دۇنيا ئەندىزىسى قانداق ئۆزگىرەيدۇ

sewriyar

ھەر گەپلەرنى ئاڭلايدىكەن ئادەم ، روسىيە تەسىر دائىرسىنى قايتىدىن ئەسلىگە كەلتۈرمەكچى بولغان ئادەمنى قوللايدىغانلار باركەن . ھېندىستاننىڭ  ،پاكىستاننىڭ كىنو  تىلۋىزورلىرىدىن  ئېنگىلىسلار  دەۋرىدە دەپ  ئىپتىخارلىق بىلەن تىلغا ئالغانلىقلىرىنى  جىق ئاڭلىدىم ،لېكىن ئوتتۇرا ئاسىيا مەملىكەتلىرىدىن روسلار  دەۋرىدىن پەخرلەنگەننى  تېخى بىرە قېتىم ئاڭلاپ باقماپتىمەن .تۇنجى ئاڭلاپ سالدىم بۇگۈن  ...........

orkex

sewriyar يوللىغان ۋاقتى  2015-3-13 17:31
ھەر گەپلەرنى ئاڭلايدىكەن ئادەم ، روسىيە تەسىر دائىرسى ...

دۇرۇس .سۈكۈت ...

bandigah

بۇيەردە شاھماتنىڭ گپى چىقىپ قالدى ، مەنمۇ خېلى ئويناپ قۇيۇمەن شاھماتنى، شاھمات ئوينۇغۇچى ئەلۋەتتە ئالدىن كۈرەرلىككە ئىگە بۇلۇش، ھىلىگەر بۇلۇش يەنى قارىش تەرەپنى قايمۇقتۇرۇش، ئاندىن ئازراق بەدەل تۇلەشكە تەييارلىق قىلش كېرەك، خەلىقئارالىق شاھماتمۇ شۇنداق، بىزئۈزىمىزنىڭ ئاددىيي كاللىسى ياكى ئاخبىرات ۋاستىلىرى ئارقىلىق كىمنىڭ ياخشى، كىمنىڭ يامانلىقىنى بىلەلمەيمىزياكى بىلگۇدەك ئەقلىمىزمۇ يوق، چۇنكى شاھمات ئوينۇغۇچى ئۆي پىكرىنى باشقىلارغا ھەرگىز بىلدۇرمەيدۇ، يەنى ئات ئايلىخانغا، يول سارىخانغا، ساماننىڭ تىگىدىن سۇقۇيۇش دىگەندەك ھىلە مىكىر ئارقىلىق قارىشى تەرەپنى قايمۇقتۇرۇپ ئاخىرى شۇقۇل شاھماتتا قارشى تەرەپنى مەغلۇپ قىلىدۇ، شاھمات ئۆينۇغۇچىلار بلىشى مۇمكىن، شاھمات ئوينۇغۇچى ئادەتتە ئۈچ قېتىمدىن ئالتە قېتىمغىچە مىڭىش ئۇسۇلىنى ئالدىن ئويلۇشۇپ ئاندىن يۇشۇرۇنچە ھەركەت ئېلىپ بارىدۇ، ئۇنىڭ ئەسىلى نىشانىنىڭ قايسى ئىكەنلىكىنى سىز ھەرگىزمۇ بىلەلمەيسىز، سىز گەردە، ئاتلىرىڭىزدىن ئايرىغاندا ئاندىن ئۈزىڭىزنىڭ يىڭىلگەنلىكىنى ھىس قىلىسز. شۇنداق يىغىنچاقىلاپ ئېيتىشقا بۇلۇدىكى ھازىرقى سىزنىڭ كۈرۇۋاتقىنىڭىز بەلكىم خەلىقئارلىق ھەقىقىي ئەھۋالنىڭ قارمۇ-قارىشىسى بۇلۇشى مۇمكىن، ئامىرىكا پوتىنغا پىچكاتاشلاپ بەردى، پوتىن ئالدىراپ پىچكىنى يەۋەتتى، كىيىن پوتىننىڭ قانداق بۇلۇپ گەردە، ئاتلىرىدىن ئايرىلىپ قالدىغانلىقىغا قارىساقلا بۇلۇدۇ، ئەمەليەتتە ئەقىلىق بىر شاھمات ئوينۇغۇچى پىشكا قۇربان قىلىش ئارقىلىق قارىش تەرەپنى ئاسانلا ئازدۇرۇپ تەلتۇكۇس مەغلۇپ قىلالايدۇ.

