رەسىم ئەۋەتسەم چىقمايدىغۇ....؟

جيەن بوزەن  شىنجاڭغا كەلگەنمۇ؟

Mush'hur Chin olimasi Ji Xianlin ependining tarixiy maqalilirini terjime qilip yollash istikim bar idi . Efsus , waqit cheklimisi eghir boluwatidu .

مەن بۇ ئادەم توغرۇلۇق شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى ژۇرنىلىدا جۇڭنەنخەينى زىلزىلىگە سالغان جىيەن بوزەننىڭ ئۈلۈۋېلىشىى ناملىق بىر ماقالە ئوقۇغان ئۇنىڭدا يېزىلىشىچە مەدەنىيەت زور ئىنقىلابىدا ئەكسىلئىنقىلابچى دەپ كۈرەش قىلىنغان ھەم خورلۇققا چىدىماي ئايالى بىلەن ئىككىسى زەھەر ئىچىپ ئۈلىۋالغان ئىكەن!

ماۋزېدوڭ جىەنبوزەنگە بەك ئەمراقتى دىگەن گەپنى ئاڭلىغان.

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 26قەۋەتتىكى ياچىبەگدە2012-07-22 20:35يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
ماۋزېدوڭ جىەنبوزەنگە بەك ئەمراقتى دىگەن گەپنى ئاڭلىغان.

 " ئۈلۈمىدىن پۇشايمان يىمىگەن جيەن بوزەن" دېگەن تېمىنى ئوقۇسىڭىز ، قانچىلىك ئەمراقلىقىنى بىلىپ قالىسىز .

