پەلسەپە ۋە تۆت تادۇ

ziya

تادۇ(ئەسلى زات _ سوبىستانسىيە)قەدىمقى زامان پەلسەپەسىدىكى ئالەمنى تەشكىل قىلىدىغان تۈپ بىرلىكلەر ھەققىدىكى ئۇقۇم.ھازىرقى پەندىكى ئىلىمىنىتلارغا ئوخشايدۇ.تادۇ تەلىماتى ئىسلامىيەت بىلەن زىت ئەمەس.ئوخشۇمىغان دەۋىر ۋە مەدەنيەتلەردە تادۇلارنىڭ سانىمۇ ئوخشاش ئەمەس.تادۇ تەلىماتى ھازىرقى ئىلىمىنىتلار دەۋىر جەدىۋىلىنىڭ تارىخى يىلتىزىدىن ئىبارەت.تادۇنى تەتقىق قىلىش ئىنسانىيەت بىلىش تارىخىنى تىكلەشتە كەم بولسا بولمايدىغان بىر ئەمگەك.

Method

پەلسەپە دىگەنلىك تەپەككۇر قىلىش دىگەنلىك.غەرىب پەلسەپىسى بىر قەدەر سېستىمىلىق تەرەققى قىلغان،ئەڭ مۇھىمى لوگىلىققا قاراپ تەرەققى قىلغان.بۇنداق دىگەنلىك غەرىب پەيلاسوپلىرىنىڭ ھەممە گىپى ئورۇنلۇق دىگەنلىك ئەمەس،ھازىر سوقرات،ئارستوتىلنىڭ جىق كۆز-قاراشلىرى خاتاغا چىقىدۇ.گەپ ئۇلارنىڭ تەپەككۇر قىلىش ئۇسۇلىدا.ئۇلارنىڭ كۆز-قاراشلىرى شۇ ۋاقىتتا ئىلغار ئىدى،نۇرغۇن مەسىلىلەرگە جاۋاپ تاپالايتتى.مەسىلەن:ئارستوتىل يەر تەكشى،ئاسمان قازانغا ئوخشاش يەر ئۈستىگە قويۇلغان دىسە، يەرنى كالا كۆتۈرۈپ تۇرىدۇ دىگەنگە قارىغاندا خېلى كۆپ نەرسىلەرنى چۈشەندۈرگىلى بولىدۇ.كىيىن چىققان پەيلاسوپلار ئارستوتىلنى پەلسەپىسىگە رەددىيە بىرىپ ۋەتۋەرىكىنى چىقىرىۋىتىپ بولدى،لىكىن كىشىلەر يەنىلا ئۇنى ھۆرمەتلەيدۇ،چۈنكى ئۇ زامانىسىدا ئەڭ ئۇلۇغ مۇتەپپەككۇر.شۇڭا پەلسەپىگە تەرەققىيات نەزىرىدە قاراش كىرەك.شۇڭا سىزنىڭ «زامان،ماكاندىن ئايرىپ» دىگىنىڭىزنى قۇبۇل قىلالمايمەن.سىزنىڭ تۆت تادۇ پەلسەپىڭىزمۇ بەزى نەرسىلەرنى چۈشەندۈرەلىشى مۈمكىن،لىكىن  چاغلىقكەن. تادۇ يېڭى نەرسە ئەمەس،بەزەنلەر بەش تادۇ دەيدۇ،بەزەنلەر يەتتە تادۇ دەيدۇ.

