ھۇنلارنىڭ كېلىپ چىقىشى ۋە شەكىللىنىشى

yagurqak

مەنچە بىلىشىمچە بۇ ھۇن دېگەن ئاتالغۇ كۇن دېگەن ئاتالغۇنىڭ تەرەققىياتى ، م : كۈن دېگەننى ئىلگىرى كۇن دەپ ئاتايتتى . كۇندىن قۇنغا ، قۇندىن خۇنغا ھۇنغا ئۆزگەرگەن . بۇ ھازىرقى ئۇيغۇر تىلىدا ق ھەرىپىنىڭ خ ھەرىپىگە ئۆزگىرىپ قېلىش ھادىسىسى بار ، م : داستىقان داستىخان دېگەندەك ..... دېمىسىمۇ ئىلگىرى شامان دىنىدا كۈنگە چوقۇنۇش ئومىيۈزلۈك بولۇپ ، ئوغۇز قەبىلىلىرىنىڭ ياۋرۇپا ۋە باشقا جايلارغا سۈرۈلۈشى بىلەن كۆپلىگەن مەدەنىيەت ئوتتۇرا ئاسىيانى مەركەز قىلىپ دۇنيانىڭ ھەر قايسى رايونلىرىغا تارقالغان ، دېمەك مەدەنىيەت تارقىلىش تارقىتىش ئالماشتۇرۇش خېلى بۇرۇنلا ئەجداتلىرىمىز ئارقىلىق ۋۇجۇتقا كەلگەن شۇڭا شۇڭا كۈنگە تېۋىنىشتەك نۇرغۇن ئادەتلەر دۇنيانىڭ ھەممە يېرىدە دېگۈدەك بار . شۇڭا چەتئەلدىكى تارىخچىلارنىڭ مۇنداق ھېكمەتلىك سۆزلىرى بار ئىكەن ، قۇياش ئەپسانىسى قۇياش نۇرى يېتىپ بارغانلا جايلارنىڭ ھەممىسىدە بار ، م : قەدىمكى بابىلدىمۇ شۇنداق كۈنگە تېپىنىدىغان ئادەت بارغۇ دەيمەن . ئۇ يەرلەردىمۇ تۇنجى تەسۋىرىي مىخ يېزىق ئىجات قىلغان سۇمېرلارمۇ تارىمدىن كۆچۈپ بېرىپ ئەڭ دەسلەپكى بابىلۇننىڭ شەكىللىنىشىگە ئاساس سەپتىكەن ، تىلىمۇ ئەڭ دەسلەپكى تۈركىي تىلىكەن ، شۇ ھاممۇرابى دەمدۇ بىر ئەڭ قەدىمكى يازما ئادەت قانۇنى بولىدىغان ، دېمەك بۇلارمۇ شۇ تۈركىي تىللىق سۇمېرلارنىڭ ئاساسلىق تۆھپىسى ئاساسىغا شەكىللەنگەن دېيىشكىمۇ بولىدۇ . لېكىن ئوتتۇرا تۈزلەڭلىك رايونلىرىدا بۇنداق ئەپسانىلەر بولسىمۇ كەمدىن كەم ئۇچرايدىكەن .

uzuntukam

diwa يوللىغان ۋاقتى  2014-11-6 09:43
سىياسىي ئۈگۈنۈشتىن تەسىرات ماقالىسى يېزىپ بولدۇم .ھار ...

turan0991

ھونلارنىڭ كىلىپ چىقىشىنى مەرھوم تارىخچىلاردىن  تۇرغۇن ئالماس ۋە ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەت ئىمىن ئۆز كىتابلىرىدا :‹ تۇر ،تۇرا ،تۇران ›دىن كەلگەن دەپ ئىنىق يازغان . بىزنىڭ شەنيۈن شۇڭنۇ دىگەن بىىلەن ئالاقىمىز يوق ،  11ئەسىردە ئۆتكەن ئىدىقۇتلۇق مەشھۇر تەرجىمان تارىخچى سىڭقۇلى سەللى تۇتۇڭ  ئۆزىنىڭ :‹راھىبنىڭ تەجىمانى ›دىگەن ئەسىرىدە ‹ھون سۆزىنى تۈرك يۇچۈن بۇدۇن دەپ يەنى بوز قىر تۈركلىرى دەپ تەرجىمە قىلغان  › .

