گرامماتىكىدىن چۈشەنچە

irpan0998

obzorqi يوللىغان ۋاقتى  2015-9-5 17:24
شۇنداق بەلگە بار . سىز قايسى يىلى ، قايسى مەكتەپنى پۈت ...

تىنىش بەلگىسى مۇ ياكى تىنىچ بەلگىسىمۇ ؟كۆرسىتىپ قويسىڭىز

obzorqi

irpan0998 يوللىغان ۋاقتى  2015-9-5 19:45
تىنىش بەلگىسى مۇ ياكى تىنىچ بەلگىسىمۇ ؟كۆرسىتىپ قويس ...

      كەچۈرۈڭ . تېمىدا « تىنىش بەلگىسى » - دەپ توغرا يېزىلغانىكەن . سىزنىڭ ش ھەرپىنىڭ ئورنىغا چ ھەرپىنى يېزىپ قويغىنىڭىزغا دىققەت قىلماي ، سۇئالىڭىزنى باشقىچە چۈشىنىپ قاپتىمەن .

obzorqi

kvx يوللىغان ۋاقتى  2015-9-5 17:41
ئوبزۇرچى !  توغرى دەيسىز ؟  بەزىدە  ‹‹ ئۇرۇق چېكىشىم  گ ...

       ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستاز ، 12 - قەۋەتتىكى ئىنكاسىمنىڭ ئۈستى تەرىپىدىكى سېرىق كاتاكچىنىڭ ئىچىدىكىسى توردىشىمىز irpan0998 نىڭ ئىنكاسى . ئاستىدىكى بىر قۇر بولسا مانىڭ irpan0998 غا يازغان ئىنكاسىم ئىدى . مۇشۇ ئىنكاس سەۋەبى مەندەن رەنجىپ قالغاندەك قىلىلا . توغرا چۈشەنگەيلا . اللەقا ئامانەت .

obzorqi

abdulquddus يوللىغان ۋاقتى  2015-9-4 00:48
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم!
           مۆھتەرەم ئۇستاز!
           ...

       ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم abdulquddus ئەپەندى ، ياخشى تۇردىڭىزمۇ ؟ مەنمۇ بىر ئىزدەنگۈچى بولۇش سۈپىتىم بىلەن ، جوڭگۇو ۋە چەتئەللەردە بېسىلغان بارلىق ئۇيغۇر تىلى ماتىرىياللىرىدا ، « مۇستەقىل ۋە ياردەمچى سۆزلەر » ھەققىدىكى چۈشەنچىنىڭ خاتا بېرىلگەنلىكى ، بۇ ھەقتىكى دەرسنىڭمۇ ئوتتۇرا مەكتەپتىن تاكى ئالى مەكتەپكىچە ، ئىزچىل تۈردە خاتا ئوقۇتۇلىۋاتقانلىقىنى بايقاپ ، بۇ ھەقتە ئىلمى ماقالە يېزىپ ، « تىل ۋە تەرجىمە » جورنىلى ، « شىنجىاڭ مائارىپى » جورناللىرىدا ئېلان قىلدۇرغانىدىم . كېيىن تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ئۈچ قىسىملىق « ئۇيغۇر تىلى » دەرەسلىك كىتابىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى بېسىلىشىدا . بۇ مەزمۇن مېنىڭ تۈزەتكىنىم بويىچە تۈزۈتۈپ نەشىر قىلىندى .
       كېيىن مەن يەنە « تولۇق ۋە تولۇقسىز جۈملە » ھەققىدىكى چۈشەنچىنىڭمۇ خاتا بېرىلگەنلىكىنى ھەم بۇ  دەرسنىڭمۇ تولۇقسىز ئوتتۇرىدىن تاكى ئالى مەكتەپلەرگىچە خاتا ئۆتۈلىۋېتقانلىقىنى بايقىغانىدىم . بىراق ئىلمى ماقالە قىلىپ يازماي ، پۇرسەتنى ئۆتكۈزۈپ قويدۇم . چۈنكى ئۇيغۇر تىلى دەرسلىكى ئىسلاھ قىلىنىپ ، تىل - ئەدەبىيات دەرسلىكىگە قوشۇلىۋېتىلىپ ، خۇددى قۇيرىقى يوق كەپتەردەك تومتاق بىر نەرسە قىلىپ قويۇلدى . مەن بۇخىل دەرسلىكنى ئۇيغۇر تىلىغا قىلىنغا بىر قاتىملىق يوقۇتۇش بولدى - دەپ قاراپ ، رايىم قايتقانىدى . يېقىندا سىزنىڭ ئۇيغۇر تىلىنى دۇنيا تىلى قىلىش ھەققىدىكى ماقالىڭىزنى كۆرۈپ ، بەك خۇش بولدۇم ھەم 100% تەستىقلىدىم . چۈنكى دۇنيادا قۇرئان كەرىمنىڭ تىل - يېزىقىدىنلا قالسا ، ئۇيغۇر تىل - يېزىقىدەك يەڭگىل ، باي ، ئىپادىلەش كۈچىگە ئىگە پاساھەتلىك تىل - يېزىق يوق - دەپ قارايمەن . شۇڭا مىجىت دوختۇرنىڭ ئىنكاسىدىنمۇ بەك سۆيۈندۈم .
       پىشقەدەم ئۇستازىمىزنىڭ بۇ تېمىسىنى كۆرۈپ ، ئۇيغۇر تىلى ھەققىدىكى مۇھەببىتىم يەنە ئۇرغۇپ قالدى . ئاخشام ئىنكاسىڭىزغا قىستۇرۇپ بەرگەن ئادرىسنى ئېچىپ ، بۇ ئىنكاسىڭىزنىڭ تولۇق قىسمىدىن خەۋەر تاپتىم . سىز دېگەندەك ، ئىلگىركى كىتابلاردىكى  ئۈزۈك ۋە سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ نۆۋەتلىشىشى ھەققىدە چۈشەنچە بېرىلگەندە ، تۈپ سۆزلەرگە قوشۇمچىلار ئۇلانغاندا ، ئاخىرىدىكى تاۋۇش ، ھەرىپلەرنىڭ نۆۋەتلەشكىنى بويىچە يېزىلىدۇ ھەم تەلەپپۇز قىلىنىدۇ - دېيىلگەن . مەسىلەن : تۈپ سسۆزلەر : ــــــ باغ ، ئەمگەك ، مەكتەپ . يېزىلىشى ھەم تەلەپپۇزى بولسا ئوخشاش : ــــــ باققا ، ئەمگىگى ، مەكتىۋى  . كېيىن بۇ قائىدىلەر ئۆزگىرىپ ، تۈپ سۆزلەرگە قوشۇمچىلار ئۇلانغاندا تۈپ سۆزنىڭ تەكىبىدىكى تاۋۇشلار ئۆزگەرتىلمەي ئەينەن يېزىلىدۇ . تەلەپپۇزدا ئۆزگەرتىپ تەلەپپۇز قىلىنىدۇ - دېيىلگەن . مەسىلەن : يېزىقتا ــــــ باغقا ، ئەمگىكى ، مەكتىپى - دەپ يېزىلىدۇ . تەلەپپۇزدا بولسا ــــــ باققا ، ئەمگىگى ، مەكتىۋى - دەپ تەلەپپۇز قىلىنىدۇ .
       سىز ماقالىڭىزدا ئىلگىركى قائىدە توغرا . كېيىنكى ئۆزگەرتىلگەن قائىدە خاتا - دەپسىز . مەن بۇ توغرىلىق ئىزدىنىپ كۆرمەي ، ئەينى چاغدا تىلشۇناس ئالىملىرىمىز  ئىلگىركى ۋە كېيىنكى قائىدىنى يولغا قويغاندا توغرا - دەپ قاراپ ، شۇ بويىچە ئەمەل قىلىپ ئۆگىنىپ ، شۇ بويىچە ئىئىشلىتىپ كېلىۋاتىمەن . دېمەك مەن بۇ توغرىلىق چوڭقۇر ئىزدىنىپ كۆرمىگەغچكە ، ھازىرچە بۇ ئىككى خىل قائىدىنى توغرا ، ياكى خاتا دىيەلمەيمەن . بۇنداق دېيىش ئۈچۈن بۇ ئىككى خىل قائىدىنىڭ دەلىل - ئاساسلىرىنى چوڭقۇر ئىگىلىشىم كېرەك .
       باشتا مەن ئۇيغۇر تىلى دەرسلىكىنىڭ قىسقارتىلىپ ، تىل - ئەدەبىيات دەرسىگە قوشۇۋېتىلگەنلىكى ، تىلىمىزغا نىسبەتەن بىر پاجىئە - دېگەنىدىم . بۇ سۆزۈمنىڭ رىياللىقتىكى دەلىلى شۇكى ، تورغا كىرىپ ، پائالىيەت قىلالىغانلىكى تورداشلىرىمىزنىڭ ھەممىسى ئۇيغۇر مىللىتىمىزنىڭ ئالاھىدە بىلىملىك كىشىلىرى . تولىمۇ ئەپسۇس . مىللىتىمىزنىڭ مۇشۇنداق بىلىملىكلىرىنىڭ ئىملاسىنىڭ خاتالىقى ، تېنىش بەلگىلىرىنى ئىشلىتىشنى بىلمەسلىكى ، سۆز - جۈملىلىرىنىڭ باغلاشماسلىقى ، مەزمۇنىنىڭ رېتىمسىزلىكى ، ئابزاست - قاتلاملارغا بۆلالماسلىقى ، ئاددىسى باش قۇر بىلەن - ئادەتتىكى قۇرنىمۇ پەرەقلەندۈرەلمەسلىكىدۇر .
       مەن مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن دەرسلىك تۈزۈگىچى تىلشۇناس ئالىملىرىمىزنىڭ ، ئۇيغۇر تىلى دەرسلىكىنى قايتىدىن سېستىمىلاشتۇرۇشىنى تەكلىپ بېرىمەن . اللەقا ئامانەت .

