'جاللات خېنىم' رومانىدىن تەسىراتلار - ئەلكۈن

azat408

nigaran يوللىغان ۋاقتى  2013-11-11 13:54
مەكتەپلەردىكى تارىخ  دەرىسلىرى دۇنيا ۋە جوڭگو تارىخى ب ...

سىز نىمىشقا شۇنداق بۇلىدۇ دەپ ئىزدىنىپ.ھىچ بولمىغاندا پىكىر يۈرگۈزۈپ باقتىڭىزمۇ؟سىزنىڭچە ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئۆز تارىخىدىن خەۋىرى بومىغاچ،شۇڭا دەرىسخانىدا سۆزلىمەپتۇدە؟سىز مەكتەپكە كىرىپمۇ باقتىڭىزمۇ،ئوقۇتۇش بىناسىدا كىملەرنىڭ رەسىمى باركەن،دىمەك بۇمۇ ئوقۇتقۇچىلارنىڭ گۇنايىمۇ؟ سىلەر ئوقۇغۇچىلارنىڭ  ئانا تىلىدىن ساۋاتسىز.خەن تىلىدىن زۇۋاندار بولغىنىنى ،ئوقۇتقۇچىلاردىن ئىزدەشگە ئۈلگۈردۈڭلار، ئەمدى كىلىپ ئوقۇتقۇچىلار ئۆز تارىخىنى بىلمىگەچ ئوقۇغۇچىلىرىغا سۆزلىمەيدۇ يەي؟ئوقۇغۇچىلارغا ئەخلاق-تەربىيە،ئىككى كەلىمە دىندىن ‹‹ساۋاق›› بەرمەيدۇيەي؟دەپ سۆزلەيسىلەر.سىلەر  ھازىرقى جەمىيىتىمىزدىكى مائارىپ تۈزۈم،پىرىنسىپ.پىرگىرامما دىگەننى قانچىلىك چۈشۈنىسىلەر.ھەقاچان مۇشۇنداق سۆزلىگەنلەر چوقۇم بالىلىرىنىڭ قانچىنچى سىنىپتا ئوقۇيدىغانلىغىنى.سىنىپ مەسئۇلىنىڭ ئسمىنىڭ نىمە ئىكەنلىگىنى. بالىسى بولمىسا ئىنى-سىڭىللىرىنىڭ قانداق ئوقۇۋاتقانلىغىنى بىلمەيدىغانلار كۆپقۇ دەيمەن........؟بولدىلا كۆپ سۆزلىمەي.يەنىلا ئەقىللىق تورداشلار باھا بەرسۇن؟
ئاخىردا تېما ئىگىسىگە كۆپ رەخمەت.سىز كىتاپتىن ھەقىقى زوق ئېپسىز،ھارماڭ!!!!باشقىلارمۇ مۇشۇنداق يەكۈنلىيەلىگەن بولسا ،ھە...ھەتتەڭ؟!!!!!!!!!!