مەرھۇم جيىەن بوزەن. تۇغۇلغان ۋاقتى:1898-يىلى 4-ئاينىڭ 14-كۈنى. دۆۋلەت تەۋەلىگى :جۇڭگۇ .مىللىتى:ئويغۇر، تۇغۇلغان جايى:خۇنەن ئۆلكىسى تاۋيۈەن ناھىسى .كەسپى:جۇڭگۇ يېقىنقى زاماندىكى مەشھۇر تارىخچى،مۇئارىپ شۇناس.دىنى ئېتىقادى:ماركىسىزىم . تۆھپىسى:ماركىسىزىملىق تارىخ ئىلمىنىڭ جۇڭگۇدىكى ئاساسچىسى.ۋەكىل خاراكتىرلىق ئەسىرى:تارىخ پەلسەپە ئۇقۇشلىقى.
مەرھۇم 1916-يىلى بېيجىڭ سىياسى قانۇن كەسپى مەكتىۋىگە ئۇقۇشقا كىرگەن،شۇ يىلى ۋۇچاڭغا بېرىپ سودا كەسپى مەكتىۋىدە ئۇقۇغان،1919-يىلى مەكتەپ پۈتتۈرۈپ يۇرتىغا قايتىپ ئانا مەكتىۋى چاڭدې ئوتتۇرا مەكتىۋىدە ئېنگىلىز تىلى ئۇقۇتقۇچىسى بولغان . 1924-يىلى ئامرىكىغا بېرىپ كالفورنىيە ئۇنۋېرىستىتىدا ئىقتىسات تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانغان . 1925-يىلى ۋەتەنگە قايتىپ ۋۇخەندە پۇقرالار ئارمىيسىگە قاتناشقان،ھەم گومىنداڭ پارتىيسىگە قاتناشقان.1937-يىلى 5-ئايدا مەخپى ھالدا جۇڭگۇ كومپارتىيىسىگە ئەزا بولغان.ئازاتلىقتىن كىيىن 1952-يىلى بېيجىڭ ئۇنۋېرستىتى تارىخ پاكولتىتىنىڭ فىروپىسسورى ھەم مۇئاۋىن مۇدىرى بۇلۇپ ئىشلىگەن ،ھەم ئىلگىر كىيىن بۇلۇپ مەكتەپ پارتىكوم ھەييىتى،مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى،مىللەتلەر ئىنىستىتوتى تەتقىقات بۈلۈمىنىڭ مۇدىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن.مەدىنىيەت زور ئىنقىلاۋى مەزگىلىدە ئەكسىيەتچىل ئىلىمنىڭ ھىماتچىسى،ماركىسىزىمغا قارشى ئۇنسۇر دىگەندەك قالپاقلار كەيدۈرۈلۈپ كۈرەشكە تارتىلغان،قاتتىق جىسمانى ۋە  روھى ئازاپقا دۇچار بولغان .   ماۋزېدوڭ ج ك پ 8-قېتىملىق 12-يىغىندا ئەڭ ئالى يول يۇرۇق بىرىپ جىيەن بوزەن،  فېڭ يوۇلەن قاتارلىقلارغا چىقىش يۇلى بىرىشنى ئالاھىدە ئوتتۇرغا قويغان بولسىمۇ  جاڭ چىڭنىڭ قول ئاستىدىكى مەخسۇس جىيەن بوزەن دىلو گۇروپپىسى1968-يىلى 12-ئاينىڭ 4-كۈنى جىيەن بوزەننى قىستاپ 1935-يىلى لىيۇ شاۋچىنىڭ  گومىنداڭ ھۈكۈمىتى بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزگەندە ئېغىش خاھىشىدا بولغانلىغا ئىسپات بۇلۇشنى تەلەپ قىلغان. قاتتىق جىسمانى ئازاپ چىدىغۇسىز روھى بېسىمغا بەرداشلىق بىرەلمىگەن جىيەن بوزەن1968-يىلى12-ئاينىڭ 18-كۈنى كېچىدە ئايالى بىلەن كوپ مىقتاردىكى تىنچلاندۇرۇش دورىسى ئىستىمال قىلىپ ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرغان، 1968-يىلى 12-ئاينىڭ 19-كۈنى باشقىلار جىيەن بوزەن ئەر خۇتۇننىڭ ئايرىم-ئايرىم كارۋاتتا  يېڭى كىيىملىرىنى كىيىپ رەتلىك ياتقانلىغىنى كۆرگەن. كىشلەر ئاختۇرۇپ ئىشتان يانچۇغىدىن پۈرلىشىپ كەتكەن ئىككى قەغەز قىيىقچىنى بايقىغان،  بىرسىدە  -مەن راستىنلا ھىچقانداق مەسلە تاپشۇرالمايمەن،شۇڭا مۇشۇ ئەجەللىك يولنى تاللىدىم دەپ يەنە بىرسىدە  -ماۋجۇشى ياشىسۇن تۈمەن مىڭ يىللار ياشىسۇن  دەپ يىزىلغانلىغىنى كۆرگەن. 1979-يىلى 2-ئاينىڭ 22كۈنى مەرھۇمغا ئاتاپ دەپنە مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلگەن، جەسەت كۈلى ئالدىغا ھايات ۋاقتىدىكى مۈلكىدىن بىر دانە كۆزەينەك ،بىر دانە قەلەم،ئەر خۇتۇننىڭ بىرلىكتە چۈشكەن خاتىرە سۈرىتى قۇيۇلغان.

