زۇلمەتلىك تۇپراق(داۋامىنى كۆرمەي تۇرالمايسىز)

xayhim

	ئەزىز توردىشىم مەندەك بىر شەيخنى يوقلاپ غېرىبخانەمغا قەدەم ئېلىپسىز، ئەمدى بىر پىيالە چېيىمغا بولسىمۇمەرھەمەت قىلىڭ، چۈنكى سىز ئاللاھنىڭ ماڭا ئىۋەتكەن تۇنجى مېھمىنى ھەم مۇكاپاتى! زۇلمەتلىك تۇپراق ئابلىمىت غۇجابدۇللا قاراقاش ئاپتوردىن:   ۋەقەلىك پۈتۈنلەي ئويدۇرما بولۇپ شەخىسنىڭ قىزىقىشىغا ئاساسەن يېزىلغان.ئەينەن ئېلىنغان جاي ئىسىملىرى سىيۇژىت تەلىپى بويىچە ئېلىنغان،ھەرگىز باشقا مەقسەت يوقتۇر. ئەسىرىمنى : تۇنجى ئۇستازىم ھەم دۇنيادىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئايال ئانام قەمەرنىساخانغا  بېغىشلايمەن! بىرىنچى باب ئەنسىزچىلىك 1970-يىلى ئامېرىكا كىراۋىن ھەربىي ئىشلار تەتقىقات بازىسى–نامدا ھەربىي تەتقىقات ئورگىنى بولغان بىلەن ئەمەلىيەتتە ئامېرىكا ھەربىي تەرەپ ئەدلىيىسى تىزىملىكىگە كىرمىگەن بىي رەسمىي ھەربىي تۇرمە بولۇپ بىۋاسىتە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكنىڭ «ئالاھىدە ئىشلارمەھكىمىسى »گە قارايتتى. يىللىق خام چوتى يەتتە مىلىيارد دوللاردىن ئاشىدىغان بۇئالاھىدە ئىشلار مەھكىمىسىنىڭ تۈرلۈك خىزمەتلەردىكى نەتىجىسى بەزىدە مەركىزى ئاخبارات ئىدارىسىنىڭ نەتىجىسىدىنمۇ ئېشىپ چۈشەتتى. ئامېرىكىنىڭ كوزىر ئورگانلىرىدىن بىرى بولغان بۇ «مەھكىمە» گە قاراشلىق كىراۋىن ھەربىي ئىشلار تەتقىقات بازىسى - ئامېرىكا دېڭىز تەۋەلىكىدىكى قۇرۇقلۇققا ئانچەيېقىن بولمىغان جايدىكى ئۆزىنىڭ يېشىللىقى، مۇھىتىنىڭ يېقىشچانلىقى بىلەن كىشىنىڭ كۈزىنى قاماشتۇرىدىغان يېگانە ئارال- كىراۋىن ئارىلىغا جايلاشقان ئىدى . بۇ ھەربىي تەتقىقات بازىسى 1955-يىلى پېرىزدىنىت ئېزىنخاۋىرنىڭ تەستىقلىشى بىلەن نېۋادائۇران تەتقىقات تەجرىبىخانىسىنىڭ تارماق تەجرىبىخانىسى نامىدا يەرلىك ئاھالىلىرىگە ناھايىتى زور تۆلەم تۈلەش ئارقىلىق باشقا جايغا كۆچۈرۈلۈش بەدىلىگە قۇرۇلغان ئىدى، بۇ تەتقىقات بازىسى ھەربىي تەرەپ تەۋەلىكىدىكى ئۇران تەتقىقات بازىسى بولسىمۇئەمەلىيەتتە شۇ دەۋىردىكى ئامېرىكا ئېلىم-پەن ساھەسىدىكى بولۇپمۇ ھەربىي ئىشلار پەن-تېخنىكا ساھەسىدىكى تەتقىقات نەتىجىلىرىنىڭ مەخپىيەتلىكىنى ساقلىيالمىغان   تەجرىبە تەتقىقاتىدىكى ئالىم –مۇتەخەسىسلەرنى مەڭگۈلۈك نەزەر بەند قىلىش مەخسىتىدە قۇرۇلغان تۇنجى تۈرمە ئىدى. كېيىنچە بۇ تۈرمىگە ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ ئىختىساسلىقلارنى ئۆزىگە جەلپ قىلىش پىلانىغا ئاۋاز قوشۇشنى خالىمىغان باشقا ئەللەردىكى نوپۇزلۇق «ئىنسانىيەتنىڭ دۈشمىنى بولغان خەتەرلىك جاھىل شەخسلىرى» ئىچىدىكى مەركىزى ئاخبارات ئىدارىسىنىڭ قەتلى قىلىنىش پىلانىغا كىرمىگەن ئەمما تۇتۇپ ئەكېلىنىش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن بىر تۈركۈم مۇھىم شەخسلىرى مەخپىي نەزەر بەند قىلىنىدىغان بولغان ئىدى. بۇ تۈرمىنىڭ ئالاھىدىلىكى شۇكى مەھبۇسلارنىڭ تۇرالغۇ جاي شارائىتى ناھايىتى ياخشى بولۇپ ئالى دەرىجىلىك خان – سارايلاردىن قېلىشمايتتى ، يېمەك –ئىچمەك جەھەتتە قىسىلمايتتى، ھەر بىر ئادەمنىڭ بىردىن سۇ ئۈزۈش كۆلچىكى ۋە خىزمەتكارى بولمىغىنىنى ھىساپقا ئالمىغاندا بۇ جاي دۇنيادىكى ئەڭ ھەشەمەتلىك داچىنىڭ ئۆزى ھېسابلىناتتى .ئۇلار تېلېۋىزۇر ئارقىلىق سىرىتقى دۇنيادىكى ئىشلاردىن خەۋەر تاپالايتتى،ئىلىكتىرلەشكەن شەخسى كۈتۈپخانىسى بار ئىدى خالىغان ماتىرياللارنى كومپىيۇتېردا كۆرەلەيتتى ،يېزىقچىلىق ،تەتقىقات ئىشلىرى بىلەن شۇغۇللىنالايتتى. تاماقتىن كېيىن  گۈللۈكدە مېڭىپ سەگىدەلەيتتى بىراق بۇ جايدىكى مەھبۇسلارنىڭ سىرىتقى دۇنيا بىلەن بولغان ئالاقىسى پۈتۈنلەي ئۈزۈلگەننىڭ ئۈستىگە قەتئى بىر-بىرىنى كۈرەلمەيتتى پەقەت بىر ئۆمۈر تىكەندەك يالغۇز ياشاش، ئۆزىگە تونۇش بولغان تېما ئۈستىدە ئىزدىنىش ياكى مەلۇم بىرخىل تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىشقا مەجبۇرلىنىش بۇلارغا بېرىلگەن ئەڭ ئېغىر جازا ھېسابلىناتتى. كىراۋىن ئارىلىنىڭ تۆت ئەتراپىدىكى ئون ئىنگلىز مىلى دائىرە ئىچىدىكى تەۋەلىكتە مەيلى سۇ ئاستىدىن بولسۇن مەيلى ھاۋا يۈزىدىن بولسۇن بىر تال ئۇچار قانات ياكى كىچىك بېلىجانمۇ ئىلغار رادار سېستىمىسىدىن قېچىپ قۇتۇلالمايتتى ھەم زۆرۈر بولغاندا بىرلا كۇنۇپكا بىلەن بۇ تەۋەلىككە كىرىپ قالغان باشمالتاق چوڭلۇقىدىكى ھەرقانداق جانلىق –جانسىز جىسىم ۋەيران قىلىش كۈچى زور بولغان ئىلغار قۇراللارتەرىپىدىن كۇكۇم تالقان قىلىناتتى. شۇنداقلا قاتمۇ-قات ھەربىي مۇھاسىر ئىچىدىكى بۇ ئالاھىدە تۈرمە مەھبۇسلىرىنىڭ بۇيەردىن قېچىپ كېتەلىشى ياكى سىرتتىكىلەرنىڭ بۇلارنى ئېلىپ چىقىپ كېتەلىشى ئەسلامۇمكىن بولمايدىغان بىر ئىش ئىدى. تۈن يېرىم بولغاندا مۇئاۋىن تۈرمە باشلىقىنىڭ تېلېفۇنى تۇيۇقسىز جىرىڭلىدى : - كاپىتان ، مەن جەننەت رايۇنىدىكى يەتتىنچى نۇمۇرلۇق مەھبۇس بولىمەن، سىز بىلەن كۆرۈشمەكچى ئىدىم... مۇئاۋىن تۈرمە باشلىقى كاپىتان جونسۇن تېلېفون تۇرۇپكىسىدىن كەلگەن بۇ ئاۋازدىن بەكلا چۇچۇپ كەتتى ،چۈنكى ناتۇنۇش بۇ ئاۋاز ئۈچ يىلدىن بىرى سۆزلەش ئىقتىدارىدىن قالغان ئىزچىل تىلسىز دەپ قارالغان بىر مەھبۇستىن كەلگەن ئىدى.ئۇ ئۇيقۇلۇق ھالىتىنى دەرھال ئوڭشاپ تېلېفون تورۇپكىسىنى ئورنىغا قويدى- دە كەلگەن تېلېفون نومۇرىغا قايتىدىن سىنچىلاپ قاراپ چىقتى ئاندىن قاتتىق جىددىلىشىپ سول تەرىپىدىكى بىر قانچە كۇنۇپكا ئىچىدىن جەننەت رايونى ھەربىي قاراۋۇللۇق بۈلۈمىنىڭ جىددى ئالاقىلىشىش كونۇپكىسىنى ئالدىراپ باستى: - دوكلات كاپىتان!، – دەقىقە ئىچدە قاراۋۇلدىن جاۋاب قايتتى. - رايونىڭلار جىددىي ھالەتكە ئۆتسۈن!،- كاپىتان ئالدىراپ ھەربىي فورمىسىنى كىيگەچ ئارخىپ بۆلۈم لىنىيىسىنىڭ كونۇپكىسىنى بېسىپ ئىيتتى، – جەننەت يەتتىنىڭ يازما ئارخىپىنى دەرھال سۇراق ئۈيىگە ئەكىلىڭ! ئارىدىن ئون نەچچە مىنۇت ئۆتۈپ سۇراق ئۆيىنىڭ چىرىقى كۈندۈزدەك يۇرۇپ كەتتى،يۇمىلاق ئۈستەلدە مۇئاۋىن تۈرمە باشلىقى ، ئارخىپ بۆلۈم ،ساغلاملىق مەركىزى ۋەجەننەت رايۇنىنىڭ مەسئۇلى بولۇپ جەمئىي تۆت ئادەم جىددى تۈستە ئۆز قوللىرىدىكى ماتىرياللارنى ۋاراقلىغاچ يېرىم كېچىدىكى تۇيۇقسىز ئېلىپ بېرىلىۋاتقان بۇ سۇراققا تەييارلىق قىلىۋاتاتتى، ئالدى بىلەن مۇئاۋىن تۈرمە باشلىقى جونسۇن سۆز قىلدى : - ئەپەندىلەر ، جەننەت يەتتە تۈرمىمىز تارىخىدىكى ئەڭ ئالاھىدە مېھمانلارنىڭ بىرى، ئۇنىڭ تۈرمىگە كىرىش رەسمىيىتىگە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكى شۇنداقلا مەركىزى ئاخبارات ئىدارىسى بىۋاسىتە قول تىققان ، ئارخىپىدا ئۇنىڭ ئىسمى ، دۆلەت تەۋەلىكى، مىللىتى ياكى شۇغۇللىنىدىغان كەسپى جەھەتلەردە ھېچنىمە دېيىلمىگەن پەقەت ئىككى قۇرئىزاھات «بۇ كىشى خاتىرسىنى يۇقىتىش بىلەن بىرگە مەڭگۈلۈك سۆزلەش ئىقتىدارىدىن قالغان، بىر قىسىم مەخپىيەتلىكلەرنى چەتئەللەرگە سېتىۋەتمەكچى بولغانلىقى  ئۈچۈن ئامېرىكا ھۆكىمىتى تەرىپىدىن تۇتۇپ تۇرىلىدۇ» دەپ تولدۇرۇلغان ، مەخسەتكە كەلسەك ئەپەندىلەر بايام جەننەت يەتتىگە تۇيۇقسىز زۇۋان كىرىپ قالدى ، بۇ ئەقىلگە سىغمايدىغان بىر ئىش ، سىز قولىڭىزدىكى ساغلاملىق ئارخىپىغا قاراپ بېقىڭ؟،-كاپىتان شۇنداق دىگەچ ساغلاملىق مەركىزىنىڭ مەسئۇل دوختۇرىغا قاراپ قويدى. - كاپىتان، ئارخىپتا دىيىلىشىچە جەننەت يەتتە تۈرمىگە ئېلىنغان ۋاقتىدىلا چوڭ مېڭ ەقانتومۇر ئۆسمىسى سەۋەپلىك خاتىرسىنى يوقاتقان ھەم سۆزلەش ئىقتىدارىدىن مەڭگۈلۈك قالغان ئىكەن. ھۈجەيرە DNA تەكشۈرۈشىدەئۇنىڭ 1941-يىلى9-ئاينىڭ21-كۈنى تۇغۇلغانلىقى ئىسپاتلانغان. بىر ئاي ئالدىدىكى يىللىق سالامەتلىك تەكشۈرتۈشتىمۇ كىسەللىك ئەھۋالىدا ئۆزگۈرۈش بولمىغان. بۇ زادىنېمە گەپ ئەمدى؟- ساغلاملىق مەركىزىدىكى مەسئۇل دوختۇر گېپىنى تۈگىتىپ تاماكىسىنى قاتتىق بىر شوراپ قويدى. - ليتىنانت سىز شۇ رايۇنغا مەسئۇل، باشقا بايانلىرىڭىز بارمۇ ؟ - دېدى كاپىتان جونسۇن ئۇنىڭغا مەنىلىك قاراپ. - كاپىتان،- دېدى ليتىنانت سەل دۇدۇقلاپ، -بۇ مىنىڭ رايونۇمدىكى ئەڭ يۇۋاش مۇسۇلمان مەھبۇسنىڭ بىرى ، تۈرمىگە كىرگەن ئۈچ يىلدىن بۇيان ئۇنىڭ ناماز ئوقۇش ۋە كىتاب كۈرۈشتىن باشقا ھېچقانداق ئىشى يوق، يېقىندىن بىرىمۇ ئۇنىڭ ھەركىتىدە ياكى پىسخىكىسىدا بىرە غەيرىلىك سەزمىدۇق. قۇلۇمدىكى كۆزىتىش خاتىرسىدىمۇ شۇنداق ئىكەن. - ئەمىسە باشقا گەپ بولمىسا جەننەت يەتتە كىرسۇنمۇ؟،- كاپىتان قالغان ئۈچەيلەن گەقارىدى، ئۇلار بىردەك بېشىنى لىڭىشتتى .ئىشىك ئېچىلىپ يەتتىنچى نۇمۇرلۇق مەھبۇس ئىككى قاراۋۇلنىڭ ھەمرالىقىدا كىرىپ كەلدى. مەھبۇس ئوتتۇرا بوي ئەمما مۈرىسى ناھايىتى كەڭرى، بىلەكلىرىنىڭ بۇلجۇڭ گۆشلىرى خۇددى تېرىسىگە پاتماي ئېتىلىپ كىتىدىغاندەك، چېچى قارا، يۈزلىرى ئاق ، ساقاللىرى شالاڭ ، بورنى سەل چوڭ ، ئېغىزى كىچىك، چىرايلىق قوي كۈزلىرىدىن مۇلايىملىقى چىقىپ تۇرۇدىغان ئوتتۇز ياشلار ئەتراپىدىكى تەنھەرىكەتچىگە ئوخشاپ كىتىدىغان ناھايىتىمۇ كېلىشكەن ئاق تەنلىك يىگىت ئىدى. ئۇ بىر قارىماققا گېرمانىيىلىككە ئوخشاپ قالسا يەنە بىر قارىماققا ئامېرىكا ھىندىئانلىرىغا ئوخشاپ قالاتتى، ئۇ ئۇرۇندۇققا ئاستا كىلىپ مۆتىۋەرلەرچە ئولتۇردى، ئۇنىڭ ئولتۇرۇشتىكى بۇ سىپايە ھەركىتىدىن ئۇنىڭ ناھايىتىمۇ پاراسەتلىك ھەم پىشقان بىر ئەر ئىكەنلىكى چىقىپ تۇراتتى، ئىككى قاراۋۇل قائىدە بويىچە بۇ مەھبۇسقا ھۆرمەت بىلدۈرۈپ ئىشىكنى ئاستاغىنا يېپىپ چىقىپ كېتىشتى. كاپىتان ئورنىدىن تۇرۇپ ئالاھىدە ياسالغان ئەينەك تامغايېقىن كىلىپ بۇ مەھبۇسقا خۇددى داڭلىق رەسساملارنىڭ سىزما پورتىرىتلىرىغا زەن سالغاندەك قايتىدىن بىر قاراپ چىقىپ ئاندىن ئېغىز ئاچتى : - ئەپەندىم ، مەن كاپىتان جونسۇن ، كىراۋىن ھەربىي تۈرمىسىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى، قېنى قۇلىقىم سىزدە ،– بۇ ئەستايىدىل ئېيتىلغان سۆزلەر مەھبۇس تۇرغان ئۆيگە ئۆز پېتى ئاڭلاندى. مەھبۇس گەرچە ئالدىدىكى تۇرسۇق ئەينەك تامدىن ئۆزىنىڭ ئەكسىدىن باشقىنى كۆرەلمىسىمۇ لېكىن ئۇ خۇددى كاپىتاننى ئۆز كۈزى بىلەن كۆرگەندەك بېشىنى كۈتۈرۈپ ئەينەككە قاراپ تۇرۇپ پىششىق ئامېرىكا تەلەپپۇزىدا ئالدىرماي سۆز قىلدى: - كاپىتان ، بۇ سۆزلىرىمنى مارشالغا يەتكۈزۈڭ، ئەتە ئامېرىكىنىڭ بىر يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارى ۋال – سىتىرت كوچىسىدا قەستكە ئۇچرىشى مۇمكىن ، ۋاقتى بەلكىم چۈش سائەت ئون ئىككى يېرىم ئەتراپىدا بولسا كېرەك! - ئەپەندى ، سىز كىم ؟- كاپىتان جونسۇن داڭ قاتقىنىچە ھۇدۇقۇپ سورىدى، ئۇنى مۇشۇتاپتا سۇغۇق تەر باسقان ئىدى، چۈنكى بۇ تۈرمىدىكى مەھبۇسلار ئادەتتىن تاشقىرى ئەتىۋارلىنىپ دۆلەت گۆھىرىدەك قوغدىلاتتى، شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلارنىڭ سۆزلىرىنى ئاددى قاراشقا بولمايتتى. ئۇ قۇلىدىكى تېخى تۈگىمىگەن سىگارتىنى ياندىكىلەرگە سۇنۇپ بىرىپ قول ياغلىقىدا پىشانىسىنى سۈرتكەچ مەھبۇستىن كۆزىنى ئۈزمىدى. - كىملىگىمنى بىلمەيمەن كاپىتان، خاتىرەم تېخى تولۇق ئەسلىگە كەلمىگەن چېغى، ئېغىر ئالمىسىڭىز مەن قايتسام. - بولىدۇ ئەپەندىم ، سىزگە كۆپ رەھمەت، مەن ھازىرلا سۆزىڭىزنى مارشالغا يەتكۈزىمەن، يەنە باشقا سۆزىڭىز بارمۇ؟-كاپىتان شۇنداق دىگەچ يېنىدىكىلەرگە ئىشارەت قىلدى. - ھازىرچە يوق كاپىتان ،بۇ كېچىدە تۆتىڭلارنى ئاۋارە قىلغىنىمدىن تۇلىمۇ خىجىلمەن. - ماقۇل ئەمىسە ئەپەندى، ياخشى ئارام ئېلىڭ ،– دېدى كاپىتان تۈپۈكىنى غۇرتتىدەيۇتۇپ. ئىككى قاراۋۇل مەھبۇسنى ئېلىپ چىقىپ كەتتى. كاپىتان جونسۇن جىددىيلەشتى، كاپىتان ئوڭ قۇلىدا قاس چىقىرىۋىدى داڭ قېتىپ قالغان ئۈچەيلەن دەرھال ھەركەتكە كىلىپ جەننەت يەتتىنى سۇراق قىلغان چاغدىكى بارلىق سىن كۆرۈنۈشلەرنىڭ كومپىيۇتېرلىق تەكشۈرۈشنى باشلىۋەتتى. - كاپىتان، جەننەت يەتتىنىڭ بايامقى سۆز قىلغاندىكى كومپىيۇتېرلىق پىسخىكا ئانالىزىدىن قارىغاندا يالغان ئېيتماپتۇ ... - كاپىتان ، ئۇنىڭ مېڭە توقۇلما سىكانىرىدا چوڭ مېڭىسىدىكى قانتومۇر ئۆسمىسى ئالدىنقى ئايدىكىگە قارىغاندا تەڭ يېرىمدەك كىچىكلەپتۇ...خاتىرسى تولۇق ئەسلىگە كەلمىگىنى راستتەك قىلىدۇ... - ئۇنىڭ يېقىنقى مەزگىللىك يۈرۈش –تۈرۈش ھەركىتىنىڭ كومپىيۇتېرلىق ئانالىزىدىن قارىغاندىمۇ بىرە روھىي كىسەللىكنىڭ ئالامىتى ياكى يالغۇزلۇقتىن پەيدا بولغان خامۇشلۇق ئالامىتى يوق ... كاپىتان تېخىمۇ جىددىيلەشتى: - ئەپەندىلەر ،دېمەك ئۇنىڭغا ھازىرچە «يېرىم ئۇيقۇ» تەجىربىسى ئىشلىگەننىڭ پايدىسى يوقكەندە ؟ - شۇنداق كاپىتان، مېڭىسىدىكى ئۆسمە تېخى تولۇق يوقالماپتۇ ، ناۋادا ئۇنىڭدىن تېخىمۇ كۆپ گەپ كوچىلايمىز دەپ «يېرىم ئۇيقۇ » تەجىربىسىدە كەتكۈزۈپ قويساق ئۇنىڭ مېڭىسى كاردىن چىقىدۇ...ئۇ چاغدا يۇقىرىغا جاۋاب بىرىشىمىز تەسكە توختايدۇ. كاپىتان ئۈستەل ئۈستىدىكى بايام چىكىپ بۇلالمىغان يېرىم سىگارىتىنى قۇلىغا ئېلىپ ئوت ياقتى ئاندىن تازا بىر شورىۋەتكەندىن كېيىن ئالدىرماي ئېيتتى: - ئەپەندىلەر ،سىلەرگە ئايان، بىزنىڭ بۇ يەردىكى ئاددى بىر ئاشپەزمۇ نەچچە ئايلىق تەمىناتى بىلەن نىيۇ يۇركتىكى ئەڭ چوڭ بايغا ئايلىنالايدۇ، ناۋادا بۇ قېتىمقى ئىشىمىزدىن چاتاق چىقسا خان-سارايلىرىمىزنى قوغداپ قېلىش ئەمەس جېنىمىزنى ساقلاپ قېلىشنىڭ ئۆزىمۇ بىر گەپ، بۇپتۇ ئۇنى ئەقلىدىن ئازدىمۇ دەيلى لېكىن ئۇ بىزنىڭ تۆت ئادەم ئىكەنلىكىمىزنى قانداق بىلدى؟ مېدىتسىنا ئىلمىدە گاچا دەپ قارالغان ئادەم زادى قانداق بولۇپ گەپ قىلىپ قالدى؟ - گەپ مۇشۇ يەردە كاپىتان ،بەلكىم ئۇ ئاقساراي ئەمەلدارلىرىنىڭ پائالىيىتىنى تېلېۋىزوردىن ئاڭلىغاندۇ بىراق بىزنىڭ مۇزاكىر گۇرۇپپىمىزدىكى ئىككى ئادەمنىڭ يوقلىقىنى قانداق بىلگەندۇ؟ ياكى بولمىسائۇنىڭدا ئالدىن كۆرۈش ئىقتىدارى بارمىدۇ؟ كاپىتان ئېغىر بىر خۇرسىنغاندىن كېيىن ئۈنلۈك ئاۋازدا بۇيرۇق قىلدى: - سىلەر ھازىردىن باشلاپ جەننەت يەتتىنىڭ يۈرۈش-تۈرۈشىگە مۇناسىۋەتلىك بارلىق يۇشۇرۇن سىن كۆرۈنۈشلىرىنى كۆرۈپ چىقىڭلار، يېڭىلىق بولسا خەۋە قىلىڭلار ، ئۇنىڭ يىللىق سالامەتلىگىنى تەكشۈرگەن دوختۇرنىڭ شەخسى ئارخىپىنى ماڭا يەتكۈزۈڭلار ،بولدى باشلاڭلار! كاپىتان جونسۇن ئۇيقۇسىزلىقتىن چارچاپ كەتكەن بولسىمۇ ھەربىيلەرگە خاس جاسارىتى بىلەن سوراقخانىدىن مەغرۇر ھالدا چىقىپ كارىدور بىلەن ئانچە يىراق بولمىغان جايدىكى ياتىقىغا كىردى-دە قۇلىغا تېلېفوننىڭ تورۇپكىسىنى ئېلىپ ھاۋايغا دەم ئالغىلى كەتكەن تۈرمە باشلىقى مارشال ھايكىرغا تېلېفون ئۇرماقچى بۇلدى بىراق يەنە تورۇپكىنى ئورنىغا قۇيۇپ قويدى. «قانداق قىلىش كېرەك ، مارشالغا زادى نېمە دىسەم بۇلار، دوكلات قىلمىسامچۇ؟ .. ناۋادا ئىشلار بۇ ساراڭنىڭ دېگىنىدەك چىقىپ قالسا ئۇچاغدا...» كاپىتان ئويلىنىپ مۇشۇ يەرگە كەلگەندە ئۇنى قارا تەر باسقاندەك بولدى ،ئۇ غەيرەتكە كىلىپ تورۇپكىنى ئالدى-دە تۈرمە باشلىقى مارشال ھايكىرنىڭ نۇمۇرىنى بېسىشقا باشلىدى. *            *              *                *              * بۈگۈن ۋال – سىترىت كوچىسى ئادەتتىن تاشقىرى قىزىپ كەتتى. رەڭگا-رەڭ كىيىملەرنى كېيگەن كىشىلەر سەلدەك مەيدان تەرەپكە قاراپ ئاقماقتا ئىدى ، كۇچا-كويلاردا يۈزلىرىنى ھەرخىل رەڭدە بويىۋالغان ھەزىلكەشلەر، ھەرخىل ھايۋانلار سىياقىغا كىرىۋالغان قىزىقچىلار، قۇلىدا گۈل-چەمبىرەكلەرنى پۇلاڭلىتىۋاتقان ئېگىز پاچاقلار كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى تارتىپ بۈگۈنكى يىغىلىشقا تېخىمۇ خۇشاللىق قاتقان ئىدى. ئىسقىرتىش، داقا-دۇمباق ، سۇناي ئاۋازى ، كەپسىز بالىلارنىڭ ئۇيان-بۇيان قوغلىشىپ توۋلاشلىرى ھەممىسى بىر بولۇپ ۋال – سىترىت كوچىسىنى بىر ئالغان ئىدى. قۇمدەك ساناقسىز كىشىلەرتۇپى ئىچىدە قانداقتۇر بىركىملەر قوللىرىدا پىلاكاتلارنى كۆتۈرۋېلىشىپ ھايۋانات-ئۆسۈملۈكلەرنى ئاسراش توغرۇرلۇق ھەدەپ نۇتۇق سۆزلەۋاتسا يەنە قانداقتۇر بىر كىملەر قوللىرىغا كىچىك بايراقلارنى كۆتۈرۋېلىشىقان ئىدى. بۈگۈنكى بۇ يېغىلىش قارىماققا شۇنداق قالايمىقاندەك كۆرۈنسىمۇ ئەمەلىيەتتە كىشىلەر تۇپى خۇددى يىراقتىن تېزگىنەكتە باشقۇرۇلىۋاتقاندەك يەنىلا ناھايىتى تەرتىپلىك ھەم رايىش ئىدى. مۇشۇ تاپنىڭ ئۆزىدە بەش بۇرجەكلىك بىنادىكى «بىخەتەرلىك ئىشخانىسى» دا دۆلەت ئىشلار كاتىپى، دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكى، مەركىزى ئاخبارات ئىدارىسىدىكى مۇھىم شەخىسلەردىن بولۇپ ئون نەچچە كىشىلىك جىددى مۇزاكىرە گۇرۇپىسى ۋال كوچىسىدىكى مەيداندىنمۇ بەك قىززىپ كەتكەن ئىدى. ئۇلارنىڭ قىزغىن مۇزاكىرىسى ئىچىدە كىراۋىن ھەربىي تۈرمىسىنىڭ باشلىقى مارشال ھايكىر ئەپەندىمۇ بېشى چۈشكەن ھالدا بىر بۇرجەكتە ئولتۇراتتى... - ....بۇپتۇ ، بۇنى قۇيۇپ تۇرايلى ئەپەندىلەر ھازىرقى مەسىلە مەيداننىڭ بىخەتەرلىك مەسىلىسى، قېنى مۇتەخەسىسلىرىڭىزنىڭ يېڭى پىكىرىنى ئاڭلاپ باقاي، –مۇداپىئە مېنىستىرى خاككىر سالماق ھالدا بىخەتەرلىك ئىشخانىسىنىڭ مەسئۇلى مايۇر مىخائىلغا قاراپ بۇيرۇق قىلدى. - بۇ قېتىم پىرىزدىنىت ۋە ئۇنىڭ خانىمى بىرلا ۋاقىتتا مەيدانغا چىقىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە مەيدانغا يىغىلىدىغان ئادەملەرنىڭ سانى كۆپ، ئەتراپتىكى ئوچۇقچىلىق دائىرە بەك چوڭ ،بىخەتەرلىك دەرىجىسى تۆۋەن، شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئەڭ زور تىرىشچانلىقنى كۆرسەتتۇق. بىرىنچىدىن ۋول كوچىسىغا تەۋە بارلىق يەرئاستى يوللىرى، ھەرخىل تونىللار، ئەۋرەز، گاز يوللىرىغا بولغان تەكشۈرۈش -قاراۋۇللۇق كۈچەيتىلىپ يەر ئاستىدىن بۇلىدىغان خەۋپ يوقىتىلدى، ئىككىنچىدىن يەريۈزىگە نىسبەتەن ئەسلىدە كۇچا-مەيدانغا ئورۇنلاشتۇرغان پۇقراچە كىيىنگەن ئالاھىدە خادىم بىرمىڭ بەش يۈز ئىدى، مارشالنىڭ ئاخشامقى خەۋىرىگە ئاساسەن يەنە بىر يېرىم مىڭنى كۆپەيتتۇق، پەمىمچە ھازىرنىڭ ئۆزىدىلا مەيدان – كوچىلاردىكى بارلىق كىشىلەر ھازىر قولىمىزدا بار بولغان ئەڭ ئىلغار رېنتېگېنلىق سىكانىرلاشتىن ئۆتۈپ بولدى ،بۇ خىل سىكانىرلاشتا كىشىلەرنىڭ يۇشۇرۇن ئېلىپ ماڭغان يىڭنە چوڭلۇقىدىكى ھەرقانداق مېتال جىسىمنى بىلگىلى بولىدۇ دېمەك مەيدان ئىچىدىن ياكى كوچا ئىچىدىن قاتىلنىڭ قول سېلىش مۇمكىنچىلىكى تۈگىتىلىدۇ، ئۈچىنچىدىن مەيدان ھاۋا بوشلۇقى كىچىك كۆلەمدىكى«قوغدىنىش سىستېمىسى» غا كىرگۈزۈلدى ، بۇ خىل سىستېمىدا مەيدان يۈزى ھاۋابوشلىقىدا ئاۋاز سۈرئىتىدىن تىز يۈرىۋاتقان ياكى ئۇنىڭدىن تۆۋەن تېزلىكتىكى تۇخۇم چوڭلۇقىدىكى ھەرقانداق جىسىم رادار سېستىمىسىغا چۈشۈش بىلەن بىرگە قوغدىنىش سىستېمىسى تەرىپىدىن ۋەيران قىلىنىدۇ. تۆتىنچىدىن خەۋىپنىڭ كېلىش ئىھتىماللىقى يۇقىرى بولغان ئەتراپتىكى جايلارغا قاراپ باقايلى ،بىزگە بېسىم ئەكەلگىنى دەل مۇشۇ بىنالار، – قىزغىن سۆزلەۋاتقان قىرىق ياشلار چامىسىدىكى بۇ ۋىجىك ئادەم ئامېرىكا تېرورلۇققا قارشى ئىچكى قاتلىمىدىكى«دىلو ئانالىز ئاتىسى» دەپ نام ئالغان تالانتلىق شەخس مايۇر مىخائىل بولۇپ گەرچە ئۇ «ئامانلىق ئىشخانىسى» نىڭ ئاددى بىرئەزاسى بولسىمۇ بىراق ئۇنىڭ تېرورلۇق - قاتىللىق رازۋېتكىسى توغرىسىدا يازغان بەزى ماقالا-كىتاپلىرى ياۋروپادىكى داڭلىق ساقچى ئۇنىۋېرسىتېتلىرىدا ھېلىھەم دەرىسلىك قىلىنىپ ئۆتۈلۈۋاتاتتى، شۇڭا ئۇ ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ ئەتىۋارلىق گۆھىرى ھېسابلىناتتى ھەتتا پېرىزدىنىت نىكسونمۇ بۇ كىشىگە ئالاھىدە ھۆرمەت بىلدۈرەتتى، ئۇگەپ قىلىۋاتقاندا مۇزاكىردىكى بارلىق خادىملار باشقىچە زەن قۇيۇپ ئاڭلىدى، مىخائىل كىچىك ئىكراندىكى ئاسمان پەلەك بىنالارنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ سۈزىنى داۋاملاشتۇردى، –پىرىزدىنىت سۆز قىلىدىغان سەھنىنىڭ كەينى ، ئوڭ-سول ئىككى تەرىپى شۇنداقلا ئۈستى ئوق ئۆتمەس ئەينەكتىن ياسالغان يۆتكىمە تام بىلەن بېزەلدى، شۇنداقتىمۇ سەھنە يۈزى ئالاھىدە چوڭ، ئالدى تەرەپتىن كېلىدىغان خەۋىپنى ئازايتىش ئۈچۈن بىزدە ھازىر بار بولغان ئەڭ ئىلغار يىراق مۇساپىلىق قۇرال ئوقىنىڭ ئەڭ يىراققا بېرىش ئارىلىقى ئىككى مىڭ مېتىرغا يىتىش ئۆلچىمىگە ئاساسەن شۇنداقلا بۈگۈنكى شامال كۈچى ۋە يۆنىلىشىنى كۆزدە تۇتۇپ مۇشۇ دائىردىكى بارلىق بىنالارنى نىشانغا كىرگۈزدۇق، سائەت ئونغا يېقىن زوركۆلەملىك ئاختۇرۇش-تىنتىش خىزمىتى تامام بولىدۇ مۇنداقچە ئېيتقاندا بۇ بىنالارنىڭ ھەر بىر دەرىزىسىگە بىردىن ئالاھىدە قىسىم ئەسكىرى ئورۇنلاشتۇرۇلدى ، سۆزۈم تامام ئەپەندىلەر! - ناھايىتى ياخشى قىپسىز مىخائىل ، سىزنى قوللايمەن ، ھە راست تۈرمە باشلىقى ھايكىر، ھېلىقى تىجىمەل ئەپەندىڭىزگە ئاپىرىپ بەرگەن مەيدانغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللاردىن جاۋاب كەلمىگەندۇ؟،- دېدى دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى خاككېر جىدىدىي تەلەپپۇزدا. - ياق مىنىستىر ئەپەندى ، تېخىچە جاۋاب يوق...،- مارشال ھايكىر چۈشۈپ كەتكەن بېشىنى كۆتۈرۈپ دۇدۇقلىغىنىچە جاۋاب بەردى. -بۇپتۇ ھېچقىسى يوق، – مىنىستىر سالماقلىق بىلەن ئورنىدىن تۇرۇپ يېنىدىكى مايۇر مىخائىلنىڭ قۇلىنى تۇتتى ئاندىن سەمىمىلىك بىلەن ئېيتتى، – بۇ ئامېرىكا تارىخىدىكى ئەڭ زور قوغداش ھەرىكىتى ھەم بىزنىڭ ۋەتەن ئالدىدىكى باش تارتىپ بولمايدىغان بۇرچىمىز، ھەممە ئىشلار ئېيتقىنىڭىزدەك بولغاي ئىلاھىم ، سىزنىڭ غەلىبىڭىز بىزنىڭ غەلىبىمىز شۇنداقلا ئامېرىكا خەلقىنىڭ غەلىبىسى قەدىرلىك مايۇر ! ۋەتەننىڭ كىلەچىكى سىزنىڭ قولىڭىزدا ، تەڭرىم ئامېرىكىنى ئۆز پاناھىدا ساقلايدۇ! سىز بىزنىڭ پەخرىمىز مىخائىل!، –مۇداپىئە مىنىستىرى خاككېر تۇلۇپ تاشقان ئىشەنچ بىلەن مىخائىلنىڭ مۆرىسىنى قوش قوللاپ تۇتۇپ تۇرۇپ ئۇنىڭغا مەدەت بەردى ۋە سورۇننى ئاخىرلاشتۇردى. *      *      *       *      *       *        *      * چۈشكە يېقىن كىشىلەر بارغانسېرى كۆپىيىشكە باشلاپ مەيدان تېخىمۇ ئاۋاتلاشتى، سەھنىدە ئورۇندىلىۋاتقان ناخشا-مۇزىكا ئەترىتىنىڭ شوخ-يېقىملىق كۈيلىرى پۈتۈن مەيدان ئەھلىنى ئۆزىگە رام قىلىۋېلىپ چوڭىدىن كىچىككىچەھەممىسى مۇزىكا دۇنياسىغا غەرىق بولۇپ كەتكەن ئىدى پەقەت تەرەپ-تەرەپتىن كەلگەن مۇخبىرلار لاققۇ-لۇقىلىرىنى كۆتۈرۈشۈپ نۇتۇق سەھنىسى تەرەپتە ئالا-تۇپۇل مېڭىشىپ يۈرىشەتتى. پېرىزدىنىت كېلىدىغان ۋاقىتمۇ بۇلاي دەپ قالدى...    پىرىزدىنت ئاخىرى كەلدى.    مۇزىكىنىڭ ئورنىنى نەچچە مىڭ ئاممىنىڭ ئىچى-ئىچىدىن ياغدۇرغان قىزغىن گۈلدۈراس ئالقىش سادالىرى بىر ئالدى ، ئاسمان –زېمىن ئالقىش ئىسقىرتىشلاردىن تىتىرىدى، پېرىزدىنىت  ۋەزىپىگە ئولتۇرغان نەچچە يىلدىن بىرى ئامېرىكا جەمئىيىتىدە ئىشسىزلىق ئازايتىلدى ، بولۇپمۇ مال باھاسى مۇقىم بۇلدى،ياشانغانلارنىڭ بېقىلىش مەسىلىسى ئۈنۈملۈك ھەل قىلىندى، زەھەر ئەتكەسچىلىككە قارشى تۇرۇش ھەركىتى تارىختىن بۇيانقى ئەڭ يۇقىرى سەۋىيىدە بولدى ،خەلقئارادىكى «ئۆزخەلقىنى ئۆزى قانلىق باستۇرۇشقا كۈنۈپ كەتكەن جاللاتلارنى تازىلاش» كۈرىشىگە ئامېرىكا ئۆزى باش بولۇپ قاتناشتى ھەم زور غەلبىگە ئىرىشتى، ئۇرۇش چىقىمى كۆرۈنەرلىك ئازايتىلىپ ئۇرۇشتا قۇربان بولغان ھەربىيلەرنىڭ نەپىقە پۇلىنى كۆپەيتىش ئۇلارنىڭ ئائىلە تاۋابىئاتلىرىنىڭ تۇرمۇشى كاپالەتكە ئىگە قىلىنىش جەھەتلەردىكى بىر قاتار مەسىللەر ياخشى ھەل قېلىندى... پېرىزدىنىت  خانىمى بىلەن ماشىنىدىن چۈشتى،ئالقىش ساداسى تېخىمۇ ئەۋجىگە چىقتى، ئۇلار مەيداندىكى ئاۋامغا خۇددى يىراق سەپەردىن قايتىپ كەلگەن ئاتا ئۆز باللىرى بىلەن قۇچاقلىشىپ كۆرۈشۈشكە تەشنا بولغاندەك يېقىملىق كۈلۈمسىرەپ ئاۋامغا قانماي قارايتتى، قانماي كۈلۈمسىرەيتتى ، قانماي قول پۇلاڭلىتاتتى، ئۇلار يېڭى توي قىلغان ئەر-خوتۇنلاردەك قول تۇتۇشقىنىچە نۇتۇق سەھنىسىگە قاراپ ماڭدى، چاۋاك توختايدىغاندەك ئەمەس ئىدى، پېرىزدىنىت كېلىنچەكنىڭ قۇلىنى قويۇۋەتمەستىن مىكروفوننىڭ ئالدىغا كەلدى ۋە قولىنى ئېگىز پۇلاڭلىتىپ مەيداندىكىلەرگە ھۆرمەت بىلدۈرگەندىن كېيىن خانىمىنىڭ پىشانىسىگە سۆيۈپ قۇيدى. خانىم كۈلۈمسىرىگىنىچە كەينىگەسەل يېنىپ تۇردى ، پېرىزدىنىت مەيدان ئەھلىگە قاراپ سۈزىنى باشلىدى: - ئەزىزلىرىم ، چۈشلىكىڭلار خەيرىلىك بولسۇن ! قىممەتلىك ۋاقتىڭلارنى ئالغىنىمدىن تۇلىمۇ خىجىلمەن !، – يەنە قىزغىن گۇلدۈراس ئالقىش سادالىرى ياڭرىدى ، پېرىزدىنىت كۈلۈپ كەتتى.ئۇ بۇ قېتىم سۆزىنىڭ بېشىدا «ھۆرمەتلىك خانىملار-ئەپەندىلەر» دېگەن سۆزنى ئىشلەتمىدى، ئۇ ئىككى قۇلىنى ئاستا چىقىرىپ ئۇلارغا تەشەككۈرىنى بىلدۈرگەندەك ئۇلارغا قارىتىپ پۇلاڭلاتتى، ئاندىن سۈزىنى داۋاملاشتۇردى، – بۈگۈن ھەرقايسىڭىزلار بىلەن قۇياش كەبى قەدىرلىك ھەم سۆيۈملۈك بولغان ئامېرىكىنىڭ ئۇلۇغ بايرىقى ئاستىدا ئوخشاش بىر مەيداندا ،ئوخشاش بىر ھاۋادىن نەپەس ئېلىۋاتقىنىمدىن ئۆزەمنى تۇلىمۇ بەخت ھېس قىلىمەن!، –ئالقىش چاۋاكلار تەدرىجىي بېسىقىپ مەيداندىكى مىڭلىغان – ئونمىڭلىغان تەشنا كۆزلەرپېرىزدىنىتقا تىكىلدى. پېرىزدىنت سۈزىنى داۋاملاشتۇرۇۋاتاتتى....     دانە-دانە ئېيتىلغان دەبدەبىلىك سۆزلەر كىشىلەرنىڭ يۈرەك تارىسىنى چىكىپ ئۇلارنى چەكسىز  ھاياجانغا سېلىۋاتقان پەيتتە مەيدانغا يېقىن جايدىكى «ئامانلىقنى قوغداش ئىشخانىسى»نىڭ قۇماندانلىق ماشىنىسىدىكى ئون نەچچەخادىم خۇددى ھازىرنىڭ ئۆزىدە ئاتوم بومبىسى پارتلايدىغاندەك جىددىي ھالەتتە خىزمەت قىلىۋاتاتتى. ئۇلار ئۈچۈن ئەڭ مۇھىمى بۇ نۇتۇقنىڭ مەزمۇنى بولماستىن بەلكى نۇتۇقنىڭ بالدۇرراق تۈگەپ پېرىزدىنىتنى بەش بۇرجەكلىك بىناغا ئامان-ئىسەن قايتۇرۇش ئىدى .كونترول سۇپىسىدا قۇلىقىغا تىڭشىغۇچ تاقىۋالغان ئالاھىدە خادىملار ئالدىدىكى كومپيۇتېر ئىكرانىدىن كۆزىنى ئۈزمەي ئەتراپقا ئورۇنلاشتۇرۇلغان مەخپىي ھەم ئاشكارا قاراۋۇللار بىلەن توختىماي ئالاقىلىشاتتى. ماشىنا ئىچى خۇددى پايچىك بازىرىدەك قىززىپ كەتكەن بولۇپ «ئۈچىنچى نۇمۇرلۇق سۈنئىي ھەمراھتىن كەلگەن سىگنال ياخشى ئەمەس،يەتتىنچىسىگە ئالماشتۇرۇڭ ، ئون سەككىزىنچى بىنا جاۋاب قايتۇرۇڭ، ھە ياخشى ،ئالتىنچى بىنا جاۋاب قايتۇرۇڭ ياخشى ، ...ياخشى...جاۋاب قايتۇرۇڭ ...ياخشى...»دىگەندەك ئاۋازلار ماشىنا ئىچىنى بىر ئالغان ئىدى. ھەر كىم ئۆز ئىشى بىلەن ئالدىراش ئىدى، پەقەت بۇقېتىمقى قوغداش ۋەزىپىسىگە مەسئۇل بولغان مايۇر مىخائىل قۇلىدىكى قەلەمنى چىشلىگىنىچە پات – پات قول سائىتىگە قاراپ ماشىنا ئىچىدىكى تار يولدا ئۇيان-بۇيان ماڭاتتى، ئىشلار نورمال كىتىۋاتقان بولسىمۇ لېكىن مايۇر يەنىلا جىددىيلەشكىنىدىن سائىتىگە قارايتتى... ۋاقىت ئۇنىڭغا ئۆمرىدە تۇنجى قېتىم كەينىگە مېڭىۋاتقاندەك بىلىندى...   - دوكلات مايۇر ، تۆت بال شەرق شامىلى، كۈچىيىش ئېھتىماللىقى زور! – دېدى ھاۋا رايىغا مەسئۇل خادىم گەپنى قىسقارتىپ. - بايام تېخى ئىككى بال ئىدىغۇ ؟ - شۇنداق مايۇر ، لېكىن شامال كۈچى بارغانسېرى كۈچىيىۋاتىدۇ . ھازىر بەش بالدا تۇراقلاشتى. - ئۇ نان قېپىلارنىڭ ھاۋارايى مۆلچىرى قانداقتى؟ - دۆلەتلىك ھاۋارايى ئىدارىسى تەمىنلىگەن ئەڭ يېڭى مۆلچەر ئىككى بال شەرق شامىلى ئىدى مايۇر.    مايۇر جىددىيلەشتى. - ئاناڭنى...، نۇتۇق تۈگەشكە يەنە قانچىلىك قالدى؟ - تەخمىنەن بىر يېرىم مىنۇت.     مايۇر مىخائىل ياندىكى دۇربۇننى ئېلىپ دەرھال ماشىنىدىن چۈشتى –دە چىمچىلاق بارمىقىنى ئاغىزىدا ھۆلدەپ قۇلىنى ئېگىز كۆتۈردى. ئاندىن شامال كېلىۋاتقان تەرەپتىكى بىنالارغا دۇربۇن بىلەن قاراشقا باشلىدى، ئىشلار ئۇنىڭغا نورمالدەك بىلىندى. ئۇ دۇربۇننى كۆزىدىن ئېلىپ ماشىنىغا چىقىشقا تەمشەلدى ،بىراق كۆڭلى بىر نەرسىنى سەزگەندەك بولۇپ كەينىگە ئۆرۈلگىنىچە دۇربۇننى ناھايىتى تىزلىكتە كۆزىگە ئەكىلىپ بايام قارىغان تەرەپكە قايتا قارىدى. دۇربۇننىڭ پارقىراق بىر جۇپ كۈزى شامال كىلىۋاتقان تەرەپتىكى بىر جۇپ قوشماق بىناغا تىكىلدى، بۇ بىر جۇپ قوشماق بىنا مەيدانغا ئەڭ يىراق بىنالاردىن بولۇپ بىرى مەيدانغا بىر يېرىم مىڭ مېتىر يىراقلىقتا بولسا يەنە بىرى مەيدانغا ئىككى مىڭ مېتىر يىراقلىقتا ئىدى ، كۆز بىلەن قارىغاندا ئىككى بىنا خۇددى قوشماق بىنادەك ياكى بىر پۈتۈن سېپىل تامدەك كۆرۈنەتتى. دۇربۇن بىلەن سىنچىلاپ قارىغاندا ئاندىن ئىككى بىنانىڭ ئارلىقىدا بىر مېتىرچە بوشلۇق بارلىقىنى كۆرگىلى بۇلاتتى. ئەمما مايۇرنىڭ دىققىتى بۇ ئىككى بىنادا ئەمەس بەلكى ئىككى بىنانىڭ ئارلىقىدىكى بوشلۇقتا يەر يۈزىدىن ئاران كۆتۈرۈلۈپ تۇرغان بىر مۇناردا يەنى ئىككى بىنادىن سەل يىراق جايدىكى قەدىمىي چېركاۋ مۇنارىدا ئىدى...ئۇنىڭ يۈرىگى « قارتتىدە » قىلىپ قالدى، گەرچە بۇ چېركاۋ مۇنارى بۇ قېتىمقى قاراۋۇل ئۇرۇنلاشتۇرۇش پىلانىدىن چىقىرىۋېتىلگەن بولسىمۇ ئەمما ھازىرقى شامال يۆنىلىشى ھەم شامال كۈچى مايۇرنىڭ پىلانىغا پايدىسىزدەك بىلىندى. ئۇ جىددى بۇيرۇق قىلدى «نىشان بىلسۇن چېركاۋى، يەر يۈزى ھەم ھاۋادىن دەرھال ھەركەتكە كەلسۇن !» بۇيرۇق تۈگىمەستە بوشلۇقتا ۋەزىپە ئۈتۈۋاتقان بىر قانچە تىك ئۇچار ئايروپىلان يۆنۈلۈشىنى چېركاۋ تەرەپكە ئۆزگەرتتى .ئالەم بوشلۇقىدىكى سۈنئىي ھەمراھلارمۇ سىكنۇت ئىچىدە نىشاننى چېركاۋ مۇنارىغا قارىتىشقا باشلىدى. چىركاۋغا ئەڭ يېقىن جايدىكى ئالاھىدە قىسىم چاقماق تىزلىكىدە ھەركەتكە كەلدى...   