قۇمۇل ۋاڭلىرىنىڭ ئەجدادلىرى ۋە ئەۋلادلىرى

xamxad2

komisar يوللىغان ۋاقتى  2015-3-5 14:41
مەن خەۋەرسىزكەنمەن  بۇ ۋاڭلاردىن      جورجىتلارنىڭ يالل ...

توغرا دەيسىز، ئۇلارنى ۋاڭ ئەمەس ،مانجۇلارنىڭ ئىتلىرى دىسە توغرا بولار

niyaz1

ليۇ خۇلەننى نەچچە قاتلىۋەتكىدەك قەھرىمان باللىرىمىز بار جۇما.

sawda571

بۇرادەرلەر ئۇلارنى تىللىماڭلار .
ھاكىمىيەت ئېھتىياجى تۈپەيلىدىن بۇرۇن مەكتەپلەردە ، كونا جەمىيەت دەپ تىللاشنى ئۈگۈتەتتى . شۇ جەمىيەتنى تىللىماقچى بولغاندىكىن  ، شۇ جەمىيەتنىڭ يىتەكچىللىرىنى ئەلۋەتتە تىللايدىغان گەپ . بۇ بۈگۈن ئۆتمۈشتىن ياخشى دىگۈزۈش ئۈچۈن قىلىنغان ئىش .
خەنزۇلار نىمىشقا خان - پادىشالىرىنى تىللىماستىن ، پەخر بىلەن ئېغىزغا ئالىدۇ ! نىمىشقا ئۇلارنىڭ ئىش - ئىزلىرى ھەققىدە ساماندەك كۆپ كىنولارنى ئىشلەيدۇ ! بىز ئۇنداق كىنولارنى ئىشلىيەلمەيمىز ، شۇنداقتىمۇ بۈگۈنكى كۈندە بىز دەۋاتقاندەك ، ئايرىم شەخسلەرنى تىللىغاندەك قىلغان بىلەن ئەمىلىيەتتە ئاتا- بوۋىللىىرىمىزنى تىللىغىنىمىزدۇر بىز نىمە دىگەن نادان . ئۇلارنى تىللاشنى سىلەرگە ئاتاڭلار تاپشۇرغانمۇ ؟ ئاناڭلار تاپشۇرغانمۇ ؟ سىلەرگە كىم تاپشۇرغان ؟ كىم ئۈگەتكەن ؟ مانا مۇشۇنى ئويلاڭلار ، جاۋاپنى ئۆزىڭلار تاپالايسىلەر .
تارىخ سىلەر ئۆلچەملىك كىتاپلاردىن كۆرىۋالغاندەك ، تارىختىن ساۋاتسىز ، بىر قېلىپتا قۇيۇلغان خىشلاردەك مۇئەللىملەرنىڭ ئاغزىدىن ئاڭلىغاندەك ئەمەس .

مەنمۇ بىر ئوقۇتقۇچى بىراق كىم نىمە دىسە شۇنىڭغا ئەگىشىدىغان مۇئەللىم ئەمەس .

مەسىلەن مۇھاممەت بېشىر ۋاڭ 1860 - يىللاردىكى گەنسۇ ۋە چىڭخەيدە چىڭ سۇلىسىنىڭ قىرغىنىغا قارشى ئىسيان كۆتۈرگەن تۇڭگانلار ، چىڭ سۇلالىسىنىڭ ھەربى بېسىملىرىغا بەرداشلىق بىرەلمەي ، ئىچكىرىدىن چىكىنىپ چىققاندا قۇمۇلنى ئىشغال قىلغان ،توڭگانلار مۇھاممەت بېشىر ۋاڭغا  سەن بىزگە ياردەم قىلمىدىڭ دەپ قۇمۇل خەلقىنى قىرغىن قىلىش ياكى ۋاڭنى ، يەنى مۇھاممەت بېشىر ۋاڭنى قەتلى قىلىشتىن ئىبارەت ئىككى يولنىڭ بىرىنى تاللاشقا قىستايدۇ . مۇھاممەت بېشىر ۋاڭ قۇمۇل خەلقىنى قالدۇرۇپ مىنى قەتلى قىلىڭلار دەيدۇ ،ھەم مۇشۇ پۈتۈم بويىچە 1867 - يىلى 2 - ئاينىڭ مەلۇم بىر ( بۇ كۈن ئىنىق ئەمەس ) كۈنى مۇھاممەت بېشىر ۋاڭنىڭ كاللىسى ئېلىنىدۇ .
قاراڭلار بۈگۈنكى كۈندە ، ئەگەر شۇنداق بىر ئىش بولۇپ قالسا قايسى ئۇيغۇر باشلىق خەلقى ئۈچۈن ئۆزىنىڭ كاللىسىنى تۇتۇپ بىرىدۇ ؟ ھاياتىدىن ۋاز كىچەلەيدۇ ؟
شۇڭا قىززىق قان ياشلىرىمىز تارىخىڭلارنى ۋاراقلاڭلا ، ئۆز ئالدىڭلارغا يەكۈن چىقىرىڭلار  ھەممە ئادەم ئۆز مەنپەتىگە سۆزلەيدۇ ، باشقىلارغا ئەگەشكىنىڭلاردىن ئۆزىڭلارغا ئەگەشكىنىڭلار ئەڭ ئەۋزەل .

