە قويۇلغان. مەڭگۈتاشنىڭ تابغاچچىسى كەڭرى ئازادە يېزىلغان، سول تەرەپ بۇلۇڭغا ئۇيغۇرچىسى سىغىدىلىپ 16-17 قۇر ئەتراپىدا ناھايىتى قىسقا يېزىلغان. دەسلەپكى تەتقىقات نەتىجىلىرىگە قارىغاندا تاش تېكىستىنىڭ تابغاچچىسى بىلەن ئۇيغۇرچىسى بىردەك ئەمەس، تېگىن ئىسمىنىڭ ئوقۇلۇشىدىمۇ گۇمان بار. مېنىڭ كالتە پەمىمچە، قەبرەتېشى ئەسلىدە پەقەت بىرلا تىلدا خەنزۇچە يېزىلغان، كېيىن بۇنىڭغا قاتتىق ئىچى پۇشقان بىر ئۇيغۇر ئۇيغۇرچىسىنى ئۆز ئالدىغا يېزىپ تولۇقلاپ قويغان. رەسىمگە ئىنچىكىلەپ قارىسىڭىز تاشتا ئۇيغۇرچە ئۈچۈن ئورۇن قالدۇرۇلمىغانلىقىنى، پەقەت تاشنىڭ بىكار قالغان يېرىگە ئۇيغۇرچىسىنىڭ تولۇقلانغانلىقىنى بىلىشكە بولىدۇ.
بۇ 756-يىلى ئەن روشەن ئىسيانىنى باستۇرۇشقا كەلگەن ئۇيغۇر قاغاننىڭ ئوغلىكەن. ئالىملار ھازىر بۇ سىرلىق مەسىلىنى تارتىشىۋاتىدۇ، ئۇيغۇر قېرىنداشلارمۇ بۇ مەسىلىنى تارتىشىپ باقساڭلار، ئۇيغۇر تارىخىنىڭ پىنھان قالغان قاراڭغۇ بەتلىرىدىن بىرەرسى يورۇپ قالسا ئەجەپ ئەمەس.
بۇ تاشنىڭ خەنزۇچە تېكىستى. پىداكار بالىلار بۇنى ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلىپ قويساڭلار نۇرغۇن ئادەم بەھرىمەن بولاتتى
墓誌并序
        給事郎守秘書省著作郎賜緋魚袋崔述撰

迴鶻葛啜王子則可汗之諸孫
我國家討平逆臣祿山之乱也王子父車毗尸
特勤實統戎左右有功焉故接□之優寵錫之
厚殊於他國王子以去年五月來
朝秩班禁衛賓籍鴻臚方且享兹榮耀光于蕃
部奈何不淑以貞元十一年五月廿日遘疾云
殂享年二十以其年六月七日葬於長安縣張
杜原兄王子阿波啜与諸部之屬銜哀奉喪送
終之飾則有
詔所司俻儀焉禮無其闕嗚呼脩短命也死者
生之終乃刻石誌墓云
蕃之王子兮      氣雄雄    生言始兮
死言終      魂神異兮    丘墓同
ئەگەر باشقا تور بەتلىرىدە، ياكى ئۇيغۇر مەتبۇئاتلىرىدا بۇ ھەقتە باشقا مەلۇماتلار بېرىلگەن بولسا مېنى كەچۈرۈڭلەر

arkyar

بۇ مەڭگۈ تاشنىڭ تېپىلىشىنىڭ ئەھمىيتى نېمە؟

askiguy

خەنچە قايسى توردا بار ئېكەن؟؟؟؟

uyghun

askiguy يوللىغان ۋاقتى  2013-4-18 20:49
خەنچە قايسى توردا بار ئېكەن؟؟؟؟

http://shuhua.gmw.cn/2013-04/15/content_7321092.htm
http://www.a9188.com/bencandy.php?fid=93&id=47155

http://qing.blog.sina.com.cn/tj/4b6988a70102e0qs.html

yaxna

ئاللا ...ئىككى خىل تىلدا چىقىپ قالغىنى بۇ مەڭگۇ تاشنىڭ،قوشتىللىق شۇ ۋاقىتتا بار ئىدى دەپ تۇرۋالماس ھە بۇ خەق....

xarwaz

yaxna يوللىغان ۋاقتى  2013-4-18 21:55
ئاللا ...ئىككى خىل تىلدا چىقىپ قالغىنى بۇ مەڭگۇ تاشنىڭ، ...

بەلكىم شۇنداق دىيىش ئۈچۈن « ماتاپ » چىقتىمىكىن دەيمەنغۇ مەنما .

uyghurghol

مەڭگۈ تاشنىڭ قەدىمكى تۈركچە تېكستىنىڭ ئوقۇلۇشى:
بولمىش .... بۈگۈ ياغلاقار  قان  ئاتى(سى) چاۋۇش تېگىن ئوغلى قان توتۇق ئاتىسى بۈگۈ بىلگە تەڭرى قا(ن ئىنىسى) قارىچ(و)ر تېگىن سىنى يوغى
لاغزىن يىل ئالتىنچ ئايقا يەتى ياڭىقا
تەرجىمىسى:
The tomb wake of qari chor tegin, the younger brother of bugu bilge tngri qan totuq, the son of chavush
tegin, the grandson of bugu yaghlaqar qan XXX bolmish
the year of the pig, in the sixth month on the seven  of the first ten days of the month /ofthe beginning of the month

uyghurghol

بۇ ۋولكېر رىباتزكى بىلەن ۋۇگوشېڭنىڭ ماقالىسىدىن ئېلىندى. ئىنگلىزچە بىلىدىغان قېرىنداشلارنىڭ تەرجىمە قىلىپ قويۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

ئالۋۇن

ھەئەسلى شىئەن قەدىمدىن تاتىپ بىزنىڭ زىمىنىمىز ئىكەن

arslan428

بۇ سەددىچىننىڭ شىمالىنىڭ قەدىمىدىن تارتىپلا دۆلىتىمىزنىڭ بىر قىسمى ئىكەنلىگىنى ئىسپاتلايدۇ. چۈنكى شۇ ئەتراپلاردا نۇرغۇن باشقا مىللەتلەر ياشىغان. ئەھمىيىتى مانا شۇ.
قالغىنىنى ئۆزەڭلار چۈشىنىۋالارسىلەر، مىنى تىللىماي.