[ئاتتىلا] ئەلى قۇربان لېكسىيەسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن

attila

ئەلى قۇربان لېكسىيەسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن

مەخمۇتئېلى ئاتتىلا

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم بۇرادەرلەر!

مېنىڭ ھازىر ئارتۇقچە ۋاقتىممۇ يوق ئىدى. بىراق، زامانىمىزدىكى داڭلىق پىسخىلوگ ئەلى قۇرباننىڭ لېكسىيەسىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، شۇ ئاساستا شەكىللەنگەن كۆزقاراشلىرىمنى كۆپچىلىك بىلەن ئورتاقلاشقىم كەلدى.

مېنىڭ ھاسىل قىلغان چۈشەنچىلىرىم تۆۋەندىكىچە:

   1. ئەلى قۇربان لېكسىيەسىدىكى يورۇق تەرەپلەر

  مەن بۇ يازمامدا ئالدى بىلەن ئەلى قۇرباننىڭ لېكسىيەسىنى ئاڭلاشتىن ھاسىل قىلغان چۈشەنچىلىرىمگە ئاساسەن،لېكسىيەدىكى يورۇق تەرەپلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ئۆتىمەن. ئۇلار تۆۋەندىكىچە:

   1› ئەلى قۇربان ئۇيغۇر ھازىرقى زامان جەمىئىيىتىدىكى كۆزگە كۆرىنىۋاتقان ياش ھەم ئۈمۈدكە، يېڭى قاراش، يېڭى تەپەككۈرگە تولغان پىسخىلوگ. مەن ئەلى قۇرباننىڭ نامىنى خېلى ۋاقىتلاردىن بېرى ئاڭلاپ كېلىۋاتىمەن ھەم مېنىڭ ئەلى قۇرباننىڭ پىسخىلوگىيەجەھەتتىكى قابىليىتىگە ھەقىقەتەن قايىللىقىم بار. ئۇ ئارقىلىق پىسخىلوگىيە دېگەن ئاتالغۇنى ئاڭلىمىغان كۆپلىگەن كىشىلىرىمىز پەنلەر قاتارىدا «پىسخىلوگىيە»دەيدىغان بىر پەننىڭ بارلىقىنى بىلدى ھەم بۇ پەن توغرۇلۇق مەلۇم چۈشەنچىگە ئىگەبولدى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئۇنىڭ تەشەببۇسلىرى جەمىئىيەتتە زور مۇنازىرە قوزغاپ،بىزدىكى مۇنازىرە روھىنىڭ كۈچىيىشىگە، تور، ئۈندىدار ھەم تۈرلۈك شەكىلدىكى مۇنازىرە ئارقىلىق خەلقىمىزدە پىسخىلوگىيە چۈشەنچىسى دولقۇنىنىڭ كۆتۈرىلىشىگەسەۋەب بولدى. بۇ ئۇنىڭ زور تۆھپىسى. يەنە بىرسى، ئۇنىڭ باشقىلارغا ئۆزىنى تاۋلاش ھەققىدە يول كۆرسىتىشى ھەم پايدىلىق كىتابلارنى تەۋسىيە قىلىشى (بىرازىليەلىك بىرئاپتۇرنىڭ ئالتۇن تاۋلىغۇچى بالا» ناملىق كىتابىغا ئوخشاش) ماختاشقا ئەرزىيدۇ.

  2› ئەلى قۇرباندىكى جۈرئەتچانلىق ۋە ئۆزىگە ئىشىنىش خاھىشى، باشقىلارغا ئۆزىگە ئىشىنىش تۇيغۇسى بېرىشى، نېمە قىلىش توغىرىسىدا يول كۆرسىتىشى بىزنىڭ ئۆگۈنىشىمىزگە،ئېتىراپ قىلىشىمىزغا ئەرزىيدۇ. ئەلى قۇربان لېكسىيەسى ئومۇمىي جەھەتتىن ياخشى باشلىنىش بولۇپ، ئۇنى ياشلارنىڭ ئۆز مەقسىدى يولىدا جۈرئەتچانلىق بىلەن قەدەم ئېلىشىنىڭ، سىناپ بېقىشقا جۈرئەت قىلىشىنىڭ مەدەتكارى، دېيىشكە بولىدۇ.

   3› ئەلى قۇربان ھادىسىسى بىزگە ئۆزىمىزنى ئىپادىلەشنىڭ مۇھىملىقىنى، مەكتەپ تەربىيسىدە ئىلگىرى ئېيتىلىپ كېلىنگەن «كەمتەرلىك ئادەمنى ئالغا باستۇرىدۇ، مەغرۇرلۇق ئادەمنى ئارقىداقالدۇرىدۇ» دېگەن تەرجىمە ھېكمەتنىڭ ۋاقتى ئۆتكەنلىكىنى، كىمكى ئۆز قابىلىيىتىنى سىرىتقا چىقىرالىسا شۇنىڭ ئېتىراپقا ۋە پۇت تىرەپ تۇرۇشقا ئېرىشەلەيدىغانلىقىنى،ئەكسىچە ئۆز ئىقتىدارىنى نامايەن قىلالمايدىغانلارنىڭ مەڭگۈ ئېتىراپ قىلىنمايدىغانلىقىنى، شۇڭا بىزنىڭ بار كۈچىمىز بىلەن قابىلىيەت يېتىشتۈرىشىمىزنىڭ ۋە ئۇنى بار ئاماللار بىلەن ئىشلىتىلىشچانلىققا ئىگە قىلىشىمىزنىڭ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئەمىلىيەتكە يۈزلەندۈرىشىمىزنىڭ لازىملىقىنى تونۇتتى.

   2. ئەلى قۇربان لېكسىيەسىدىكى پاسسىپ تەرەپلەر

   ئەلى قۇربان لېكسىيەسى ھەم ئۇنىڭ قاراشلىرى ئومومىي جەھەتتىن توغىرا بولسىمۇ، ئۇنىڭدا يەنە بىرقىسىم ئاشقۇن قاراشلار ياكى سۆز ئىشلىتىشتە، ئىپادىلەشتە، لوگىكىلىق بىر تەرەپ قىلىشتا كەتكۈزۈپ قويغان تەرەپلەر بار. ئۇلار تۆۋەندىكىچە:

    1› ئەلى قۇرباننىڭ مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپنى ئۆزى بىلەن سېلىشتۇرىشى خاتا. بۇئۇنىڭدىكى ئۇچىغا چىققان مەنمەنچىلىك ياكى ئۆزىنى جاھاندا بىر ساناش قارىشىدىن كەلگەن بولىشى ياكى ئىپادىلەشتىكى مەسىلە بولىشى مۈمكىن. ئۇ يېقىندا بېرىلگەن«ئىستىقبال سەھنىسى» پىروگىراممىسىدىمۇ مۇشۇنىڭغا ئوخشايدىغان بىر گەپنى قىلىپ،«بىرسى مېنى ئېينىشتېيىنغا ئوخشايدىكەنسىز دېدى. مەن ئۇنىڭغا ‹سىز مېنى ئېينىشتېيىنغا ئوخشاتماي، ئېينىشتېيىننىڭ قېشىغا بېرىپ سىز ئەلى مۇئەللىمگەئوخشايدىكەنسىز دەڭ› دېدىم» دېگەن ئىدى. قارىساق بۇ ئىككى گەپنىڭ ۋەزنى ۋە سۆزقىلىش مەۋقەسى ئوخشاش بولۇپ، ئوخشاش بىر مۇددىئانىڭ ئوخشىمىغان شەكىلدەئاشكارىلىشىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. ئالدىنقىسىدا ئەلى مۇئەللىم ئۆزىنى مەھمۇدكاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپتىن ئۈستىن قويغان بولسا، كېيىنكىسىدە ئۆزىنى دۇنياپەن ساھەسىدە نىيۇتۇندىن كېيىنكى دەۋىر بۆلگۈچ ئالىم ئېينىشتېيىندىن ئۈستىن قويغان. بىز نېمىلا دېمەيلى مەھمۇد كاشىغەرى، يۈسۈپ خاس ھاجىپ ۋە ئېينىشتېيىنلاردېگەن جىسىمى توپىغا ئايلىنىپ كەتسىمۇ يەنىلا مەھمۇد كاشىغەرى، يۈسۈپ خاس ھاجىپ ۋەئېينىشتېيىنلاردۇر.  ئەلى مۇئەللىم بۈگۈنكى ئۇچۇر زور دەرىجىدە تەرەققى قىلىپ، يەر شارى بىر كەنتكە ئايلانغان، دۇنيانىڭ ئۇ چېتىدىكى بىلىمنى بۇ چەتتە تۇرۇپ ئىگىلىگىلى بولىدىغان، مەخسۇسلاشقان ئالىي مەكتەپلەر ۋەپەن ساھەسى بويىچە تەربىيلەش ئەمەلگە ئاشقان بىر زاماندا ئۆزىدىن مىڭ يىل ئىگىرىكى سىمالار بىلەن ئۆزىنى سېلىشتۇرۇپ، ئۆزىنى ئۇلاردىن ھەرقانچە ئۈستىن قويسۇن، ئۇ سىمالارنىڭ ھەقىقىي مەنىدىكى ئۈستىنلىكى ئەلى مۇئەللىمنىڭ ئاشقۇن قاراشلىرىنى قەدەمدە بىر رەت قىلىدۇ. بۇنىڭ ئاساسى:

    ‹1› مەھمۇدبوۋىمىز قاتناش ۋە باشقا شارائىت شۇنچە ناچار بولغان، ئۆلچەش-سىزىش ئۈسكىنىلىرى بولمىغان شارائىتتا شۇنچە كۆپ تۈركىي قەبىلىلەرنىڭ ئورنىنىلا ئەمەس، دۇنيانىڭ ئورنىنى ئاساسىي جەھەتتىن توغىرا مۆلچەرلەپ، «دائىرە» دەپ ئاتالغان دۇنياخەرىتىسىنى سىزىپ چىقىپ، دۇنيا جۇغراپىيە ساھەسىدە مۆجىزە ياراتتى. بۇنى دۇنيائېتىراپ قىلىدۇ.

   ‹ 2› مەھمۇدبوۋىمىز قاتناش ۋە باشقا شارائىت شۇنچە ناچار ئەھۋالدا شۇنچە كۆپ تۈركىي قەبىلىلەرنىڭ تىلى توغرىسىدا شۇنچە مول مەلۇمات قالدۇرۇپ، دۇنيانى تاڭ قالدۇردى ھەم دۇنياتۈركلوگىيسىگە، تىلشۇناسلىق ۋە سېلىشتۇرما تىلشۇناسلىق ئىلمىگە ئاساس سالدى. ئەلى مۇئەللىم باشقىلار ئۆتتۇرىغا قويۇپ سېستىمىلاشتۇرۇپ، ئاللىبۇرۇن پەن دەرىجىسىگەكۆتۈرۈپ بولغان، ئۆزى بىلىمەن دېگەن پىسخىلوگىيە ئىلمىدىن ئۇيغۇرلارنىڭ ئومومىي ھالىتىگە ماس كەلگۈدەك ۋە نىشان كۆرسىتىپ بېرەلىگۈدەك بىر مۇكەممەل پىسخىلوگىيەئەسىرىنى بارلىققا كەلتۈرەلىدىمۇ-يوق؟

   ‹ 3› مەھمۇد ۋەيۈسۈپ بوۋىمىز شۇنچە كۆپ تۈركىي قەبىلىلەرنىڭ يەرلىك تىل شىۋىلىرىنى ۋە ئۇلارنىڭ فونېتىكىلىق، لېكسىكىلىق، گىرامماتىكىلىق تىل قائىدىلىرىنى تەييار ماتېرىياللاردىن ئەمەس، بەلكى ئۆزى بىۋاستە تەكشۈرۈپ مۇكەممەل ئىگىلىگەن. بۈگۈنكى ئەلى مۇئەللىم دۇنيادىكى 36 تۈركىي خەلقلىرىنىڭ ھەممىسىنىڭ ئەمەس، ئۇلاردىن ئالتىسىنىڭ تىلشىۋىلىرىنى ۋە ئۇلارنىڭ فونېتىكىلىق، لېكسىكىلىق، گىرامماتىكىلىق تىل قائىدىلىرىنى تەييار ماتېرىياللار ئاساسىدا مۇكەممەل بىلەمدۇ-يوق؟

    ‹ 4› مەھمۇد ۋەيۈسۈپ بوۋىمىز ئەرەب، پارىس تىللىرىنى مۇكەممەل ئىگىلىگەن ھەم ئۇ تىللالاردا دۇنيالال قالغۇدەك ئەسەرلەرنى ياراتقان مەشھۇر تىل ئۇستىلىرىدۇر. ئەلى مۇئەللىم ئۆزى بىلىمەن دەپ قارىغان خەن ۋە ئېنگىلىز تىلىنى شۇ دەرىجىدە بىلەمدۇ-يوق؟ شۇ تىللاردادۇنياۋى نادىر ئەسەرلەرنى يارىتالامدۇ-يوق؟

   ‹5› يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئەينى دەۋردىكى قاراخانىيلار جەمىئىيىتىنىڭ بارلىق قاتلاملىرىنى مۇكەممەل يورۇتۇپ بېرەلەيدىغان «قۇتادغۇبىلىگ» تىن ئىبارەت شاھانە ئەسەرنى بارلىققاكەلتۈردى. ئەلى مۇئەللىمچۇ؟