yagurqak

xamxad2 يوللىغان ۋاقتى  2015-3-5 19:48
توغرا دەيسىز، ئۇلارنى ۋاڭ ئەمەس ،مانجۇلارنىڭ ئىتلىرى ...

دەر ھەقىقەت ئۇلار ئۆز زامانىدىكى چىرىك مەنچىڭ ھاكىمىيىتىنىڭ شىنجاڭدىكى قۇيرۇقى ھەم جانلىق كوزىرى . لېكىن ئۇلارنىڭ خەلققە قىلغان تۆھپىلىرى ئىنتايىن كۆپ . شۇ سەۋەبتىن مەركەزدىن چۈشكەن ياردەم ۋە ھاللاندۇرۇشلار ھەممىسى دېگۈدەك يەرلىكتىكى بەگلەرنىڭلا قولىغا چۈشمەي ، بەلكى ئەل-يۇرتقا پايدىلىق قۇرۇلۇشلارغا ئىشلارغا ئىشلىتىلگەن ھەم ئومومىيۈزلۈك سەپەرۋەر قىلغان ، گەرچە مەنچىڭ ھاكىمىيىتىنىڭ بۇنداق قىلىشىدا باشقىچە مەقسەتلەر بولسىمۇ . ئىشقىلىپ ‹‹ ئاناڭنىڭ كۆڭلىنى كىم ئالسا داداڭ شۇ ›› دېگەندەك شۇنچە ئىشلار بولغاچقا بۇنىڭ ھەققىنى ھەر ھالدا تولۇق ئادا قىلمىسىمۇ ئاندا قاملاشمايدۇدە توغرىمۇ ...... شۇ جۇڭغارلارنىڭ زۇلمىدىن بىز قانداق قۇتۇلغان ؟ ئومومىيۈزلۈك ئۇيغۇرلار چېچىلىپ كەتكەن ھەتتاكى يۇرتۋازلىق سەۋەبىدىن ئۇيغۇر دېگەن ئاتالغۇ بىر مەزگىل پەسكويغا چۈشۈپ ، ئۇنىڭ ئورنىغا ئالتە شەھەرلىك ، قومۇللۇق ، تۇپانلىق ، تارنچى دېگەندەك پارچە يەرلىك يۇرت ناملىرى بلەن ئاتالغان ، بىرلىك ئۇيۇشۇشتىن ئىزنا قالمىغان ، مىللىي ئاڭدىن سۆز ئاچقىلى بولمىغان ئاق باش قاراباش بولۇپ بۆلىنىپ ، خوجىلار ئۆز ئارا ھاكىمىيەت تالاشقان ياتلار ئۈچۈن ئۆز خەلقى زېمىنىنى سېتىۋەتكەن ، زورلۇق زۇمبۇلۇق چېكىدىن ئاشقان ، قۇرقچىلىق قەھەتچىلىك قاپلىغان ، ئەكسىچە ئۆز قېرىنداشلىرىمىزدىن ۋاپاسىزلىق كەلگەن چاغلاردا بىزگە ئىگە بولغىنى ھال كۈنىمىزنى دەماللىققا ياخشى قىلغىنى كىم يەنىلا مۇشۇ ياتلار مەنچىڭ ھاكىمىيىتى ئەمەسمۇ ...... ئۇنىڭدىنمۇ ئىنچىكىلەپ سۈرۈشتۈرىمەن دېسىڭىز كەچۈرۈڭ چىرايلىققىنا بىر گەپ ئامال يوق ، شۇ چاغلاردىمۇ مۇشۇنداق قىلماستىن باشقا ئامال يوق قېرىندىشىم ..... مەنچە ، قارىشىمچە ، ئۆز زامانىدا ئاشۇنداق تەتۈر شارائىتنىڭ بېسىمىنىڭ تەسىرىدە مۇشۇ تاللاش ئاڭ توغرا دانا تاللاش ..... چۈنكى سىز كۈچىيىمەن دەيدىكەنسىز ئاجىزلىقىڭىز ئامالسىزلىقىڭىزنى تونۇپ يېتىشىڭىز ، كۈچلۈك بىر تايانچ ھەم ياردەمگە ئېھتىياجلىق ئىكەنلىكىڭىزنى بىلىپ يېتىشىڭىز كېرەك . شۇڭا بىزدە مۇنداق بىر گەپ بار : ‹‹ خەقنىڭ چاپىنىدا تەرلەش ›› دەپ . كۈچەيگەن چېغىڭىزدىلا ئاندىن سىز ئۆزۈڭىزنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەتتاكى ئۇنىڭدىنمۇ ئاشۇرالايسىز ، ئاخىرىدا باشقىلارنىڭ ئالدىدا ئىناۋەت يۈ ئابروي تېپىپ مەيدىڭىزنى كېرىپ چىڭىتىپ شاد - خورام يۈرەلەيسىز . مۇنداقچە ئېيتقاندا تارىختىكى چىڭگىز ئىستېلاسى ئۇيغۇرلارنىڭ ئومومىيۈزلۈك ئىسلاملىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا ، مەنچىڭ ھاكىمىيىتىنىڭ شىنجاڭنى بىرلىككە كەلتۈرۈشى ئۇيغۇرلارنىڭ قايتا بىرلىككە كېلىپ ئۆزىنىڭ كىملىكىنى تېپىۋېلىشىغا مىللىي ئاڭنىڭ ئۇيغۇنىشىغا ، ئۇيغۇر دېگەن مىللەت توپى ۋە ئۇيۇشقاق روھىغا قايتىپ  كېلىشىگە ئىجابىي ۋە داغدۇغىلىق ھەم بىرلىكسەپ يولىنى ئېچىپ بەردى . كېيىنكى ئىشلارنى دېسە مېنىڭمۇ قۇيقا چېچىم تىك تۇرۇپ كېتىدۇ دېمىسىمۇ ، لېكىن شۇ ئۇلارغىمۇ ھەم شۇ دەۋر شارئىتىغا نىسبەتەن ئېيتقاندىمۇ ئامال بولمىغا ئىشلار ....... يەنە بىر گەپ  ‹‹ ھاماقەت دوستۇڭدىن ئاقىل دۈشمىنىڭ بولغىنى ئەۋزەل ›› ...........

isyankar

komisar يوللىغان ۋاقتى  2015-3-5 14:41
مەن خەۋەرسىزكەنمەن  بۇ ۋاڭلاردىن      جورجىتلارنىڭ يالل ...

كەل ياكى شۇنداق دەپ بەرگەنلەر كەلسۇن!!! كېلىپ بىر بۇتخانا تاپالىساڭ مېنى بىر مۇش ئۇر . بىر مەسچىت ئۇچرىسا مەن بىر شاپىلاق ئۇراي!!! قانداق؟ باركۆلگە چىقمىساقلا مەن بىر مۇشمۇ يېمەي ،سەن شاپىلاق يەپ ئۆلۈپ كېتىشىڭ مۇمكىن!!!

yagurqak

komisar يوللىغان ۋاقتى  2015-3-5 14:41
مەن خەۋەرسىزكەنمەن  بۇ ۋاڭلاردىن      جورجىتلارنىڭ يالل ...