tadlax

دۇتتار چالغان كىشىمۇ دۇتتارنى تەڭشەپ چالىدۇ. ىدىيالچە كىتاپنى تەتقىق قىلغاندىمۇ شۇنداق، ۇزىنىڭ تەڭشىگىگە كەلتۇرۇش زۇرۇل، دۇتتانى رىيال چالغاندەك چالساق ۇنىڭدىن اھاڭ چىقمايدۇ.
دىمەك قۇران بىلەن تۆت تادۇ زىچ مۇناسىۋەتلىك. بەلكى قۇراننىڭ ىلمى تۆت تادۇ بىلەن يىشىلىدۇ.مەسلەن،
قۇلھۇۋەللاھۇ ەھەد بۇنىڭدا بالاتاپقانمۇ ەمەس دىگەندەك ،نىسارالارنىڭ ەركىن جىنسىيەت،يولدا يالىڭاچ ياتىدىغان خۇيىنى بىشارەتلەيدۇ.ادىللىق
قۇليادا سىنىڭمۇ ۇزەڭ ۇچۇن مىنىڭمۇ ۇزەم ۇچۇن  بىر خىل كاجلىق تەقۋادارلىق بار.
فەلەقتە  ھەسەد، بەلغەم، ياخشىلىق سۇپەتتىكى كىشىلەر ھەسەتخور كىلىدۇ.
ناستا سىھرىگەر ،يەھۇدىي سىھرىگەرلىرى ،يەھۇدىيلار خۇي بۇيىچە سەۋدا بىلىش.

بىلىش ادىللىق ياخشىلىق تەقۋادارلىق بۇ تۆت تادۇ. قۇتادغۇ بىلىگدە ايتولدى بەخىت بىلىش .
كۇنتۇغدى ادىللىق، وگدۇلمىش ياخشىلىق، ودغۇرمىش تەقۋادارلىق.

tadlax

مىت خوت  مۇنداق  ىسىمنى قوللانغىچە باشقا نۇرغۇن سۆزلەربار ۇيغۇرچە مىت مىت دىگەندەك، ۇزراق مەنىسى باربىرنىمىنى قوللانسىڭىز بولماسمۇ؟
تۆت ەمەل تۆت تادۇ.
قوشوش بۇتۇپراق.بىر قىشقا بىرقىشنى قوشساق ىككى قىش بۇلىدۇ.
ب خىل ھىساپلاش وتقا ماس كەلمەيدۇ. وتنى كوسەيدە ماتىلايمىز. ىلىش بىلەن وتنى ايرىساق بۇلىدۇ. ىلىش وت.
سۇنى كەمچىدە كەمچىلەيمىز. بۇھەسىلەش بۇلىدۇ. كۇپەيتىش سۇ بۇلىدۇ.
ھاۋا كەسىر بەلگىسىنى قويساق،ياكى ىشىكنى ياپساق ساپ ياكى قىممىتىنى بىلگىلى بۇلىدۇ .



.ەمدى ياۋرۇپالىقلار بەك نۇچى بولسا، ھىساپلىرىدىن تۆت تادۇ ،تۆت ەمەلنى ىلىۋىتىپ، باشقا ەمەل بىلەن ىشلەپ، ۋەتۋەرىكىنى چىقىرىپ باقسۇنچۇ؟ مۇشۇ گەپنىمۇ يەتكۇزۇپ قۇيارسىز.

tugluq

مۇنداق قۇرۇق گەپلەرنى پەلسەپە ساھاسىدە قىلمىساڭلار.بۇ ساھە مۇئەييەن بىر ساپا ۋە بىلىم قۇرۇلمىسى تەلەپ قىلىدۇ.ماتىماتىكا،فىزىكا پەنلىرى بويىچە باكلاۋېرلىق ئۇنۋانى بارلار پەلسەپەگە كىرسە بولىدۇ بۇ ئىلىم دۇنياسىدىكى ئەقەللى تەلەپ.،

akim888

tugluq يوللىغان ۋاقتى  2014-3-16 13:05
مۇنداق قۇرۇق گەپلەرنى پەلسەپە ساھاسىدە قىلمىساڭلار.بۇ ...