uyghurzuwan

          دوستلار، تورداشلار، قېرىنداشلار !!! بۇ تېمىنى قېرىندېشىمىز ئەلكۈن پەخىرلىك يازغۇچىمىز ياسىنجان سادىق چوغلاننىڭ «جاللات خېنىم» رومانىنى ئوقۇغاندىن كېيىنكى ۋۇجۇدىدا كۈچلۈك سىلكىنىش قىلغان مەركىزى نوقتا ئۈستىدە تەسىراتىنى گەپ يۇشۇرماي ئەتراپلىق ئوتتۇرىغا قويۇپتۇ.
         بۇ تەسىراتتا ھىدايىتۇللا ئىشان ئاباق غوجا باشچىلىقىدىكى چوڭ- كىچىك غوجىلار، سۇفى- ئىشان ۋە دىنىي مەزھەپچىلەرنىڭ دىنىي گوروھ بولۇپ ئۇيۇشۇپ، ھاكىمىيەتكە ئارلىشىپ، ياتلارنى (غالداننى) ئۆز ئانا تۇپرىقىمىزغا باشلاپ كېلىپ،  ئەينى ۋاقىتتا سەلتەنەت سۈرگەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئەڭ ئاخىرقى دۆلىتى ___ سەئىدىيە ئۇيغۇر سۇلتانلىقىنى تارىخ بېتىدىن تەلتۆكۈس سۈپۈرۈپ تاشلاپ، ئۆز قېرىنداشلىرىنى، ئۆز قەۋمىنى، ئۆز مىللەتداشلىرىنى، خوتۇن- قىزلىرىنى ياتلارنىڭ (غالداننىڭ) ھوزۇرىغا ئۆز قولى بىلەن ئاپىرىپ، قۇللۇققا تۇتۇپ بەرگەن ۋە سولاپ بەرگەن يىرگىنىشلىك ئەپتى- بەشىرىسىگە بولغان غەزەپ- نەپرىتىنى دادىل ئوتتۇرىغا قويغان. شۇنىڭ بىلەن يەنە تېما ئىگىسى «جاللات خېنىم» رومانىنى ھەر بىر ئۇيغۇر قېرىنداشلارنىڭ ئوقۇپ چىقىپ، قېرىنداشلارنىڭ ئەينى چەغدىكى قان- زەرداپ بىلەن يۇغۇرۇلغان بۇ ئېچىنىشلىق، يىرگىنىشلىك ۋە ئۇياتلىق تارىخىمىزدىن تولۇق خەۋەر تېپىپ، كەڭ تۈردە پاش قىلىشىنى، ئەقىل ئىشلىتىپ تەپەككۇر قىلىشىنى، ئەقىل يۈرگۈزۈشىنى ئۈمۈد قىلىپ بۇ تېمىنى يوللاپتۇ.............
     خەيرىيەت، دوستلار، تورداشلار، قېرىنداشلار !!! ئۆزىمىز ئۈچۈن مۇشۇنداق ئەھمىيىتى زور بولغان تېما ئۈستىدە ئەركىن ئازادە مۇنازىرە پىكرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقمامدۇق؟! مېنىڭچە، ئىلمىي بولغان مۇنازىرە سورۇنى ھاسىل قىلالىشىمىزدا گەپ يوق.
      ئاخىرىدا، ئەلكۈن قېرىندېشىمىزنىڭ تېنىگە ساغلاملىق، ئائىلىسىگە بەخت، قەلەم قۇۋۋىتىگە پۈتمەس- تۈگىمەس يېڭى- يېڭى ھارارەتلەر تىلەيمەن. تېما ئىگىسىنىڭ ئەجرىگە رەھمەت!

uyghurzuwan

jengchi يوللىغان ۋاقتى  2013-11-12 18:35
بەك ھورۇن خەق بىز ! ئۆزىمىزنىڭ تارىخى ئۈستىدىمۇ ئىزدىن ...

    چۈشكۈنلەشمەڭ تورداش، ئىزدىنىمىز، ئىزدىنىۋاتىمىز..... !!!! ئاخىرى تامار- تامار كۆل بولار دىگەن ئۆزىمىزنىڭ گېپىگە يۈز كېلەلىگۈدەك دەريا ئېقىنلارنى ھاسىل قىلىمىز. بىز ھورۇن ئەمەس، «زامان» ھورۇن، شۇنداقتۇر؟؟؟؟؟

sirdax723

‏توۋا  دەيمەن ،مەلۇماتلاردا ئېنىق ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ يەنە شۇنداق ئىنكاسلارنى يازىدىكەن دىسە بەزىلەر! ياقامنى قاتتىق چىشلەي، ھازىرمۇ ئارمىزدا، جۇملىدىن بۇ باغداش تورىدا ئاپاق غوجىنىڭ مۇرتلىرى بار ئوخشايدۇ-ھە؟! يەنە بىرتۈركۈملەر يۈرەك دىگەن قىپكىزىلكەن ھە! ئۈستىدىكى ئىنكاسقا قاراپ شۇنداق ئويلاپ قالدىمما، مەن !!!

borabalisi

سوپىلار قانداق قىلىپ شۇ يولغا كىرىپ قالىدىغاندۇ ؟  بىزنىڭ يېزىدا توپلىشىۋالىدىغان سوپىلار بار ، ئارىسىغا كىرىپ قالسا قورققۇسى كىلىدۇ !  كاللىسىنى يىغىپ نورمال مۇسۇلمان بولسا بولمامدۇ دەيمەن ...

teryaq

ئىشلەتمەيمىز ھاجەت ئەمەس، كاللايۇ -مېڭە،
بىزگە بىر قىپقىزىل يۈرەك بولسا كۇپايە .

teryaq

ماۋۇ ئۆزھال ئىسىملىك بىر تورداشنىڭ يازمىسى ئىكەن،توۋا
-------------------------------
ئاپاق خوجا ھەققىدىكى تارىخ راسمۇ ؟

يىقىندا « مىھرىبانىم قايدا سەن » نامىلىق رۇماننى ئوقۇپ تۈگەتتىم . ئارقىدىن شاھ مەشرەپ ئۈلۈپ كىتىپ ئىككى يىلدىن ئەل ئارىسىغا تارقىلىپ بىزدە ساقىلىنپ قالغان بىر نۇسقىغا ئاساسان نەشىر قىلىنغان « شاھ مەشرەپ ھەققىدە قىسسە » نامىلىق رۇماننى ئوقۇپ قالدىم . كاللامدا بىر سۇئال پەيدا بولدى . شاھ مەشرەپنىڭ ئۇستازى موللا بازار دىۋانە ئۆزىنىڭ قەدىناس دوستى ئاپاق خوجىغا شاھ مەشرەپنى ھاۋالە قىلىدىكەن . شاھ مەشرەپ نەزىرىمدە ناھايىتى ئىسيانكار شائىر . ئۇ گۇمىنام . سوپى ئاللا يار قاتارلىق بىر دەۋرىدىكى ھەر قانداق شائىرنى كۆزگە ئىلىپمۇ قويمىغان . قۇرۇق شان شۆھرەت ۋە باشقىلار بىرىلگەن ۋاقىتلىق نەرسىلەرنى ئەمەس ئەبەدىيلىككە چىن مۇھەببەت باغلىغان بىر ئىنسان . شۇڭا ئىنسانلىغى بىلەن مەغرۇرۇلانغان ئىكەن . ئۇ ھەممىنى مەنسىتمەستىن ھەتتاكى شاھلارنىڭ خاندانلىرىغا . ئېسىل كۆرپىلىرىگە . ھەتتا تەختىگىمۇ سىيىپ چىچىپ قويغان ھىكايىلىرى بىلەن مەشھۇر ئىكەن . بىراق ئەدلى ئادالەتنى ياقىلاپ ياشاپ نەدە ناھەقچىلىق ھۈكۈم سۈرسە شۇ يەردە پەيدا بۇلۇپ زاكۇنلىشش ئارقىلىق رەقىپلىرىنى مات قىلىپ ياشىغان بۇ ئەزىز ئاپاق خوجىنى شۈنچە ھۈرمەت بىلەن تىلغا ئىلىپ تالايلىغان شېئىرلارنى يازغان ھەم يەتتە يىل خىزمىتىدە بۇلۇپ ئاپاق خوجىنىڭ دىدارىنى ئاران نەچچە قىتىملا كۆرگەن ئىكەن . مىنى ئويغا سالغان مەسىلە دەل مۇشۇ . بىز بۇ ھەقتە ئويلانساق يا شاھ مەشرەپنى ئىنكار  قىلىشقا ياكى بولمىسا ئاپاق خوجىنى ئىنكار قىلىشقا مەجبۇر بۇلىمىز . ئاپاق خوجىنىڭ تارىخى نۇرغۇنلىرى توقۇلما ئىكەنلىگى . لامانىڭ سۈيدۈكىنى ئىچكەنلىگىدەك يالغانلچىقلارنى مەن بەزى ئىلىم ئەھلىدىن سوراپ باقتىم . ئاپاق خوجا بىزنىڭ چۈشەنچىمىزدىكىدەك ئۇنداق رەزىل . نەپسانىيەتچى . ساتقىن . مۇناپىق ئادەم بولسا شاھلارنى مەسخىرە قىلىپ ئىنكار قىلغان شاھ مەشرەپنىڭ كۆزىدىن ، قەلىمىدىن قېچىپ قۇتۇلالمىغان بۇلاتتى . شاھ مەشرەپ ھىچقانداق ئىلىم ئەھلىنى ئىتىراپ قىلماي ياشاپ كەلگەن بىر ئادەم تۇرۇپ نىمە ئۈچۈن ئاپاق خوجا ھەققىدە . ئۇنىڭ رەزىللىكلىرى ھەققىدە بىر نەرسە يىزىپ قالدۇرمىغان ؟ خوشامەتچىلىككە ئۆچ . ئادالەت ئۈچۈن جىننى تىكىپ ياشىغان شائىر نىمە ئۈچۈن ئاپاق خوجىنى شۇ قەدەر ھۈرمەت بىلدۇرىدۇ . ئۇنىڭغا ئاتاپ شېئىرلارنى يازىدۇ ؟ ھەتتاكى ئۇ بەلىخقا بىرىپ مەھمۇد خاننىڭ ئۈزىنى ئۈلۈمگە ھۈكۈم قىلىشىقا قىستىشىدىكى سەۋەپمۇ دەل ئاپاق خوجىنىڭ سىنىڭ ئاخىرقى تەقدىرىڭ بەلىخلىق مەھمۇد خاننىڭ قولىدا دىگەن بىر ئىغىز گىپىنىڭ تەسىرى بىلەن بولغان ئىكەن . ئۇنىڭ دوستى ساتارى (پىرمەسىت) مەشرەپ بىلەن بىللە بىر ئۈمۈر ياشاپ بۇ ھەقتە ھىچقانداق مەنبە ياكى ئۇچۇر قالدۇرماپتۇ . مەشرەپمۇ شۇ . يەنە گۇمىنام (خىرقتى) مۇ ئاپاق خوجا ھەققىدە ئىنىق بىر مەلۇمات بىرىپ ئۇنىڭ رەزىللىكلىرىنى پاش قىلىپ ئەسەر يىزىپ قالدۇرماپتۇ . ئاپاق خوجىنىڭ شۇ زاماندىكى تەسىرىنى قىلىپ ئىيتقاندا ئىلان قىلالمىسىمۇ لىكىن كىينگە قالدۇرۇپ قويۇش ئارقىلىق ھەقىقەتنى ياقىلاش ئىمكانيىتى بار ئىدى . چىنگىزخان زامانىسىدىن تارتىپ ھەر قانداق بىر تارىخ مەيلى كىم بولمىسۇن تارىخچى ۋە يازغۇچىلارنىڭ كۆزىدىن قېچىپ قۇتۇلمىغان ئىكەن . بىراق بۇ ھۈكۈمدار ھەققىدە دەل شۇ دەۋىردە ياشىغان بىرەرسىنىڭ قالدۇرغان يازما تارىخى مەنبە بارمۇ ياكى بىزگە يىتپ كەلگىنى ئاپاق خوجا ئېسمىدىكى باشقا بىر ئادەمنىڭ تارىخىمۇ ؟ ئاڭلسام ئۈبىكلەر ئاپاق خوجا ھەققىدە يامان گەپ قىلسا قان تۆكۈشتىن يانماسمىش . مىنىڭ سورايدىغىنىم ئاپپاق خوجا ھەققىدىكى تارىخنىڭ چىنلغىى قانچىلىك ؟ ئوتتۇرا ئاساىيا تەۋەلىگىدە چىگرا يوق بىر شارائىتتا بۇ خارا . قەشقەر . خارەزىم . سەمەرقەنىت دەپ ئاتىلىدىغان بىر شەھەرلەر تۇرۇپ ئۆز زامانىسىدا نۇرغۇنلىغان ئەللامە . ئالىملار ياشىغان تۇرۇپ نىمىشقا ئۇلارنىڭ يازما تارىخىدىن بىز بىز ھازىر بىلىپ لەنەت ئوقۇۋاتقان ئاپاق خوجا ھەققىدە مەلۇمات يوق ؟ مۇشۇ ھەقتە بىر مۇنازىرە قىلىپ باقساق قانداق ؟

alsu

مەنمۇ دەسلەپتە جاللات خېنىمدەك رومانلارنى ئوقۇپ ئاپاق خوجىنى تىللاپ يۈرىپتىمەن.  كېيىن ماتىريال كۆرۈپ تەھلىل قىلغانسىرى سوغۇققان بولدۇم.  ..ھەي بىزلەرنىڭ بىلىمىمىز تېخى بالىلارچە ھەي...