    2› ئەلى قۇرباننىڭ «مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئۆلدى» دېگەن سۆزلىرى خاتا. بۇ سۆزھەقىقەتەن خاتا ئېيتىلغاندۇ ياكى مۇددىئانى توغىرا ئىپادىلىيەلمىگەندۇ. بىراق بۇنىڭغائەگەشكەن بىر قىسىم ئىنكاسچىلارمۇ بۇ قاراشقا قوشۇلۇپ «ئادەم ئۆلمەي نەگە بارىدۇ»،دەپ چۇقان سېلىشقان. مەن ئۇلارنىڭ تەنتەكلىكىدىن ھەم پىكىرىنىڭ تېيىزلىقىدىن تولىمۇ ھەيران قالدىم. ئادەمنىڭ ئۆمرى مەلۇم چەككە بارغاندا ئۆلىدىغىنى بۇ بىرھەقىقەت. بۇنى كۆپ تالىشىشنىڭ قىلچە ئەھمىيىتى يوق. بىراق، بىزنىڭ بۇ ئىككى زاتنى ئۆلمىدى دېيىشىمىز ئۇلارنىڭ جىسمانىيىتىدىن ئەمەس، بەلكى روھىدىندۇر. ئۇلارنىڭ روھى مىڭ يىلدىن بېرى بىزنىلا ئەمەس بارلىق تۈركىي خەلقلەرنى يۆلەپ، ئالغائىلگىرلىشىمىزگە، ھېچ بولمىسا مىللىي ئىپتىخارلىق تۇيغۇمىز بىلەن مەۋجۇتلۇقىمىزنى ساقلىشىمىزغا مەنىۋىي مەدەتكار بولىۋاتىدۇ. بىزنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تۈركىي خەلقلەر ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىدىن يۇقىتىپ قويغىلى مىڭ يىل بولغان ئەسلىنى تېپىۋاتىدۇ. 20-ئەسىرنىڭ بېشىدىكى يېڭى تۈركىيەنىڭ بارلىققا كېلىشى ۋە تۈرك دۇنياسىدىكى تاتارلارنى مەركەز قىلغان يېڭى ئويغىنىش ھەرىكىتىمۇ «تۈركىي تىللاردىۋانى» ۋە «ئۇرخۇن ئابىدىلىرى» نى ئۆز ئىچىگە ئالغان «ئۆلۈك» مىراسلارنىڭ تېپىلىشىدىن بولغان. ئەلى مۇئەللىم، سىز لېكسىيەرىڭىزدە ئۇلارنى «ئۆلدى» دەپسىز،ئەمىلىيەتتە ئۇلارنىڭ بىزنى يۆلەپ، روھىمىزغا قان، ۋۇجۇدىمىزغا ئىشەنچ ئاتا قىلىشى ئۇلارنىڭ بۈگۈنگىچە ھايات ئىكەنلىكىنىڭ پولاتتەك ئىسپاتى ئەمەسمۇ!؟ ئۆلگەن ئادەم قانداقمۇ بىزگە روھ ۋە قان بېرەلىسۇن؟ بۈگۈنكى دۇنيادا ئېنگىلىزلارنىڭ نىيۇتۇننى، فىرانسۇزلارنىڭ ۋولتېرنى، نېمىسلارنىڭ بېتخوۋېن، باخ، مۇزارتلارنى، نىتچى ۋە دىنىي ئىسلاھات پېشىۋاسى مارتىن ليۇتېرلارنى، گېرىكلارنىڭ سۇقرات ۋەئارىستوتېللارنى...  چوققا قىلىپ ئۆزلىرىگەروھىي كۈچ قىلىشىمۇ ئۆلۈكلەردىن نىجاتلىق تىلەشمۇ؟ سىزنىڭ بۈگۈنكى بىلىملىرىڭىزئۆز قارىشىڭىزدىكى «ئۆلدى» گە چىقىرۋېتىلگەن بۇرۇنقىلارنىڭ بىلىمىنىڭ يىغىندىسىدىن كەلگەنمۇ ياكى ھەممىنى ئۆزىڭىز ئىجاد قىلغانمۇ؟ بىز بىلىشىمىز كېرەككى، جىسىمى ئارىمىزدىن كەتكەن بىر ئادەمنىڭ ھايات ياكى ھايات ئەمەسلىكى ئۇنىڭ بۇ دۇنيادىكى قىلغان ئىشى تەرىپىدىن بەلگىلىىدۇ. يەنى، بىز «ئۆلدى» دەپ قارىغنالارنىڭ تېنىدىكى ھاياتى ئەمىلىيەتتە ئۇلارنىڭ قىلغان ئەمەللىرى ياكى قالدۇرغان ئەسەر-كەشپىياتلىرى ئىچىگەكۆچىدۇ. مىراس قالغۇدەك ئەمەل ۋە ئەسەر-كەشپىياتلىرى بارلىرى داۋاملىق ياشايدۇ،يوقلىرى ياشىيالمايدۇ. شۇڭا ئۇلارنى ئۆلدىگە چىقىرىش ئەمىلىيەتتە ئۇلارنىڭ قىلغان ئەمەللىرى ۋە ئەسەر-كەشپىياتلىرىنىمۇ ئۆلدىگە چىقىرىش بىلەن باراۋەردۇر. ئېدىسۇن كەتتى، بىراق ھەر بىر لامپۇچكا ئۇنىڭ ھاياتىنى ئارىمىزدا ساقلاپ قالدى، ئابدۇخالىق ئۇيغۇر كەتتى، بىراق ئۇنىڭ ئىنقىلابىي پائالىيىتى ۋە ئوتلۇق شېئېرلىرى ئۇنىڭ ھاياتىنى ئارىمىزدا ساقلاپ قالدى، مەمتىلى ئەپەندى كەتتى، بىراق ئۇنىڭ مائارىپچىلىق ھەرىكىتى ھاياتىنى ئارىمىزدا ساقلاپ قالدى...ۋاھاكازالار!

    3› ھەرقانداق بىر ئادەمنىڭ تارىخى تۈنۆگۈن، بۈگۈن ۋە ئەتىدىن ئىبارەت ئۈچ قاتلامدىن تەركىپ تاپقاندەك، ھەرقانداق بىر مىللەتنىڭ تارىخىمۇ تۈنۆگۈن، بۈگۈن ۋە ئەتىدىن ئىبارەت ئۈچ قاتلامدىن تەركىپ تاپىدۇ.  بۇ ئۈچ قاتلامسىز تارىخ مەۋجۇت ئەمەس. بۇ نۇقتىدىن ئالغاندا بىز ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىمۇتۈنۆگۈن، بۈگۈن ۋە ئەتىدىن ئىبارەت ئۈچ قاتلامدىن تەركىپ تاپقان. مەھمۇد كاشىغەرى،يۈسۈپ خاس ھاجىپ... قاتارلىقلار بىزنىڭ تارىخىمىزنىڭ تۈنۆگۈنى، بىز بۈگۈنى،ئەۋلادلىرىمىز ئەتىسى. بىر ئادەمنىڭ بالىلىق چاغلىرى بولماي تۇرۇپ ياشلىق،قىرانلىق ۋە ياشانغان چاغلىرى بولمىغاندەك بىر مىللەتنىڭمۇ تۈنۆگۈنى بولماي تۇرۇپ بۈگۈنى بولىشى مۈمكىن ئەمەس. بۈگۈنى بولمىسا ئەتىسى بولىشى تېخىمۇ مۈمكىن ئەمەس.بىر ئادەمنىڭ ئۆز مىللىتىنىڭ تۈنۆگۈنىنى ئىنكار قىلىشى ئۆزىنىڭ بالىلىق ۋاقىتلىرىنى ئىنكار قىلىشتۇر. قېنى مەن سوراپ باقاي، ئەلى مۇئەللىم قېنى سىز ئۆزىڭىزنىڭ بالىلىق ۋاقتىڭىزنى ئىنكار قىلالامسىز؟ ئۆلدىگە چىقىرالامسىز؟ سىز بالىلىق چاغلىرىڭىزدائۇيغۇر تىلىنى ۋە ئۇنىڭ يېزىق شەكلى بولغان ئۇيغۇر ئېلىببەسىنى ئۆگەنگەن بولغىيدىڭىز.بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە :ئۇ مېنىڭ ئۆلگەن ھاياتىم» دەپ ئانا تىلدا سۆزلەش ۋەيېزىشنى تەرك ئېتەلەمسىز!؟ «ئۆتمۈشنى ئۇنتۇش ئاسىيلىقتىن دېرەك بېرىدۇ» (رۇس خەلق ماقالى)، «ئۆتكەن كۈنىڭنى ئۇنۇتما، شىرە چۇرىغىڭنى قۇرۇتما» (ئۇيغۇر خەلق ماقالى).بىز بۇ ماقالدا ئىپادىلەنگەن ھېكمەتنى ئۇنۇتماسلىقىمىز كېرەك.

    4› ئەلى قۇرباننىڭ لېكسىيەسىدىكى مۇھىم بىر لوگىكىلىق خاتالىق «مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپلار ئۆلدى» دېگەن سۆزى بىلەن «مەن ئۇلارنىڭكىنى بىلىمەن، ئۇلار مېنىڭكىنى بىلمەيدۇ» دېگەن سۆزىدىكى زىتلىقتۇر.  ئەلى مۇئەللىمنىڭ مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپ ئوتتۇرىغا قويغان بىلىملەرنى ئۆگۈنىپ ئىگىلىگەنلىكى دەل مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپلارنىڭ ئۆلمىگەنلىكى، ئۇۇلارنىڭ روھىي ھاياتىنىڭ ئەلى مۇئەللىمنىڭ ۋۇجۇدىغا كۆچۈپ ياشاۋاتقانلىقىدۇر.  چۈنكى، ئالدىنقى بۆلەكتە ئوتتۇرىغا قويغاندەك، مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپ خاس ھاجىپلار ئۆلمىگەن،بەلكى ئۇلارنىڭ ھاياتى ئەسەرلىرىدىكى ھەر بىر ھەرىپ، ھەر بىر قۇرغا كۆچكەن. شۇھەرىپ، شۇ قۇرلار ئارقىلىق بىلىم ئىگىلەش شەكلىدە ئېقىن ھاسىل قىلىپ، ئۈزۈلمەي ئېقىپ ئەۋلادتىن ئاۋلادقا داۋاملىشىپ ھايات ياشايدۇ..