KUNESBAY

ھۆرمەتلىك ئەپەندىلەر،مەن ئىنكاس يازغاندا رۇس چوچقىلىرى دەپ رۇسلارنى تىللاۋىرىشىنى  بىر خىل مەدەنيەتسىزلىك دەپ قارايمەن.يېقىنقى زامەن تارىخىمىزدا ھەقىقەتەن رۇس ھۆكۈمرانلىرى بىز ئۇيغۇرلارنىڭ تەقدىرى بىلەن ئوينىشىپ بىزنىڭ مىللىي مەنپەئەتىمىزگە نۇرغۇن زىيانلارنى سالغان. بىراق رۇسلارنىڭ مەدەنيەت جەھەتتە بىزگە پايدا يەتكۈزگەن يەرلىرىمۇ بار.يېقىنقى ۋە ھازىرقى زاماندا بىز زامانىۋىي مەدەنيەتنى قەيەردىن قوبۇل قىلغان ؟ ئەلۋەتتە رۇسلاردىن . شۇ چاغلاردا ( ھازىرمۇ شۇنداق) شەرق ۋە شەرقى شىمال تەرىپىمىزدە چارۋىچى موڭغۇللار ،غەربىي جەنۇپ تەرىپىمىزدە ئەنگىلىيىنىڭ قول ئاستىدىكى نامرات ھىندىستان، جەنۇپ تەرىپىمىزدە بۇددىست تىبەتلەر،شەرقى جەنۇبىمىزدا فېئودال خەنزۇلار  بىز ئاشۇ  غەرپ ۋە غەربىي شىمال تەرىپىمىزگىرەك توغرا كېلىدىغان رۇسلار ياكى رۇسلار باشقۇرىشىدىكى ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تاتار،ئۆزبېك قاتارلىق مىللەتلەرنىڭ ۋاستىسى ئارقىلىق يېقىنىقى زامان ياۋروپا مەدەنيىتى بىلەن ئۇچىرشىپ دۇنيانى تونۇشقا باشلىغان  ئۆزىمىزنى تونۇشقا باشلىغان. بىزنىڭ نۇرغۇن زىيالىلىرىمىز 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ روسىيە ۋە رۇس تەسىرىدىكى ئوتتۇرا ئاسىيادا ئوقۇپ كېلىپ ياكى شۇلارنىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ بىزگە يېقىنىقى زامان   ئەدەبىيات-سەنئىتىنى،ئىلىم -پېنىنى تونۇتقان. كىشىلىرىمىز كاستىيۇم-بۇرۇلكا كىيىشنى،چاچ قويۇشنى،ئاياغ مايلاشنى،كىيىمگە دەزمال سېلىپ كىيىشنى 1949-يىلىدىن بۇرۇنلا ئاشۇ رۇسلاردىن  ئۆگۈنۈپ بولغان. غۇلجا ،چۆچەك.ئۈرۈمچى،ئاتۇش ،قەشقەر،تۇرپانلاردا رۇس مائارىپنى ئۆلگە قىلغان پەننىي مەكتەپلەر قۇرۇلغان.مەكتەپلىرىمىزدىكى نۇرغۇنلىغان تەبئى پەن ئاتالغۇلىرى رۇس تىلىدىن كىرىپ دۇنياغا يېقىنلاشقان.بىراق ھازىرقى بالىلىرىمىز بۇ ئاتالغۇلارنى ئاتىيالمايدۇ.تىلىمىزدىمۇ 10% ئەتىراپىدا رۇس تىلى بار. يېقىنقى زاماندا نۇرغۇنلىغان رۇس ئالىملىرى سىياسىي مەقسەتلىرىنىڭ قانداق بولۇشىدىن قەتىئىنەزەر بىز ئۇيغۇرلارنى تەتقىق قىلغان.20-ئەسىرنىڭ 20- يىللىرىدا ستالىن ئوتتۇرا ئاسىيادىكى نۇرغۇن  مىللەتلەرگە ئىسىم  قويغاندا ،رۇس ئالىملىرىدىن مالوف قاتارلىق ئۇيغۇرشۇناسلارنىڭ تەشەببۇسى بىلەن سوۋېت زىمىنىدىكى  تارنچى-قەشقەرلىكلەرگە ئۇيغۇر ئىسمىنى قويۇپ بەرگەن .