« ئۈندىدار » ئاتالغۇسى ھەققىدىكى ئىلمىي ماقالە

koktimor

微信نى ئۈندەللال        qqنى ۋىتىۋىلاق  دەپمۇ ئاتايدىكەنغۇ

kokdingiz

gulnar1106 يوللىغان ۋاقتى  2014-4-29 13:13
رەخمەت سىزگە[

微信 تېڭشۈن ئۈندىدارى،  易信 ۋاڭيى ئۈندىدارى؛  مەنبە  ئالىم ئەھەت بىلوگى

ehrami

«ئۈندىدار» دېگەن ئاتالغۇدا تېلېۋىزىيە، رادىئو قاتارلىق تاراتقۇلاردا، كىشىلەر ئاغزىدا ئاساسەن ئومۇملىشىپ بولدى. بۇنى ئەمدى زادى «مىكرو خەت» دەپ ئاتايمەن دېيىش ئەخمەقلىقتىن باشقا نەرسە ئەمەس.
بەزىلەر دېگەندەك «ئۈندار» دەپ قىسقارتىۋېتىشمۇ توغرا ئەمەس. سەۋەبى، قىسقارتىش گەرچە سۆزنى ئەپلىك قىلغاندەك كۆرۈنسىمۇ، ئەمما تىل بايلىقىنى بۇزۇشتىن باشقا نەرسە ئەمەس. تىل لۇغىتىدا مەنىسىز تەركىبلەر كۆپەيگەنسېرى، تىل ئەخلەتكە ئايلىنىدۇ. بۇ توغرىسىدا شەخسەن مەن «يۇمتال» دەپ قىسقارتىۋېتىلگەن ئاتالغۇغا قەتئىي قارشى. «-يۇم» دېگەن نېمە، «-تال» دېگەن نېمە، بۇ، سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسىنى تۈپتىن ئۆزگەرتىۋەتكەن.
دۇنيادىكى ھەر قايسى تىللارنىڭ ئۆزىگە خاس ئارتۇقچىلىقى، كەمچىلىكى بولىدۇ. تىلنىڭ خاس ئالاھىدىلىكىگە ھۆرمەت قىلمىغاندا، تىلدا بۇزۇلۇش كېلىپ چىقىدۇ. مەسىلەن، خەنزۇ تىلى سۆز ياساشقا ئەپلىك، ئىخچام تىل بولسىمۇ، ئەمما ئۇ «قېلىپ ئىچىگە كىرىپ قالغان بىر گاچا تىل». (ئارتۇقچىلىقىمۇ، كەمچىلىكىمۇ بار دېمەكچى) خەنزۇ تىلىدىكى ئىخچاملىقنى ئۇيغۇر تىلىغا سىڭدۈرىمەن دەپ، ئۇيغۇرچە ئاتالغۇلارنى قىسقارتىۋېتىش تىل بۇزۇشتىن باشقا نەرسە ئەمەس.
«ئالتۇننى زەرگەر سوقسۇن» دېگەن بىر گەپ بار. توردىكى تىلشۇناسلىقتىن قىلچە خەۋىرى يوق بىر قىسىم «پروفېسسور، ئالىم» لار ئۆزىچە ئۇنى-بۇنى دەپ، ئاتالغۇلارغا ئۇيغۇرچە ئىسىم قويۇپ، ئاتالغۇلارنى خالىغانچە قىسقارتىپ، ئۆزىنى ئالىم چاغلاپ، «ئەمگەك مېۋىسى» نى كۆز-كۆز قىلىپ يۈرۈۋاتىدۇ. بولسا، تىلشۇناسلىقتىن ئىبارەت بۇ ئىنچىكە ئىشنى يەنىلا شۇ ساھەدىكى كەسىپ ئەھلى قىلسۇن. ئۇيغۇر تىلىمىز زور خىرىسقا دۇچ كېلىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، ئۆز ئىچىمىزدىكى «تىل شالغۇتلاشتۇرۇش» تىلىمىزنىڭ يوقىلىشىدىكى كاتالىزاتور بولۇپ قالمىسۇن.

gulnar1106

surxon يوللىغان ۋاقتى  2014-5-2 12:34
ۋىچەت دېگەن نەرسە ئەسلى بىز ئۈچۈن قۇل بولسا بولاتتى، ب ...

