ئابدۇنىياز ئىمىن (ت): پوستمودىرنىزىم

Bumeryem

مەن توختىماي ئۇ ئىزىم بۇ ئىزىم دەپ سۆزلەيدىغان كىشىلەرنىڭ يازغانلىرىنى ھەممە ئىزىمغا بىردىن كەلتۈرۈپ باقتىم ئەمما ھېچقايسىسىغا تولۇق چۈشمىدى.  بېشى ناتۇرالىزىم ئوتتۇرىسى رومانتىزىم ئايىغى شوئارىزىم. روشەن بىر تۇتام يوق. چۈنكى ئۇ ئىزىم بۇ ئىزىم دېگەن نەزەرىيەنى ۋە ئۇنىڭ تولۇق چۈشەنمەيدۇ ۋە ئۇنىڭغا قانداق بويسۇنۇشنىمۇ بىلمەيدۇ. بىلمەي تۇرۇپ يازسا مۇشۇنداق ئىش چىقىدۇ. ئۇ نەزەرىيەلەرنىڭ ھەممىسىنىڭ ئارقا كۆرۈنۈشى بار. ياۋروپا تارىخىى بىلمىگەن ئادەمنىڭ ياۋروپا ئەدەبىياتىنى ۋە ياۋروپا ئەدەبىيات نەزەرىيەسىنى چۈشىنىمەن دېيىشى قۇرۇق گەپ.
بۇ ئىزىملار ئەدەبىياتى تەرەققىي قىلىپ راۋرۇس بىر يەرگە بېرىپ ئېشىپ- تېشىپ كېتىپ، كۆپ خىللىشىپ ئاندىن سېستىمىلىق نەزەرىيەسى شەكىللەنگەن جەمئىيەتكە ماس كېلىدۇ. بىزدە تۈزۈك ئەسەر يازىدىغان ئادەمنى سانىسا ئون بارماق توشمايدۇ، يەنە نېمە ئىزىم.
مەسىلەن، ياۋروپالىق داڭلىق بىر مودېرنىزىملىق يازغۇچىنىڭ بىر ھېكايىسىدە باش پېرسوناژ ئايال يالىڭاچلىنىپ كوچىغا چىقىپ كېتىدۇ.
قېنى مەن مودېرنىزىمچى دەپ مەيدىسىگە مۇشتلىغان ئۇيغۇر شۇنداق ھېكايە يازالايدۇ؟
ياۋروپادا خەقنىڭ يالىڭاچ كوچىغا چىقىۋېلىشى بار ئىش. شۇڭا ھېكايىدىمۇ شۇنداق بايان بار.
ئۇيغۇرلاردا بولسا ساراڭ بولۇپ قالسىمۇ يالىڭاچ كوچىغا چىقمايدۇ.
شۇڭا كەچكىچە ئىزىمنىڭ پېشىدە يۈرمەي ئاۋال ئۆزىمىزگە خاس راۋرۇس ئەسەرلەرنى ياراتساق بىزنىڭ ئىزىملىرىمىزمۇ ئۆزلىكىدىن شەكىللىنىدۇ.
بىزدە راۋرۇس ئەسەر يارىتىشقا ئىلھام بەرگۈدەك چەكسىز قۇملۇقلار، كۆك ئاسمانلار، تاغ- دەريالار ۋە ئۇلار شاھىت بولغان تۈرلۈك تۈمەن ئازاپلار يوقمۇ؟
ئەگەر بىر يازغۇچىنىڭ قەلىمى پۇل ئۈچۈنلا مىدىرلىسا ئۇنى ھەقىقىي سەنئەتكار دېگىلى بولمايدۇ.
مەن بىزدىمۇ خەلقنىڭ ئاھۇ زارىنى ھەقىقىي يازالايدىغان دۇنياۋى ئەسەرلەرنىڭ چىقىشىنى ئۈمىد قىلىمەن. خەلق تەرىپىدىن يازغۇچى دەپ ئاتاق قويۇلغان ئادەملەر بۇنىڭغا مەسئۇل بولۇشى ياكى بولمىسا يازغۇچىلىقتىن چېكىنىشى كېرەك.

izbasar375

aptap يوللىغان ۋاقتى  2016-3-9 16:01
ۋىلامىدىر ئىۋانوۋىچ ، شوۋائىچ !  
ما گەپ ب ...

muzat1970

kemalbey يوللىغان ۋاقتى  2016-3-9 14:34
رېماتىزم  قاپتۇ ....