   5› ئەلى قۇرباننىڭ لېكسىيەسىدىكى يەنە بىر لوگىكىلىق خاتالىق «مەھمۇد كاشىغەرى ۋە يۈسۈپخاس ھاجىپلار بىلگەننى مەن بىلىمەن » دېگەن سۆزىدۇر. بۈگۈنكى دۇنيادا نۇرغۇن دۆلەتلەردە «تۈركى تىللار دىۋانى» ۋە «قۇتادغۇبىلىگ» لارنى مەخسۇس تەتقىق قىلىۋاتقان ئىلمىي جەمىئىيەتلەر، تۈركىلوگىيە تەتقىقات ئورۇنلىرى ھەم ئالىم-تەتقىقاتچىلار تۇرۇپ، ئۇ شاھانە ئەسەرلەرنى تولوق تەتقىق قىلىپ، مەنا ۋەبىلىم قاتلىمىنى ئېچىپ بوللامىغان يەردە، ئەلى مۇئەللىم سىز، ئۇ ئىككى ئەسەرنى تولوق بىلىپ ئۆزلەشتۈرۈپ بولالىدىم، دەپ قارامسىز؟ سىز يەنە ئۇ ئوقيا ئېتىش،نەيزىۋازلىق، ئاتقا مىنىش، چەۋگەن ئويناش، جانبازلىق... قاتارلىقلاردىنمۇ بىلەمسىز؟سىز بۇ يەردە ئۇقۇمنىڭ مەزمۇنىنى كېڭەيتىۋېتىش خاتالىقىنى ئۆتكۈزگەن.

   6› ئەلى قۇرباننىڭ لېكسىيەسىدىكى يەنە بىر خاتالىق «ئۇنى قىدىرىپ تەكشۈرۈشنىڭ ھاجىتى يوق»دېگەن سۆزدۇر. سىزچە بولسا بىز بۇنىڭدىن كېيىنسىز نېمە دېسىڭىز شۇنى قىلساق، قىلدې گىنىڭىزنى قىلىپ، قىلما دېگىنىڭىزنى قىلمىساق بولىدىكەندە؟  قەدىمكى سىمالىرىمىزنىڭ ھايات ھەقىقەتلىرىنى ۋەقالدۇرۇپ كەتكەن ماددىي ھەم مەنىۋىي مىراسلىرىدىن سىر-ھېكمەتلەرنى قېزىپ،ئۆزىمىزگە ئەينەك ھەم يول قىلماسلىقىمىز كېرەك ئىكەندە؟! سىزنىڭ پەلسەپىڭىز بويىچەبولغاندا دۇنيا تۈركىلوگىيە ساھەسىنىڭ 100 يىلدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بۇيان يۇقارقى سىمالارنىڭ ئەسەرلىرىنى ۋە ھايات ھەقىقەتلىرىنى تەتقىق قىلىشىمۇ ھاجەتسىز ئىشمىدۇ؟!بۇ ئېنىقكى دۇنيا تۈركىلوگىيە ساھەسىگە قىلىنغان ئېغىر ھاقارەت ئەمەسمۇ!؟.

   3. تەكلىپىم

  مەن ئەلىقۇربان ئەپەندىگە ھەم ئىنكاسچىلارغا تۆۋەندىكى بىر قانچە نۇقتىنى سەمىمىي تەكلىپ قىلىمەن:

   1› سىز بىرپىسخىلوگ بولغاندىن كېيىن بۇنىڭدىن كېيىن سۆزلىگەندە روھنى ئۇرغۇتۇپ،ئۈمۈدۋارلىققا ئۈندەيدىغان، يەنىمۇ ئىلگىرىلەپ شۇ ئۈمۈدۋارلىقنى ھەرىكەتكەئايلاندۇرۇش ئۈچۈن يول تۇتۇشقا، ئەمىلىي غەيرەت كۆرسىتىشكە باشلايدىغان سۆزلەرنى قىلسىڭىز. بىزدە «ئۈمۈد ياشىتىدۇ، غەم قاقشىتىدۇ» دەيدىغان گەپ بار. يەنە كېلىپ بۇنداق روھنى چۈشۈرۈپ، بىرلىكنى بۇزىدىغان سۆز پىسخىلوگىيە ئىلىمىگە ماس كەلمەيلاقالماستىن، ئۆزىڭىزنىڭ ئىناۋىتىنى يوققا چىقىرىدۇ. بىر ئادەمنىڭ ئىنۋىتى بولغاندىلا يېتەكلەش كۈچى بولىدۇ.

   2› سىزبۇنىڭدىن كېيىن ئۆگەنگەن پىسخىلوگىيە ئىلمىگە يانداپ لوگىكىنى ئۆگىنىشكىمۇ ئەھمىيەت بەرسىڭىز. شۇنداق قىلغاندىلا ئاندىن «بىز ھە دېگەندىلا بۇرۇنقى داڭلىقلىرىمىزغائېسىلىۋېلىپ، ئۇلاردىن پەخىرلىنىپ يۈرىۋەرمەي، ئۆزىمىزمۇ ئۇلارنىڭ ئىزىدىن مېڭىپ يېڭى بايقاشلارنى ئوتتۇرىغا قويۇش ئارقىلىق پەخىرلىك سىمالارغا ئايلىنىشىمىز، ھەدېسە ‹ئۇيغۇرنىڭ مەھمۇد كاشىغەرىي، يۈسۈپ خاس ھاجىپ، ئەلىشىر نەۋائىدەك كاتتازاتلىرى، ‹تۈركىي تىللار دىۋانى›، ‹قۇتادغۇبىلىگ›، «ئون ئىككى مۇقام» دەك مەشھۇرمەنىۋىي مىراسلىرى بار، دەپ پەخىرلىنىپ، ئۇنى بېشىمىزغا ياستۇق قىلىپ ئۇخلاپ ياتماي، ھازىرقى رىقابەت كەسكىنلىكىگە تولغان زامانغا قاراپ، پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ھەم يارىتىپ، زور ئىرادە بىلەن تارىختىن، ئۆزىمىزدىن ھەم زاماندىن ھالقىش ئۈچۈن تىرىشىشىمىز كېرەك» دېگەن مەقسىدڭىزىنى توغىرا ئىپادىلەپ بېرەلەيسىز.

   3› يازمىغائىنكاس يازغۇچىلار باش-ئاخىر يوق، پۇت تىرەپ تۇرالمايدىغان ھەم تولوق ئاياغلاشقان مەناغا ئىگە ئەمەس بىر-ئىككى قۇر جۈملە بىلەن قارىسىغا تالاش-تارتىش قىلىشدىغان،ئۆزئارا دەككە بېرىشىدىغان، شەخسنىڭ دېگەن ھەم يازغانلىرىغا، ئۇنىڭ مەنىسىگەئەمەس، بەلكى ئۇلارنىڭ ئۆزىگە ۋە نوپۇزىغا، گېپىنىڭ دەبدەبىسىگە ئەگىشىپ شەخسكەچوقۇنۇش خاھىشى بويىچە ئىنكاس يازىدىغان ئەھۋالنى ئۆزگەرتسەك. بۇ خىل قارىسىغائەگىشىشنىڭ زىيىنىنى بىز بىر پۈتۈن مىللەت توپى نۇقتىسىدىن ئاز تارتمىدۇق. سەئىدىيەخانلىقىنىڭ ئاخىرقى زامانلىرىدا ئاپپاق خوجا «مەن مۇھەممەد پەيغەمبەرنىڭ 27-ئەۋلادى» دېسە ئىسلام تارىخىدىن دەلىللىمەي تۇرۇپ قارىسىغا، ئەگىشىپ ئاقتاغلىق-قارا تاغلىق بولۇشۇپ، سەئىدىيە خانلىقىنى مۇنقەرز قىلىپ، خەلقىمىزنى 300يىللىق جاھالەتكە مۇپتىلا قىلدۇق (مۇشۇ سەۋەبتىن مەن سەئىدىيە خانلىقىدا مەدەنىيەت تەرەققى قىلغان دېسە تازا ئىشىنىپ كېتەلمەيدىغان بولۇپ قالدىم. چۈنكى، مەدەنىيەت تەرەققى قىلغان بولسا نېمە ئۈچۈن ئىسلام دىنىنى دۆلەت دىنى قىلغان بىر مۇنتىزىم دۆلەتتە ئاپپاق خوجىنىڭ «مەن مۇھەممەد پەيغەمبەرنىڭ 27-ئەۋلادى» دېگەن ئويدۇرمىسىغارەددىيە بېرەلەيدىغان بىرەر ئىسلام ئۆلىماسى چىقمايدۇ؟). 1950-يىللارنىڭ ئاخىرىدائۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىغا قاتناشقان ياكى ئىلمىي پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغانلارنى«يەرلىك مىللەتچى» دېسە شۇنىڭغا ئىشىنىپ يوقاتتۇق (ھايات قالغانلىرى1980-يىللارنىڭ باشلىرىدا ئاقلىنىپ، ئۇلارنىڭ يولىنىڭ توغرىلىقىمۇئەييەنلەشتۈرۈلدى). 1960-يىللاردا ئاتام كۆرمىگەن، ئانام كۆرمىگەن بىرسىنى«قوغدايمىز»، «يوقۇتىمىز» دەپ ئاتا-بالا، ئەر-خوتۇن بىر-بىرىدن كېچىشتى. بۈگۈن يەنە بۇنداق ئەگىشىش ئۇيغۇر جەمىئىيىتىگە قارا سەيە تاشلاۋاتىدۇ. شۇڭا سەگەك بولايلى قېرىنداشلار.