پېرىزدىنت ھېلىھەم نۇتۇقىنى داۋاملاشتۇرۇۋاتاتتى... -«...مىڭلىغان بالىلار بىزگە تەلمۈرمەكتە ئۇلار تويغۇدەك تاماققا موھتاج بولماقتا...شۇنداق، ئىستىبداتلار تېخى يوقىتىلغىنى يوق، مىڭلىغان ئانىلار ئەشۇ ئىستىبداتلارنىڭ زۇلىمى تۈپەيلى كېچىسى تېخى ئارامىدا ئۇخلىغىنى يوق ، ئۇلارنىڭ كۆز يېشى دەريا بولۇپ ئاقماقتا ، ئادالەتسىزلىككە قارشى تۇرۇش، نامراتلىققا قارشى تۇرۇش بىزنىڭ مەڭگۈلۈك شۇئارىمىز ! بىز كۆز يېشىمىز بىلەن ئەمەس ئەمەلىي ھەرىكىتىمىز بىلەن كۈرەش قىلغۇچىلارمىز...مانا بۇ تەڭرىنىڭ  بىز ئامېرىكىلىقلارغا بەرگەن ھۇقۇقى!....» نۇتۇق مۇشۇ يەرگە كەلگەندە مەيداندا گۈلدۇراس ئالقىش كۈتۈرۈلدى. نۇتۇق تېخى تۈگىمىگەن ئىدى، پېرىزدىنت نىكسون ئالدى تەرەپتىن كەلگەن ئىللىق شامالدىن چوڭقۇر نەپەس ئالماقچى بولدى. ئۇ بۇ شامالدىن خۇددى قانداقتۇ بىرخىل خۇشپۇراقنى تاپقاندەك كۈزىنى يېرىم يۇمۇپ ئاسمانغا قاراپ ئىللىق كۈلۈمسىرىدى، چۈنكى ئالدى تەرەپتىن كەلگەن بۇشامال، مەيداندىكى ئاۋامنىڭ تەر پۇراقلىرىنى ئۆز پېتى ئەكەلگەن ئىدى. بۇ خىل پۇراق پېرىزدىنتقا خۇددى ئۆز ئانىسىدىن كەلگەن مەززىلىك تەر پۇرىقىدەك ياكى ئۆزىنىڭ بوۋاق بالىسىدىن كەلگەن تاتلىق سۈت پۇرىقىدەك بىلىنىۋاتاتتى... مانا بۇ كىشى - ئۆز خەلقىنىڭ ئاچچىق تەر پۇرىقىنى ئۆزىگە خۇشپۇراق بىلگەن بۇ ئادەم، تەڭرىنىڭ ئامېرىكىلىقلارغا بەرگەن كاتتا بىر مۇكاپاتى ئىدى. ئەپسۇس بۇ ئىللىق مەيىن شامال پۇراپ قانغىلى بولمايدىغان تاتلىق پۇراقنى ئەكىلىش بىلەن بىرگە يەنە بىر شۇم نەرسىنىمۇ ئەكىلىۋاتقان ئىدى...     پېرىزدىنت كۈلۈمسىرىگىنىچە سۆز قىلىشقا تەمشىلىپ ئىككى قۇلىنى شۇنداق كۆتۈرۈشى سول كۆكرىگى چىممىدە قىلغاندەك بۇلدى. سول مۈرىسىنىڭ ئاستىدىن يەنى سول مەيدىسىدىن قىپقىزىل قان بولدۇقشىپ ئېتىلىپ چىقتى...    پېرىزدىنت يېقىلدى... ئۇنىڭ يېنىغا ئەڭ دەسلەپ كەلگىنى ئۇنىڭ خانىمى بولدى، خانىم شۇنداق ھەسرەت بىلەن قاتتىق بىر چىقىردىكى بۇ ھەسرەتلىك ئاۋازدىن پۈتۈن ئامېرىكا تىتىرەپ كەتتى... *        *       *        *        *       *        *        * پېرىزدىنت يېقىلغاندا ھېچقانداق ئاغرىقنى سەزمىدى .باشتا ئۇنىڭ كۆز ئالدى قاراڭغۇلىشىپ بىر نەرسىنى كۆرەلمىدى كېيىن خىرە بىر يورۇقلۇقنى كۆردى ، يورۇقلۇق بارغانسېرى كۈچەيدى ، پېرىزدىنىت كۈزىنى تەستە ئېچىۋىدى ئانىسىنىڭ يېنىداكۈلۈمسىرەپ تۇرغانلىقىنى كۆردى : - بالام ئويغىنىڭ ، دادىڭىزنىڭ كېلىدىغان چېغى بولدى . تۇغۇلغان كۈنىڭىزگە كۆپ سوۋغات ئەكىلىدىكەن...- ئانا مېھىرىبانلىق بىلەن ئۇنىڭ پىشانىسىگە سۆيۈپ قۇيۇپ كىچىك ھۇجرىدىن يىنىك دەسسەپ چىقىپ كەتتى. ئۈچ ياشلىق نىكسون ئورنىدىن ئەسنەپ ئويغاندى ئاندىن پىلتىڭلاپ يۈگرەپ چىقىپ تاماققا تۇتۇش قىلىۋاتقان ئانىسىنىڭ پۇتىنى قۇچاقلىۋېلىپ بىردەم ئەركىلىۋالغاندىن كېيىن دادىسىنىڭ تىزراق كېلىشىگە تەقەززا بولۇپ ئۆيىنىڭ ئالدىدىكى كىچىك يولغا چىقىپ ساقلاپ تۇردى. شۇ ئەسنادا بىركىچىك قارا ماشىنا يولنىڭ بۇيىدا توختاپ ئىچىدىن ئىككى ئادەم چۈشكىنىچە كىچىك بالىنى  ماشىنىغا سۆرەپ تارتىپ ئاچىقتى. بالا شۇنچە ۋاقىرىسىمۇ بۇنى ھېچكىم ئاڭلىمىدى، ئۇتوۋلىدى، يىغلىدى، تېپىچەكلىدى... ئۇلار بالىنى بازار سىرتىدىكى بىر خارابىلىكتىكى تاشلاندۇق ئۆيگە ئەكەلدى . ئۆينىڭ ئوتتۇرىسىدا چوڭ بىر ئۈستەل تۇراتتى. ئۇلار بالىنى ئۈستەلگە ياتقۇزدى ئاندىن قۇللىرىغا ئۇستىرا، پىچاقلارنى ئېلىپ بالىنىڭ يۈرىگىنى سۇغارماقچى بولۇشتى. بۇرنى پاناق كەلگەن بۇ ئىككى پاكار ئادەم ئەسلىدە ئادەم ئەزالىرى سودىسى قىلىدىغان سودىگەرلەرنىڭ ياللانما نىمكارلىرى بولۇپ بۇلار يىراق ئەلدىكى «ئادالەت ھامىيسى» دېگەن دۆلەتتىن كەلگەن ئاققۇن مۇناپىقلار ئىدى. پادىشاھلىق تۈزۈمىدىكى بۇ دۆلەتنىڭ نامى گەرچە «ئادالەت ھامىيسى»بولسىمۇ بىراق بۇ ئەلدە نەقانۇندىن نە ئادالەتتىن ئېغىز ئاچقىلى بولمايتتى. بۇ ئەل شۇنداق بىر ئىستىبىداتنىڭ قولىدا قالغان ئىدىكى «كىمكى خانلىقنىڭ ئادالەتسىزلىكى توغرىسىدا بىر ئېغىز گەپ قىلسا ئۇنىڭ ئۈچ ئەۋلادى، ئىككى ئېغىز گەپ قىلسا ئۇنىڭ يەتتەئەۋلادى قىرىلىپ تاشلىنىدۇ»دەيدىغان قانۇنى بارئىدى.   پۈتۈن دۇنيادىكى ئەزا كۆچۈرۈش ئوپېراتسىيىلەردە ئىشلىتىلگەن ئون ئادەم ئەزاسىنىڭ توققۇزى مۇشۇ «ئادالەت ھامىيسى» دىن كىلەتتى.    بالا ئۈستەلدە ئوڭدىسىغا ياتقۇزۇلۇپ پۇت-قۇلى تۆت تەرەپتىن باغلاندى بالا توختىماي « ئانا ! ئانا » دەپ ۋاقىرايتتى. ئۇلار بالىنىڭ بۇرنىغا بىرنىمىنى پۇرىتىۋىدى بالا شۇك بولۇپ ھۇشىدىن كەتتى. ئۇلار بالىنىڭ كۆينىكىنى يىرتىپ كۆكرىكىگە قەلەم بىلەن كېسىدىغان ئورنىغا بەلگە سىزىۋاتقان پەيتتە « قارس- قۇرۇس » قىلغان ئاۋاز بىلەن ئىشىك ئۆرۈلۈپ ئۆيدىن تۇپا –چاڭ كۈتۈرۈلدى.ئشىكنىڭ ئالدىدا ئاتلىق بىر ئادەم قۇلىدا بىسى ۋالىلداپ تۇرىدىغان بىر ئاي پالتىنى تۇتقىنىچە  غەزەپ بىلەن قاراپ  تۇراتتى. ئىككى ۋىجىك قاۋان ئالا-تۇپۇر بولۇشۇپ قورققىنىدىن لاغ-لاغ تىترىگىنىچە قوللىرىدىكى ئۇستىرا –پىچاقلارنى تاشلاپ ئاتلىق ئادەمنىڭ ئالدىدا تىزلاندى. - سەنلەر كىم ؟ - دېدى ئاتلىق ئادەم غەزەپ بىلەن. - بىز...بىز پادىشاھىمىز ئۈچۈن بايلىق توپلىغۇچىلارمىز...- دېدى ئۇلار يەر سۆيۈشۈپ تۇرۇپ. - ھازىرچە ئاچكۆز شاھىڭغا ئىككى باش بېرەي، قالغان سوۋغىنى ئوغلۇمدىن ئالسۇن! -ئاتلىق ئادەم ئاتتىن سەكرەپ چۈشۈپ ئىككى قاۋاننىڭ كاللىسىنى تىنىدىن جۇدا قىلدى. ئاندىن بالىنى كۈتۈرۈپ باغرىغا باستى بالا ھۇشىغا كىلىپ كۆزىنى ئېچىۋىدى، دادىسىنىڭ يېنىدا كۈلۈمسىرەپ تۇرغانلىقىنى كۆردى.    مۇشۇ چاغنىڭ ئۆزىدە پېرىزدىنىت ھۇشىغا كەلدى. بايامقى ئىشلار ئۇنىڭ بىھوش ھالەتتىكى كۆرگەن چۈشى ئىدى، بەخىتكە يارىشا بۇ قېتىمقى قەسىتلەشتە چېركاۋ مۇنارىدىن ئېتىلغان ئۇق ئۇنىڭ ئەجەللىك يېرىگە تەگمىگەن ئىدى. نەچچە سائەتلىك جىددىي قۇتقۇزۇش ئارقىلىق ئۆپكە ۋىناسىغا كېلىپ توختاپ قالغان ئۇق ئېلىۋېتىلدى. شۇنداقتىمۇ ئۇ بەكلا قانسىراپ كەتكەنلىكتىن ئىككى كۈندىن بىرى بىھوش ياتاتتى.     پېرىزدىنىت كۈزىنى تەسلىكتە ئاچتى ، يېنىدا قىزى ۋەئايالى كۈلۈمسىرەپ تۇراتتى. ئۇ قىزىنى يېنىغا چاقىرىپ پىشانىسىگە سۆيۈپ قويدى ئاندىن ئايالىنىڭ قۇلىنى چىڭ تۇتتى . خانىمنىڭ كۆزىدىن خۇشاللىق يېشى توختىماي دومىلايتتى. بىردەملىك سۈكۈتتىن كېيىن خانىم ئىللىق كۈلۈمسىرەپ ئاستاغىنا ئېغىز ئاچتى : - قەدىرلكىم ئەزىز مېھمانلىرىڭىز ساقلاپ قالدى؟، - خانىم دۆلەت ئىشىنى ھەممىدىن ئەلا بىلىدىغان ئاق كۆڭۈل ئېرىنىڭ كۆڭلىنى ئوبدان چۈشىنەتتى.      پېرىزدىنىت بېشىنى لىڭىشىتتى. دەسلەپتە مۇئاۋىن پىرىزدىنىت كەيندىن دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى، ئاندىن دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى قاتارلىقلار نۆۋەت بىلەن ئۇنىڭ يېنىغا كىرىپ ھەقىيقى دوستلۇق يېشىنى تۆكتى. پېرىزدىنىت كىراۋىن تۈرمىسىدىكى ئىشلاردىن باشلاپ بېلسۇن چېركاۋىدىكى قاتىلنىڭ ئىز-دىرەكسىز يوقاپ كەتكىنىگىچە بولغان ئىشلارنىڭ ھەممىسىدىن خەۋەر تاپتى. ئاخىرىدا ئۇ دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى بىلەن مۇداپىئە مىنىستىرىنى قايتا چاقىرىپ بىر ئىش ئۈستىدە توختالدى : - « ئادالەت ھامىيسى»نىڭ ئەھۋالى قانداقراق؟ - پېرىزدىنىتنىڭ بۇ سوئالىدىن دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى بىر نەرسىنى چۈشەنگەندەك بولدى.   - سۈت بىلەن كىرگەن خۇي جان بىلەن چىقىدىكەن، ئۇ خۇن ئاسالار ئۆز خەلقىنى ئاچلىقتىن ئۆلتۈرۈپ ئۇلارنىڭ خۇن بەدىلىگە ئاشلىق توپلاپ باشقا ئەللەرگە ياردەم قىلىپ ياخشىچاق بولماقتا، ئەسلى –ۋەسلىدىن كىچىپ موسكوۋاغا خۇشامەت قىلىپ ئۆزىنىڭ ئورنىنى ساقلىماقتا، ب د ت دا بۇ توغرىلىق ئىختىلاپ كۆپ . - ب د ت نىڭ بۇ مەسىلىگە بولغان قاراشلىرى يېتەرلىك ئەمەس.  ئۇلارغا تاشلاپ قويساق «ئادالەت ھامىيسى» نىڭ مەيدان- كوچىلىرى يۈتكەن بالىسىنىڭ دەردىدە ساراڭ بولغان ئانىلارغا تۇلىدۇ. مۇسكىۋامۇ ئۆز بىلگىنىچە پۇرۇقشىپ قاينىۋاتىدۇ.  ئەمدى قاراپ تۇرۇۋەرسەك ئۆزىمىزگە يۈز كىلەلمەيمىز ، مۇۋاپىق كۆرسىڭىز ئىشنى باشلىساق بۇلاتتى! – دېدى پېرىزدىنىت ئابايامقى چۈشىگە تەبىر بەرگەندەك ئۇھ تارتىپ. - بىزمۇ شۇنى كۈتۈۋاتاتتۇق، مىنىستىر ئەپەندىنىڭ ناگانلىرى غىلىپىدا قىززىپ كەتكىلى نەۋاق، ئەمدى شامالدايدىغان چاغلىرى بولدىغۇ دەيمەن!،– دېدى باش كاتىپ مۇداپىئە مىنىستىرىغا قاراپ چاقچاق ئارىلاش سۆز قىلىپ . - راس گەپنى دىسەم مۇشۇ ئىش سەۋەبىدىن سىگارىتىمغا پۇل تاشىمىغان ئىدى، ئەمدى خۇماردىن چىقىدىغاندەك تۇرىمەن!، – دېدى مۇداپىئە مىنىستىرى باشقىچە روھلىنىپ.    - ئەمىسە ئۆزەڭلار بىلىڭلار ، ئۆز ئىچىدىن يىمىرىلىش ئاساس بولسۇن لېكىن پەيتى كەلگەندە ئاۋايلىماڭلار! –دېدى پېرىزدىنىت مەنىلىك قىلىپ.    - خاتىرجەم بۇلۇڭ!، – دېدى باش كاتىپ بېشىنى لىڭىشتىپ.    قەدىناسلارنىڭ سۆھبىتى پات تۈگەيدىغاندەك ئەمەس ئىدى. پېرىزدىنىت ئالدى تەرەپتىكى تام سائىتىدىن چىققان داڭ ئاۋازىنى ئاڭلاپ باش كاتىپقا قاراپ سۆز قىلدى: - ھېلىقى مېھمىنىڭىزنىڭ كېلىدىغان چېغى بولدىغۇ دەيمەن . ھە راست، ئامانلىق ئىشخانىسىدىكى مايۇر مىخائىلنىڭ ئىستىپانامىسىنى قايتۇرۇۋېتىڭلار، ئۇنىڭغا دەڭ، مىنى بالدۇرراق ساقايسۇن دىسە دەرھال ئۆز ئورنىغا كەلسۇن! –دېدى پېرىزدىنىت بۇيرۇق قىلىپ.   - باش ئۈستىگە پېرىزدىنىت ، مايۇرغا سالىمىڭىزنى ئۆزۈم يەتكۈزىمەن، ئەمدى ئۇ كىرسۇنمۇ؟ - دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ئىشىكنى ئېچىپ سىرىتتا ئولتۇرغان مەھبۇسقا ئىشارەت قىلدى.   يېرىم ئېچىلغان ئىشىكتىن ئۈستىگە يارىشىملىق كۈلرەڭ كاستىۇم -بۇرۇلكا كېيگەن، پىشانىسى شەبنەمدەك يالتىراپ تۇرغان، كېلىشكەن بىر يىگىت ئەدەپ بىلەن كىرىپ كەلدى. ئۇ ئۇدۇل پېرىزدىنىت ياتقان كارۋاتنىڭ يېنىغا يېقىن بېرىپ ناھايىتى مۇلايىملىق بىلەن « پېىزدىنىت ئەپەندى ، سىزنى كۆرگىنىمدىن خۇشالمەن! » دەپ ھۆرمەت بىلدۈردى. پېرىزدىنىتمۇ جاۋابەن ئۇنىڭغا ئىللىق كۈلۈمسىرەپ ئۇنى ئۆزىگە ئەڭ يېقىن كىرىسلودا ئولتۇرۇشقا تەكلىپ قىلدى ئاندىن يېنىدىكىلەرگە ئۇنىڭ بىلەن يالغۇز پاراڭلاشقۇسى بارلىقىنى ئېيتتى.     بەش بۇرجەكلىك بىنانىڭ گۈللەرگە تولغان ئازادە يورۇق ئايرىمخانىسىدا پېرىزدىنىت ۋە ھېلىقى «مەھبۇس» ئىككىيلەنلا  قالغان ئىدى.     بىر دەملىك جىمجىتلىقتىن كېيىن پېرىزدىنىت بۇ ناتۇنۇش يىگىتنى يېنىغا چاقىردى. ئاندىن ئۇنىڭ قۇلىنى چىڭ تۇتۇپ تۇرۇپ «رەھمەت ئوغلۇم ، سىزنى  قىيناپ قويدۇق، ئالدىڭىزدا خىجىلمەن !» دەپ ئۇنىڭغا ئۆز سەمىمىيىتىنى بىلدۈردى. پېرىزدىنىتنىڭ ھازىرقى مۇئامىلىسىدىن خۇددى ئاتىنىڭ ئوغلى بىلەن كۆرۈشكەندىكى ھەقىيقى قىزغىنلىقى چىقىپ تۇراتتى. پېرىزدىنىت يىگىتنىڭ قۇلىنى بوش تۇتۇپ تۇرۇپ دېرىزە سىرتىدىكى گۈللۈككە نەزەر سالدى. ئاندىن ھەسرەت بىلەن ئۇلۇغ بىر تىندى. ئۇنىڭ بۇ تىنىقىدىكى ئېغىر ھەسرەت ، كۆز يەتكۈسىز ئارمان ياش يىگىتنىڭ قەلبىنى لەرزىگە سالدى، ناۋادا بۇ ئازاپلىق تىنىق گۈلخانغا ئايلانغان بولسىدى پۈتۈن دۇنيانى كۆيدۈرۈپ كۈل قىلغان بۇلاتتى...    - بالام ،سەن قايسى باغنىڭ گۈلى؟ نېمە ۋەجىدىن گۈلزارلىقىڭنى تاشلاپ تاغنى ماكان تۇتتۇڭ؟ خالىساڭ ماڭا ئېيتىپ بەرگىن ، ھېكايەڭنى ئاڭلاشقا بەكمۇ تەشنامەن ! – پېرىزدىنىت ئاتىلىق سالاپەت بىلەن ئۇنىڭ قول بارماقلىرىنى ئالقىنىغا ئېلىپ ئۆتۈنۈش تەلەپپۇزىدا ئۇنىڭ قوي كۆزلىرىگە تىكىلدى. يىگىت ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن ئىنسانلاردا بۇلىدىغان ھەقىيقى سەمىمىيلىكنى كۆرگەندەك بولۇپ ئۇنىڭ يۇمران ئىسسىق قۇلىدىن بىرخىل ئاتىلىق مىھرىنى سەزگەندەك بولدى. ئۇ بىر نېمىدىن ئىزاتارتقاندەك ئاستاغىنا ئورنىدىن تۇرۇپ دېرىزە تۈۋىگە كەلدى. كىچىك گۈللۈكتىكى ئۇچۇۋاتقان كېپىنەكلەرگە ، غۇڭۇلداپ ئۇچۇۋاتقان ھەسەل ھەرىلىرىگە قاراپ بىردەم تۇرغاندىن كېيىن چوڭقۇر بىر ئۇھ تىندى، ئاندىن روھلۇق ھالدا كارۋاتنىڭ يېنىغا كىلىپ ئېغىز ئاچتى :     - مۇكەممەلىك بىزگە خاس ئەمەسكەن ، ئىنسان خاتالىقىنى تۈزىتىش ئۈچۈن يەنە خاتالىق ئۆتكۈزۈشكە مەجبۇرى بولىدىكەن، قاراڭ ئاۋۇ ھەسەل ھەرىسىگە پېرىزدىنىت ئەپەندى ، ئۇ بىر ئۆمۈر ھەسەل يېغىپ، بىر ئۆمۈر كۆنەك ياسىدى، ئادەملەر ئەكسىچە ئۆزىنىڭ ئىھتىياجى ئۈچۈن ھەسەل ھەرىسىنىڭ مەۋجۇتلىقى بىلەن كارى بولمىدى ! ئۇلارنىڭ ئۆيىنى بۇزۇپ ھەسىلىنى ئېلىۋالدى ، ئاقىۋەتتە ھەسەل ھەرە ھەممە نېمىسىدىن ئايرىلدى! شۇنداقتىمۇ ھەسەل ھەرىلىرى ئۆزىگە كېلىدىغان تالاپەتنى بىلىپ تۇرۇپ يەنىلا بوشاشمىدى، مەڭگۈ ھەسەل يېغىشنى، كۆنەك ياساشنى توختاتمىدى! شۇنداق ،بىز ھەممىگە ئېرىشتۇق. لېكىن ئېرىشكەنلىرىمىزدىن يۇقاتقىنىمىز كۆپ بولدى. غەم-قايغۇدىن، ۋەھىمىدىن قۇتۇلالمىدۇق! ھەسەل ھەرىسى بولسا خالىغان يەرگە ئۇچالىدى، خالىغان يېرىگە قۇنالىدى، يەنىلا قايغۇ ۋەھىمىدىن خالىي ئۆتتى!... دەپ كەلسەم مىنىڭمۇ ئەشۇ كىپىنەكتەك ، ئەشۇ ھەسەل ھەرىسىدەك غەمسىز، بىغۇبار چاغلىرىم بولغان، لېكىن گۈللۈكۈم ۋاقىتسىز كۈز شامىلىدا توزۇپ، دەھشەتلىك بوران بېغىمنى خازان قىلىپ مېنى قاراڭغۇ زۇلمەتكە تاشلىدى. شۇنداقتىمۇ پەرۋانىدەك ئۈمىدۋار ياشىدىم، بىر ئۆمۈريۇرۇقلۇق ئىزدىدىم! ئەشۇ ئۈمۈدۋارلىق ئالدىمدىكى قاراڭغۇلۇقنى يۇرۇقلۇققا ، گىياھسىز چۆللۈكنى يېشىل چىمەنلىككە ئايلاندۇردى! ھازىر ئويلىسام دۇنيانى رەڭگا –رەڭ كۆرسەتكىنى كۆزئەمەس كۆڭۈلكەن. كۆڭۈل قانچە كىرلەشكەنسىرى دۇنيا شۇنچە رەڭسىزلىشىدىكەن! ئەكسىچە كۆڭلۈڭ قانچە پاكىزلانغانسىرى دۇنيا شۇنچە رەڭگە تولىدىكەن! ھەسەل ھەرىسىنىڭ گۈل شىرنىسى يىغقاندىكى ھۇزۇرى بىلەن پەرۋانىنىڭ شام يالقۇنىغا ئۆزىنى ئاتقاندىكى ھۇزۇرى پەقەت ۋە پەقەت ئۆزىگە ئايان، ئەكسىچە بىزگە يىراق....،- يىگىت سۆزلەپ مۇشۇيەرگە كەلگەندە جىمىپ كەتتى.   - سۆزلە، ئوغلۇم، قۇلۇقۇم سەندە، – دېدى پېرىزدىنىت بېشىنى لىڭىشتقىنىچە يىگىتكە ئىلھام بىرىپ.   - قەدىرلىك پېرىزدىنىت ئەپەندى ، گۈلزارلىقىمنىڭ ھىكايىسى بەكمۇ يىراقتا. بىلمىدىم سەيلە قىلىشقا راستىنلا تاۋىڭىز بارمىدۇ؟! - مەرھابا ئوغلۇم، يول باشلىشىڭغا ئىنتىزارمەن!   شاش ئاتلار قامچىلانماستىلا يۈرۇپ كەتكەندەك ،ۋاقىت تۇلپارلىرى  بۇ ئىككى ئادەمنى ئېلىپ ئۇچقاندەك چاپقىنىچە بۇنىڭدىن يېرىم ئەسىر بۇرۇنقى چاغلارغا ئېلىپ ماڭدى... (ئاللاھ خالىسا داۋامى ئىنكاس شەكلىدە مۇشۇ بەتكە يوللىنىدۇ)