شۇنىڭ بىلەن  دىيارىمىزدا يوقىلىپ كەتكىنىگە 1000 يىلغا يېقىنلاشقان مۇبارەك نامىمىز ئەسلىگە كېلىشكە باشلىغان. 1930-يىللاردا شېڭ شىسەي  سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مەسلىھىتى ۋە شۇ چاغدىكى زىيالىلىرىمىزنىڭ تەلىپى بويىچە بۇ  ئۇيغۇر دېگەن ئىسىمنى
ئۆلكىلىك كېڭەشتە قانۇنلاشتۇرۇپ، مىللەت نامى قىلىپ  قوللۇنۇشقا رۇخسەت قىلغان.
     1950-يىللارنىڭ دەسلىۋىدە،ئۈرۈمچىدىكى ئالى مەكتەپلىرىمىز ۋە شىمالدىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلىرىمىزدە ئاساسەن سوۋېت ئىتتىپاقنىڭ ئۆلچىمىدىكى دەرىسلىكلەر ئىشلىتىلگەن.بۇ ھالەت بىزنىڭ شۇ چاغدىكى مەدەنيەت سەۋيىمىزن   ئىچكىرى ئۆلكىلەرنىڭكىدىن زور دەرىجىدە  يوقۇرى بولۇپ شۇ چاغدىكى مەدەنيەت كەيپىياتىمىزدىن يېڭى كەلگەن  خەنزۇ رەھبىرىي كادىرلار ھەيران قالغان.
  مەن  يوقۇرقى بايانلار ئارقىلىق رۇسلار بىزنىڭ قۇتقۇزغۇچىمىز دېمەكچى ئەمەس. ئىشقىلىپ يېقىنقى زامان تارىخمىزدا،رۇس مەدەنيىەتى  باشقا خەنزۇ كوڭزى مەدەنيىتى،تىبەت بۇددىزىمى ،ئېنگىلىز غەرپ مەدەنيىتىگە قارىغاندا بىزنى ئويغىتىش رولىنى ئوينىغان .  ئابدۇقادىر داموللامنىڭ دىني مائارىپ ئىسلاھاتىمۇ قوللاشقا ئېرىشەلمىگەن. ئەگەر رۇس -ياۋروپا مەدەنيىتى بىزگە تەسىر كۆرسەتمىگەن بولسا بىزنىڭ ئوتتۇرا ئەسىر جاھالىيەت دەۋرىمىز تېخىمۇ ئۇزىراپ كەتكەن بولاتتى. شۇڭا  رۇسلارغا بولغان ئۆچمەنلىك  بىزنى ئەقلىمىزدىن ئاداشتۇرۋەتسە بولمايدۇ.

sewriyar

ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقى ۋە رايونىدىن  دەڭ .بەيدۇ قىلىپ بېقىڭ روس مىللىتى قاچان شەكىللەندىكىن ؟
يەنە كىلىپ سىتالىن  دەۋرىدە دەڭە  سىتالىن كىم ؟قايسى مىللەت  تۈركىمىدىنكىن ؟  

hiyalituygu

بۇ يەردە بىر ئىش ھەممەيلەننىڭ سەمىدە بۇلۇش كىرەك زادى قايسى خىل ھالەت بىزنىڭ مەنپەتىمىزگە پايدىلق بىر نەرسىنى تىللاش ياكى ماختاش بىزنىڭ مەنپەتىمىزنى ئەكىس ئەتتۇرەلمەيدۇ