ماۋۇ ئاغزىڭىزنى يىغىشتۇرۇۋالسىڭىز قانداق ، نەدىكى قاملاشمىغان تۇتامى تۈكى يوق گەپ بۇ ، نەدىن تاپىدىغانسىلەر مۇشۇنداق ئەپقاچتى يوقىلاڭ گەپلەرنى ...... تېخىمۇ جاھاندىن خەۋىرى يوق ئادەملەرمۇ بولىدىكەن ‹‹ قومۇلدا ئۇيغۇر بارمۇ ، مەسچىت بارمۇ ›› دېگەندەك ..... ئۇيغۇر بار يەردە مەسچىت بولماي نېمە بولىدۇ .... مېنىڭ بىلىدىغىنىم بارىكۆل ناھىيىسىدە بىر تال بۇتخانا بار ، يەنىلا قومۇلدا مەسچىت كۆپ . ئەمدى بۇرۇنقى خارابىلىكلەرنى دېسىڭىز بۇددا خارابىلىرى قومۇلغا قارىغاندا تەكلىماكان گىرۋەلىرىدە ئەڭ كۆپ بۇنى قانداق چۈشەندۈرەرسىز ئەمدى . قومۇل تېخى ئۇيغۇر تارىخىي مەدەنىيتىگە نىسبەتەن باشقا رايونلارغا قارىغاندا ئەڭ قەدىمىيلىك ھالىتىنى ساقلاپ قالغان بولۇپ كىيم كېچەكلەردىكى تۈگمىنىڭ سول تەرەپتە تاقىلىشى گۈل نۇسخىلىرى دېگەندەك .... كېيىن ئوڭنى ئۇلۇغلاش ئادىتى شەكىللەنگەچكە تۈگمىنىڭ ئوڭ تەرەپكە يۆتكەلگەن . قومۇلدا ھازىرغىچە ئەسلى ھالىتىنى سالاپ قالغان . بۇ مەدەنىيەت ئۆرۈپ ئادەتلەر تارىختا ئىچكىرى ئۆلكىلەرگە تۈركۈملەپ تارقىلىپ ئۇ يەرلەردە مودا بولغان . خەنلەر چېلىۋاتقان غىرجەك ئارخۇ باربىت ، ئويناۋاتقان ئۇسسۇل ئېيتۋاتقان چاڭچىللىرىغا ئۇيغۇر سەنئىتى يۈكسەك دەرىجىدە تەسىر كۆرسەتكەن . شۇڭا قومۇل غىرجىكىنىڭ تارىخى ئەڭ ئۇزۇن . قومۇلدا ئەڭ قەدىمكى ئۇيغۇر ئۇسسۇل تۈرلىرىدىنمۇ ئاتمىش خىلدىن ئارتۇقى ساقلاپ قېلىنغان ، كۆپنىنچىسى ئوتتۇرا تۈزلەڭلىككە تارقىلىپ شۇ يەردىكىلەرنىڭ ئەتىۋەرلىشىغا ئېرىشكەن . قانداقسىغا ئاسمىلياتسىيە بوپتۇ ، مەنچە نۇرغۇن جەھەتلەردىن قارىغاندا قومۇل ئۇيغۇرلىرى ئاسمىلياتسىيەدىن ئەڭ يىراق ئەڭ قەدىمىيلىكى بار . دېمىسىمۇ باشقا يۇرت شېۋىلىرىدا ئەرەب پارىس تىللىرىنى تەسىرلىشىشى كۆپ ، لېكىن ئەكسىچە قومۇل شېۋىسىدا ئەڭ قەدىمكى ئۇيغۇر تىلىنى ساقلىنىش مىقدارى ئەڭ كۆپ . مەسىلەن ئاغۋاقار ، كىلىت ، يىغاچ ، قاچۇرا ، بوغۇم دېگەندك ..... ۋاڭ دېگەن گەپكە كەلسەك تارخان بەگ دېگەن مەنىسى بار بۇنى شاھ - سۇلتان دېسەك قاملاشمايدۇ ، شۇ خان - پادىشاھلارنىڭ يەرلىكنى باشقۇرۇشقا قويغان يەرلىك كىچىك بولغان ئەمەل نامى . مەسىلەن : شىنجاڭدا قومۇل تۇرپان كۇچانى ۋاڭلىق تۈزۈم ھاكىمىيەت باشقۇرىدۇ ، ئاقسۇ قەشقەر خوتەن كورلا ئالتاي چۆچەكنى ۋىلايەت تۈزۈمى ئارقىلىق ۋالى مەھكىمىسى باشقۇرىدۇ ، ئۈرۈمچى بلەن ئىلىنى جاڭجۈن مەھكىمىسى ئارقىلىق باشقۇرىدۇ دېگەندەك . چىيەنلۇڭ دەۋرىدە ھەم كېيىنكى چاغلاردا جاجۈن مەھكىمىلىرى ئىچىدە ئىلى جاڭجۈن مەھكىمىسى بىردەك يوقۇرى ئىميىيازغا ئىگە بولغان ، ۋاڭلاردىن قومۇل تۇرپان ۋاڭلىرىنىڭ ئىناۋىتى يوقۇرى بولغان ، دېمەك ھەر يەرنىڭ ئۆز ئالاھىدىلىكى ئارقىلىق كىچىك بەگلىك تۆرىلىك نامى ئوتۇغات قىلىپ بېرىلگەن ......