xomtak

	harmigay siz

xayhim

	ئىككىنچى باب                 بىر مەيدان چېلىش 1938 –يىللىرى ،تۈركمەنىستان. 19-ئەسىرنىڭ ئوتتۇزىنچى يىلىلىرىدا تۈركمەنىستاننىڭ ھازىرقى ئاشخابادتا نەچچە ئەسىرلىك تارىخنىڭ بوران-چاپقۇنلىرىغا بەرداشلىق بىرىپ ئۆزىنىڭ زېمىن پۈتۈنلىكىنى ساقلاپ كەلگەن ئاسمىنى سۈزۈك، تۇپرىقى يېشىل كىچىك بىر تۈركمەن خاندانلىقى بار ئىدى. قىرىقىنچى يىللارغا كىرىش ئالدىدىكى بۇ پادىشاھلىق تۈزۈمدىكى دۆلەت گەرچە ياۋروپا سانائەت ئىنقىلابىنىڭ گۈدۈك ئاۋازىنى كىچىكىپ ئاڭلىغان بولسىمۇ ئەمما ئۆزىنىڭ ئادىللىقى، سۈيىنىڭ موللىقى، زىمىنىنىڭ مۇنبەتلىكى بىلەن باشقا دۆلەت- خاندانلىقلاردىن ئالاھىدە پەرىقلىنەتتى. خەلق پادىشاھتىن، پادىشاھ خەلقىدىن رازى ئىدى.    مۇشۇنداق ئاسايىشلىق كۈنلەرنىڭ بىرىدە تۈرك خەلقىنىڭ ئايەملىرىدىن بىرى بولغان يېڭى يىل - نەۋرۇز يېتىپ كەلدى. ئاۋام خۇشاللىققا تۇلۇپ بۇ يېڭى يىلىنى ياخشى كۈتۈۋالماقچى بولۇشتى. بەگ –تۆرىلەر قوي- كالا سويدى ، يوقسۇللارمۇ تۇخا-توشقانلىرىنى ئايىمىدى.ئۇلار مەيدان- مەيدانلاردا داش قازان ئېسىپ خەتمە- نەزىر قىلىشنى باشلىدى. ئۇلار خۇدادىن بۇ بىر يىلدا كاتتا مولچىلىقنىڭ، توقچىلىقنىڭ بۇلۇشنى، سۇ- يامغۇرنىڭ كۆپ بولىشىنى، خاندانلىقىنىڭ ئەمىن بۇلۇشنى تىلەپ دۇئا-تىلاۋەت قىلىشتى.    ئەنئەنىۋى ئادەت بويىچە ئەتىسى يۇرت-يۇرتلاردىن كەلگەن كۈچتۈڭگۈر پالۋانلار، باتۇر چەۋەندازلار، چېلىشچى مەرتلەر، ئوقياچى مەرگەنلەر ھەممىسى بىر بولۇپ خانلىق مەيدانىغا يېغىلىپ ئۆز كارامەتلىرىنى كۆرسىتىپ بەسلىشەتتى، زەپەر قوچقۇچىلار خانلىق تەرىپىدىن ئالاھىدە تارتۇقلىناتتى.    بۈگۈن چېلىش مەيدانى ئالاھىدە قىززىپ كەتكەن ئىدى، يىراق – يېقىندىن كەلگەن يۇرت پالۋانلىرى بەس-بەستە مەيدانغا چۈشۈشتى. بەزىلىرى ئۈجمىدەك تۆكۈلسە بەزىلىرى مەيداندا قوزۇقتەك تۇرۇپ ئاسمانغا تۇپا ئاتتى، چۈش بۇلا –بولماي ناتۇنۇش بىر زەڭگى پالۋان ئارقا-ئارقىدىن رەقىبلىرىنى يېقىتىپ مەيداننى بىر ئالدى قىسقىسى ئۇنىڭغا ئادەم توشىمىدى...    پادىشاھ ئەلەمدار-قەلەمدارلىرىنى ئېلىپ نەۋرۇزدا بەكراق قىزىيدىغان بۇ چېلىش مەيدانىغا كىلىپ ئۈلگۈرگەن ئىدى. ئۇستىخىنى كىلەڭسىز بۇ زەڭگى پالۋاننىڭ خان ئالدىدا ئۆزىگە ھېچكىمنىڭ چىقالمىغانلىقىنى كۆرۈپ تېخىمۇ دىمىغى ئاشتى،.ئۆز كىبىرىنى كۆرسىتىپ يولۋاستەك ھۆكىرگىنىچە مەيدىسىگە تۇپا سۈركەپ ئاشقان توپىنى ھاۋاغا سورىدى. ئاۋام ئۇنىڭغا ئاپىرىنلارنى ئۇقۇشتى. خانمۇ بېشىنى لىڭىشتىپ ئۇنىڭ پالۋانلىقىغا قايىل بولدى.      زەڭگى پالۋان خاننىڭ ئۆزىگە دىققەت قىلغانلىقىنى كۆرۈپ تېخىمۇ ھاياجانلاندى ۋە ھەددىدىن ئېشىپ ئۆزىنى تۇتالماي ئەقلىدىن ئېزىپ ئاۋامغا قاراپ ھۆركىرىدى : « تۇپا سورۇپ قۇلۇم تالدى، ئاستانىنىڭ ئەركەكلىرى قېنى؟! » بۇ سۆز خانغا ياقمىدى. خان يېنىدىكى ئوردا پالۋانلىرىغا ئىشارەت قىلدى. ئادەتتە ئاۋام ئىچىدىكى بۇنداق كۈچتۈڭگۈرلەر مۇسابىقىسىگە خان ئۆزى يارلىق بەرمىسە ئوردا ئىچىدىكى پالۋانلار قاتنىشالمايتتى.   ئوردا پالۋىنى مەيدانغا چۈشتى، ئىلگىرىكى چېلىش مۇسابىقىلىرىدە ئۆزىدىن نەچچە ھەسسە قاۋۇل بولغان پالۋانلارنى يەر چىشلەتكەن ئوردا پالۋېنى بۇ قېتىم زەڭگى پالۋان بىلەن بىر ئاز ھەرە تارتىشىپ قالدى. ئوردا پالۋېنى ھەرخىل ئامال  ئىشلىتىپ باقتى، لېكىن ئۈنىمى بولمىدى . ئەگەر زەڭگى، ئوردا پالۋىنى بىلەن ئەمەس باشقا ئاۋام ئىچىدىكىلەر بىلەن تۇتۇشقان بولسا بۇ ۋاققىچە كامىدا ئۈچ-تۆتنى يولغا سېلىپ بولغان بۇلاتتى، پەن ئىشلىتىش نۆۋىتى ئەمدى زەڭگىگە كەلدى.  ئۇ يان قىلىپ – بۇيان قىلىپ شۇنداق بىر كۈچ بىلەن ئوردا پالۋېنىنى يەردىن يۇلۇپ ئېلىپ چالما ئاتقاندەك ئېتىۋەتتى. مەيداندا قىقاس-چۇقان كۆتۈرۈلۈپ زەڭگىگە ئاپىرىن ئۇقۇلدى.    بۇ ئىش خانغا ھار كەلدى.  چۈنكى، زەڭگى پالۋان بۇ خاندانلىقنىڭ ئادىمى بولماستىن بەلكى باشقا ئەلدىن كەلگەن ئۆتكۈنچى سودىگەرلەرنىڭ خىزمەتكارى ئىدى، ئۇلار سودا سەپىرىدە بۇ يەردىن ئۆتۈپ قېلىپ بۇ نەۋرۇز پائالىيىتىگە تاسادىپى قاتنىشىپ قالغان ئىدى . خان ئاچچىق بىلەن يېنىدىكى باش سانغۇنغا قاراپ قويدى. خان جەمەتىدىن بولغان باش سانغۇن ئوتتۇز ياشلارنىڭ قارىسىنى ئالغان ياۋروپادىكى داڭلىق ھەربىي مەكتەپلەردە مۇنتىزىم تەربىيىلەنگەن ئالاھىدە پاراسەتلىك، ئەلەمدىمۇ-قەلەمدىمۇ يېتىشىپ چىققان تەڭداشسىز باتۇر يىگىت بولۇپ يىراق – يېقىندىكى دۆلەت –خاندانلىقلارنىڭ ھېچقايسىسىدا بۇنداق ياشتىكى ئادەم باش سانغۇن بولۇپ باقمىغان ئىدى. ئۇنىڭ جەڭگاھتىكى كارامىتى خەلق ئارىسىدا داستان بولۇپ تارقىلىپ يۈرەتتى. قىسقىسى، بۇ خاندانلىقنى خاندانلىق قىلىپ قوشنا ئۇلۇسلارنىڭ يامان كۆزىدىن ساقلاپ تۇرغان ئادەم دەل مۇشۇ باش سانغۇن-پاششاخان ئىدى.    باش سانغۇن پاششاخان مۇشۇ تاپتا شاھتىنمۇ بەك تاتىرىپ كەتتى. ئۇنىڭ غۇرۇرى خورلۇقتىن ئېچىشىپ مۇشتۇمى ئىختىيارسىز تۈگۈلۈپ كەتتى.«قانداق قىلىش كېرەك؟ ئۆزۈم مەيدانغا چۈشسەم ئۇنى يېڭىشىمدا گەپ يوق. بىراق، تاش يۇرتتىن كەلگەن بىر پالۋانغا ئادەم چىقماي خاندانلىقنىڭ باش سانغۇنى ئۆزى چۈشۈپتۇ، دېيىشسە قانداق قىلغۇلۇق؟ چۈشمەي دېسەم زەڭگىنىڭ ئەپتى يامان...ھەي بوپتىلا نېمە دېسە دېمەمدۇ ؟ ئىشقىلىپ زەڭگىنى زەڭگى بولغىنىغا تويغۇزمىسام ئەر بولماي كېتەي!؟  » باش سانغۇن غەزەپتىن كەمەر-ناگانلىرىنى بىر يانغا چۆرۈپ تاشلاپ خانغا ئۆتۈنۈش كۈزى بىلەن قارىدى.    بۇ ئىش خانغا ياقتى.    دەل شۇ پەيتتە ئاۋام ئارىسىدىن بىر يىگىت مەيدانغا چىقتى. يىگىتنىڭ قامىتى ، يېشى باش سانغۇنغا يانداش بولۇپ كىيىمىنىڭ ئاددىيلىقىنى ھىساپقا ئالمىغاندا ئۇنىڭ قاۋۇل بەدىنى ۋە نۇر يېغىپ تۇرغان چىرايىغا قاراپ كىشىلەر ئۇنى بىرە خاندانلىقنىڭ شاھزادىسىمىكىن دەپ قالاتتى. يىگىت ئوۋدىن قايتقان تايغاندەك توختىماي نەپەس ئېلىپ تۇراتتى .چۈنكى ئۇ ئالدىدىلا چەۋەندازلىق ماھارىتىنىڭ ئۈستۈنلىكى بىلەن ئوغلاق تارتىشىش ئويۇنىدا كارامەت كۆرسىتىپ غەلبە خۇشاللىقى سۈرۈۋاتقاندا بىر توپ بالىلار ئۇنى ئالايىتەن بۇ يەرگە باشلاپ ئەكەلگەن ئىدى.       چېلىش باشقۇرغۇچى خۇشاللىق بىلەن ئۈنلۈك ئاۋازدا توۋلىدى:     « ئەييۇھانناس ! شەرىقى خانلىقتىن كەلگەن زەڭگى پالۋان بىلەن تۈركمەن خاندانلىقىمىزنىڭ پالۋېنى ئېلىشىدىغان بولدى! »       كىشىلەر ھۇررا – ئالقش ياڭراتتى . بالىلار بۇ يىگىتنىڭ ئەتراپىغا ئولىشىۋېلىشتى. يىگىت مەيدانغا چۈشتى . ئاللا كارامەت باشلاندى، قارىماققا يىگىتنىڭ جۇغى زەڭگىنىڭكىدىن كىچىك كۆرۈنسىمۇ لېكىن ئۇنىڭ چېلىشقاندىكى چەبدەس ھەركىتى بەئەينى يۈگرەۋاتقان يىلپىزنىڭ ھەرىكىتىگە ئوخشايتتى. زەڭگى كۆپ خىل ھۇجۇملارنى قىلىپ باقتى نەتىجىسى بولمىدى، كۈچەپ باقتى يىگىت تۇتۇق بەرمىدى . زەڭگى بار كۈچى بىلەن ئۇنى يەردىن يۇلۇپ ئاستىغا باسماقچى بولدى. بۇ چاغدا ئۇ خۇددى بوغما يىلاندەك ئۇنىڭغا يېپىشىۋالاتتى، زەڭگى ئەمدى ئۇنى يانپاشقا ئېلىپ سالاي دىگەندە ھەرىكەتچان بىلىنى بەئەينى ئاغمىخاننىڭ بېلىدەك ھەركەتلەندۈرۈپ چەبدەسلىك بىلەن ئۇنىڭدىن ئاجرىۋالاتتى. ئىككى تەرەپ قاتتىق تۇتۇشۇپ كەتتى. پۈتۈن مەيداندىكىلەر ئۆز خاندانلىقنىڭ يىگىتىگە يان باساتتى، ئۇلار كۆڭلىدە ئۆز يىگىتنىڭ ئۇ زەنگىنى ئاستىغا بېسىپ قوپالماس قىلىۋېتىشىنى خالايتتى. دەل مۇشۇ پەيتتە ئاۋامنىڭ تىلىگى ئىجابەت بولدىمۇ يىگىتكە شۇنداق بىر كۈچ كەلدىكى ئۆزىدىن خېلىلا  ئېغىر بولغان زەڭگىنى يەردىن چامغۇر يۇلغاندەك يۇلۇپ ئالدى-دە يانپاشقا ئالغىنىچە كۈچەپ ئاتتى، «ئاھ! » قىلغان ئىڭراش  ئاۋازى بىلەن بىچارە زەڭگى پالۋاننى خۇدا ئوردى، ئۇ ياتقان يىرىدىن قوپقىلى تەمشەلگەندە ئاندىن مەيدىسىگە ئۇرۇپ تۇپا سورىغان ئوڭ قۇلىنىڭ سۇنۇپ كارغا كەلمىگەنلىكىنى ھېس قىلدى. ئاۋام يىگىتنىڭ يېنىغا گۈررىدە يېغىلىپ ئۇنى ئارىسىغا ئېلىۋالدى ھەمدە ئۇنى ئاسمانغا ئېتىپ غەلبە تاماشاسى قىلىشتى. خان بىلەن باش سانغۇنمۇ خۇشاللىقتا ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى، خەلق بۇ ئەھۋالنى كۆرۈپ ئۆز پالۋانىنى كۆتۈرۈشكىنىچە خاننىڭ ئالدىغا ئەكەلدى چۈنكى ئۇلار خاننىڭ بۇنداق خۇشاللىق ئىچىدە بۇ پالۋان يىگىتنى ياخشى تارتۇقلايدىغانلىقىنى ئوبدان بىلەتتى. خان كۈلۈپ سورىدى : -        قايسى ئاتىنىڭ گۆھىرىسەن بالام، نام شەرىپىڭ نېمە؟ -        گۈلستانىڭىزدىكى كىتابچى –جالال شەيخنىڭ يالغۇز ئوغلى ياۋۇزبەگ بولىمەن شاھىم! - سىنى باققان ئاتاڭغا سالاملار بولسۇن ئوغلۇم! خالىساڭ ئىشىكىم ساڭا ئۇچۇق ،ماقۇل كۆرسەڭ پەخرىم ۋە كىلىچىگىم بۇ سانغۇنۇمغا قېرىنداش بول!      خان ئۆزىنىڭ ئوغلىدەك كۆرۈنىدىغان باش سانغۇنغا مەنىلىك قارىدى. باش سانغۇنغا بۇ گەپ بەك ياقتى ھەم خاننىڭ سۆزىدىن سۈيۈنۈپ خۇشاللىقىدا يېنىدىكى ياقۇت كۆز قۇيۇلغان ئالتۇن دەستىلىك قەلەمتۇراچنى دەرھال خانغا قوش قوللاپ سۇندى، بۇ قىممەت باھالىق قەلەمتۇراچ ئەمدىلىكتە جالال شەيىخنىڭ ئوغلى ياۋۇزبەگنىڭ مۇكاپاتى بولۇش ئالدىدا تۇراتتى. خان ئۆز قۇلى بىلەن قەلەمتۇراچنى يىگىتكە بەردى ، يىگىت رەھمەت ئېيتىپ  بۇ سۆيۈنچىنى قوش قوللاپ ئالدى. ئەتراپتىكى خەلق خاننىڭ ۋە باش سانغۇننىڭ ئالى-جاناب مەردلىكىگە ئىچ-ئىچىدىن ئاپىرىن ئۇقۇشتى ، ھۇررا – ئالقىش سادالىرى خانلىق مەيداننى بىر ئالدى. شۇ چاغدا بىر توپ ئۇششاق بالىلار بىر نىمىنى كۆتۈرۈشكىنىچە يىراقتىن يۈگۈرۈشۈپ كىلىپ ۋارقىراشقىلى تۇردى «ياۋۇزبەگ ! ياۋۇز بەگ ! ئوقيايىڭنى ئەكەلدۇق ، ئەمدى ئۇ يەرگە بارمىساق مۇكاپاتنى باشقىلار ئېلىپ كىتىدۇ ، تىز بول!»   يىگىت بېشىنى كۈتۈرۈپ خانغا قارىدى، خان ناھايىتى خۇشاللىق بىلەن ئۇنىڭ مۆرىسىگە ئۇرۇپ تۇرۇپ ئېيتتى : « بارغىن، ئوغلۇم ! كىرىچىڭنى بۇلىشىغا تارت ، غەلبەڭدىن نەۋرۇز كۈلسۇن! خانلىقىم كۈلسۇن ! سەن بىزنىڭ بالىمىز !...» يىگىت ئورنىدىن تۇرۇپ خانغا ۋە باش سانغۇنغا قاراپ ئىللىق كۈلۈمسىرىدى ۋە رەھمىتىنى بىلدۈردى، ئاندىن بايامقى چەۋەندازلىق بەيگىسىدە مۇكاپات ئالغان ئالاھىدە كەشتىلىك تىللا قاچىلانغان ھەميانىنى يېنىدىن چىقىرىپ خان بەرگەن ئالتۇن دەستىلىك قەلەمتۇراچنى ئىچىگە سالدى. ھەمياننىڭ ئاغىزىنى چىڭ بۇغۇپ بىلىگە مەھكەم تاڭغاندىن كېيىن بالىلار بىلەن يۈگۈرۈشۈپ مەرگەنلەر مەيدانىغا كەتتى. خان يىراقتىن ئۇنىڭغا نەزەر سالدى ئاندىن باش سانغۇنغا قاراپ ئۇلۇق-كىچىك تىنىپ ئېيتتى : « ئۇ ياشلىقىمنى ئىسىمگە سالدى، سەنمۇ ئۇنى ئەزىز بىلىپ ئۆزۈڭ ئەتىۋارلايدىغان گۆھەرنى ئۇنىڭغا بەردىڭ. پاششاخان، ئىسىڭدە بولسۇنكى ، زېمىن تېخى ئىللىغىنى يوق ،  بوران-چاپقۇنلۇق  كۈنلەر ئالدىمىزدا، بېشىمدىكى بۇ تاجغا تىنىم ئاجىزلىق قىلىۋاتىدۇ .ئەمدى سانغۇنلۇق كەمىرىڭنى تاشلاپ مېنى يېنىكلىتىدىغان چېغىڭ بۇلاي دېدى. بىلسەڭ ئۈنچە-مەرۋايىتنىڭ قىممىتى پەقەت جاۋاھىرخانىدا ئوغلۇم! بارغىن! ئىچى-تېشىڭ جاۋاھىرغا تولسۇن!»

