قاسىم سىدىق:"تارتىش كۈچى"نىڭ ماھىيىتىنى ئىزدەش

ziya

ziya يوللىغان ۋاقتى  2014-1-5 22:39
سىلجىش،پىرىسيە
车轮进动

مۇبادا يۇقۇرقىدەك ئېغىش ۋە سىلجىش(پىرىسىيە)لەرنىڭ سەۋەبى بىرنوللى قانونى ۋە ماگنوس ئىففىكىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولسا 29-تىئورمىغا تۇتۇلغان تەنقىدى مۇئامىلىلەرنى قىسمەن نۇقتىلاردا پۇت تىرەپ تۇرالايدۇ دەپ قارار ئىدىم.ھالبۇكى ،يۇقۇرقىچە ھادىسە مەن ئۇچراتقان ھەرقانداق ماتىريالدا ھاۋا بىسىم پەرىقلىرى نۇقتىسىدىن چۈشەندۆرۆلمىگەن.قارىغاندىمۇ شۇنداق.چاقنىڭ گىرۋىكىگە چۈشكەن ھاۋانىڭ بىسىم پەرقىنىڭ بۇنداق ئېغىش ۋە سىلجىشلارنى كەلتۆرۆپ چىقىرىدىغان تۆپ سەۋەپ ئىكەنلىگىنى ئەسلا پەرەز قىلغىلى بولمايدۇ.

ziya

ziya يوللىغان ۋاقتى  2014-1-5 23:00
مۇبادا يۇقۇرقىدەك ئېغىش ۋە سىلجىش(پىرىسىيە)لەرنىڭ سە ...

ئومۇمى بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى _ ئوقىدا ئايلىنىش بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى بىلەن ئوربىتا _ تىرايىكتورىيەبۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارىنىڭ يىغىندىسى.بۇ تەشەببۇسنىڭ ئاساسى:مۇتلەق مەنىدىكى «تۆز سىزىق»مەۋجۈت ئەمەس.41-تىئورما ئورۇنلۇق بولىدىكەن يۇقۇرقى تەشەببۇسمۇ ئورۇنلۇق بولىدۇ.يەنى،ئوقىدا ئايلىنىش بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى بىلەن ئوربىتا -تىرايىكتورىيەنىڭ رادىئوسى  تەتۆر تاناسىپ،ئومۇمى بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى تۇراقلىق بولىۋىرىدۇ.
مەسىلەن،يۇقۇرقى چاققا نىسبەتەن ئىتساق، ئوقىدا ئايلىنىش بىلەن سىلجىشنىڭ ھەر ئىككىسىدە بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى مەۋجۈت.

قارىغاندا تارتىش كۈچى جىسىمنى تۇز سىزىقلىق ھەركەتكە مەجبۇرلايدىغان كۈچتەك قىلىدۇ.ئايلىنىۋاتقان جىسىم ۋەزەررىچە ئۇزىنىڭ خاھىشى بولسا بۇلۇڭلۇق،ئەگرى سىزىقلىق ھەركەت.

تۇۋا دەيمەن،غەلىتە،يۇمۇرلۇق مەنتىقى يەكۈنلەر كېلىپ چىقىۋاتىدۇ:
ئۇزلۇك ئايلىنىشقا ئىگە ۋە ئايلىنىش تىزلىكى يۇقۇرىلىرى مۇستەقىللىققا مايىل،بۇنداق ئايلىنىشى بولمىغان ۋە بۇلسىمۇ ئايلىنىش تىزلىكى تۇۋەن بولغانلىرى بېقىنىشقا مايىل بولىدىكەن.تارتىش كۈچى ئاسانلا بۇزەك قىلىدىغانلىرى كىيىنكىلىرى ئىكەن.