4. ئاخىرقى سۆز

مەن ئاخىرىدا تور ئەھلىگە، بولۇپمۇ پىكىر قىلىشنى بىلىپ بولالماي يۈرگەن ياشلارغا ئۆزەم يەكۈنلىگەن تۆۋەندىكى تۆت ئېغىز ھېكىمەتنى سۇنماقچىمەن:

1› «مەردانە بول، لېكىن تەكەببۇر بولما».

2› «جۈرئەتلىك بول، مەمەدان بولما».

3› «بىلىملىك بول، ئۇنىڭغا تايىنىپ ئەقىلسىزلىق قىلما».

4› «شەخسنى ھۆرمەتلە، لېكىن ئۇنىڭغا چوقۇنما».

مەنبە: ئۆزەم

kogdiguqi

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم مۇنبەردىكى بارلىق قېرىنداشلار !
ھەممىڭلارغا مەلۇمكى يېقىندىن بۇيان  ھەرقايسى مۇنبەرلەردە ،ئۈندىدار سالونلىرىدا ،دوسلار چەمبىرىكىدە ئەلى قۇربان ھەققىدىقى بەس مۇنازىرىلەر ناھايتى كۆپىيىپ كەتتى .بۇ تېما شەخسەن مېنى ھەم ئۆزىگە تارتتى .شۇ ئەسنادا مەنمۇ ھەم بىر قانچە ئىنكاس يېزىپ ئۈلگۈرگەنمۇ بولدۇم ،ئەمما  تۆنۈگۈن مىسرانىم تورى ئىشلەپ تارقاتقان"ئەلى قۇربان بىلەن سۆھبەتنى كۆرۈپ "قولۇمغا قەلەم ئېلىشنى توغرا تاپتىم .مېنىڭ بۇ يازمام ھەم باشقا تېمىلارغا ئوخشاشلا شەخسى پىكىرىم ۋە يەككە تەرەپلىمىلىكتىن خالى ئەمەس ئەلۋەتتە،شۇڭا  قېرىنداشلارنىڭ مۇنازىرە ئەخلاقىغا خاس ھالدا پىكىر يېزىشىنى ئۈمۈد قىلىمەن ! يەنە بىر بىر گەپ مېنىڭ بۇ تېمام قانداقتۇر كەسپى ئاتالغۇلاردىن خالى ،چۈنكى مەن ئەلى قۇربانغا پىسخىلوگىيە جەھەتتە پىكىر بېرەلمەيمەن ،ھەم ئۇنداق  بىلىمىممۇ يوق ،شۇڭا بۇ نوقتىدا سۆز قىلىشقا ئەلۋەتتە لايىق ئەمەسمەن ،كەسىپ ئەھلى بولمىغان ئادەمنىڭ كەسىپ ئەھلىگە كەسپى نوقتىدا تۇرۇپ  باھا بېرىشى بۇ بىر ئەخمەقلىق دەپ قارايمەن ،مېنىڭ كۆپرەك توختىلىدىغىنىم ئىسلامى نوقتىدىن پىكىر قىلىش .
       ئەمدى نەق گەپكە كەلسەك ،مېنىڭچە ئەلى قۇربان توغرىسىدىكى مۇنازىرىلەر ئىچىدە ئۇنىڭغا ئەڭ تەسىرى كۈچلۇك بولغىنى زىۋىدە خانىمنىڭ يازمىسى دەپ قارىساق مېنىڭچە خاتالاشمايمىز ،چۈنكى بارلىق مۇنازىرىنىڭ باشلىنىش ئوت پىلتىسى شۇ  بولدى ،شۇنىڭ  بىلەن بىللە ئەلى قۇربان ھەم بۇ  قىسقىغىنە زىيارەت فىلىمىدە بۇ نوقتىنى ئاشكارلىدى .ئۇ بۇ جەرياندا ھەم زىۋىدە خانىمنىڭ يازمىسى ھەققىدە كۆپ توختالدى . ئەمما شۇنى دىمەي بولمايدۇكى .ئۇ يەنە نۇرغۇن سەزگۈر مەسىلىلەردە ئۆزىنى چەتكە ئالدى ،نۇرغۇن تورداشلارنىڭ سۇئاللىرى ۋە ھېسىياتىنى چەتتە قالدۇردى ،خۇددى چەت ئەل مۇخبىرلىرى دۆلىتىمىزنىڭ مەلۇم بىر ئەمەلدارىدىن فېسبوكنىڭ جۇڭگودا نېمە ئۈچۈن نورمال ئىشلىمەيدىغانلىقىنى ھەققىدىكى سۇئالىغا "مېنىڭ بۇ ئىشتىن خەۋىرىم يوق ئىكەن "دەپ جاۋاپ بەرگەندەك.بۇنىڭدىن ئۇنىڭ مەلۇم خاتالىقىنى ئۆزى ھەم ئىتراپ قىلىدىغانلىقىنى چۈشىنىۋېلىش تەس ئەمەس ئەلۋەتتە.چۈنكى ئەلى قۇربان ھەم ئىنسان ،ئىنسانى ئاجىزلىقتىن خالى ئەمەس ،ئازماس اللە دۇر، شۇنداق بولغان ئىكەن ئۇنىمۇ توغرا چۈشىنىشكە بولىدۇ . بەزى ۋاقىتلاردە ئۆزىنى ئېلىپ قېچىش ئۆز نۆۋىتىدە باشقىلارغا مەنمەنچى ،ھاكاۋۇر ،"ئاتتىن چۈشسىمۇ ئۈزەڭگىدىن چۈشمەيدىغان "دەك تەسىر بېرىپ قويىدۇ .نۇرغۇن مەسىللەرنىڭ  جاۋاپسىز قېلىشى يەنىلا كىشىلەرنىڭ قەلبىدىكى چىگىش مەسىللەرنى ھەل  قىلىشقا توسالغۇ بولىدۇ ،بۇنى ھەل قىلىشنىڭ چارىسى خاتالىقنى ئۈستىگە ئېلىش  ئىدى .يەنە بىرسى ئەلى قۇرباننىڭ ھەددىدىن زىيادە "مەن "چىلىك ئىدىيىسى مېنى بەك ئۈمۈدسىزلەندۈردى . ھەممىدىن ئۇلۇغ زات اللە تائالا قۇرئاندا ھەم ئاز بىر قىسىم يەردە "مەن" دىگەندىن باشقا كۆپ قىسىم جايلاردا "بىز "دەپ خىتاپ قىلىدۇ .دەسلەپتە قانداقتۇر "ساۋۇت "كىيگەن ئاللىقانداق بىر رەسىمنى يوللاپ نۇرغۇن كىشىلەرنى ئۈمۈدسىزلەندۈرۈپ ئۆزىنىڭ ئاجىزلىقىنى يەنە بىر قېتىم       ئاشكارلىدى.بۇ  رەسىم ئارقىلىق ئۆزىنىڭ قانداقتۇر بىر خارەكتىرىنى ئىپادىمەكچى بولدى ،ئەمما ئۆزىنى يەنىلا چەتكە ئالدى ،چۈنكى ئۇ  بىر پارچە رەسىم ھىچنېمىنى چۈشەندۇرمەيدۇ ،بەلكى  نۇرغۇن كىشىلەر قەلبىدە ئۆزىنىڭ ئوبرازىنى خۇنۈكلەشتۈرىدۇ خالاس.ساۋۇتتىن قىلىچ ئۆتمىگەن  بىلەن گەپ ئۆتىدۇ ،ئۇنىڭدىن قېلىن نەرسە كىيىۋالسىمۇ بەرىبىر ،ئۇنىڭ ساۋۇت كىيگەن تۇرقىدىن ھېچ بىرجەڭچىگە ئوخشىمايدىغانلىغىنى ھېس قىلدىمكى ،بۇ بىر ساۋۇتقا خاس خارەكتىردىن چەتنىگەن ئوبراز خالاس،ئۇنىڭ قولىدىكى نەيزە ھەم قاچاق ئەسكەردەك تەسىر بەردى ،دېمەكچى بولغىنىم بۇ رەسىمنى يوللاش خاتا ئىدى .بۇ مۇنبەر ئەھلىگە قىلغان يەنە  بىر ھۆرمەتسىزلىك .