xayhim

	ئۈچىنچى باب:ئاشىق         شۇ قېتىملىق چېلىشتىن كېيىن  باش سانغۇن پاششاخان بىلەن كىتابچىنىڭ ئوغلى ياۋۇزبەگ ناھايىتى ئىجىل دوستلاردىن بولۇپ قالدى. پاششاخان ئۇلارنىڭ ئائىلىسىگە ئوردىدىن مۇقىم تەمىنات ۋە ئۆي خىزمەتچىسى ئورۇنلاشتۇرۇپ بەردى.       جالال شەيىخنىڭ ئەسلى ئىسمى جالالىدىن پەتتار بولۇپ يىراق شەرىقتىن ئىلىم تەھسىل قىلىش ئارزۇسىدا بۇ يۇرتقا كەلگەن، كېيىن ئانا يۇرتى ئۇرۇش مالىمانچىلىقىغا پېتىپ قالغانلىقى سەۋەبلىك ئۆز ۋەتىنىگە قايتالماي بۇ يەردە ئۆي-ئۇچاقلىق بولۇپ ئوردىدا خانلىقنىڭ دىن ئىشلىرى خىزمىتى بىلەن شۇغۇللانغان ئۇقۇمۇشلۇق كاتتا ئۆلىما ئادەم ئىدى. كېيىن ئايالى ياش تۇرۇپلا كېسەل سەۋەپلىك ئۈچ ياشلىق يالغۇز ئوغلى ياۋۇزبەگنى ئېرىگە تاشلاپ قۇيۇپ دۇنيادىن كېتىپ قالدى. ئەزىز ۋەتىنىدىن، مۇساپىرچىلىقتا بېشىنى سىلىغان، مېھرى ئىسسىق ئايالىدىن ئايرىلىپ قالغان جالال پەتتار ئوردىدىكى خىزمىتىدىن ئىستېپا بىرىپ شەھەر سىرتىدىكى ئايالى ياتقان مازارلىقنى ماكان تۇتۇپ شۇ يەردە شەيخلىق قىلدى ھەم ئوغلىنى ئۆزى بىر قوللۇق تەربىيەلەپ ئەلەمدىمۇ-قەلەمدىمۇ بار پالۋان يىگىت قىلىپ يىتىشتۈرۈپ چىقتى. جالال پەتتارنىڭ يېغىپ ساقلىغان كىتاپلىرىنىڭ سانى ھەددى ھىساپسىز بولۇپ ئۇنىڭ ئۆي –ئۆي كىتابىدىن باشقا مال- بىساتى بولمىغانلىقى ئۈچۈن كىشىلەر ئۇنى «كىتابچى جالال شەيخ» دەپ ئاتايتتى.       ياۋۇز بەگ چىرايدا ئانىسىنى تارتقانلىقى ئۈچۈن ئاپتاپتەك يېنىپ تۇرىدىغان كەڭ پېشانىلىك ،ئاق يۈزى بىلەن چاقناپ تۇرىدىغان بىر جۇپ قوي كۆزى ھەرقانداق كىشىنىڭ ئامراقلىقىنى كەلتۈرەتتى. خۇلقى دادىسىنى تارتقان بولسا كېرەك، ئادەتتىن تاشقىرى كىتاب مەستانىسى بولۇپ چىققان ئىدى. شۇ سەۋەبتىنمۇ ئوردا كۈتۈپخانىسى ئۇنى ئۆزىگە بەكلا رام قىلىۋالدى. باش سانغۇن دوستىنىڭ بۇ قىزىقىشىنى بىلىپ ياۋۇزبەگنىڭ قۇلىغا ئوردا كۇتۇپخانىسىغا خالىغان ۋاقىتتا كىرىپ چىقالايدىغان خان يارلىقىنى تۇتقۇزۇپ ئۇنى ئوردا كۇتۇپخانىسىنىڭ دائىملىق ئەزىز مېھمىنىغا ئايلاندۇردى . بولۇپمۇ ھەر جۈمە كۈنى چۈشتىن كېيىن ئوردا كۈتۈپخانىسىدا بۇلىدىغان ئالىم – ئۆلىمالارنىڭ ئېلىم –تەھسىل بەس – مۇنازىرە يىغىلىشىغا ئۇ ئەڭ بۇرۇن كىلىپ ئىشتىراك بۇلاتتى. بۇ خىل يىغىلىشقا خان ۋە ئۇنىڭ ۋەزىر – ۋۇزرالىرى تولۇق قاتناشقاندىن سىرىت خانلىق ئونىۋېرسىتېتنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىدىن باشلاپ ئەل ئىچىدىكى كۆزگە كۆرۈنگەن شائىر-مەددھلىرىغىچە  نۇرغۇن ئادەم قاتنىشاتتى. بۇ كۈنى مەيلى شاھ بولسۇن مەيلى گاداي بولسۇن ئىلىم تەھسىل يۈزىسىدىن ھەرقانداق پىكىرىنى بىمالال ئوتتۇرىغا قۇيالايتتى. بەزى كۈنلىرى بەس – مۇنازىرە شۇنداق قىزىيتتىكى چۈشتە باشلانغان مۇتالىئە توختىماستىن كېچىنىڭ يېرىمىغىچە سوزۇلاتتى.   بۈگۈنكى مۇتالىئەگە قاتناشقان كىشىلەرمۇ ئادەتتىكىدىن كۆپ بۇلۇۋاتاتتى. بۇنداق بۇلۇشتىكى سەۋەب خانلىق ئونۋېرسىىتىت تەكلىپ قىلغان ياۋروپادىكى داڭلىق ئۇنىۋېرسىتېتلاردىن كەلگەن بىر قانچە پەيلاسوپ- ئۇستازلارنىڭ بۇ يىغىلىشقا ئىشتىراك بولغانلىقىدىن ئىدى.          چوڭ-كىچىك ھەممەيلەن كۈتۈبخانا زالىغا يېغىلدى، باشتا خانلىق ئونىۋېرسىتېتنىڭ ئەنئەنىۋى تېبابەت ئىلمىنىڭ  ئۇستازى سۆز قىلىپ «ئەنئەنىۋى تىبابەتتىكى كېسەللىنىش جەريانى» دېگەن تېمىدىكى ماقالىسىنى ئۇقۇپ تۈگەتتى، ماقالا شۇنداق مۇكەممەل ئەتراپلىق يېزىلغان ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە مۇئەللىپ شۇ زاماننىڭ  يىراق-يېقىنغا نامى مەشھۇر بولغان  تېبابەت نەزەرىيە ئەللامىسى بولۇپ ئۇنىڭ تېبابەت توغرىسىدىكى ئېيتقانلىرىغا ئادەتتىكى ئىلىم ئىگىلىرى ئالدىراپ بىر نەرسە دېيەلمەيتتى. ئۇستاز ئولتۇرغانلارنىڭ ئوخشىمىغان پىكىر-قاراشلىرى بولسا ئوتتۇرىغا قۇيۇشىنى كۈتۈپ ئولتۇردى، سورۇندىن ھېچقانداق سادا چىقمىدى. يېغىن باشقۇرغۇچى ئۈنلۈك قىلىپ باشقا پىكىر بولمىسا يەنە بىر تىمغا ئۆتىدىغانلىقىنى جاكارلىدى. شۇ چاغدا سورۇن ئەھلىدىن تۆۋەندە ئولتۇرغان بىر ياش ئورنىدىن تۇرۇپ ناھايىتى خىجىل بولغان قىياپەتتە پىكىر قىلدى:      - ھۆرمەتلىك ئۇستاز، كەمىنە شاگىرتىڭىزنىڭ بۇ توغرىلىق ئازراق ئۇيۇم بار ئىدى، رۇخسەتمىدۇ؟   ئەڭ ئارقا سەپتىكى ئولتۇرغانلار ئارىسىدىن چىققان بۇ ئاۋازدىن سەل ئەندىكىپ گۈررىدە قاراشتى. چۈنكى ئادەتتە مۇنازىرىگە قاتناشقۇچىلار ياكى پىكىر بەرگۈچىلەر ياش ۋە ھۆرمەتتە چوڭ ئۇستازلاردىن بۇلاتتى.     - روخسەت! –دېدى يېغىن باشقۇرغۇچى تېبابەت ئۇستازىنىڭ كۆز ئىشارەت ماقۇللىقىنى ئالغاندىن كېيىن بېشىنى لىڭشىتىپ.   - رەھمەت ئۇستاز ، بايام ماقالىڭىزدىكى « قىزىتما ياندۇرۇشنىڭ رۇلى» دېگەن ئىبارىدە قىزىتما كېسەللىكلەرنى تەرلىتىش ياكى باشقا ئۇسۇللار ئارقىلىق قىزىتما ياندۇرۇپ بەدەننى تۇراقلاشتۇرۇشنى تەكىتلەپسىز مېنىڭچە بۇ مەن تەھسىل قىلغان ۋە ئاڭلىغان زامانىمىزدىكى قىزىتما توغرىسىدىكى ئەڭ مۇپەسسەل ئەڭ ياخشى شەرھىلەنگەن بىر ماقالا بۇلۇشى مۇمكىن، ئەجرىڭىزگە ئاللاھ كۆپ رەھمەت قىلغاي ئۇستاز! شۇنداقتىمۇ سىز تەكىتلىگەن بۇ ئۇسۇل بارلىق قىزىتما كېسەللىكلەرگە مۇۋاپىق كىلىشى ناتايىن دەپ قارايمەن، ئۇستاز سىلىگە ئايانكى كېسەللەنگەن بەدەننىڭ قىززىشى بەدەننىڭ ئۆزىدە تەبىئى بار بولغان ئۆز-ئۈزىنى قوغداش جەريانى، بەدەن بۇ جەريان ئارقىلىق ئۆزىدىكى شۇ خىل كېسەللىككە قارشى ئىممۇنېت سېستىمىسىنى قوزغىتىدۇ ھەم ئىممۇنېت ھۈجەيرىلىرىنى پەيدا قىلىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە بەدەن تىمپىراتۇرىسى 37 گرادۇس بىلەن 39 گرادۇس ئارلىقىدا بەدەندىكى كىسەللىك بىلەن ئېلىشقۇچى ئاق قان ھۈجەيرىسى ئەڭ ئاكتىپ ئەڭ جەڭگىۋار ھالەتكە ئۆتكەن بولىدۇ، شۇنىڭدەك جىگەرنىڭ زەھەرسىزلەندۈرۈش رۇلىمۇ كۈچىيىپ بەدەننىڭ ماددا ئالمىشىشى تېزلەشتۈرىدۇ. ناۋادا بىز بەدەندىكى بۇ قىززىش جەريانىنى ۋاقىتلىق ئۈزۈپ قويساق بەلكىم بىمارنىڭ كېسەللىك ئالامىتى ۋاقىتلىق ياخشىلىنىشى مۇمكىن لېكىن كېسەللىكنىڭ ساقىيىش جەريانى ئۇزىراپ كىتىشى ياكى ئۈزۈل كېسىل ساقايماسلىقى تەبىئى. شۇنىڭ ئۈچۈن كىسەلنىڭ تۈرى ۋە قىزىتمىنىڭ يۇقىرى تۆۋەنلىكىگە قاراپ ئاندىن قىزىتما قايتۇرۇش تەشەببۇس قىلىنغان بولسا دېمەكچىمەن.... يىگىتنىڭ سۆزى تۈگىمەستە سورۇن ئەھلى نارازى بولغان قىياپەتتە غۇدۇڭشىپ يىگىتكە سۇغۇق قاراشتى، يىگىت ئۇلارنىڭ مەسخىرە قاراشلىرىدىن خىجىل بولۇپ ئۆپكىدەك قىزارغىنىچە سۆزىدىن توختاپ قالدى. بۇنى سەزگەن تېبابەت پاكالتۇت ئۇستازى كۈلۈمسىرىگىنىچە بېشىنى لىڭىشىتىپ يىگىتكە مەدەت بەرگەندەك قىلىپ ئۈنلۈك ئېيتتى:   - قېنى يىگىت سۆزىڭىزنى داۋاملاشتۇرۇڭ!     يىگىت يەنە ئورنىدىن تۇرۇپ سۆزلىرىنىڭ ئاخىرىنى بايان قىلىشقا باشلىدى:    - ئىككىنچى پىكىرىم، ئۇستاز « دورا تەسىرى» دېگەن ئىبارىدە مەيلى ئەنئەنىۋى تىبابەتتە بولسۇن ياكى غەرب تىبابىتىدە بولسۇن دورا بىرىشتىن ئىلگىرى بىمارنىڭ پىسخىكا تەڭپۇڭلىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش دېگۈدەك ئىتىۋارغا ئېلىنمىغان، تەجرىبىلەردىن ئايانكى قوي قۇتىنىغا بۆرىنى يېقىندىن باغلاپ قويغاندا بۆرىسىز قوتاندىكى قويلارنىڭ تۆللىنىش ئەھۋالى بۆرە بار قوتاندىكى قويلارغا قارىغاندا كۈرۈنەرلىك ياخشى بولغان، ئۇنىڭ ئۈستىگە بۆرە بار قوتاندىكى قويلارنىڭ كىسەللىك بىلەن ئاغرىش نىسبىتى يۇقىرى بۇلغان، شۇنىڭدەك قەرىزگە پاتقان بىمارنىڭ قەرزى يوق بىمارغا قارىغاندا ئوتتۇرىچە يۈرەك رېتىمى تىز، قان بېسىمى يۇقىرى بولغان، جۈملىدىن ئوخشاش دورىنىڭ ئوخشىمىغان ماكان-زاماندىكى تەسىرىمۇ ئوخشاش بولماسلىق پىرىنسىپىغا ئاساسەن مېنىڭچە دورا بىرىشتىن ئىلگىرى بىمارنىڭ پىسخىكا ھالىتىنى تۇراقلاشتۇرۇش دورىنىڭ تەسىر قىلىشىدا مۇھىم رول ئوينىشى مۇمكىن، دىمەكچىمەنكى بۇ جەھەتتىكى ئىزدىنىشنى مۇمكىن بولسا خانلىق ئونۋېرسىتىت باش بولۇپ چوڭقۇرلاشتۇرغان بولسا ،قەدىرلىك ئۇستاز...       يىگىت سۈزىنى تۈگەتتى،.مەيدان ئەھلى تىمتاس سۈكۈت ئىچىدە قالدى. شۇ چاغدا خاننىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇرغان ئاق ئۈجمىدەك جۇلالاپ تۇرغان چىرايىدىن باشقا پۈتۈن بەدىنى قىپقىزىل شايى بىلەن ئورالغان پەرىزات كەبى شۇنداق ئۇز بىر قىز ئورنىدىن تۇرۇپ سۆز قىلدى، ئۇنىڭ چىرايىنىڭ ئۇزلىقىغا ئاۋازىنىڭ ئىنچىكە ھەم زىللىقى بەكمۇ ماسلاشقان بولۇپ بەئەينى تۇخۇمدىن يېڭى چىققان چۈجىنىڭ چۇكۇلدىغان ئاۋازىدەك بىرخىل يېقىملىق سەبىي ئاۋاز پۈتۈن مەيداندىكى كىشىنىڭ يۈرىگىنى ئېزەتتى:     - قېرىندىشىمنىڭ ئېيتقانلىرى بەرھەق، لېكىن قىزىتمىنىڭ يامان تەرەپلىرىمۇ بار ، بىمار قىزىغاندا ئۇنىڭ نېرۋا سېستىمىسىنىڭ غىدىقلىنىشى كۈچىيىدۇ بولۇپمۇ 40 گىرادۇستىن 41 گىرادۇسقا يەتكەندە جۆيلۈش، خىيالىي سېزىم بولۇش قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرىلىدۇ بالىلارنىڭ مەركىزى نېرۋا سىستېمىسى تولۇق پىشىپ يېتىلمىگەچكە ئاسانلا تارتىشىپ قالىدۇ، چوڭ ئادەملەرنىڭ قىزىتمىسى ئوتتۇرىچە ھىساپتا ھەر بىر گرادۇس يۇقىرىلىغاندا يۈرەك رېتىمى مىنۇتىغا 15 نى ئارتۇق سالىدۇ، بالىلارنىڭ يۈرەك قېتىم سانى بۇنىڭدىنمۇ كۆپ بولىدۇ، يۈرەك رېتىمىنىڭ ھەددىدىن ئارتۇق تىزلىشىپ كىتىشى يۈرەك كىسىلى ياكى قان ئازلىق بارلارنىڭ يۈرەككە كېلىدىغان بېسىمىنى كۈچەيتىۋېتىدۇ ھەتتا يۈرەك زەئىپلىشىشنىمۇ كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ....      قىزچاقنىڭ يىگىتنىڭ ئىككى خىل پىكىرىنى رەت قىلىش يولىدىكى يېقىملىق ئەمما كەسكىنلىك چىقىپ تۇرىدىغان بايانلىرى زال بوشلىقىدا توختىماي جاراڭلايتتى. ئاندىن يىگىتمۇ بوش كەلمەي ئۆزىنىڭ ئاساسلىرىنى تەمكىنلىك بىلەن ئەڭ ئۇقۇملۇق تىلدا بايان قىلاتتى. مۇنازىرە داۋاملىشىۋاتاتتى، ئىككى تەرەپ بىر-بىرىگە قايىل بولمىدى...    ئاخىرىدا يىراق ئەلدىن تەكلىپ قىلىنغان ياش ۋە ھۆرمەتتە ئەڭ چوڭ ئۇستاز سۆز قىلىپ ياش يىگىتنىڭ قىزىتما توغرىسىدىكى بايانلىرىنىڭ ناھايىتى توغرا ئىكەنلىكىنى، داۋالاشتىن ئىلگىرىكى پىسخىكا تۇراقلاشتۇرۇش گەرچە بەرھەق بولسىمۇ ئەمەلىي داۋالاش جەريانىدا قوللىنىشنىڭ بەكلا مۈشكۈللىكىنى ئەمىلى مىساللار بىلەن قايىل قىلارلىق سۆزلەپ پۈتۈن مەيدان ئەھلىنى قايىل قىلدى. مۇتالىئە ئاخىرلىشىپ ھەممەيلەن تارقاشتى، خاننىڭ يېنىدا ئولتۇرغان ھېلىقى قىز خانغا ئەركىلەپ  ئاغىزىنى پۈرۈشتۈرۈپ سورىدى:    - خان ئاتا ! مەن بىلەن جاڭجاللىشىشقا پېتىنغان بايامقى سەھرالىق كىم ئۇ؟      - ياۋۇزبەگ دېگەن شۇ قىزىم،– دېدى خان كۈلگىنىچە  مەلىكىنىڭ پىشانىسىگە سۆيۈپ. - چۆرە قىزلار تولا گېپىنى قىلىدىغان ياۋۇزبەگ شۇكەندە، ئەدەپسىز!-دېدى مەلىكە خان ئاتىسىغا ئەركىلەپ.   شۇ تاپنىڭ ئۆزىدىمۇ ياۋۇزبەگ يېنىدىكىلەردىن ئۇ قىزچاقنى سۈرۈشتە قىلىپ ئۈلگۈرگەن ئىدى:    - ئۇ قىز كىم ؟ گەپلىرى نىمانچە قاتتىق ئۇنىڭ؟    - كىم بۇلاتتى ، خاننىڭ ئەتىۋارلىق مەلىكىسى- كۈنچىچەكقۇ شۇ!    - مەلىكە بولسا نېمە بۇپتۇ؟ ئەپتىنىڭ يامانلىقىنى تېخى...- ياۋۇزبەگ ئاچچىقى بىلەن كەينىگە ئۆرۈلۈپ مەلىكىگە سۇغۇق قارىماقچى بولدى. مەلىكىمۇ دادىسىنىڭ مۆرىسىگە ئېسىلغاچ ئۆمرىدە ئۆزىگە تۇنجى بولۇپ گەپ ياندۇرغان يىگىتكە ھومىيىپ قارىماقچى بولدى...ئىككىيلەن تەڭلا قاراشتى . باشتا ئۇلارنىڭ كۆزلىرىدە ئىلىم ئەھلىلىرىدە بۇلىدىغان بىر خىل تۇغما قىزغىنىش ھەسەتخورلۇق ئىپادىلەندى، ئارقىدىن بىر-بىرىگە بولغان قايىللىق ۋە ھۆرمەت ئەكس ئەتتى. ئاخىرىدا بۇ بىر جۇپ ياشنىڭ كۆزىدە ئېغىزدا ئىپادىلەش قىيىن بولغان شۇنداق تاتلىق بىر سېزىم پەيدا بولدى. مەلىكە كۈزىنى دەرھال ئېلىپ قاچتى. يىگىتنىڭ كۆزىمۇ مەلىكىنىڭ ئوتقاشتەك چاقناپ تۇرىدىغان كۆزىدىن كۆيگەندەك بولدى...     شۇ كېچىسى ياۋۇزبەگ زادى ئۇخلىيالمىدى، ئۇنىڭ مەھەللىدە نۇرغۇن قىز-ئوغۇل دوستلىرى بار ئىدى. لېكىن ھېچقانداق قىز بالىنىڭ كۆزىدە مەلىكىنىڭ كۆزىدە كۆرگەن ئۇنداق شىرىن، تاتلىق نۇرنى كۆرۈپ باقمىغان ئىدى. ئۇنىڭ كاللىسى قالايمىقان خىياللارغا تولدى، ئۇيان ئۆرۈلدى، بۇيان ئۆرۈلدى.مانا ئۇ ئۆمرىدە تۇنجى قېتىم ئېيتقۇسىز بىرخىل قىيىن ئازابتا ياتتى.      پادىشاھنىڭ مەلىكە كۈنچىچەكتىن باشقا پەرزەنتى يوق ئىدى. خانلىقنىڭ ئەنئەنىۋى تۈزىمى بويىچە شاھنىڭ تەخت ۋارىسى بولغان مەلىكە جەزمەن خان جەمەتىدىن بولغان كىشىگە ياتلىق قىلىنىشى كېرەك ئىدى. مەلىكە بىلەن تەڭ دىمەتلىك بولغان باش سانغۇن پاششاخان بولسا دەل خان جەمەتىدىن بولۇپ بۇ خاندانلىقتىكى بىردىن بىر مۇۋاپىق نامزات ھېسابلىناتتى. ئەمەلىيەتتە ئەخلاق پەزىلەتتە بولمىسۇن ئەلەمدە ياكى قەلەمدە بولمىسۇن خاندانلىق تەۋەلىگىدە پاششاخاندەك يەنە بىر يىگىتمۇ تېپىلمايتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە شاھ ئۇنى كىچىگىدىن باشلاپ ئۆز ئوغلىدەك ئەتىۋارلايتتى، قەدىرلەيتتى. قىسقىسى ئۇنى ئۆزىگە بەكلا ئوغۇل قىلىۋېلىش ئارزۇسى بار ئىدى. مەلىكىمۇ باش سانغۇن پاششاخاننىڭ ھەر جەھەتتىن كېلىشكەن يىگىت ئىكەنلىكىگە قايىل ئىدى، ئۇنىڭ دۆلەت ئىشلىرىدا خان ئاتىسىغا ئاساسلىق ياردەمچى بولغانلىقىدىن بەكلا سۆيىنەتتى. ئۇنىڭغا چىن دىلىدىن ھۆرمەت قىلاتتى. لېكىن كۈتۈلمىگەن بۇ ئىش مەلىكىنى بىئارام قىلدى. خان ئاتسىنىڭ مۆرىسىگە ئېسىلىپ تۇرغاندا ياۋۇزبەگنىڭ كۆزىدىن ئاجايىپ بىر شىرىن سىزىمنى سەزدى، بۇ سېزىم شۇنداق ئوتلۇق، شۇنداق قىزىق ئىدى. كۈن چىچەكمۇ بۇ كېچىسى ياخشى ئۇخلىيالمىدى. ئۇ چەكسىز خىياللار دۇنياسىغا غەرىق بولدى ، تاتلىق بىر ئوت ئۇنىڭ يۈرىكىگە كىلىپ قادىلىۋالدى. ئۇ مەيلى خانلىق ئۇنىۋېرسىتىتتا بولسۇن مەيلى ياۋرۇپادا ئۇقۇۋاتقان ۋاقتىدا بولسۇن نۇرغۇن يىگىتلەر بىلەن يېقىن ئۆتكەن، لېكىن ھېچقانداق بىر يىگىتكە بۇنداق قىزىقمىغان، مەلىكە يالغۇز قالغاندا مەڭگۈلۈك غەمگۈزارى بولۇش ئالدىدىكى يىگىتى پاششاخاننى ئويلىغان ، ئۆزىچە خىيالىدا ئۇنىڭ بىلەن تاغ- دالىلاردا چېپىپ دەريا –كۆللەردە ئۈزگەن ، شىرىن خىياللاردىن مەسىت بولۇپ مۇھەببەتكە تەشنا قەلبىنى ئىللىتقان .لېكىن مۇشۇنداق چاغدىمۇ ئۇ بۇخىل ئوتلۇق سىزىمغا كىلەلمىگەن ئىدى.     مانا ئەمدىلىكتە ئۇنىڭ ئالدىدا تۇيۇقسىز بىر ياۋايى يىگىت پەيدا بولۇپ ئەركەكلەرچە قۇپاللىق بىلەن ئۇنىڭ كۆكسىنى مۇجۇپ يۈرىكىگە ئوتلۇق نەشتىرىنى سانچىپ تۇرىۋالدى. مەلىكە ئۇيان يېتىپ باقتى ، بۇيان يېتىپ باقتى، قىلدەك تولغاندى، ئۆزىگە زادى نېمە بولغىنىنى بىلەلمىدى. ئەمما يۈرىكىگە قادالغان ئوتلۇق نەشتەر پات سۇغۇرىلىدىغاندەك ئەمەس ئىدى. *             *            *            *             *       ياۋۇزبەگ شۇندىن باشلاپ جىمىغۇر بولۇپ قالدى، ئەتىدىن كەچكىچە بېشىنى كىتاپتىن كۆتۈرمەيدىغان ، باشقىلار گەپ سورىمىسا بىر ئېغىزمۇ ئارتۇق گەپ قىلمايدىغان بولۇپ قالدى. ياشانغان جالال شەيىخنىڭ كۆزى كۆرمەس بولۇپ قالغان بولسىمۇ ئارزۇلۇق ئوغلىنىڭ تىنىق تاۋۇشلىرى كۆڭۈل كۆزىدىن قېچىپ قۇتۇلالمىدى . بىر كۈنى جالال شەيخ ئوغلىنى چاقىرىپ بېشىنى سىلىدى :     - ئېغىر تىنىقىڭدىن تەسۋىيرىمنى سىيرىيالمىدىم، بالام. سەن مېنىڭ قۇچىقىمدا چوڭ بولغان ، يۈرۈكۈم چىدىمايدىكەن ! ياۋۇزۇم ،ساڭا زادى نېمە بولدى؟     - ئۆزلىرىگە ئېيتىشقا تىلىم كۈيىدۇ، نېمە بولغىنىمنى بىلەلمىدىم دادا...    جالال شەيىخنىڭ ئويلىغىنى توغرا چىقتى ، ئۇ ئوغلىنىڭ ئالقىنىنى ئالقىنىغا ئېلىپ يېنىدا ئولتۇرغۇزدى ئاندىن كۈلۈپ سورىدى: - بۇلبۇلنىڭ خۇشاللىقى گۈلزارلىقتا ئوغلۇم، تاڭ ساباسىدا سايرىمىغان بولسا ئۇ بۇلبۇل ئەمەس، ھېچ بىلەلمىدىم، بۇلبۇلۇڭنى خەندان ئۇرۇپ سايراتقۇزغان قايسى باغنىڭ گۈللىگىدۇ ئۇ ؟    - مۇڭ-زار ئانام بولسا ئاللاھنىڭ يېنىدا. ئەمدى سىلىگە بايان قىلماقتىن ئۆزگە چارەم يوق ئاتا، يېشىل دالىدىن سۈيۈنۈپ كۆك ئاسماندا پەرۋاز قىلىۋاتقان ئەركىن قۇش ئىدىم . بىر كۈنى زېمىندىكى ئەڭ ھەشەمەتلىك بىر باغقا قۇنۇپ قاپتىمەن ، باغنىڭ ئېرىقلىرىدىكى شىلدىرلاپ ئېقىۋاتقان سۇلار ،تۈرلۈك مىۋىلەر ،يېشىل چىمەنلەر، رەڭگارەڭ گۈللەر ئەقلىمنى لال قىلدى، بۇلارغا قاراپ ئاللاغا شۈكرى –ھەمدۇسانا ئېيتماي تۇرالمىدىم ، باغنىڭ گۈزەللىكىدىن ھوزۇرلىنىپ يۈرگەن كۈنلىرىمدە نازۇك چىمەنلەر ئارىسىدىن پورەكلەپ ئېچىلغان بىر گۈل كۈزۈمگە چېلىقىپ قالدى ، ئۇنىڭ خۇشبۇي ھىدى دىمىغىمغا توختىماي ئۇرۇلۇپ خۇش ئاۋازىمنى مەس قىلدى،سايراي دىسەممۇ ئۈنۈم يوق ، پەرۋاز قىلاي دىسەم قانىتىم بوغۇلغاندەك . ئېيتسىلا ئاتا،  ئەمدى مەن قانداق قىلاي؟!- پۇلاتتەك ياۋۇزبەگ ئېرىتىلگەن تۆمۈردەك ياۋىشىپ دادىسىنىڭ تىزىغا بېشىنى قويدى، ئۇنىڭ كۆزىدىن ئاققان ئىككى تامچە ياش كۈيۈپ ئاققان شامدەك دادىسىنىڭ يۈرىكىگە تامچىلىدى. ئاتا چىدىمىدى، ئۇ بەكمۇ ئېغىر تىنغاندىن كېيىن ياشاڭغىرىغان نۇرسىز كۈزىنى ئوغلىغا تىكتى:   - ئوغلۇم ئۇ باغ ئەسلىدە ھۆر-پەرىزاتلارنىڭ نەزىرى چۈشكەن ئۇلۇغ جاي ئىدى، ئۇنىڭ ئىشىگى بىزگە ئەمەس ئۇلۇغلارغا ئېچىلغان ئىدى، بىلمەي قۇنۇپسەن، گۈلنىڭ تەبىئىتىلا بۇلبۇلنى ئۆزىگە ئاشىق قىلىش.سەن يۇلۇقتۇرغان ئۇ گۈل بارچە گۈللەرنىڭ زىننىتى، ئۇنىڭ خۇش ھىدى يارىتىلىشىدىنلا ساماۋى بۇلبۇلغا تەۋە ئىدى. بولغۇلۇق بۇپتۇ، ئاللاھ ئىگەم ھەممىنى ئورۇنلاشتۇرغۇچى، بۇنى سەندىن كۆرگىلى بولماس، ئورنۇڭدىن تۇرغىن، خۇشپۇراقنى ساڭا بىلدۈرگەن ئىگەم گۈلنىمۇ سەندىن ئايىماس، بارغىن بالام ... ياۋۇزبەگنىڭ كۆڭلى ئاتىسىنىڭ سۆزىدىن بىر ئاز ئارام تاپقاندەك بولدى. ئۇ ئاتىسىنىڭ قۇلىنى چىڭ تۇتۇپ ئۈچ ياشلىق چېغىدىكى سەبىيلىكىگە قايتىپ دادىسىنىڭ قۇلىنى ئىنىكىگە ياقتى ، ئاتا بالىسىنىڭ بۇ خىل بالىلىقىدىن سۈيۈنۈپ كۆزىگە ئىسسىق ياش ئېلىپ خۇشاللىقىدىن ئاللاغا شۈكرى ھەمدۇسانا ئوقۇدى ئاندىن ئىسسىق نەپەسلىرى بىلەن ئاللاھتىن ئىلتىجا قىلدى.    شۇ چاغدا سىرىتتىن ئاتلارنىڭ دۈپۈرلەپ كىشنىگەن ئاۋازى ئاڭلىنىپ ھايال ئۆتمەي خىزمەتچى باش سانغۇننىڭ كەلگەنلىكىنى ئۇلارغا ئېيتتى. ياۋۇزبەگ باش سانغۇن پاششاخاننىڭ ئۆزىنى يوقلاپ كەلگەنلىكىنى بىلىپ كۆڭلى باشقىچە ئېچىلدى. ئۇ  ئورنىدىن دەرھال تۇرۇپ دوستىنىڭ ئالدىغا چىقىتى. ئىشىك تۈۋىدە يارىشىملىق ھەربىي فورمىسىنى كېيگەن پاششاخان جابدۇقلۇق ئارغىماققا مىنگىنىچە قۇياشتەك كۈلۈپ تۇراتتى. - ئەسسالام ياۋۇز بەگ، ماۋۇ ئاتنى ساڭا ئەكەلدىم، سىناپ باققىن! – دېدى پاششاخان يېنىدىكى يىگىتلىرى تۇتۇپ تۇرغان ھەشەمەتلىك ئىگەر جابدۇقلار بىلەن بىزەلگەن ئورنىدا تۇپ-تۇرالمىغان بىر شاش ئارغىماقنى كۆرسىتىپ.   - ۋاھ ، نىمانچە ھەيۋەت!، –ياۋۇزبەگ خۇشاللىقىدىن بېرىپ ئاتنىڭ چولۋىرىنى تۇتتى، –كۆڭلۈمنى سەنلا خوش قىلىسەن مېنىڭ،– ئۇ شۇنداق دېگىنىچە شاش ئاتقا ھەۋەس بىلەن قاراپ ئاتنىڭ يايلىسىنى سىلىدى.   - قېنى ، كونا ئورمانلىقتا كۆرۈشەيلى، مەنزىلگە كىم بۇرۇن يىتىپ بارسا شۇ ئۇتسۇن!، – پاششاخان شۇنداق دېگىنىچە ئېتىغا قامچا سالدى. بەش-ئالتە ئاتلىق يىگىتمۇ سانغۇنغا ئەگىشىپ ئاتلىرىنى قۇيۇندەك چاپتۇرۇپ ئورمانلىققا قاراپ چېپىشتى، ياۋۇزبەگ چاققانلىق بىلەن ئېتىغا مېنىپ ئۇلارنىڭ كەيندىن قوغلىدى. ياۋۇزبەگ ئورمانلىقنىڭ ئالدىغا كەلگەندە پاششاخان ئەمدىلا ئۈزەنگۈدىن پۇتىنى ئېلىپ قامچىسىنى يېنىدىكىلەرگە سۇنۇۋاتاتتى. ئۇ ئاتتىن چۈشىۋاتقان ياۋۇزبەگدىن كۈلۈپ سورىدى: - قانداق بولىدىغاندەكمۇ؟ - كاساپەت ئۇچىدىكەنغۇ! نەدىن ئالدىڭ؟ - قوشنا ئەلدىكىلەرنىڭ سوۋغىسى ئىكەن ، ساڭا گېلىم سىقىلدى. - ساڭا نېمە دەپ رەھمەت ئېيتسام بۇلا، ساڭا قەرزدارغۇ مەن . - قويغىن ئۇ گەپنى، شەيخ ئاتاڭنىڭ دۇئاسى ماڭا كۇپايە.    ئۇلار شۇ تەرەققىدە قىزغىن پاراڭلىشىپ ئورمانلىقنىڭ يېنىدىكى يېشىل چىملىققا كىلىپ توختىدى، پاششاخان كەمەر قاتارلىق لاققۇ-لۇقىلىرى بىلەن چاپىنىنى سېلىپ خىزمەتچىگە تۇتقۇزغاندىن كېيىن ئىككى قۇلىنى كۈتۈرۈپ ساپ ھاۋادىن چوڭقۇر نەپەس ئالدى ئاندىن قوغلىشىپ ئويناپ ھېرىپ كەتكەن بالىدەك چىملىققا ئۆزىنى ئوڭدىسىغا ئاتتى، ياۋۇزبەگمۇ پاششاخاننىڭ بىر دۆلەتنىڭ باش سانغۇنى ئەمەس تايتاڭلاپ يۈرگەن بالىغا ئوخشاپ قالغانلىقىنى كۆرۈپ كۈلۈپ كەتتى- دە كىلىپ پاششاخانغا ياندىشىپ ئوڭدىسىغا ياتتى، كۆك ئاسماندا ئاق بۇلۇتلار لەيلىشەتتى، كۆكتىكى بىر لاچىن بۇلۇتلار بىلەن بەسلىشىۋاتقاندەك ئۇيان-بۇيان ئۇچۇپ يۈرەتتى، ئۇلار خېلى ئۇزۇنغىچە لام-جىم دېيىشمىدى، پاششاخان ئارىدىكى جىمجىتلىقنى تۈگىتىپ سۆز ئاچتى: - ياۋۇزبەگ ، قارىغىنا ئاۋۇ لاچىنغا، قۇش بولۇشنىڭ ئۆزىمۇ نېمە دېگەن ياخشى ھە، بەزىدە ئويلاپ قالىمەن، ئەشۇ لاچىندەك ھەممىنى ئۇنتۇپ يىراق-يىراقلارغا ئۇچسام، تاغ-دەريالاردىن ئاشسام دەيمەن...لېكىن پاسىل ئادەملەرگە خاس ئىكەن...بەزى ئىشلاردىن قاچاي دىسەڭمۇ ئۇ خۇددى بەدىنىڭدىكى خالدەك ساڭا يېپىشىۋالىدىكەن،بەزى ئىشلارنى قوغلاشساڭ ئۇ خۇددى ئاسماندىكى قۇياشتەك سەندىن قاچىدىكەن، ئۇنى قوغلاپ يىتەلمەي ئەمدى ئۈمىدىڭنى ئۈزەي دىسەڭ ئەتىسى يەنە شەرىقتىن كۆتۈرۈلۈپ ساڭا يەنە كۈلۈپ قارايدىكەن....قارىغىنا كۆينەكچان ھالىتىمگە، دائىم مۇشۇنداق يىنىك يۈرسەم دەيمەن لېكىن بۇ مۇمكىنمۇ؟....        - شۇنداق دوستۇم، ئىشلار كۆپىنچە بىزگە باقمايدىكەن. ھەربىي فورماڭنىڭ قانچىلىك ئېغىرلىقىنى بىلىپ تۇرۇپتىمەن ،ئەمما فورماڭ قامىتىڭگە ياراشقان، مەيدەڭدىكى گىربە-مىداللىرىڭدىن قايتقان قۇياش نۇرى نامراتنىڭ غېرىبخانىسىنى ئىللىتتى. قومۇش كەپىسىدە ئوغلىنىڭ ئېتىزدىن كىلىشىنى كۈتۈپ ئۇخلاپ قالغان ئانىغا خاتىرجەملىك ئەكەلدى، ئېيتقىنا ئادەمگە بۇنىڭدىن ئارتۇق بەخت بۇلامدۇ!؟  ئىلگىرى ۋەتىنىمدىن، ئاتامدىن پەخىرلىنەتتىم ئەمدىلىكتە سەن قېتىلدىڭ ئەمەسمۇ...    - ئېيتقانلىرىڭ بەلكىم توغرىدۇ ، ئاياللار ۋە بالىلارنى ئۆز ۋەتىنىدە خاتىرجەم قىلىش ئەسلىدىلا ئەرلەرنىڭ مەجبۇرىيىتى ھەم خۇشاللىقى ئىدى. بۇلارنى ئويلىسام خېلىلا يىنىكلەپ قالىمەن ،بارلىق ھەمدۇسانا سېنى ماڭا مۇكاپات قىلىپ بەرگەن ئاللاھىمغا بولسۇن ...ياۋۇزبەگ قارىغىنا ئاسماننىڭ بۇنچە ئوچۇقلۇقىنى كۆرگەنمۇ سەن؟    - ياق ، دىققەت قىلماپتىمەن ...       - ساڭا دىسەم ياۋۇزبەگ، ھاۋانىڭ بۇنچە ئۇچۇق بولۇپ كىتىشى يامغۇرنىڭ يېغىشىدىن دېرەك بېرىشى مۇمكىن، تىنچ-خاتىرجەم كۈنلەر بەك ئۇزۇنغا سۇزۇلۇپ كەتتى، ئارتۇق ئۇخلاش تەنگە زىيانلىق ئىدى.ئاتلىقلار پىيادىلىكلەرگە قارىغاندا مەنزىلگە يېقىن، باشقىلار يىراقلارغا ئۈزۈپ كەتتى، بىز تېخىچە مەسچىتلەرگە ئۇلاغدىن كىچىپ پىيادە بېرىشنى تەكىتلەۋاتىمىز، كۆڭلۈم تازا خاتىرجەم ئەمەس...      - توغرا دېدىڭ، بىز  قۇرئاننى يادىلاشنى تەكىتلەپ، ئىلىم-پەنگە سەل قارىدۇق،.تالاق سۆزى ئەرلەرنىڭ ھۇقۇقى ۋە غۇرۇرىغا ئايلاندى. بىز بۇلار توغرىلىق گەپ قىلالمايمىز، سۆزلىسەك خەلق بۇلارنى قوبۇل قىلمايدۇ ھەم تىلىمىزنى كىسىدۇ. بىز ئەمەس دۇنيا مىقياسىدىكى بارلىق مۇسۇلمانلار مۇشۇ يولنى تاللاۋاتىدۇ. ئەتراپ تىنچ ئەمەس، ئاچ بۆرىلەر قوي پادىسىدىن كەچكىنى يوق، ئاتلار بەك ئۇرۇق پاششاخان!      - شۇنداق، غەزىنىمىز ئالتۇن-كۈمۈش بىلەن تولۇپتۇ. لېكىن باشقىلار ئايروپىلان، تانكا دىگەنلەرنى ئاتتەك چاپتۇرۇپ يۈرىۋاتىدۇ. خانلىق كېڭىشىدە بۇلارنى ئوتتۇرىغا قويدۇم ، ئۆزەمنىڭ ئاتىسى بولغان ئادەم مىنى چۈشەنمىگەن يەردە باشقا ۋەزىر-ۋۇزىرالار بۇنى چۈشىنەمتى؟ ئۇلار خاندانلىق تەۋەلىكىدىكى بارلىق مەسچىت-خانىقالارنىڭ تېمىنى مەر-مەر تاشتىن قىلىپ قايتىدىن قۇرۇپ چىقىشنى ئۆزىگە ۋەزىپە قىلىۋالدى، مەن ئۇلارنىڭ نەزىرىدە تېخى بالا ئىكەنمەن، ياۋۇزبەگ... - ئەي ئاللاھنىڭ ئەزىزى، بۇلارنى سەندىن كۆرگىلى بولماس. بار كۈچۈڭ بىلەن تىرىشتىڭ، ھەممە ئادەم ئۆز بېشىغا كەلگەندە بىلىدۇ. لېكىن بۇلارنى چۈشەنگەندە ئۆزلىرىنىڭ بەكلا كېچىككەنلىكىنى ھېس قىلىدۇ، سۇنىڭ قەدرىنى پىژغىرىم ئاپتاپتىكى چاڭقىغان يۈرەك ھېس قىلىدۇ. خەلق تېخى ئۇسسىمىدى...     - توغرا دېدىڭ ياۋۇزبەگ، سەن بىلەن پاراڭلاشسام باشقىچە يىنىكلەپ قالىمەن، سەن راستىنلا مىنىڭ خۇشاللىقىم ! –پاششاخان شۇنداق دىگىنىچە ئورنىدىن تۇردى،- ھە راست، مەلىكىنىڭ كېلىدىغان چېغى بۇلاي دېدى، يۈرگىن ئالدىغا بارايلى!    ياۋۇزبەگ «مەلىكە» دېگەن سۆزنى ئاڭلاپ ئەندىكىپ كەتتى. ئۇ دەرھال ئورنىدىن تۇرۇپ چاپىنىنى كىيىۋاتقان پاششاخاننىڭ يېنىغا بېرىپ سوئال نەزىرى بىلەن ئۇنىڭغا قارىدى، پاششاخان ياۋۇزبەگنىڭ بۇ ھالىتىنى كۆرۈپ كۈلۈپ ئېيتتى: - سىنىڭ بۇنداق سورۇنغا خۇشۇڭ يوقلىقىنى بىلىپ ساڭا دىمىگەن، بۈگۈن مەلىكىنى ئورمان سەيلىسىگە تەكلىپ قىلغان ئىدىم. ئۇ ھازىر ئوردا قىزلىرىنى باشلاپ كىلىۋاتىدۇ،بۇلە تىز كىيىمىڭنى ئالماشتۇر، ساڭا ئاتاپ بۇ كىيىمنى بۇيرۇتتۇم.    - سەن مەلىكە كۈنچېچەكنى دىمەكچىمۇ؟      ياۋۇز بەگنىڭ يۈرىگى قارتتىدە قىلدى.   - شۇنداق، ئۇنىڭ بىلەن كىچىگىمىزدىن بىللە ئويناپ چوڭ بولغان، توققۇز يېشىمىزدىلا بىزگە چاي ئىچۈرۈلدى. شۇندىن بىرى ئاكا-سىڭىللاردەك ئۆتىدىغان كۈنىمىز ئاخىرلىشىپ بىر-بىرىمىزنى كۆرسەك يەرگە قارىشىپ ماڭىدىغان بولدۇق. ئۇ ئەخلاق پەزىلەتتە بارچە قىزلارنىڭ ئۆلگىسى، ئېلىم-ئىرپاننىڭ ئاشىقى، ئۇنىڭدەك قىز پۈتۈن ئىقلىمدىن تېپىلماس، ئۇنىڭدىن قۇياش ھەم ئاي خىجىل... پاششاخان مەلىكە كۈنچېچەكنى نەقەدەر ياخشى كۆرىدىغانلىقىنى ئۆز بايانلىرىدىن ئاشكارىلىدى. ياۋۇزبەگنىڭ قۇلىقىغا ئاخىرقى گەپلەر كىرمىدى، ئۇنىڭ بېشى زىڭىلداپ نەپسى كەپلىشىپ قالغاندەك بولۇپ قالدى « جاھان نىمانچە تار، مىنىڭ كۆيگىنىم ، ئاللاھ يولىدىكى تۇتقان دوستۇمنىڭ مەشۇقى ئىكەنغۇ؟! ئاتامنىڭ ئېيتقانلىرى نېمە دېگەن بەرھەق... » ياۋۇزبەگ ئويلاپ مۇشۇ يەرگە كەلگەندە ئۇنىڭغا ئاسمان يىراق يەر قاتتىق بىلىندى. ئەمدى ئۇنىڭ مەلىكىنى كۆرگۈسى يوق ئىدى، ئۇ مەلىكىدىن نەپرەتلەنمەكچى بولدى، پاششاخاندىن نەپرەتلەنمەكچى بولدى. لېكىن ئۇ ئاخىرى ئۆزىنىڭ تەقدىرىدىن نەپرەتلەندى. بۇ خىل نەپرەتلىنىش ئەمەلىيەتتە توغرا بولمىسىمۇ ئىنساننىڭ ئاجىزلىقى بۇنى توغرا دەپ كۆرسىتەتتى، شۇ تاپتا پاششاخاننىڭ پەتنۇستىكى كىيىمنى ئۇنىڭغا ئۆز قۇلى بىلەن سۇنىشى ئۇنىڭ ئادىمىلىكىنى ئويغاتتى :    - ياۋۇزبەگ، قارىغىنا ئەپتىڭگە، قىزلارنىڭ كىلىدىغانلىقىنى ئاڭلاپ بىر قىسمىلا بولۇپ قالدىڭغۇ، بولە كىيىمىڭنى ئالماشتۇر!- دېدى پاششاخان پەتنۇسنى ئۇنىڭ قۇلىغا تۇتقۇزۇپ.    خىزمەتچى ياۋۇزبەگنىڭ يېڭىدىن تارتىپ چېدىرغا ئېلىپ كىرىپ كەتتى. بىردەمدىن كېيىن ياۋۇزبەگ يېڭى كىيىمىنى كىيىپ چېدىردىن چىقتى، ئەتراپتا تۇرغان يىگىتلەر ئۇنى كۆرۈپ ھاڭ-تاڭ قالدى. چۈنكى ئۇنىڭ كېيگەن كېيىمى باش سانغۇن پاششاخاننىڭ ھەربىي كېيىمى بىلەن ئوخشاش بولۇپ ئۇلارنىڭ بىرىنىڭ باش سانغۇن بىرىنىڭ ياۋۇزبەگلىگىنى پەقەت پاگۇن بىلەن ئالتۇن دەستىلىك ناگانغا قاراپ ئايرىمىسا بىلگىلى بولمايدىغان دەرىجىدە ئوخشىشىپ قالغان ئىدى ، پاششاخان ياۋۇزبەگنىڭ بۇنچە قاملاشقان يىگىتلىكىنى كۆرۈپ ئۆزىنىڭ كۆزىگە ئىشىنەلمەي قالدى. «ئاللاھنىڭ قۇدرىتى نېمە دېگەن چەكسىز، ئۇغۇ يۈسۈپنىڭ ئەۋلادىدىن بولمىغىيدى؟! ئاللاغا مىڭ شۈكرى...» پاششاخان دەقىقە ئىچىدە شۇك بولۇپ قېلىپ يەنە دەقىقە ئىچىدە خۇشال ھالىتىگە قايتتى.     - ۋاھ...ۋاھ قارىغىنا ئۆزۈڭگە،ئادەم بالىسى بولسا سەنچىلىك بۇلار، لاچىنىمغۇ سەن! – دېدى چىن كۆڭلىدىن سۈيۈنگەن پاششاخان ياۋۇزبەگنىڭ دولىسىغا مۇشتلاپ.   ياۋۇزبەگ ئۇچىسىدىكى كىيىمىنى سېلىۋېتىپ يېڭى كىيىمنى قانداق كىيگەنلىگىنىمۇ بىلەلمىدى، ئۇنىڭ كاللىسىنى تۈگىمەس، گىدىرماچ خىياللار قاپلىۋالغان ئىدى. شۇ تاپتا ئۇنىڭ كۆڭلى ئادەم خالىمايتتى.بولسا ئۇنىڭ بۇ سورۇندىن ئايرىلىپ ناھايىتىمۇ پىنھان جايدا بىردەم يالغۇز تۇرغۇسى بار ئىدى. پەستىكى چوڭ يولدا 1935-يىلى ئامېرىكىدا ئىشلەنگەن «مېركۇرى» ماركىلىق ئۈستى ئۇچۇق ماشىنىسىدىن ئىككىسى ناھايىتى ئاستا سۈرئەتتە قاتار تىزىلىپ كىلىۋاتاتتى. ماشىنىلار ئورمانلىققا يېقىنلاشقاندا يول ئەپسىز بولغانلىق سەۋەبلىك ئاستا توختىدى، ئاندىن بىر توپ قىزلار كۈلكە-چاقچاق قىلىشقىنىچە ماشىنىلاردىن چۈشۈشتى. پاششاخان قاتارلىق يىگىتلەر ئۇلارنى قارشى ئالغىلى پەسكە چۈشۈپ مەلىكە كۈنچېچەككە چوڭقۇر ھۆرمەت سالىمى قىلدى. مەلىكە باشلىق قىزلارمۇ كۆلكە-چاقچاقلىرىنى توختىتىشىپ باش سانغۇنغا بولغان ھۆرمىتىنى بىلدۈرۈشتى. مەلىكە يۈزى تۆۋەنلىك بىلەن پاششاخان قاتارلىق يىگىتلەرگە سالام قايتۇردى، ئاندىن پاششاخانغا يېنىك بىر قاراپ قۇيۇپ يېنىدىكى يىگىتلەرگە سەپ سېلىشتىن ئۇيالدى ھەم ياۋۇزبەگنىڭ بۇ يەردە بارلىقىغا دىققەت قىلمىدى. ياۋۇزبەگمۇ شۇ تاپتا مەلىكىگە قاراشقا جۈرئەت قىلالماي چەكسىز خىجىلچىلىق ئىچىدە يىگىتلەرنىڭ كەينىگە ئۆتۈۋالغان ئىدى. ئارىدىن گۈزەللىك ھەم لاتاپەتتە كۈن چېچەكتىن قېلىشمايدىغان پاششاخاننىڭ كۈلگۈنچەك نەۋرە سىڭلىسى ئايچېچەك شوخلۇقىنى چىقىرىپ سۆز قىلدى:   - ئاكىجانىم، قارىغىنا،ھۆر-پەرىلەرنىڭ نەزىرى بۈگۈن سىلەرگە چۈشۈپتۇ، ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى باشلاپ كەلدىم. ئۇلارنى قاچۇرۇپ قويماڭلار يەنە؟   - قارىغىنا قولى گۈل يىگىتلىرىمگە، پەرىزاتلىرىڭ ئەمدى ئۆز گۈلزارلىقنى تاشلاپ بۇ ئورمانلىقنى ماكان تۇتمىسا مەيلى ئىدىغۇ؟!-دېدى پاششاخانمۇ بوش كەلمەي.    -ھەممىڭلار قوينۇڭلارغا بىردىن قايچا تىقىۋېلىپ قانىتمىزنى قىرقىۋالمايدىغانسىلەر؟    - ياق بوينۇڭلارنى قىلدا باغلايمىزغۇ بۈگۈن !   