786AKadir

سۇئال: «شاھ مەخسۇت ۋاڭ ئەۋلادلىرى قۇمۇلدا ھازىرمۇ باردۇ؟»
جاۋاپ: بار. شاھ مەھسۇد چىڭۋانىڭ بىر نەچچە ئەۋرىسى بار. ھازىر بىردىن بىر ھايات  ئوغۇل ئەۋرىسىنىڭ ئىسمى رامزان، 60 نەچچە ياشلاردا بار، مىجەزى ياخشى، چىقىشقاق ، چىرايلىق كېلەشكەن ئادەم، شەھەر ئىچى يېزىسى ئەجدىھا تال كەنىتىدە، بىز ئاغىنە. ئۇ شاھ  مەھسۇد ۋاڭنىڭ  يالغۇز ئوغلى نەزەر ۋاڭنىڭ 2-ئوغلى ئابدۇللاھ ۋاڭنىڭ 3-ئوغلى، ئۆيىمىزنىڭ كەينىدىلا ئولتۇرىدۇ.
        مەن 1969يىلى 1-ئايدىن 1973يىلى 9-ئايغىچە (شاڭخەي جۇڭيى ئىنىستىتۇتىغا ئوقۇشقا كەتكىچە) ئابدۇللاھ ۋاڭنىڭ چوڭ ئوغلى راھمان، ئوتتۇرانچى ئوغلى ھاجى ۋە كىچك ئوغلى رامزان بىلەن بىر دۈيدە 4-5يىل لاۋگەيدەك ئەڭ ئېغىر، ئەڭ پاسكىنە ئىشلارغا سېلىنغان ئىدۇق.  چۇنكى مەن 18 يېشىمدا «سېسىق زىيالى»لار قاتارىدا كەمبىغەل دېھقانلارنىڭ تەربىيەسىنى ئالغىلى يېزىمىزنىڭ بۇ دۇيىگە چۈشكەن ئىدىم.
        ئابدۇللاھ ۋاڭنىڭ چوڭ ئوغلى راھمان ئاكىمىز (تولا بولسا مەندىن 10 ياشلار چوڭ )ئۈرۈمچىدە شوپۇر ئىكەن ، ۋاڭنىڭ ئەلادى دەپ يېزىغا چۈشۈرۋېتىلىپتۇ، بىز ، كشىلەر ئەڭ كۆزگە ئىلمايدىغان كالا ھاۋرىسىنى ھايداپ ، قەھرىتان سوغۇقتا 10نەچچە سائەت ئشلەيتتۇق . ئۇ ئۆزىنىڭ ماشىنىنى قانداق ئۇستا ھايدايدىغانلقىنى ۋە رېمۇنىت قىلالايدىغالىقىنى زوقلىنىپ دەپ بىرەتتى......   ئاتالمىش«مەدەنىيەت ئىنقىلابى» دىن كېيىن سىياسەت ئەمەلىيلىشىپ ئۈرۈمچىدىكى ئەسلىي ئىدارىسغا قايتىپتۇ، ۋاپات بولغىلى نەچچە يىل بولۇپتۇدەك، ئاللاھ رەھمەت قىلغاي!  
          ئابدۇللاھ ۋاڭنىڭ ئوتتۇرانچى ئوغلى ھاجى( ئەسىلى ئىسمى نىمىلىكىنى سورىۋالماپتىمەن، مەندىن تولا بولسا 4-5 ياشلار چوڭ ) بەلكى تولۇقسز ئوتتۇرىغىچە ئوقۇغان بولسا كېرەك ، ئۇ چاغلاردا 5 خىل (پومششىك، باي دېھقان، ئوڭچى، يەرلىك مىللەتچى، بۇزۇق ئۇنسۇر)لارنىڭ پەرزەنتلىرىگە تولۇق ئوتتۇرا ۋە داشۆلەرگىچە ئوقۇش رۇخسەت قىلىنمايتتى. ئۇ چىرايلىق، ئىگىز  بوي ، ناھايىتى قاملاشقان يىگىت ئىدى. ماڭا دائىم :«مەن قۇمۇلنىڭ بۇرۇنقى پادىشاھسىىنىڭ ئوغلى، سەن ھازىرقى پادىشاھسىنىڭ ئوغلى ، دۆلەتنى بۇلار كۆرسە، ھېسابىنى بىز بېرەمدۇق ؟! »دەپ تولا قاقشايتتى....