         ئەمدى  زىۋىدە مۇئەللىم توغرىسىدىكى گەپلىرىگە كەلسەك ،ئۆزىمۇ دەپ ئۆتتى ،ئۇ زىۋىدە مۇئەللىمنى ھۆرمەتلىشى كېرەك ،ئەمما ئۇ  بىۋاستە ھۇجۇمغا ئۆتتى ، بۇنىڭدىن ئۇنىڭ قانچىلىك بەرداشلىق بېرىش كۈچىنىڭ بارلىقى ئىسپاتلاندى ،ئۇ ھەقىقەتەن زەربە يەپتۇ ،مەن بۇ زىيارەتتىن ئەلى قۇرباننىڭ ھەقىقەتەن ئېغىر زۇكام بولغانلىقىنى ھېس قىلدىم ،ئۇنىڭ بۇ زىيارەتتىكى گەپ سۆزىدىن ئۇنىڭ مۇنازىرە ئەخلاقىنىڭ مەن ئويلىغاندەك ياخشى ئەمەسلىكىنى ھېس قىلىپ يەتتىم ،ئۇ ئۆزىنى "ناھايتى باتۇر ،چىداملىق ،ھەرقانداق بېسىمغا بەرداشلىق بېرەلەيمەن ،ھاتتا مېنى ئىت دىسىمۇ مەيلى مەن ئاچچىقلىمايمەن " دېگەندەك گەپلەرنى قىلغان ،ئەمما ئۇ بەرداشلىق بېرەلمىدى ،ئۇنىڭغا بېسىم بولدى ،ئۇ "زۇكام" بولۇپ قالدى،دۇنيا يىغلىسا كۈلەلەيدىغان تاش يۈرەك ئەلى بۇ زىيارەتتە كۈلمىدى ،چۈنكى  ئۇ  ئىنسان ،ئۇمۇ  يىغلايدۇ ،يىغلىمىغان ئادەم ئۇ ئادەم ئەمەس ،قەلىب بار ئادەم يىغلايدۇ ،يىغا دېگەن مېھىر-مۇھاببەتتۇر ،ئەگەر ئۇنىڭدا مېھىر -مۇھاببەت  بولغان ئىكەن يىغلايدۇ ،ئەپسۇس  ئۇ يالغان ئېيتقان ئىدى .
       ئەمدى ئاساسىي  گەپكە كەلسەم ،دىن نېمە  ؟ ئىسلام نېمە ؟ ناتىق نېمە ؟ نۇتۇق نېمە ؟ ئەخلاق نېمە؟ پەيغەمبەرىمىز مۇھەممەد مۇستافا سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئەخلاقى نېمە ئىدى؟ئۇ  زات نۇتۇق سۆزلىگەندە قانداق سۆزلىگەن ؟بۇنىسى كۆپ قىسىم قېرىنداشلارغا ئېنىق .بۇ يەردە قىستۇرۇپ ئۆتىدىغىنىم ،"ۋەھى ۋە قۇرئاندىن ئالمىغان ھەرقانداق ئىلھام ۋە بىلىم خاتالىقتىن خالى ئەمەستۇر ،ھەتتە ئۇ ئازغان بولىدۇ "(جۈمە كۈنى جىگدىلىك مەسچىتنىڭ ئىمامىنىڭ سۆز نەقىلى ئېنىق ئېسىدە بار قېرىنداشلار يېزىپ قويساڭلار  )مانا مۇشۇنىڭدىن كۆرىۋېلىشقا بولىدۇكى ،ئەلى قۇربان نۇتۇقتا نىمىگە تايىنىۋاتىدۇ؟ ئىسلام دىنىدا ھاراق شەكسىز ھارام ،بىز مۇسۇلمانلار چوشقىغا  ئىنتايىن ئۆچ ،چوشقا گۆشى يە  دىسە مەيلى كىم بولسۇن يىمەيدۇ ،ھەتتا ھاراق ئىچىدىغان ئادەممۇ يېمەيدۇ ،ئەمما ھاراقنىچۇ؟ مۇقەددەس كىتابىمىزدا چوشقا گۆشىنى جاننى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن يىسە بولىدۇ دېيىلگەن ،ئەمما ھاراقنىچۇ؟ مەيلى  قانداق ئەھۋالدا بولمىسۇن ئىچىش قەتئىي ھارام ، بىر  تامچە ئىچىشكىمۇ بولمايدۇ ،چۇنكى ھاراق ئىچىپ ئۆلگەن ئادەم ئىماندىن ئايرىلىغان ھالدا كېتىدۇ ،ھاراق ئىچكەن ئادەمدىن ئىمان چىقىپ كېتىدۇ .(ئاللاھ شۇنداقلارغا تەۋبە نېسىپ قىلسۇن !)ئەمما ئەلى ئەپەندى ھاراقكەش دادىسىنى نېمە ئۈچۈن تىلغا شۇنچە كۆپ ئالىدۇ ؟بۇ ئاشۇ سورۇندىكى سەبىيلەرگە تەسىر قىلمايدۇ دەپ قايسىڭلار ئېيتىيالايسىلەر؟توغرا ئۇنىڭ دادىسى ھاراق ئىچىدۇ ،ھەمما ئۇنىڭ بىر ياخشى ئادىتى كىتاب ئوقۇيدۇ ،بەلكى بۇ ئادەت  ئەلى قۇربانغا نۇرغۇن ياخشى تەسىر قالدۇرغان بولىشى مۇمكىن ،يەنە دەپ ئۆتۈشكە تېگىشلىك مەسىلە ،دادىسى نېمە ئۈچۈن كىتاب ئوقۇيدۇ ؟نېمە ئۈچۈن ئوقۇغان كىتاب  ئۇنى ئاشۇ يامان ئادەتتىن يىرگەندۈرەلمىدى؟كىتاب ئۇنىڭغا مەنپەئەت قىلدىمۇ ؟ئەلى قۇربان يەنە قۇتادغۇ بىلىكنىڭ كىچىك ۋاقتىدىنلا ئۆيىدە بارلىقىنى ئېيتىپ ئۆتتى ،بەلكىم دادىسى بۇ كىتابنى ئوقۇغان ،بۇ كىتابنىڭ مەزمۇنىنى بىلىسىلەر ،پەندىھ  -نەسىھەت خارەكتىردىكى كىتاب ،بۇ پەندىھ -نەسىھەتلەر  تەسىر قىلدىمۇ ؟ ئاشۇ ئوقۇغان كىتابلار ئۇنىڭغا ھاراق ئىچىشنى ئۆگەتتىما ؟ئەسلى بۇ كىتابلار ئۇنى ھاراق -تاماكىغا يېقىن كەلمەيدىغان قىلىشى كېرك ئىدى .ئاللاھ مەنپەئەتسىز ئىلىمدىن ساقلىسۇن!بۇ توغرىسىدا كۆپ توختالماي .
       ئەلى قۇربان ئەپەندى ،سىز بارلىق ئۇيغۇر مەندىن ۋاز كەچسىمۇ مەن ئۇيغۇردىن ۋاز كەچمەيمەن دىگەن شۇنداققۇ ؟خاتالاشتىڭىز سىز ئاللىقاچان ئۇيغۇردىن ۋاز كەچتىڭىز ،سىز ئۆلۈۋالماقچى شۇنداقمۇ ؟يەنە سىز مەن يۈسۈپ خاس ھاجىبنىڭ ئىز باسارى دېدىڭىز ،يۈسۈپ خاس ھاجىبنىڭ قانداقسىگە ئىز باسارى بوپ قالدىڭىز ؟سىز يۈسۈپ خاس ھاجىبقا ئىز باسارمىشسىز ،نېمىسىگە ئىز باسارسىز ؟مال-مۈلكىگىمۇ؟مەن ھەيران !!!!!! يۈسۈپ خاس ھاجىب ئۆز دەۋرىنىڭ كاتتا ئالىمى ،پەيلاسوپ،يەنە بىر جەھەتتىن دىندا ھەم يېتىشكەن ،ۋۇجۇدىنى قۇرئان ئىلمى بىلەن نۇرلاندۇرغان  ئالىم ،شۇنىڭ ئۈچۈن ئىسلام دۇنياسى شۇنداقلا دۇنيا ئىلىم  سەھنىسىدە ئىسمىغا خاس ھالدا 1000يىلدىن بۇيان پۇت دەسسەپ تۇرىۋاتىدۇ .   1000يىلدىن كېيىن سىزنى قانداق تەسەۋۋۇر قىلساق بولىدۇ؟ ئاللا بىلىدۇ . سىز قۇتادغۇ بىلىكنى ئوقۇغاندەك ئەمەس، ناۋادا قۇتادغۇ بىلىكنى ئوقۇغان بولسىڭىز ، كىتابتا بايان قىلىنغان كەمتەرلىك ، ئىنسانىي سۈپەت ، ئەخلاق مىزانلىرىنى ئۆزىڭىزنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىغا سىڭدۈرۋەتكەن بولاتتىڭىز ، بەلكىم يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ مەقبەرىسىگە بېرىپ قەبرىسىنى سۆيۈۋېتىشىڭىز مۇمكىن ،  سىز قۇتادغۇ بىلىكنى چۈشەنمەپسىز ، ئاۋۋال غۇسلى تاھارەت  ئېلىپ ئاندىن ئۇشبۇ كىتابنى  ئوقۇشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن ، سىز يۈسۈپ خاس ھاجىپنى پىسخولوگيە بىلمەيدۇ دەپ ئويلاپ قالماڭ، پىسخولوگيە  پېنى گەرچە ئاۋۋال غەربتە بارلىققا كەلگەن بولسىمۇ ، ئەمما بۇ پەنگە ئالەمشۇمۇل تۆھپە قوشقانلار شەرق ئالىملىرىدۇر ،  85 بابلىق بۇ ئەسەرنىڭ ھەممە يېرىدىن پسخولوگيە تامچىپ تۇرىدۇ،  يەنە بىر گەپ مەن سىزگە ،مېدىتسىنا پېنىنىڭ ئاتىسى ئىبىن سىنانىڭ كىتابلىرىنى  ئوقۇپ بېقىشىڭىزنى ، ناۋادا ئەرەپچە سەۋىيەم بەك ياخشى دېسىڭىز  ئۇيغۇر ئالىمى فارابىنىڭ <<روھ ئىلمى >> توغرۇلۇق ئىزدەنگەن نۇرغۇن كىتابى بار، بەلكىم ئېنگىلىزچىسى بىلەن تۈركچىسىمۇ بولۇشى مۇمكىن ، يەنە ھۈججەتۇل ئىسلام  ئىمام غەززالنىڭ ، ئىبىن رۇشد ، ئەل رازى قاتارلىق ئالىملارنىڭ كىتابلىرىنى تەپسىلىي كۆرۈپ بېقىشىڭىزنى ئۈمۈد قىلىمەن ! ( اللە ھەممىگە ئالىمدۇر ) يۈسۈپ خاس ھاجىب تىرىلىپ قالسا سىزنى بىرىنچى بولۇپ ئىزدەيدىكەن شۇنداقمۇ ؟ ھەيرانمەن سىزگە نەدىن كەلگەن ئىشەنچ بۇ . ئەلۋەتتە ھەممىمىز يۈسۈپ خاس ھاجىبنىڭ تىرلىدىغانلىقىنى بىلىمىز،ئەمما قاچان ؟ قىيامەت كۈنى ، ھەممىز شۇ كۈنى تىرلىمىز ، ئۇ چاغدا كىمنىڭ نېمە غەمدە ئىكەنلىكىنى ھەممىمىز ئوبدان بىلىمىز ؟ھەتتا ئۆلگەن ئادەممۇ سىزگە مەن سېنى ئىزدەيمەن دەپ خەۋەر بەرگەندەك ، ياكى  سىز مازىرىغا بارغاندا شۇنداق دېدىمۇ ؟ يۈسۈپ خاس ھاجىب تىرىلسە پۈتۈن ئۇيغۇرنىڭ ئىسلامغا كىرىشىگە سەۋەپ بولغان ساتۇق بۇغراخان ،بۇيۇك ئالىم مەھمۇد كاشىغەرى ...ئۆزىنى دۇنياغا ئاپىرىدە قىلغان ئاتا -ئانىسىنىمۇ  كۆرمەي ۋە تارىختىكى شۇنچە كۆپ ئالىملىرىمىزنى كۆرمەي ، (مىسالغا ئالساق بەك كۆپ) ئەڭ ئاۋۋال سىزنى كۆرگىلى  كېلەمدۇ ؟ سىزگە  ۋەھىى كەلدىما ؟ نەئۇزۇبىللاھ ،نەدىن كەلگەن يۈرەك بۇ سىزگە ؟ باشتىكى گەپكە كەلسەك «مەن قانداقسىگە ئۇيغۇردىن ۋاز كېچىپتىمەن ؟ قانداقسىگە ئۆلىۋالىمەن ؟»دەيسىز شۇنداقمۇ؟ سىز تاماكا چېكىسىز شۇنداقمۇ ؟ (بىر قېتىملىق لىكسىيەدە ئۆزى شۇنداق دېگەن ) تاماكا ئىسلامدا ھارام ،تاماكا چېكىدىغان  ئۆلىۋالغان ئادەمدۇر ،چۈنكى تاماكا ئادەمنى ئاستا خارەكتىرلىك ئۆلتۈرىدۇ.ھەمدە ئۆزىنى ئۆلتۈرۋېلىش ئىسلامدا ئىنتايىن چوڭ گۇناھ،بىۋاستە دەۋزاققا ئاپىرىدۇ ،بۇنداق ئادەم دوزاقتا مەڭگۈ قالىدۇ ، بۇنى تەپسىلى چۈشەندۈرمىسەممۇ بىلىسىلەر .توغرا سىز كىتاب ئوقۇيسىز ،ھەم تاماكىنىڭ زىيىنىنىمۇ بىلىسىز ،بىزدىن ياخشى بىلىسىز ،ئەمما بىلىپ قىلغان گۇناھ چوڭمۇ بىلمەيمۇ؟(ئاللاھ ئىلمىگە ئەمەل قىلمىغان ئىلىمداردىن ساقلىسۇن!)
        يەنە بىر زىل مەسىلە نۇرغۇن قېرىنداشلار بۇ مەسىلىنى بەك ئاددىي ئويلاپ قالدى ،دۇنيادا مەن ۋە سىز ئۇنداق گەپنى ئاڭلاپ باقمىغان ،دۇنيادا تۇنجى بولۇپ ئەلى قۇربان دېگەن گەپ بۇ ،بۇ قايسى گەپ؟«ئاپامغا ئېلىپ بەرگەن پەلتو بىلەن قەسەم » اللە تائالا ئۆزىنىڭ نامىدىن غەيرى ھەرقانداق نەرسە بىلەن قەسەم قىلىشنى ھارام قىلدى ،پەقەت اللە لا ئۆزى ياراتقان مەخلۇقاتلىرىدىن ئۆزى خالىغاننى ئېلىپ قەسەم قىلىدۇ ،بۇ توغرىسىدا قۇرئاندا ئېنىق بار ،ۋەياكى سۈرە«ئەسىر» نى ئوقۇساڭلار ئېنىق . ھەتتا ئاللاھنىڭ غەيرى بىلەن بوغۇزلانغان ھايۋان گۆشىمۇ ھارام ،بۇنىڭ چوڭ گۇناھ ئىكەنلىكىنى ھەممىڭلار بىلىسىلەر ،بۇ ئاقىۋەت نەگە بارىدۇ ؟شېرككە .گۇناھلارنىڭ ئەڭ چوڭى ئاللاھقا شېرك كەلتۈرۈشتۇر ،ئاللاھ جىمى گۇناھلارنى كەچۇرسىمۇ شېركنى كەچۈرمەيدۇ،(ئىسلامغا كىرىپ بولغاندىن كېيىنكى ئىش) بۇ ئىسلامغا قىلىنغان ھاقارەت ،دىنغا قىلىنغان ھۆرمەتسىزلىك ،بىر قېتىم دەپ سالسا بوپتۇ بىلمەي دەپ سالدى دېسەك ،ئەمما بەك  كۆپ دېدى ،بۇ گەپنىڭ ئىسلام دەۋاسى قىلىۋاتقان بىز ۋە ئەلى قۇرباندەك مەلۇم تەسىرى بار ئادەملەردىن  چىقىشى تازا ياخشى تەسىر بەرمەيدۇ، ئەلى قۇربان ئەپەندى سىزنىڭ دىنىي بىلىمىڭزدىن مېنىڭ خەۋىرىم يوق ،ئەمما بۇ مەسىلىدە بەكراق ئېھتىيات بىلەن سۆزلىشىڭزنى ئۈمۈت قىلىمەن .سىز دىندىن پايدىلىنىپ  بىر قىسىم دىننىي ھېسىياتى كۈچلۈك ئەمما بىلىمى كەمچىل قېرىنداشلارنىڭ ھېسىياتىنى ئالدىماڭ ! ئۇلارنىڭ ساددا ،دەسلەپكى دىننىي ھېسىياتىنى بۇزماڭ ! بىر قېتىملىق لىكسىيەرىڭىزدە سۈرە «بەقەرە »دىن بىر ئايەت مىسال ئالدىڭىز ،ئەلۋەتتە بۇ ياخشى ئەھۋال ، بارلىق ئالىملىرىمىز ،لىكسىيە سۆزلىگۈچىلەر مۇشۇنداق قۇرئاندىن ئۇزۇق ۋە مىسال ئالسا  ياخشى بولاتتى ،ئەمما سىز دىگەن ئۇ ئايەت سىز دىگەندەك ئەمەسكەن ،سىز دىگەندەك سۈرە بەقەرەنىڭ ئاشۇ ئايىتى ئۇنداق ئەمەسكەن ،(ماڭا بىر دوستۇم تەكشۈرگەنلىكى ئەمما ئۇنداق ئەمەسلىگىنى دېگەنتى ،) بەلكىم ئالماشتۇرۇپ قويغانسىز ،ئەمما بۇ ئالدىراپ ئالماشتۇرۇپ قويىدىغان مەسىلە ئەمەس ئىدى ،بۇ ھەممىمىز ھەربىر سۆزىمىزدىن سوراققا تارتىلىمىز .شۇڭا ئەلى قۇربان ئەپەندى بۇ مەسىلگە دېققەت قىلسىڭىز!!! (ئاللاھ ھەممىمىزنى تەۋبىگە نىسىپ قىلسۇن !) سىز مەن پەلسەپە ئۆگەنگەن دېدىڭىز،سىز راست ئۆگەنگەنسىز ئەمما ئىسلام پەلسەپىسىنىمۇ ئۆگۈنىشىڭىزنى ئۈمۈد  قىلىمەن !دىمەكچى بولغىنىم بىلمىگەن نەرسىنى سۆزلىمەڭ!
قېرىنداشلارنىڭ  ئىلمى مۇنازىرە قىلىشىنى ئۈمۈد قىلىمەن !