سورۇن ئەھلى بۇ چاقچاقتىن كۈلۈشۈپ كىتىشتى. بۈگۈنكى بۇ يىغىلىشقا داخىل بولغان قىز-يىگىتلەرنىڭ ئالدى ۋەزىر –ۋۇزرالارنىڭ ئەتىۋارلىق كۆز قارىچۇقلىرى بولسا كەينى يۇرتتىكى كاتتا بەگ-ئەمەلدارلارنىڭ يۈرەك پارىلىرى ئىدى. گەرچە ياۋۇزبەگنىڭ كىلىپ چىقىشى ئاددى بولسىمۇ پاششاخان ئۇنى بارچە يىگىتلەردىن ئۈستۈن كۆرەتتى. ئۇنىڭ بۈگۈنكى سورۇندا نەسەب سەۋەبلىك قىسىلىپ قېلىشىنى قەتئىي خالىمايتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ ياۋۇزبەگنى ئۆزى بىلەن ئوخشاش كىيىندۈرۈپ ئۇنىڭ خاندانلىق ئىچىدە قانچىلىك مۇھىم ،قانچىلىك يۈزى بار ئادەملىكىنى باشقىلارغا بىلدۈرۈپ قويماقچى بولغان ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇ نەۋرە سىڭلىسى ئاي چېچەكنى مۇشۇنداق بىر يىگىتكە تالالىق قىلىشنى چىن كۆڭلىدىن ئارزۇ قىلاتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن پاششاخان مۇشۇ پۇرسەتتە ياۋۇزبەگنى ئۇلارغا تونۇشتۇرماقچى بولدى: - ھەممىڭلار ئۆز-ئارا تونۇشسىلەر شۇنداقتىمۇ سىلەرگە بىر ئەزىز مېھماننى تۇنۇشتۇرۇپ ئۆتەي، ئۇ بولسىمۇ خاندانلىقىمىزنىڭ پەخرى ،ئاللاھ يولىدىكى جان-جىگەر قېرىندىشىم ياۋۇزبەگ!- دېدى پاششاخان قىزلارغا ياۋۇزبەگنى كۆرسىتىپ. يىگىتلەر دەرھال كەينىگە ئۆتۈپ قالغان ياۋۇزبەگكە يول بىرىپ ئارىلىقنى ئاچتى، ئوچۇقچىلىقتا قالغان ياۋۇزبەگ نېمە قىلىشىنى بىلەلمەي يۈزلىرى قىزارغىنىچە يەرگە كىرىپ كەتكۈدەك بولۇپ مەلىكە قاتارلىق قىزلارغا سالام قىلدى. مەلىكە كۈن چېچەك ياۋۇزبەگنىڭ ئىسمىنى ئاڭلاپ شۇئان بېشىنى كۈتۈرۈپ ئۇنىڭغا لاپپىدە قارىدى. ياۋۇزبەگمۇ ئۇدۇللا كۈن چېچەككە قاراپ سالدى. بۇ قېتىمقى دەقىقە ئىچىدىكى كۆزلەرنىڭ ئۇچرىشىشى ئۆتكەن قېتىمقىدىنمۇ بەك ئوتلۇق بولۇپ بۇ قېتىمقى قارىشىشتا ئىككەيلەننىڭ كۆزىدىن بىر-بىرىگە بولغان غايىبانە ئاشىقلىق ۋە ئېيتقۇسىز تەڭلىك ئازابى مانا  مەن دەپ چىقىپ تۇراتتى.   قىزلار ياۋۇزبەگنىڭ بۇنچە پوزۇر، شۇنچە قاملاشقان يىگىتلىكىگە قاراپ ئۇنى باشقا تۈركى ئەللەرنىڭ شاھزادىسىمىكىن دەپ ھەيران قېلىشتى. گەپنىڭ قىسقىسى ،مۇشۇ تاپنىڭ ئۆزىدە ئۇلارنىڭمۇ قۇلىغا «پىياز بىلەن پىچاق تۇتقۇزۇلغان بولسا ئۇلارمۇ پىيازنى ئەمەس قۇلىنى توغرىغان بۇلاتتى».   سورۇن ئورمانلىقىنىڭ ئىچكىرىسىدىكى سۇلىرى شاقىراپ ئېقىپ تۇرىدىغان بىر ئېقىننىڭ يېنىغا ئورۇنلاشتۇرۇلدى، داستىخانلار تارتىلىپ پۈتۈن ئىقلىمنىڭ تۈرلۈك نازۇ-نېمەتلىرى تىزىلدى، ئوردا سازەندىلىرى كۈيلىرىنى ياڭراتتى، قىزىقچىلار پات-پات ھەييارلىق قىلىپ سورۇن ئەھلىنى ئۈچىيى ئۈزۈلگۈدەك كۈلدۈرەتتى، يىگىتلەرنىڭ كۈزى قىزلارنى ئىزدەيتتى، قىزلارنىڭ كۈزى ئاستىرتىن يىگىتلەرنى مارىلايتتى. مەلىكە كۈن چېچەك قاتتىق ئەركە قىز بولسىمۇ ئۆزىنىڭ ئىسلامى ئەخلاقى ۋە نوپۇزى ئۇنى بەزمىدە يۈزى تۆۋەنلىك بىلەن ئولتۇرۇشقا دەۋەت قىلاتتى. پاششاخاننىڭ نەۋرە سىڭلىسى ئاي چېچەك بولسا ھەر قېتىم ناز خۇلقى بىلەن كۈلگەندە ياۋۇزبەگكە قاراپ قۇياتتى. لېكىن ياۋۇزبەگ ئۆزىنى شۇنچە ئەتىۋارلاپ ئېزىزلىغان دوستى پاششاخانغا يۈز كېلەلمىگەندەك ھىس قىلىپ قىزلار تەرەپكە زادى قارىيالمايتتى. ئۇ گەرچە سورۇندا ئولتۇرۇشتىن بىئارام بولغان بولسىمۇ پاششاخاننىڭ كۆڭلىنى دەپ بۇ يەردىن كېتەلمەيتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ پاششاخاننىڭ قۇلىقىغا ئۆزىنى تەڭشەپ كىرىدىغانلىقىنى ئېيتىپ كۆڭۈل ئېچىش سورۇنىدىن ئاستا سۇغۇرلۇپ قويۇق ئورمانزارلىقنىڭ تېخىمۇ ئىچكىرىسىدىكى ئېقىننىڭ بېشىغا قاراپ ماڭدى. ئۇ شۇ ماڭغىنىچە بەزمىدىكى چالغۇ ئاۋازى قۇلاققا ئاڭلانمىغۇدەك يەرگە بېرىپ توختىغاندىن كېيىن ھەربىيچە چاپىنىنى سېلىپ چوڭ بىر قارىغاينىڭ يان شېخىغا ئىلدى ئاندىن ھەربىي ئۆتۈكىنى سېلىۋېتىپ شىلدىرلاپ ئېقىۋاتقان ئېقىن بۇيىدىكى سۇ يۈزىگە چىقىپ قالغان چوڭ بىر قۇرام تاشقا چىقىپ پۇتىنى سۇغا ساڭگىلىتىپ ئولتۇردى. پىژغىرىم ئىسسىقتىكى مۇزدەك ئېقىن سۇ ياۋۇزبەگنىڭ پۇت بارماقلىرى ئارقىلىق ئوتتەك قىززىپ كەتكەن يۈرىكىگە بىر ئاز ئارام ئەكەلدى، ئۇ ھازىر ھېچنىمىنى ئويلىماستىن كۈزىنى يۇمغىنىچە ئاسماندىكى پارلاۋاتقان قۇياشقا يۈزىنى قىلدى. ئۇنىڭ كۆز ئالدى قىپقىزىل دۇنياغا ئايلاندى. ھەرخىل شەكىلدىكى رەڭگارەڭ نۇر دەستىلىرى كۆز ئالدىدا ئۇيان-بۇيان ئۇچۇشۇپ يۈرەتتى... ھېچنىمىدىن غەمسىز شوخ يۈرۈيدىغان مەلىكە ھازىرغا كەلگەندە ئېغىر بېسىق تېخىمۇ خىجىلچان بولۇپ قالغان ئىدى. پاششاخان مەلىكىدىكى بۇ ئۆزگۈرۈشنى ئۆزلىرىگە يېقىنلاپ قالغان توي ئىشلىرىدىن بولغان قورۇنۇش دەپ قارايتتى. شۇڭا پاششاخان مەلىكىنىڭ كۆزىگە بۇرۇنقىدەك ئۇنداق كىرىشىۋالمىدى، مەلىكە يىگىتلەر ئولتۇرغان تەرەپكە ئانچە قارىيالمىغاچقا ياۋۇزبەگنىڭ سورۇندىن چىقىپ كەتكەنلىكىنى كۆرمىگەن ئىدى. ئۇ چېلىنىۋاتقان كۈي ئاخىرلاشقاندا يېنىدىكى ئاي چېچەك قاتارلىق بىر قانچە قىزنى ئېلىپ سىرىتقا ماڭدى . پىشىن ۋاقتى بولۇپ قالغاچقا پاششاخان ئۇلارنى ناماز تەييارلىقىغا ماڭغان بولسا كېرەك دەپ ئويلاپ قالدى.    مەلىكىمۇ قىزلارنى باشلاپ ئېقىننىڭ يۇقىرىسىغا ماڭدى، ئۇلار پاراڭلاشقاچ مېڭىۋاتقاندا مەلىكىنىڭ كۈزى يىراق جايدىكى قارىغاي شېخىدا ئېسىغلىق تۇرغان ھەربىي چاپانغا چۈشتى ھەم قاراپلا ئۇنىڭ ياۋۇزبەگنىڭ چاپىنى ئىكەنلىكىگە كۆڭلى تۇيدى. مەلىكە يا ئالدىغا يا كەينىگە يېنىشىنى بىلەلمەي تىڭىرقاپ تۇرغاندا ياۋۇزبەگنىڭ چىرايلىق سىماسى ئۇنىڭ كۆز ئالدىدا تۇرىۋېلىپ ئۇنى دەرەخ تۈۋىگە بېرىشقا مەجبۇرلىدى. مەلىكە يېنىدىكى قىزلارغا مۇشۇ يەردە ئۆزىنى كۈتۈپ تۇرىشىنى جېكىلەپ ئىتتىك قەدەم بىلەن چاپان ئېسىلغان دەرەخ تۈۋىگە كەتتى. ياۋۇزبەگ قۇرام تاش ئۈستىدە ئولتۇرۇپ نۇرغۇن خىياللارغا پاتتى. ئۇ كونىلارنىڭ شېئىرىدىكى «بىر كۆرۈپ ئاشىق بىقارار بولدۇم» دېگەن مىسراسىغا ئانچە ئىشەنمەيتتى لېكىن بۇ قېتىم ئىش ئۇنىڭ ئويلىغىنىدەك بولمىدى،ئەكسىچە ئۇ مەلىكىنى بىر كۆرۈپلا ئۇنىڭغا ھەقىقەتەن ئاشىق بولۇپ قالغان ئىدى. ئۇ ھەر قېتىم مەلىكە كۈنچېچەكنى ئويلىغاندا چەكسىز شىرىن خىياللارغا پاتاتتى. ئارقىسىدىن دوستى پاششاخاننى ئويلىسا ئازاپتىن يۈرىكى يۇم-يۇم  يىغلايتتى. ياۋۇزبەگنىڭ پۇتى چىلانغان مۇزدەك ئېقىن سۇ ئۇنىڭ يۈرىگىنى سۇۋۇتالمىدى. ئۇ ئەتراپقا بىر قارىۋەتكەندىن كېيىن يېقىن ئەتراپتا ھېچبىر ئادەم يوقلىقىنى بىلىپ ئاق كۆينىگى بىلەن ھەربىيچە تامبالنى سالدى –دە ئۇلارنى قۇرام تاشنىڭ ئۈستىدە قاپ قۇيۇپ ئۆزىنى ئېقىۋاتقان سۈپسۈزۈك سۇغا ئاتتى، مۇزدەك راھەت سۇ ياۋۇزبەگنىڭ قۇلىقىدىن كىرىپ تومۇر-تومۇرلىرىغا تارىدى ئاندىن ئاشىقلىقتىن كاۋاپ بولغان يۈرىكىگە ئاقتى. ئۇ سۇغا ئۇزۇن-ئۇزۇن شۇڭغىدى، يۈرىگىدىكى قىزىقلىق پەسەيگەندەك بولۇپ يىغا تۇتۇۋالغان كۆڭلى بىر ئاز ئارامىغا چۈشتى...    ئۇ ئېقىن سۇدىن چىقماي تۇرۇپ غۇسلى تاھارەت ئالدى. ئاندىن ئېقىن بۇيىدىكى چاتقاللىقنىڭ ئىچىگە كىرىپ تۇرۇپ كالتە ئىشتىنىنى سېلىپ ئۇنى سىقىپ  سۇيىنى چىقىرىۋەتكەندىن كېيىن ناھايىتى تىزلا كىيىۋالدى، ئاندىن ھەربىيچە تامبىلىنى كىيمەكچى بولۇپ قۇرام تاشنىڭ ئۈستىگە سەكرەپ چىقتى. كالتە ئىشتان تېخى نەم ھالىتىدە بولغاچقا ياۋۇزبەگ ئۇنى بىر ئاز شامالدىتىپ كىيمەكچى بولدى، ئاق كالتە ئىشتان ھۆل ۋاقتىدا ئادەم بەدىنىگە چىڭ چاپلىشىپ تۇرىدىغانلىقتىن يىراقتىن قارىغان ئادەمنى بەئەينى يالىڭاچتەك كۆرسىتەتتى.    مەلىكە كۈن چېچەك دەل مۇشۇ ۋاقىتتا چوڭ قارىغاينىڭ تۈۋىگە كىلىپ قالدى.  ئۇنىڭ كۈزى توختىماي ياۋۇزبەگنى ئىزدەيتتى،  چۈنكى مەلىكىنىڭ يۈرىگىدىكى ئوت ياۋۇزبەگنىڭكىدىن كەم ئەمەس ئىدى.  ئۇ قارا دىگەندەك بولۇپ قۇرام تاشتىكى ئادەمگە قارىۋىدى، بەدىنى بولجۇڭ گۆش بىلەن تولغان مۈرىسى كەڭ بېلى ئىنچىكە كۈچ-قۇۋۋىتى ئۇرغۇپ تۇرغان بىر ئەركەك يېرىم يالىڭاچ ھالدا ئۇنىڭغا كەينىنى قىلىپ تۇراتتى. ئۇ ئۆمرىدە تۇنجى قېتىم ئەر زاتىنىڭ يالىڭاچ ھالىتىنى كۈرىشى ئىدى. مەلىكىنىڭ يۈرىكى دۈپۈلدەپ كۆزىنى چىڭ يۇمۇۋالدى. ئۇ ياۋروپادىكى داڭلىق ئۇنىۋېرسىتېتلاردا ئۇقۇۋاتقان چېغىدىمۇ داڭلىق رەسسام-ھەيكەلتاراشلارنىڭ يالىڭاچلىق تەسۋىرلەنگەن ھەرقانداق ئەسىرىگە قاراشنى خالىمايتتى. كۈچلۈك دىنىي ئېتىقادى سەۋەبلىك ئۆزىنى قاتتىق چەكلەيتتى.  ئۇ خىجىل بولغىنىدىن يىغلاپ سالاي دەپ قالدى، لېكىن ئۇ ياۋۇزبەگنىڭ پۈتۈنلەي يالىڭاچ ئەمەسلىكىنى ھېس قىلدى. راستىنى ئېيتقاندا مەلىكىنىڭ ئۇنىڭ يېرىم يالىڭاچ بەدىنىنى يەنە كۆرگۈسى بار ئىدى.  ئۇ كۈزىنى يېرىم ئېچىپ ياۋۇزبەگكە يۇشۇرۇنچە قارىۋالدى، ئۇنىڭ يۈرىگى تېخىمۇ دۈپۈلدەپ سوقۇپ كېتىپ ئاغىزىدا نەم دىدارى قالمىدى ، بەدىنى ئوت ئېلىپ كەتكەندەك بولۇپ باشقىچە بىرخىل ھىسىياتقا كىلىپ قالدى. ياۋۇزبەگ تامبىلىنى كىيىۋاتاتتى. مەلىكە بۇ ئىشلاردىن كۈلۈپ كەتتى. ئۇ ئاۋازىنىڭ چىقىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئاغىزىنى ئىككى قولى بىلەن تۇتۇۋېلىپ دەرەخ تۈۋىدە ئۈن چىقارماي ئۇنىڭ كىلىشىنى كۈتۈپ تۇردى. ياۋۇزبەگ كىيىملىرىنى كىيىپ بولۇپ چاپىنىنىڭ يېنىغا كەلمەي يەنە قانداقتۇ بىر خىل خىيال بىلەن قۇرام تاش ئۈستىدە تۇرىۋەردى.    مەلىكە ئۇنىڭ كىيىنىپ بولسىمۇ بۇ تەرەپكە كەلمىگەنلىكىنى كۆرۈپ يالغاندىن يۆتەلدى. ياۋۇزبەگ ئايال كىشىنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلاپ دەرھال ئىسىنى يىغدى-دە تاقلاپ سەكرىگىنىچە چاپىنى ئېسىلغان قارىغاينىڭ تۈۋىگە كەلدى. ئۇ مەلىكە كۈن چېچەكنىڭ يەرگە قاراپ تۇرغىنىنى كۆرۈپ ئۆزىنىڭ باياتتىن بىرى قىلغان ئەدەپسىزلىگىدىن يەرگە كىرىپ كەتكۈدەك بولدى. بۇنى سەزگەن مەلىكە ئۇنى تەڭقىسچىلىقتا قالدۇرماسلىق ئۈچۈن ئېغىز ئاچتى:    - ياۋۇزبەگ، مېنى كەچۈرۈڭ ، مەن ھازىرلا كەلگەن .سىزنىڭ بۇ يەردە ئىكەنلىكىڭىزنى بىلمەپتىمەن؟    - ياق مەلىكەم،مەن...      ياۋۇزبەگ ئۇزۇندىن بىرى كۆرۈشۈشكە تەشنا بولغان كۆڭلىدىكى مەشۇقىنىڭ ئۆزىدىن بىر قانچە قەدەم نېرىسىدا تۇرغانلىقىنى كۆرۈپ نەپسى يۈرىكىگە تىقىلدى. ئىككىيلەن تۇنجى قېتىم بىر- بىرسىگە قانغۇدەك تىكىلىپ قاراشتى. ئاشىق كۆزلەر ئۆمرىدە تۇنجى قېتىم خۇمارلىشىپ ھۇشسىز ھالەتكە ئۈتۈشكە باشلىدى. ئۇلار ئەمدىلىكتە كۆزلىرىنىڭ بىرسى-بىرسىگە قۇيۇپ قويغاندەك ئوخشايدىغانلىقىنى ھېس قىلىشتى. ئۇلارنىڭ ئېغىزىدا ئېيتىشقا پېتىنالمىغان كۆڭلىنىڭ چوڭقۇر قېتىدىكى دەرد-ئەلەملىك مۇھەببەت بايانلىرىنى كۆزلىرى ئاللاقاچان ئاشكارىلاشقا باشلىدى... مەلىكىدىن كىلىۋاتقان شۇنداق تاتلىق بىرخىل خۇشپۇراق ياۋۇزبەگنى مەسىت قىلىپ ئۇنى ئۆزىگە تارتىۋاتاتتى. ئۇنىڭ چاپان كۆتۈرىۋالغان قۇلى بىلىنەر-بىلىنمەس تىتىرىدى. ياۋۇزبەگ بۇلالماي دەرەخكە يۆلىنىۋالدى، ئۇ يىغلاپ سالىدىغاندەك ئىدى. ساتارنىڭ باش تارىسىنى چەككەندە چىققان مۇڭ ئاۋاز ئۆزىنىڭ كۆرۈنمەس ئاۋاز دولقۇنى- يېنىدىكى يانداشما تارىنىڭ ئىچىدىكى پەقەت ئۆزىنىڭ ئاۋازىغا مۇناسىپ كېلىدىغان شۇ تارىنىلا ئۆزلىگىدىن تىتىرتىدۇ ھەم ئۇنىڭدىن مۇناسىپ ئاۋاز چىقىرىدۇ، باشقا يانداشما تارىلار بولسا قەتئىي تىتىرمەيدۇ ھەم ئاۋاز چىقارمايدۇ ئەمما بۇ تارىلارمۇ ئۆزىگە ماس ئاۋاز دولقۇنىغا ئۇچرىغاندا ئاندىن ئۆزلىگىدىن تىتىرەپ ئاۋاز چىقىرىدۇ ، مانا بۇ تارىلىق چالغۇلارنىڭ ئورتاق خۇسۇسىيىتى. ئىنساندىكى سىرلىق نەرسىلەرنىڭ بىرى بولغان كۆزمۇ بۇنىڭدىن مۇستەسنا ئەمەس ئىدى ، ئادەم مۇھەببەتلىشىش جەريانىدا بەزىدە شۇنداق بىر كۆزلەرگە ئۇچرايدۇ، مەيلى ئۇ قانچىلىك كېلىشكەن، قانچىلىك جەزبىدار بولسۇن كىشىدە چوڭقۇر تەسىر قالدۇرالمايدۇ، كىشىنى ئانچە ئويلاندۇرمايدۇ، ئادەم بەزىدە يەنە شۇنداق بىر كۆزلەرگە ئۇچرايدىكى ئۇ مەيلى قارا كۆز بولمىسۇن ياكى خۇما كۆز بولمىسۇن كىشىنى ئۆزىگە ئاجايىپ جەلپ قىلىدۇ،ئادەمنى چەكسىز خىياللارغا باشلايدۇ ھەتتا ۋاقتى كەلگەندە كىشىنى يىغلىتىپ پەرۋانىدەك ئوتقا ئاتقۇزىدۇ.      مەلىكىمۇ مۇشۇ تاپتا كېچە-كىچىلەپ كۆرۈشۈشنى ئارزۇ قىلغان، قايناق ھىسىياتقا تولغان يۈرىگىنى مۇجۇپ ئارام بەرمىگەن كۆڭلىدىكى ئاشىقىنىڭ ئۆزىگە شۇنچە يېقىن يەردە تۇرغانلىقىنى كۆرۈپ ھۇشىدىن كەتكىلى ئاز قېلىۋاتاتتى، ئۇمۇ بۇ قارىغايغا ئاران يۆلىنىۋالدى، ئۇ ئۆزىنىڭ يۆلىنىپ تۇرغان قارىغاي دەرىخىنىڭ دەرەخ ئەمەس ياۋۇزبەگ بولۇشىنى، ھازىرنىڭ ئۆزىدە ياۋۇزبەگنىڭ ئۆزىنىڭ كەيندىن كىلىپ ناھايىتىمۇ چىڭ قۇچاقلاپ تۇرىشىنى بەكمۇ بەكمۇ ئارزۇ قىلاتتى ئەمما ئۇنىڭ بۇ ئارزۇسى پەقەت ئۆزىگە مەڭگۈلۈك سىر ئىدى...      بۇ بىر جۈپ ئاشىق-مەشۇق ھېلىھەم قۇچاققا پاتمايدىغان قارىغاي دەرىخىگە يۆلىنىپ ئاسمانغا قاراشقىنىچە ھەسرەتلىك تىنىقلىرى بىلەن ئۈنسىز پاراڭلىشىۋاتاتتى، شۇ چاغدا مەلىكە كۈن چېچەكنىڭ خاندانلىقنىڭ مەلىكىسى بولۇش سالاھىيىتى ئۈستۈن كەلدى ئۇ قەتئىي نىيەتكە كىلىپ ياۋۇزبەگكە سوئال نەزىرى بىلەن ئۆرۈلۈپ قارىدى، ياۋۇزبەگ مەلىكىنىڭ كۆزىدىن بىرخىل ھەقىقىي ئاشىقلىقىنى كۆردى ئاندىن مەلىكىگە خاس ھېچنىمىدىن قورقمايدىغان قاراملىقنى ئارقىدىن بىرخىل ھۆكۈم –خۇلاسىنى كۆردى. ئۇ مەلىكىنىڭ كۆزىدىن ھەممىنى چۈشۈنۈپ يەتتى، ئۇنىڭ ئەمدى مەلىكىگە بولغان ئاشىقلىقى تېخىمۇ كۈچەيدى...    لېكىن ئۇنىڭ ئەركەكلىكى يەنىلا ھەممىدىن ئۈستۈن كىلىپ كۆزلىرىدە ياش لىغىرلىدى ئۇ ناھايىتى پەس ئاۋازدا مەلىكىگە ئېيتتى:   -قۇرئان تۇتۇشقان دوستۇمدىن كەچكىنىم ئاللاھتىن تانغىنىم...ئاللاھسىز تىرىگلىكىمدىن تۇرغۇن تاش بولغىنىم مىڭ ئەۋزەل، قىزىق چوغنى يۇتىۋېلىپ گۈلخان دەسسەپ يۈرگەن بىچارە ھالىمنى ئاتام كۆرمىسۇن، ئەلۋىدا مەلىكەم، بۇ زىمىندا ياشاش ئەمدى ماڭا ھارام بولدى، سىز ئۈچۈن، دوستۇم ئۈچۈن ، ئاللاھىم ئۈچۈن ۋەتىنىمدىن كىچىپ يىراق-يىراقلارغا كىتىمەن، غارلارنى ماكان قىلىپ زاھىدلىق كەمەرىمنى باغلايمەن...     ياۋۇزبەگ گىپىنى تۈگىتىپ مەلىكىدىن كۈزىنى ئۈزگەندە ئۇنىڭ ئازاب ۋە ھەسرەتكە تولغان كۆزىدىن ئىككى تامچە ياش دومىلاپ چۈشتى، مەلىكىنىڭ ياۋۇزبەگكە دەيدىغان نۇرغۇن –نۇرغۇن گەپلىرى بار ئىدى، لېكىن مەلىكە بۇ گەپلەرنى ئېيتالمىدى، ئۇنىڭ ئىچىدىكى بارلىق ئازاب –ھەسرەت يىپسىز بىر تىزىق مارجانغا ئايلىنىپ ئۇنىڭ كۆزىدىن مۆلدۈرلەپ تۆكۈلدى، ياۋۇزبەگ ئۇنىڭ بۇ ھالىنى كۆرۈپ چىدىيالمىدى، ئۇ «ئاھ خۇدا، يېنىڭغا مىنى ئېلىپ كەتسەڭچۇ!» دەپ ئاللاغا ئۈنلۈك ئىلتىجا قىلىپ دەرەخنى چىڭ قۇچاقلىدى، قېرى دەرەخنىڭ قاۋزاقلىرى ئۇنىڭ كۈچلۈك بارماقلىرى ئارىسىدا قاراسلاپ ئىزىلدى. مەلىكىنىڭ يېشى ئۈنچىدەك قۇيۇلدى، ئۇمۇ ياۋۇزبەگ قۇچاقلىغان دەرەخنى باغرىغا باستى. ۋىسال شەربىتىگە تەشنا قوللار تىگىشەي- تىگىشەي دەپ قالدى. ئەمما قېرى قارغاينىڭ ھەدىدىن زىيادە توم غۇلى بۇ ئاجىز قوللارنى بىر-بىرىگە يېقىنلاشتۇرمايدىغاندەك ئىدى.    ياۋۇزبەگ چاپىنىنى دولىسىغا سېلىپ دەرەخ تۈۋىدىن ئايرىلدى، ئۇ مەزمۇت ۋە چوڭ-چوڭ قەدەملەر بىلەن سورۇن تەرەپكە ئەمەس، مازار تەرەپتىكى ئۈيىگە قاراپ ماڭغان ئىدى... (داۋامى بار)