( مېنىڭ دادام 60-يىللاردىكى قۇمۇل ۋىلايتىنىڭ 30نەچچە ياشلىق ئەڭ ياش شۇجىسى ئىدى ، گەرچە، دادام بۇلارنىڭ دۆلىتىنى كۆرمىگەن بولسىمۇ ) . مەن ھاجىغا «سەۋرى قىلغىن بۇ كۈنلەرمۇ ئۆتۈپ كېتىدۇ ،دەيتتىم» . كېيىن ئۇ دادىسىنىڭ ئاكىسى بېشىر ۋاڭنىڭ قىزى زوھرە خېنىم بىلەن تۇي قىلىپتۇدەك(ئۇ يىللاردا كىشىلەر ۋاڭ ئەۋلادلىرى بىلەن نىكاھلىنشتىن قورقاتتى ) ، نەچچە بالىلىق بولدى بىلمىدىم. نەچچە قېتىم قۇمۇلغا بارغاندا يوقلاپ قوياي، دېدىم - يۇ، ئاللاھ بۇيرۇمىدى بولغاي يوقلىيالمىدىم. 80-يىللاردا، بىر كۈنى شىنجاڭ يېزا ئىگىلىك پەنلەر ئاكادېمىيەسىگە دادامنى يوقلاپ بارسام (دادام 1950-يىلىدىن 1953يىلغىچە شىئەن يېزا ئىگىلىك ئىنىستېتۇتىدا ئوقىغان بولغاچقىمىكىن،  1981-يىلىدىن باشلاپ قۇمۇلدىن يۆتكەپ بۇ ئىدارىغا شۇجى ۋە ئاكادېمىيە باشلىقى قىلىپ قويدى )، دادام : «بېشر ۋاڭنىڭ زوھرە دېگەن قىزى مېنى يوقلاپ ئۆزى تىككەن قۇمۇل دۇپپىسدىن بىرنى ئالغاچ كەپتۇ، ساڭا بىرەي، سەن كەيگىن » دېدى. ئۇنى ناماز، تۇي -تۆكۈن ، دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى مۇھىم سورۇنلاردا كېيىپ قويىمەن. نەچچە يىل بولدى، ھاجىمۇ ۋاپات بولۇپ كېتىپتۇ. ئاللاھ رەھمەت قىلغاي ! 2014-يىلى قۇمۇلغا بارغاندا زوھرە خېنىمدىن كۆڭۈل سوراپ يوقلاپ قوياي دەپ «ئوردا باغ»قا چىقسام،  ھازىرقى ۋاڭ ئوردىسىنىڭ ئۇدۇلىدىكى خېشۇن خۇايۇەن(和顺花园)گە كۆچۈپ كېتىپتۇ، ئۇ يەرگە بېرىپ سۈرۈشتۈرسەم ، كىشىلەر بىلمەيدىكەن . ئاللاھ بۇيرىسا بۇ يىل قۇمۇلغا بارسام يوقلايمەن.
    بېشىر ۋاڭنىڭ يەنە بىر قىزى لۈكچۇندە ئىكەن، بەلكىم چوڭ قىزى بولسا كېرەك، 1998-يىلى ئۇيغۇر تېبابىنىڭ قەدىمكى ئەسەرلىرىنى 4-قېتىم تەكشۈرۈپ تۇرپانغا بارغىنىمدا تۇرپان ۋىلايەتلىك ئۇيغۇر تېبابەت شىپاخانىسىنىڭ باشلىقى ئەخمەت ئاكا بىر مەھەلىگە كەلگەندە بۇيەردە بېشىر ۋاڭنىڭ بىر قىزى بار، كۆرۈشۈپ قوياملا دېدى، مەن ئەلبەتتە بولىدۇ، دەپ يوقلاپ بېرىپ كۆرۈشتۈم ۋە خاتىرە ئۈچۈن رەسىمگە چۈشتۈم.