brave

سەددىچىن سىپلىمۇ ھونلارنى توسۇش ئۈچۈن نۇرغۇنلىغان  بىگۇنا خەلىق ئاممىسىنى قۇل قىلىپ بىكاغا ئشلىتىپ ياسالغانغۇ دەيمەن......ھەي چىن شىخۇاڭ....

yagurqak

turan0991 يوللىغان ۋاقتى  2014-11-8 00:22
ھونلارنىڭ كىلىپ چىقىشىنى مەرھوم تارىخچىلاردىن  تۇرغۇن ...

توغرا دېدىڭىز تارىخىي مەنبەلەردە تۇر تۇرا تۇران تۇرانىي دەپ ئالىدۇ ، تارىخىي مەنبەلەردە شەرقىي ۋە غەربىي تۇرالار دەپ بۆلۈنگەن ، بۇ خەن تارىخچىلىرى تەمىنلىگەن ھەم ئۆز ئىچىمىزدىكى شۇنداقلا چەتئەلدىكى تارىخچىلار تەمىنلىگەن ئۇيغۇر ئىتنېكىنى بىلدۈرىدىغان دى دىڭلىڭ دېگەن ئاتالغۇنىڭ ئەسلى ئۇيغۇرچە ئاتىلىشى . مەسىلەن : يۇغۇر تارىخچىسى داڭلىق جامائەت ئەربابى دۆمۈر يەنى تۆمۈر ئەپەندىمنىڭ ئۇزاق يىللىق ئىزدىنىشىنىڭ نەتىجىسى بولغان ‹‹ سېرىق ئۇيغۇرلارنىڭ مىڭ يىىلىق تارىخى ›› دېگەن كىتابتا كۆرسىتىلىشىچە ، قەدىمكى تۈرۈك ناملىرىنىڭ كەينىگە ئۇلىشىدىغان خاس رەڭ ناملىرىنى تاشقى كۆرىنىشىنىڭ ئىپادىسى ياكى ئالتۇن ئۇرۇق ياكى يات ئۇرۇق مەنىسىدە ئەمەس ، بەلكى ، ھەر قايسى تەرەپلەرنى رەڭ ئىپادىلىگەن بولغاچقا ھەر قايسى تەرەپلەرگە چېچىلىپ ياشىغان قەۋملەرنى ئاتىغاندا شۇ رەڭ ئاتالغۇلىرى خاس ئاتالغۇ بولغان دەپ چۈشەندۈرگەن . م : قىزىل دى ، قىزىل شەپەق نۇرىنى ئىپادىلىيەلەيدىغان رەڭ بولغاچقا شەرق تەرەپكە سىموۋۇل قىلىغان ، شۇڭا مېنىڭ گۇنانىم ، ‹‹ دى ››نىڭ مەنىسى تۇرا بولغاچقا مەن بايا ئەسكەرتكەن شەرقىي تۇرا دېگەن ئۇقۇمنى كۆرسىتەرمىكىن ، چۈنكى سېرىق ئەينى چاغدا غەربنى بىلدۈرگەن بولۇپ ، غەربىي ئۇيغۇرلار دېگەننى بىلدۈرىدىكەن . يەنە بېي دى ، ئوتتۇرا ئوتتۇرا ھەم شىمال ، ھەرقانداق يايلاق سەلتەنىتىنى سۈرۈپ باققان مىللىەتلەر ئەڭ دەسلىپىدە ئوتتۇرا قىسمىدىكى ئالتاي تېغىنى چۆرىدەپ ياشىغان ، شۇڭا شىمالىي دىڭلىڭلار ، بۇنى تەرجىمە قىلساق شىمالىي تۇرالار بولۇشى مۇمكىن . تارىمدىن غەربىي ئاسىياغا ئەڭ دەسلىپىدە كۆچكەن تۇنجى مىخ يېزىق تەسۋىرىي يېزىق ئىجات قىلغان سۇمېرلارنىڭمۇ دى دەپ ئوقۇلغان خېتى بىلەن چىغىناق تاغاق يېزىقىدىكى دى خېتى يېزىلىشى ھەم ئوقۇلۇشىمۇ ئوخشاشكەن ، خۇاڭ دى دېگەندىكى دى خېتىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدىكەن ، ئوخشاشلا مەنىسى ئوت قويۇپ بەلگە بېرىدىغان تۇر تۇرانى بىلدۈرىدىكەن . سەددىچىندىمۇ نۇرغۇنلىغان تۇرلار بولۇپ ، ئۇ قۇرۇلۇشنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغىمۇ نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇر ئەمگەكچىلەرمۇ ئىشتىراك قىلغان بولۇپ ، ئوتتۇرا تۈزلەڭدىكى خەنزۇ ئەمگەكچىلەر بىلەن بىر سەپتە بولۇپ پۈتتۈرۈپتىكەن . ئۇنىڭ ئۈستىگە بىر گەپ ، سېرىق رەڭ خەنزۇلارنىڭ قارىشىدا ئالتۇن ئۇرۇق ياكى ئىرقىي ھەم تاشقى ئالامەتلەرنى بىلدۈرمەي بەلكى جەنۇبنى ئىپادىلەيدىكەن ، بولىدىغان يېرى . مۇنداق دېسەم خاپىلىماڭلار ، ئاشۇ ئۇلۇغلىنىدىغان شەخسنىڭ نەلىكلىكىنى بەلكىم سىلەرمۇ بىلىپ بولغانسىلەر .