بەك توغرا ئېتتىڭىز، « ئۈندىدار » بارغانسېرى تۇرمۇشىمىزدىكى پارازىت قۇرۇتقا ئوخشاپ قىلۋاتىدۇ.

alraqi

يېڭى بىر  دېتالنى ئومۇملاشتۇرۇش تەس

شەرەپ

يېڭىدىن پەيدا بولغان شەيئىلەرنىڭ ئاتالغۇلىرى ھەققىدە كۆپرەك باش قاتۇرۇپ، شۇ شەيئىنىڭ خاراكتىرىغا ئاساسەن چىرايلىق، يېقىملىق، قىسقا ئاتالغۇلارنى ئىجات قىلىشىمىز لازىم.

سانغۇن-1

ehrami يوللىغان ۋاقتى  2014-5-2 16:34
«ئۈندىدار» دېگەن ئاتالغۇدا تېلېۋىزىيە، رادىئو قاتارل ...

ئورۇنلۇق ئىنكاس............

ohuztigin

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم  سىڭلىم،ئەسەر ناھايىتى ياخشى يېزىلىپتۇ دېسەكمۇ بولغۇدەك.ئەگەر ھەقىقىي ئۇيغۇر تىلىچە ئات قويغان بولساق ناھايىتى كاتتا ئىش بولاتتىكەن.ئۈن-ئانا تىلچە،دىيدار=دىدار فارسچە سۆز،قازاقىستان قازاق تىلىدا بولسا كۆرگۈ(تېلېۋىزورنى-تېلدىدار دەپ ئالىدۇ)،ئۈندىدار =ئۇيغۇر+فارسچە=شالغۇت سۆز بولىدىكەن؛مۇنۇ ئېسىڭىزدە بولسۇنكى‹‹ئانا تىلىمنى ئانداق-مۇنداق سۆيىمەن›› دېگەن، ئانا تىل سۆيەر قېرىنداشلىرىمىزغا ئىلتىماس :‹‹سۆز ياسىغاندا ئانا تىلچە سۆز ياساشنى تەۋسىيە قىلىمەن،مانا بۇ نېگىزلىك قانۇنىيەتتۇر››،بولمىسا يەنە 40-50 يىللاردىن كېيىن مۇنۇ ئەرەب،فارس كىشىلەر بۇ سۆزلەرنى بىزنىڭ تىلىمىز دېيىشتىن يانماسلىقى مۇمكىن،ھەرقانداق كىشىنىڭ بۇ ھەقدە پىكىر بايان قىلىشىغا بولىدۇ،ئەمما ئېسىڭىزدە بولسۇنكى ئۆز ئىدىيەسىنى باشقالارغا تېڭىش دۇنيادا ھەممىدىن تەس ئىش بولسا كېرەك.قېرىنداشلار ھەرقانداق يېڭى شەيئىگە ئات قويغاندا قارىغۇلارچە چەت.ئەل تىللارىدا ئات قويۇۋەرسەك بولمايدۇ،ئالدى بىلەن خەلق تىلىدىن ئالىمىز ،بولمىسا يېڭىدىن ياساش كېرەك،سوز ياسىيالمىغاندا ئاندىن چەتئەل تىلىغا مۇراجىئەت قىلىش كېرەك دەپ قارايمەن،شەخسىي پىكرىم جۇمۇ.شۇڭا ئاۋۇ ‹‹يېڭى سۆز ياسىغۇچى غوجاملار ››ئالدى بىلەن ماۋۇ ئانا تىلىمىزدىكى ئەرەبىي،فارسىي سۆزنى ئېنىق ئايرىپ چىقىپ بولغاندىن كېيىن، ئاندىن ھەقىقىي ئانا تىلچە ئات قويغايسىلەر،ئەجەبا ئانا تىلىمىزدا ئات قويغىلى بولمامدۇ؟
ئىلمىي ھالدا ئىنكاس يازغانلارغا چىرايلىقچە ئىنكاس قايتۇرۇشۇم مۇمكىن،ئەمما ئەسەر يازماي  مۇنۇ توردا بولمىش جانباقتى،پارازىت، ئىنكاسۇلى پىر-كامىل ئالىي ئىززەتۇل ماشايىخ ھەزرەتۇل تەقسىرلەر بۇنىڭ سىرتىدادۇر.