ئۇنداق ئەمەستۇ،مۇھەممەت ئپەيغەمبىرئىم دۇنيا تارىخىدىكى ئەڭ مەشھۇر پەيلاسوپ،چۇنكى ئۇ دىن بىلەن پەننى.دىن بىلەن تۇرمۇشنى بىرلەشتۇرگەن،لېكىن بۇ كىشى ساۋاتسىز،ھىچ بىر ئۇنۋانى ،دىپلومى يوق،ئۇز ئىسمىنىمۇ ناھايىتى تەستە يازىدىكەنمىش،بىلىشىڭئىز كېرەككى ،ئۇمۇ ئادەم،مىللىتى ئەرەپ

Method

tadlax يوللىغان ۋاقتى  2014-3-15 23:47
مىت خوت  مۇنداق  ىسىمنى قوللانغىچە باشقا نۇرغۇن سۆزلەر ...

مەن «مېتخوت» دىگەن نامنى ئىشلىتەمدىم «مىت مىت» دىگەن نامنى ئشلىتەمدىم ئۆزەمنىڭ ئىشى،سىزمۇ «تادلاش» دىگەن نامنى ئىشلىتەمسىز «تاتلاش» دىگەن نامنىمۇ بۇمۇ ئۆزىڭىزنىڭ ئىشى.تۆت تادۇنى قوللىمىسا  تۆت ئەمەلنى ئىشلەتمەسلىكى كىرەككەندە.ئۇنداقتا ماشىنامنىڭ بىر پاي چاقىنىمۇ ئىلىۋىتەيمۇ؟