       ئابدۇللاھ ۋاڭنىڭ 3-ئوغلى رامزاننىڭ بىلىشىمچە بىر ئوغۇل بىر قىزى بار، ئوغلى بىر ئىدارىدە ئىشلەيدىكەن، قىزى ئىچكىرىدە ئوقۇيدىكەن. دائىم سالام سائەت قىلىشىپ تۇرىمىز، بىر شەنبە كۈنى بامدات نامازدىن كېيىن ئالتۇنلۇقتىكى قەۋرىستانلىققا مەرھۇم ئاپامنىڭ بېشىنى يوقلاشقا ئالدىراش كېتۋاتسام رامزانمۇ ئالتۇنلۇققا موتۇتسىكىلىتتا مېڭپتىكەن، « ئابدۇرەھىم دوختۇر» موتورۇمغا مىنگىشىپ ئالسىلا دېۋىدى، مەن « ئۇلۇغ بۇۋىلىرى شاھ مەھسۇتنىڭ روھى يۈگىرەپ چىقىپ ، بىزنىڭ خىزمىتىمىزنى قىلغان بوشقىنىڭ ئەۋلادىغا شوپۇر بوپسەن دەپ ئۆزلەنى سوتلاپ يۇرمىسۇن »دەپ چاقچاق قىلسام، « ئۆزلەنىڭ ئەجداتلىرى ئۇلۇغ مومام( شاھ مەھسۇتنىڭ ئايالى) نى بېقىپ چوڭ قىلغان ئاتىغى جەمەت تۇرسا، ئۇلۇغ بۇۋىلىرى بوشقى ( ئۇردا ئارقا سەپ ئىشلىرى باشلىقى ) تۇرسا، مەن بولساممۇ كىچىككىنە خىزمەت قىلىپ ئۆتنە قايتۇرىتەي » دەپ تۇرۇۋالغاچقا بىللە بىر دەمدىلا ئالتۇنلۇققا چىقتۇق، ۋاڭلارقەۋرىسىنىڭ ئۇدۇلىدىكى «قۇمۇل مۇزىيى»نىڭ شەرقى تېمى ئىچىدە بىزنىڭ ئەجداتلىرىمىزنىڭ قەۋرىستانلىقى بار بولۇپ، قۇمۇل شەھەر ئايلانما يولىنىڭ ئىچىدىكى بىردىن-بىر ساقلىنىپ قالغان قەۋرىستانلىق ئىدى، ۋاڭلار قەۋرىستانلىقى ئايلانما يولنىڭ جەنۇبىدا بولۇپ، «ئالتۇنلۇق» دەپ ئاتىلاتتى، چۈنكى، ۋاڭ-خوجا، تەيجى، بەگلەر «ئالتۇن» جەمەت، ئەلەم ، مۇپتى، قازىلار «كۆمۈش» جەمەت، ۋاڭلارنىڭ ئاتىغى( ئاتا ئاغاسى ياكى ئاتاق ئاتىسى)، ئوردا ئەمەلدارلىرى «مىس» جەمەت دەپ قارىلىپ ، قەۋرىستانلىقى ئالتۇن مەھەللىسىدە ئىدى. ئابدۇرەھىم ئابلىز شەھەر باشلىقى بولغان يىللاردا قەۋرىلەر چېقىلىپ يېڭى قەۋرىستانلىققا كۆچۈرۈلگەندە «قۇمۇل مۇقام سارىيى» نىڭ غەربىدىكى «ئەلەم ئاخۇنۇملار قەۋرىستانلىقى» دىكلەرنىڭ ئەۋلاتلىرىدىن نەچچەيۇز كىشى بۇزدۇرماي تۇرىۋالدى، ئۇنىڭغىچە مەركەزدىن زورمۇ-زور قەۋرە چاقماسلىق ھەققىدە ھۆججەت چىقىپ  قەۋرە چېقىش توختاپ «چاق-چاقتىن چاقماق چىقىپتۇ » دېگەندەك ئىش چىقىشنىڭ ئالدى ئېلىندى. «مازاردىن پۇتۇڭنى