ئەسكەرتىش :تەكرار يوللاندى!!!

uyghurwish

ئەرزىمەس ئىشلار ئۈچۈن ئۇيغۇر مۇنبىرى قايناپ كەتتى......

xogqar0998

مىنىڭچە، ئەلى قۇربان تۇغىرسىدىكى مۇنازىرلەر ئۇنىڭ بۇندىن كىيىنكى لىكسىيەلىرىگە چوڭ  تەسىر كورسىتىدۇ، ئەلى قۇربان مۇنازىرلەردىكى ئوزىگە بىرىلگەن تەنقىد تەكلىپلەرنى قۇبۇل قىلسا بولاتتى، ئەمما يەنىلا قۇبۇل قىلىشنى ئويلاشمىدى، ئەمما بۇندىن كىيىنكى لىكسىيسىدە مەھمۇد كاشغەرى ، يۇسۈف خاس ھاجىپ بۇۋىلىرىمىزنى مىسالغا ئالماي ئوتۇپ كىتىدۇ، سىلەر ئىشەنمەمسىلەر ؟ مەن ئىشىنىمەن. ئەلى قۇرباندىن ئۇمۇدۇم قۇبۇل قىلىشقا تىگىشلىكىنى قۇبۇل قىلىڭ، گۇمراھلاردىن بولماڭ، بىز ھەممىمىز سىزنىڭ قىرىندىشىڭىز.........

amanxa

مەنچە بولغاندا مۇشۇ تىما ئارقىلىق تالاش- تارتىشنى توختاتساق.  ئەمدى يىتەرلىك بولدى دەپ قارايمەن

m1105

كەمتەلىك كىشىنى ھەقىقەتەن ئالغا باستۇرىدۇ.كەمتەر كىشى كىشىنىڭ كۆزىگە ئىسسىق كۆرىنىدۇ.بۇنداق كىشى بىلەن ئېلىپ بارغان سۆھبەتمۇ تېتىملىق بۇلىدۇ.ئەلى قۇرباننى خەلقىمىز بېشىدا كۆتۈرىۋاتقانىكەن،ئۇ شۇنىڭغا مەسئۇل بۇلىشى كىرەك.توغرا بولغان ئۇچۇرنى سىسىتىمىلىق يەتكۈزۈشى كىرەك.؛ئەڭ مۇھىمى ئۇ توغرا بولغان تەنقىدىي پىكىرنى قۇبۇل قىلىشى كىرەك.

ablimitt

مەنمۇ دەسلەپ بۇ تىمىلارنى كۆرۈپ ئىنكاس يازماي نەچچە كۈن ئۈتكۈزدۈم. مىنىڭچە نىمىلا بولسۇن دارۋاز دىسە ئالدى بىلەن ئادىل ھۇشۇر دىگەن ئىسىم يادىمىزغا كەلگەندەك، پىسخولوگىيە دىسە گەرچە ئانچە-مۇنچە سۆزدە كەتكۈزۈپ قويغان بولسىمۇ ئالدى بىلەن ئەلى قۇربان يادىمىزغا يىتىشى ئاسان ئۆزگەرمەيدۇ...

gheyret828

...