ئۇيغۇر ماتېماتىكا مائارىپچىسى جىيەن كۇيۋۇ 维吾尔族数学教育家翦奎午

ئاتاقلىق ماتېماتىكا مائارىپچىسى جىيەن كۇيۋۇ  ( 1847-1949) ، خۇنەن ئۇيغۇرلىرىدىن، خەلىل باشىنىڭ 20-ئەۋلات نەۋرىسى، ئاتاقلىق تارىخشۇناس جىيەن بۇزەننىڭ ئاتىسى بولىدۇ.ئۇ كىچىگىدە ئاتىسىغا ئەگىشىپ چەتئەللەردە يۇرۇپ، ياشلىقىدا يۇرتىغا قايتىپ كەلگەندىن كىيىن قىزغىن ئىشتىياقى بىلەن بىلىم ئىگىلەپ ئەينى چاغدىكى خۇنەن ئالىي دارىلفۇنىن( بۇگۇنكى خۇنەن ئۇنۋېرسىتىتى) غا ئېمتىھان بىرىپ كىرىپ ماتېماتىكا كەسپىدە ئوقۇيدۇ .ئىدىيە جەھەتتە ئىلغارلىققا مائىل بولۇپ ئىنقىلاۋېي پائالىيەتلەر بىلەنمۇ شۇغۇللىنىدۇ، مەسلەكداشلار ئىتتىپاقى(توڭمىڭخۇي)غا ئەزا بولىدۇ، كىيىن ئىزچىل مائارىپ خىزمىتى ۋە كەسپىي تەتقىقات خىزمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدۇ. خۇنەن ئۆلكىلىك 2-پىداگوگىكا مەكتىپى (بۇگۇنكى چاڭدى 1-ئوتتۇرا مەكتەپ)نى قۇرۇشقا قاتنىشىدۇ ۋە بۇ مەكتەپنىڭ تۇنجى نۆۋەتلىك مۇدىرى بولىدۇ.بىر تەرەپتىن مەكتەپ باشقۇرۇشنى سەرخىللاشتۇرۇش جەھەتتە كۇچ چىقارسا يەنە بىر تەرەپتىن ئۆزى بىۋاستە ماتېماتىكا دەرىسىنى سۆزلەپ نۇرغۇن ئىقتىساسلىقلارنى تەربىيلەپ چىقىدۇ.تېڭ دەييۇەن، يۇەن رىنيۇەن، بوگۈ قاتارلىق مەرلەز رەھبەرلىرىنىڭ ھەممىسى ئەينى چاغدىكى ئۇنىڭ ئوقۇغۇچىلىرى ئىدى.1937-يىلى ئۇ يەنە ئۆزى مەبلەغ چىقىرىپ خۇنەن ئۆلكىلىك يۇفۇ خۇسۇسىي ئوتتۇرا مەكتىپى ( ھازىرقى چاڭدى 5-ئوتتۇرا مەكتەپ ) نى قۇرىدۇ. يەنە ئىېلمىنتار ماتېماتىكا تەتقىقاتى ئۇچۇن نۇرغۇن ئەمگەك سىڭدۇرىدۇ. ئۇنىڭ جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ مەدەنىيەت ئىشلىرىغا قوشقان تۆھپىسىنى ياد ئىتىش ئۇچۇن مەشھۈر ئالىم گومۇرو ئۇنىڭ قەبرە تاختىسىغا ئۆز قەلىمى بىلەن « مەشھۈر ماتېماتىكا مائارىپچىسى جىيەن كۇيۋۇ » دەپ يازىدۇ.


بۇ ماقالە ماتېماتىكا بلوگىدىن كۆچۈرۈلدى، ئەسلى ماقالە ئادرىسى :  http://matimatik.blogbus.com/logs/177553126.html

سىز يوللىغان ماقالىدا قالىي باشى   -- دېگەننى خېلىل بارىس دەپ ياخشى ئىلىنىپتۇ.

<زېكىرىلا>ساڭائەرەپلەردىن  قانچىلىك پايدا تەگدى؟

بەزى ماتېرىياللاردا دىيىلىشچە ئۇ 1954-يىلدىكى جۇڭگۇنىڭ تۇنجى ئاساسى قانۇنىنى تۈزۈشكە قاتنىشىپ ،ماۋزىدۇڭ بىلەن ئاساسىي قانۇن تېكىستى ئۈستىدە پىكىر ئالماشتۇرۇپتىكەن.تارىخ ئىلمىدە داڭقى بار.

ئىشلىتىش

بۇ مەزمۇن 30قەۋەتتىكى barisدە2012-08-18 15:01يوللىغان يازمىسىغا نەقىل :
<زېكىرىلا>ساڭائەرەپلەردىن  قانچىلىك پايدا تەگدى؟

سىز نىمىلەرنى دېۋاتىسىز دۇستۇم  ،ئىنكاسنى بىلىپ يېزىۋاتامسىزيا