XERHAN

	باشقا باپلىرىمۇ بار ئوخشىمامدۇ ؟       بۇ تىمىنى بىر قانچە مۇنبەردە كۆردۈم ، باشقا باپلىرىنى ئوقۇپ بولۇپ ئاندىن باھايىمنى بىرەي .

xayhim

	XERHAN يوللىغان ۋاقتى  2013-4-27 12:14 PM باشقا باپلىرىمۇ بار ئوخشىمامدۇ ؟       بۇ تىمىنى بىر قانچ ... ھازىرچە باغداش بىلەن مىسرانىمدا بار، ھەر ئىككىلى توربەتكە مۇھەببىتىم بار...توغرا چۈشەنگەيسىز قېرىندىشىم!

ana-yurtum

	.........بەزى يەلىرگە كۈلگۈم ..كەلدى لىكىن بەك ياخشى يېزىپسز رەخمەت قېرىندىشم

XERHAN

	كەچۈرۈڭ مەن سىزنى توغرا چۈشەنمەيمەن دىمىدىم ، تىمىنىڭ ماۋۇ يېرى تازا نورمال ئەمەسقۇ مىنىڭكىدە ... بۇ تىمىدا پۈتۈنلەي ئويدۇرما ، شەخىسنىڭ قىزىقىشىغا ئاساسەن يېزىلغان دەپسىز ، قارىسامغۇ ئاز تولا ئەينەندەكمۇ قىلىدۇ ، قالغىنىغا سىزنىڭ دىگىنىڭىز ھىساپ . يەنە بىرگەپ ، خاپا بولماي ئىسمىڭىزنى ئالماشتۇرۇشنى ئويلىشىپ باققان بولسىڭىز .

TALUS

	بەك ياخشى كۆردۈم بۇ ئەسەرنى

dolanlik

	داۋامىنى تېزراق يوللاشقا مۇمكىن بۇلارمۇ؟