ھېچ بومىغاندا تايىنى يوق نىزىمنى يازغۇچە نۇرغۇن كىشىلەر ئازابىنى تارتىۋاتقان مۇشۇنى بىر تەتقىق قىلسا بولمامدۇ دەيمە نەدە ئۇيغۇرلارنىڭ تىلىغا يات قۇرۇق گەپنى قىلغۇچە

mustafaoguz

ئەجرىڭىزگە رەھمەت قىرىندىشىم.
مەن مۇشۇ توغۇرلۇق يازاي دەپ ئويلىغان، بىراق ۋاز كەچتىم.
سىزگە پىكرىم: تەرجىمە قىلىشقا تىرەن مەزمۇنلۇق، سىلىشتۇرمىسى كۈچلۈك، چۈشىنىشلىك ماقالىنى تاللىيالماپسىز. جاپا تارتىپ تەرجىمە قىلغانغا چۈشلۈق ئىش بولماپتۇ.

پوست (post)دىگەن باغلىغۇچى سۆز لاتىنچىدا " ئارقا، كىيىن" دىگەن مەنىنى بىلدۇرىدۇ. يەنى مودىرنىزىم نىڭ كىيىنكىسى دىگەنلىكتۇر. سىلىشتۇرما ئىلىپ بارساق :
مودىرنىزىم 19-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىدا مەيدانغا كەلگەن بولۇپ، پوست مودىرنىزم نەزەرىيىسى 2-دۇنيا ئۇرۇشىدىن كىيىن ئوتتۇرىغا چىققان. ئىككىلىسىنىڭ سەنئەت، ئەدەبىيات، بىناكارلىق، مەدەنىيەت ۋە جەمئىيەت ساھەلىرىگە تەسىرى بار. ھەتتا سىياسەت ساھەسىگە يىقىندىن تەسىر قىلىۋاتىدۇ. ئەلۋەتتە بۇلار غەرپ پەلسەپە ۋارىيانتلىرىنىڭ ھاسىلاتلىرىدۇر.
ئاددىيچە قىلىپ چۈشەندۇرسەك، مودىرنىزىم ئەنئەنىۋى مەدەنىيەتنى قىسمەن ئاساس قىلىپ، ئىسلاھات يۈرگۈزسە، پوست مۇدىرنىزم ئەنئەنىۋى مەدەنىيەتنى تۈپتىن رەت قىلىدۇ. مودىرنىزم بىناكارلىقتا ئاددىيلىق ۋە سىپتىلىقنى ئاساسىي ئىقىم قىلسا، پوست مودىرنىزم سانائەت ماتىرىياللىرى ۋە كۆپ مەدەنىيەتلىك تەسەۋۋۇرلىرى ئارقىلىق رەڭدارلىقنى، مۇرەككەپلىكنى ئىپادە قىلىشنى ئاساسىي ئىقىم قىلىدۇ. مودىرنىزم لوگىكىلىق ۋە مەنتىقىلىق ئۇسۇل ۋە ۋاستىلەردىن پايدىلىنىپ بىلىم قازىنىشنى تەلەپ قىلسا ، پوست مودىرنىزم لوگىكىغا زىت، مەنتىقىسىز، ئىلمىي ئاساسسىز ۋاستىلەردىن پايدىلىنىدۇ. مودىرنىزم ئامىرىكا ۋە ياۋرۇپانى ئاساس قىلسا، پوست مودىرنىزم كۆپ مەدەنىيەتلىشىشنى ئاساس قىلىدۇ. مودىرنىزم ھاياتنىڭ ئابىستىراكىت ھەقىقىتى بار دەپ ئىشەنسە، پوست مودىرنىزم كائىنات ۋە ھاياتلىقتا ھىچقانداق ھەقىقەت يوق دەپ قارايدۇ.. مودىرنىست چۈشەنچە ئىنسانىيەت تەرەققىياتىنىڭ ئىلىم-پەن ۋە سەۋەب قوللىنىش ئارقىلىق يۈكسىلىدىغانلىقىغا ۋە ئۆتمۈشتىكى يازمىلارنىڭ پايدىلىنىش قىممىتى بارلىقىغا ئىشىەنسە، پوست مودىنىزم مەدەنىيەت تەرەققىياتىدا پەقەت ياۋرۇپانىڭ باشلامچىلىق قىلىشى كىرەك دەپ قارايدۇ ۋە ئۆتمۈشتە يىزىلغان يازمىلارنى پۈتۈنلەي ئىنكار قىلىدۇ . مودىرنىزمچىلار ئورىگىناللارنى ھەقىقىي دەپ قارىسا، پوست مودىرنىزىمچىلار ئۈست رىئاللىق ئۈستىدە كۆپرەك پىكىر يۈرگۈزىدۇ، ئۇلار كۆپرەك مىدىيادا تەشىۋىق قىلىنغان نەرسىلەرنىڭ بەكرەك تەسىرگە ئۇچرايدۇ. مودىرنىزم تارىخچىلىرى مەسىلىنىڭ ئەسلىيىتىگە چوڭقۇرلىشىشنى مەركەز قىلسا، پوست مودىرنىزم مۇتەپەككۇرلىرى شەيئىنىڭ سىرتقى كۆرۈنۇشكە ئىشىنىدۇ، ئىچكى قاتلامغا كىرىپ ئانالىز قىلىشقا ئانچە كۆڭۈل بۆلمەيدۇ.