تارت، ئۇلۇغلاردىن ئاغىزىڭنى» دېگەندەك، نەچچە يىلدىن كېيىن 2003-يىلى 10-ئاينىڭ بېشىدا ئابدۇرەھىم سىجاڭنىڭ ئاپىسى خەلىچىخان بۇجاڭ (قۇمۇل ۋىلايەت تەشكىلات بۆلۈمىنڭ باشلىقى )قاتارلىق بىر ئۆيدىن نەچچە كىشى ماشىنا ۋەقەسىدىن قازا تاپتى ( خېلى ياخشى ئىشلارنى قىلغان ئايال ئىدى، تەغدىردىن بولسا بالدۇر تۇگەپ كەتتى )، ئابدۇرەھىم سىجاڭمۇ ئۈرۈمچىگە يۆتكەپ كېتىلدى.
       قۇمۇللۇقلار ئەزەلدىن ئەمەلدارلارغا خوشامەت قىلمايدىغان، سۆزلىرى سىيلىق - سپايە، كۆڭلى تۈز-ئاقكۆڭۈل، يالغانچىلىق قىلمايدىغان ، باشقىلارنى بۆزەك قىلمايدىغان، باشقىلار بوزەك قىلسا مۇش كۆتۇرۈپ چىقىدىغان، دىيانەتلىك كشىلەردۇر،...ئۇلاردىن ساۋاتسىزلار ئاز، قەلەم -ئەلەم ۋە ئىلىم-پەن بىلەن شوغۇللنىدىغانلار كۆپ چىقىدۇ...ئابدۇرەھىم ئۆتكۈر، ئابدۇكېرىم خوجا، غولام غوپۇر، ئايشە ئەخمەت ( نەۋرە ئاچام )....قەلەمكەشلەر ۋەكىلى، تۆمۇر خەلپە، خوجىنىياز ھاجى، سېيىت باتۇر، سوپاخۇن پولكونىك...ئەلەمكەشلەر ۋەكىلى، گۇۋۇيۇەننىڭ ئالاھىدە تەمىناتىدىن بەھرىمەن بولغۇچى مۇنەۋۋەر مۇتەخەسىسلەر خېمىت ھېمىت ۋە مەن، ئاپتونوم رايون بويىچە تۆھپىسى  گەدىلىك مۇنەۋۋەر مۇتەخەسسىسلەردىن ئالدىنقى ئىككەيلەندىن باشقا يەنە ھەجەرگۈل قاسىم، خانىشلار ...نەچچە ئونلىغان دوكتۇر ۋە پروفسسورلار بار. ئەلنەغمچلەردىن ئالمىخاننى بىيىت بىلەن يېڭىپ قۇمۇلغا كېلىن قىلىپ ئەكەلگەن كىچىك بۇۋىمىز ئىبراھم بىيىتچى، مەشھۇر غىجەكچى ئاخۇنبەگ، نەغمىچى ئاقپاشاھ، لەپەرچى لەلىخان ، نەغمىچى ۋە غىجەكچى كۆزى ئاجىز قارىلار بار...
( خاتا كەتكەن جايلار بولۇشى تەبىئىي، بەزىدە تېمىدىن چەتنەپ كەتتىم ، ئەفۇ قەلەملەر بىلەن تۈزۈتۈپ قويۇشىڭىزلارنى تۆۋەنلىك بىلەن سورايمەن، رەھمەت! )         
      

tughci2

sawda571 يوللىغان ۋاقتى  2015-3-6 17:03
بۇرادەرلەر ئۇلارنى تىللىماڭلار .
ھاكىمىيەت ئېھتىياجى  ...

بېشىر ۋاڭ تۇڭگانلارنى قىرىدىكەن. تۇڭگانلار ئۇنىڭدىن ئۆچ ئالىدىكەن. ئايشەم ئەخمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك گېپىدە بۇ ھەقتە مەلۇمات بار ئىكەن.