ئومۇمى ھەركەت مىقدارى دىگەن بۇ ئۇقۇم بىر قېتىمىلىق ئوقىدا ئايلىنىش دەۋرىلىكىنىڭ ئەمەلى قىممىتىنى 360 گىرادوستىن چوڭ قىلىپ قويامدۇ - نىمە؟،نەق شۇنداق بۇلۇپ قالىدىكەن!.
مەسىلەن،يۇقۇرقى چاق مىسالىدا چاق ئوقىدا بىر قېتىم ئايلاندى دەيلى،بۇ 360 گىرادۇس.مۇشۇ بىر قېتىم ئوقىدا ئايلىنىش جەريانىدىكى ئوربىتا بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى يەنە مۇ ئەييەن گىرادۇستىن ئىبارەت.ھەر ئىككى مىقدار چاق ئۇزىگە ،چاق ئۇزىنىڭ ئومۇمى بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارىغا مەنسۆپ.دىمەك چاقنىڭ ئۇز ئوقىدا ئايلىنىشى بىر ئەگرى ھەركەت شەكلى بولۇپلا قالماي،بىز ئادەتتە «سىزىقلىق»دەپ ئاتىۋالىدىغان ئوربىتا  ھەركەت شەكلىمۇ ئەگرى سىزىقتىن ئىبارەت.مىنىڭ «ھەركەتنىڭ خۇسۇسى خارەكتىرى ئەگرى بولىدۇ»دىگەن لوگىكىلىق ھۆكۆمىمنىڭ توغرىلىغىنى ئىسپاتلاشتا بۇنىڭدىنمۇ ياخشى مىسال بولمىسا كىرەك.

ziya

يۇقۇرقىلاردىن  يەنەشۇنداق ئەقلى خۇلاسە چىقىرىشقا بولىدۇ:
ئوقىدا ئايلانغانلىكى جىسىم ۋە زەررىچىلەرنىڭ ھەممىسى مۇ ئەييەن ئوربىتىدا ھەركەت قىلىدۇ.ئۇلارنىڭ بۇنداق ھەركەت شەكلى تارتىش كۈچى بولمىغان شارائىتتىمۇ ئوخشاشلا يۆز بېرىۋىرىدۇ. يەنە شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئوقىدا ئايلانمىغان ياكى ئايلىنىش تىزلىكى يىتەرلىك بولمىغان زەررىچە ،جىسىملار ئوربىتىلىق ھەركەتكە قاتناشمايدۇ.بۇنداقلىرى ئۇزىگە يېقىن بولغان ئوقىدا ئايلىنىۋاتقان جىسىمغا چۈشۈپ كېتىدۇ.
سەييارىلارنىڭ ئوقىدا ئايلىنىپ ئوربىتىلىق ھەركەت قىلىشىنىڭ سەۋەبىنى ئانا يولتۇزغا باغلاپ چۈشەندۆرۆش بىر تەرەپلىمە قاراشتىن ئىبارەت.چۈنكى ،ئوقىدا ئايلىنىش(سىپىن)ۋە سىلجىش(ئوربىتا) زەررىچىلەر دۇنياسىدا ئاسمان جىسىملىرى شەكىللەنمەستىمۇ مەۋجۈت ئىدى.دەل مۇشۇ مەۋجۈتلۆك ئاسمان جىسىملىرىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىشىنىڭ ۋە ئوربىتىلىق ھەركەت قىلىشىنىڭ تۆپ سەۋەبى.

ziya

ھەركەتنىڭ سەۋەبى تارتىش كۈچى،تارتىش كۈچى بولمىسا ھەركەتمۇ بولمايدۇ ،دەپ قاراش توغرا بولسىلا ھەركەت شەكىللىرىنىڭ بىردىن  بىر سەۋەبى تارتىىش كۈچى دىسەك بولاتتى،ھالبۇكى ،ھەركەتنىڭ سەۋەبى تارتىش كۈچى دەيدىغان قاراش مەۋجۈت ئەمەس.تارتىش كۈچى ھەركەتنىڭ تۆپ سەۋەبى بولالمىغان ئىكەن،ھەركەت شەكلىنىڭ بىردىنبىرسەۋەبى،تۆپ سەۋەبى بولالمايدۇ.