مىنىڭ شەخسىي كۆز قارىشىمدا، پوست مودىرنىزم مودىرنىزمنىڭ داۋامى بولماستىن، بەلكى قېيىشى، قىسمەن نۇقتىلاردا تىخىمۇ خەتەرلىك ئىدىئولۇگىيە ھىساپلىنىدۇ. پوست مودىرنىزم ھازىر ئاللىبۇرۇن سىياسەت ساھەسىگە كىردى. تەسىرىنى ئامىرىكا ۋە ياۋرۇپادىكى ئېتىقادچىلار ھىس قىلىپ ھىس قىلماي كۆرىۋاتىدۇ. بىزدىن ئىلىم ۋە بىلىم ئىگىلىرى چىقماسلىقى، ئەگەر چىقسا پەقەت تەپەككۇرى كۈچلۈك، يورۇق ئىدىيەلىك ئىلىم ئىگىلىرى كۆپلەپ چىقىشى كىرەك.

sadih

ھەر ھالدا ئىزىملار يەنىلا كۆپىيىۋېتىپتۇ. ھېچقايسىغا يېتىشەلمەيدىغان ئوخشايمىز.

tenha_roh

     قىسقا ئەمما مېغىزلىق سېلىشتۇرۇلغان ماقالىكەن. مودېرنىزىم دېگەن سۆزنىڭ مەنىسى مودا، بۈگۈنكى، چاغداش ، يېڭىلىق... دېگەنلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. پوست مودېرنىزىم دېگىنى كېيىنكى مودېرنىزىمنى يەنى مودېرنىزىم ئېقىمىنىڭ داۋامىنى كۆرسىتىدۇ. يۇقارقىدا يازمىدا بۇ ئىككى ئېقىم ئارىسىدىكى مۇناسىۋەت ۋە پەرىق ئېچىپ بېرىلىپتۇ.