yagurqak

تۇرا دېسىلا شۇ ئەجداتلىرىم يادىمغا كەلگەندىن باشقا ئالدى بىلەن ئوت قويۇپ بەلگە بېرىدىغان تۇر بىلەن تۇرالار يۇرتى دەپ نام ئالغان يۇرتىمىز قومۇل يادىغا يېتىپ ھەر تەرەپتىن ئالامەت پەخىرلىنىپ ئاجايىپ ھوزۇر ھېس قىلىمەن ، دىللىرىم ھاياجاندىن تىتىرەپ يايراپ كېتىدۇ ، تىلغا ئېلىنىدىغىنى قومۇلدا 72 تۇر بار . ئۇندىن باشقا تۇرپان پىچان كۇچا تەرەپلەردىمۇ ئازدۇر كۆپتۇر بارىكەن ، مېنىڭ بىلىشىمچە كۇچادىكى تۇرلار ھەم كارىزلار قىرغىنچىلىق زامانلىرىدا قومۇل تۇرپاندىن كۆچۈپ چىققان ئاھالىلەر تەرىپىدىن بىنا قىلىنغانىكەن . مەن مۇنداق ئويلايمەن ، تۇر دېگەن ئادەم ئاھالە توپلاشقان جايلاردىكى ئاھالىلەر ئامانلىقىنى قوغدايدىغان قاراۋۇلخانا كۆزەتچىلىك ئاپپاراتى ، بۇ ئەجداتلىرىمىزنىڭ خېلى بۇرۇنلا كۆچمەن تۇرمۇشتىن مۇقىم ئولتۇراقلىشىشقا ، ھەتتا ئاھالىنىڭ زىچلىقىدىن ئۇيۇشقانلىقىدىن شەھەر تۇرمۇشىغا كۆچكەنلىكىنىڭ جانلىق ئىسپاتى پاكىتى بولسا كېرەك دەپ ئويلايمەن .

muslim0995

ئەسسالامۇئەلەيكۇم،كۇچادىمۇ كارىز بارما؟  كارىز دىسە خەلقىمىزنىڭ ئەقىل پاراسىتەگە بەك قايىل بولىمەن،لىكىن كارىزلارنىڭ تەغدىرى  ھەي…ئاپتۇنۇم رايۇندىن كازىرلارنى قوغداڭلار دەپ پالان پۇلنى  ئەۋەتسە ھارامخورلارغا بوپ بەردى…بىزنىڭ مەھەلىدىكى كارىزلار توختاپ كەتتى،ھەي……