ziya

ئەمدى ھىس قىلدىمكى، فىزىكىدا زىدىيەتلەرنىڭ كۆپ بولىشى ھەركەتنىڭ سەۋەبى ۋە ماھىيىتى ھەققىدىكى  تەتقىقات يېتەرلىك ئەمەس ئىكەن.بۇ ھەقتىكى تەتقىقات ماتىرياللىرىمۇتور دۇنياسىدا يوق دىيەرلىك ئىكەن.مەن«ھەركەتنىڭ سەۋەبى»،«ھەركەتنىڭ ماھىيىتى»دەپ خەنزۇچە،ئىنگىلىزچە مۇنبەرلەردىن ئىزدەپ باقسام  ئىككى تاللا بىر نىمە چىقتى.

ziya

ئارىستوتىل ھەركەتنىڭ سەۋەبى كۈچ دەپتۇ،گالىلى ھەركەتنى داۋاملاشتۇرۇشنىڭ سەۋەبى كۈچ ئەمەس دەپتۇ.نىيوتۇننىڭ دىگىنى 1-قانون،ئەسلىدىكى ھالەت.ئېينىشتېيىننىڭ دىگىنى فۇتۇ ئىلىكتىر ئىففىكىتى.
پەلسەپەدە ۋە فىزىكىدا ئورتاق ئىتراپ قىلىدىغىنى ھەركەت مۇتلەق،ئەزەلدىنلا بار.

ئىدىيە تارىخدىكى ۋەسىقلەرنى يىغىنچاقلىسا بارى -يوقى مۇشۇنچىلىك نەرسە بار ئىكەن.

ziya

يېزىلىۋاتقان تېما:

"نىيوتۇننىڭ ئالمىسى"ئۆستىدە قايتا ئويلۇنۇش

قاسىم سىدىق

ياش نىيۇتون ئالمىنىڭ يەرگە چۈشىشىدىن ئىلھاملىنىپ"ئالەملىك تارتىش كۈچى"نى ئويلاپ تاپتى

«ئېغىرلىق» _ خۇددى ھەركەتكە ئوخشاشلا زەررىچە ياكى جىسىم «ئۇزىدىكى نەرسە» دەپ قارالسا «تارتىش كۈچى»ھەققىدە بەزى يېڭىچە پەرەزلەرنى كەلتۆرۆپ چىقىرىشقا بولىدىغاندەك قىلىدۇ.مەسىلەن نىيوتۇننىڭ ئالمىسىنىڭ ئېغىرلىغى مۇشۇئالما «ئۇزىدىكى نەرسە».ئالمىنىڭ بېغىدىن ئۆزۆلۈپ تۇۋەنگە چۈشكەن ھەركىتىمۇ ئالما ئوزىنىڭ ھەركىتى.ئالما تېخى شاختىكى ۋاقىتتا يەر شارىنىڭ ئوقىدا ئايلىنىش ھەركىتى بىلەن ،قوياشنى چۆرىدىگەن ئوربىتىلىق ھەركىتىگە تەڭ قاتنىشاتتى.بېغىدىن ئۆزۆلگەندىن كىيىن ھەركەت يۆنىلىشىدە ئۆزگىرىش يۆز بەردى ۋە تۆۋەنگە چۈشتى.ھەركەت مىقدارىنىڭ ساقلىنىش قانونى بېغىدىن ئايرىلغان ئالمىنى مۇئەللەقتە جىم تۇرغۇزماي يەرگە چۈشۈشكە مەجبۇر قىلدى.ۋەھاكازا دىگەندەك.داۋامى بۇ يەردە:

داۋامى بۇ يەردە:
http://www.kayinat.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=55052&page=1&extra=#pid91484

ziya

شۇنچە ئۇزۇن ئىزدىنىپ ئاخىرى ئىرىشكىنىم تارتىش كۈچى يوقكەن،دىگەن مۇشۇ بىر يەكۈن بولۇپتۇ.