tadlax

كەچۇرۇڭلار، خەتنى ئايپەدتە يازغانتىم ئىملا جايىدا بولماي قاپتۇ.
تۆت تادۇ پەلسەپىسى بۇنىڭ ئىسلامىيەتتىن كىيىنكى سىماسىنى ئىلقا قىلساق، رەسۇلىللا ۋاپاتىدىن كىيىن، مەدىنىيەت مىللىي تۇسى گەۋدىلىنىشكە باشلىغان. مەدىنىيەتنىڭ مىللىي تۇسى دىگەنلىك، مەدىنىيەت بىر قەۋىمگە كىرگەندىن كىيىن ، يەنە بىر قەۋىمگە ئوخشىمىغان سۇپەتتە ئەكىس ئىتىدۇ. مەسلەن ئەرەپلەردە بىلىش تەۋھىد گەۋدىلىك بۇلىدۇ. ئاندىن مەدىنىيەت قانۇن ئادىللىققا مايىل قىبتى خاۋارىجلارغا كىرگەندىن كىيىن، ئۇلاردا ئەرەپلەرگە ئوخشىمىغان بىرخىل سۇپەتتە ئەكىس ئىتىدۇ. ھازىرمۇ شىئە مۇسۇلمانلىرى بىلەن ئەرەپلەر ئوتتۇرسىدىكى مەدىنىيەتتە پەرىق بار، مەدىنىيەتمۇ ئىنساندىكى ئىرسىي خۇيغا بىقىش گەۋدىلىنىدۇ.
ناۋادا ئوتتۇراتۇزلەڭ ئىسلام مەدىنىيتىنى قۇبۇل قىلدى دىسەك، ئۇ ھەرگىزمۇ ئەرەپلەردەك ياكى خاۋارىجلاردەك سۇپەتتە بولمايدۇ. بەلكى تەسەۋۋۇپ بۇيىچە گەۋدىلىنىدۇ. ھازىرمۇ ئوتتۇرتۇزلەڭدە ئاپپاق خوجىنىڭ تەسىرى بار. ئىنساندىكى خۇي دىگەن نەرسە ئىرسىي بۇلىدۇ. يارتىلغان بۇلىدۇ. مىللەت بىلەن مەدىنىيەت قىتىلىپ مىللىي مەدىنىيەت بۇلىدۇ. مەسلەن بىزدە ئادىمىگەرچىلىك قازان ئىسىپ مىھمان قىلدىغان ئىشلار مىللەتنىڭ خۇيى دىسەك، بىزدىكى مەدىنىيەتمۇ شۇنىڭغا ماس ياخشىلىق بارىستىكى ئەمەللەر كۇچلۇك،ھەم قىممەتلىك بۇلىدۇ. ئۇدۇل دىگەندە قىلغان ياخشىلىقىمىزنىڭ شاراپىتىدىن دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە مەرتىۋىمىز ئۇستۇن بولغۇسى. دىمەك مەدىنىيەتمۇ ئەرەپلەرنىڭ تۇپراق خۇسيەتتىكى بىلىشى، خاۋارىجلارنىڭ ئوت سۇپەتتىكى ئادىللىقى، تۇرۇكلەرنىڭ سۇ سۇپەتتىكى ياخشىلىقى، پارىس شىئەلەرنىڭ ھاۋا خۇسيەتتىكى تەقۋادارلىقى بىلەن. بىر بىرىنى باشلاپ تۇلۇقلاپ، بىربىرىنى چەكلەپ، مۇستەھكەملەپ، تۆت تادۇنىڭ زىدىيەت مۇناسىۋىتى بىلەن مەۋجۇت بۇلۇپ تۇرىدۇ. ناۋادا تۇرۇكلەرنىڭ ياخشىلىقىنى ئىلىۋەتسەك، مەدىنىيەتتە ياخشىلىقتىن ئەسەر قالمايدۇ.
گەپكە كەلسەك، رەسۇللىلا ۋاپاتىدىن كىيىن مۇئتەزىللەر دىگەن بىر ئىقىم بولغان. بۇنىڭ ئاساسى پەيلاسۇپلارنى ئاساس قىلغان. نەخ دىگەندە قۇرئان تەتقىقاتى ئالەمشۇمۇل ئىش بولغان. ھەنبەل دەۋرىدىكى قۇرئان مەخلۇق قارشى بۇنىڭ مەسھۇلى. پەيلاسۇپلارنىڭ قاراشلىرى ئىسلام مەدىنىيەت تارىخدا خىلى ئالاھىدە ئورۇنغا ئىگە. بۇيەردە شۇنداق سوئاللاشقا بۇلىدۇ. پەلسەپىنىڭ قۇرئان ئاساسى بولمىسا، مۇسۇلمانلار ئۇلارغا شۇنداق ئورۇن بىرەرمۇ؟بىرەر ھەدىسنىڭ روھىغا خىلاپ ئىش بولسىمۇ، مىيەدە تاس قالىدۇ تىرىك تۇرغۇزۇپ دوزاخقا تاشلىغىلى.
قۇرئان كىلىشتىن ئىلگىرى تەۋرات پىشىۋا بولغان، سىھرى جادۇ يامان بولغان.
قۇرئان كىلىپ، ئەقلى ھۇكۇم پەن ئاساسى بولغان تۆت تادۇ پەلسەپىسى نەزىريەۋىي يۇكسەكلىككە كۆتۇرۇلگەن. مۇنداقچە دىگەندە قۇرئان تۆت تادۇ پەلسەپىسىنى ئىنسانلارغا ئۇگەتكەن. ئادەتتىكىدەك ئوقىساق قۇرئان تىلى ئاددىي تۇيىلىدۇ. بىراق ئۇنى پەلسەپىگە سالساق، بۇ بىر جاڭگال ئاجايىت غارايىپ ئىلىملەرنىڭ جەمگاھى، ھەتتاكى جاھاندىكى بارلىق ئىلىملار قۇرئاندىن چىققاندىكىدەك تەسىر بىرىدۇ. قاتلام نەزىريىسىگە قۇرئاندىن پاكىت چىقىرىپ بىرەلەيمەن. لوگىكىغىمۇ شۇ سۇرەقاپتا قوگىكا ئەكىس ئىتىدۇ. پىشىۋا ساماۋىيلىقى ھەقىقەتەنمۇ مەۋجۇت.