aloglituran

قوشۇمچە تىل ئۇگۇنۇش ئۇچۇن ئاۋۋال ئانا تىلىنىڭ گىرامماتىكا قىسمىنى تولۇق ئۇگۇنۇپ چۇشەنگەن بولسا ، باشقا تىلنى ئۇگۇنۇش ئاسان بولىدۇ . دەيدىغان قاراش باركەن ،  مەن ئۇيغۇرتىلى گىرامماتىكا قىسمىنى تولۇق ئۇگۇنەي دىگەن ئىدىم . 0 دىن باشلاپ قايسى كىتاپ دەرىستىن باشلاشنى بىلەممەي قالدىم . ماڭا بىر مەسلىھەت بىرىلگەن بولسا .

obzorqi

aloglituran يوللىغان ۋاقتى  2015-9-7 02:15
قوشۇمچە تىل ئۇگۇنۇش ئۇچۇن ئاۋۋال ئانا تىلىنىڭ گىرامما ...

       ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم aloglituran . ئېيتقىنىڭىزدەك ئانا تىل گرامماتىكا قائىدىسىنى  ياخشى ئىگىلىۋالغاندىن كېيىن ، باشقا تىللارنىڭ گرامماتىكىلىق خۇسۇسىيەتلىرىنى ئۆگىنىش ھەقىقەتەن ئاسان بولىدۇ . مەسىلەن : مەنمۇ ئۇيغۇر تىلىغا پىششىق بولغاچقا ، ئەرەپ تىلى تەجۋىت قائىدىسىنى ئۆزلىكىمدىن بىر قۇر كۆرۈش بىلەنلا تولۇق ئىگىلىۋالغانىدىم . ئۇنىڭدىن باشقا تىللارنىڭ گرامماتىكىلىق خۇسۇسىيەتلىرىمۇ خاراكتىرى جەھەتتىن ئوخشاپ كەتكەچكە ئۆزلىكىدىن ئۆگەنىپ ھەل قىلىش ئاسان بولىدۇ .
       0 دىن باشلاپ ئۆگىنىشىڭىز ئۈچۈن ئەڭ ياخشى دەرسلىك يەنىلا 2007 - يىللرىغىچە قوللىنىلغان ، تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3 قىسىملىق ئۇيغۇر تىلى دەرسلىك كىتابىدۇر . ئۆگىنىشىڭىزگە ئۇتۇق تىلەيمەن . اللەقا ئامانەت .

abdulquddus

obzorqi يوللىغان ۋاقتى  2015-9-6 10:52
ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم abdulquddus ئەپەندى ، ياخشى تۇردىڭى ...

          ۋائەلەيكۇم ئەسسالام!
         ھۆرمەتلىك ئوبزورچى ئەپەندىم!
         سىزمۇ ئوبدان تۇرىۋاتىدىغانسىز؟
        جەنابىي ئاللاھ ھەرزامان سالامەت ، خۇشۋاخ بولىشىڭىزنى نېسىپ ئەيلىگەي، ئامىين!
         بۈگۈن مەن خېلىلا ئېغىر روھىي بېسىمدىن قۇتۇلۇپ قالدىم. چۈنكى، مەن سىزدەك جاسارەتلىك بىر ئىلمىي ھەمراز بىلەن ئۇچرىشىپتىمەن ئەمەسمۇ؟
         دەرۋەقە، سۆيۈملۈك ئانا تىل - يېزىغىمىز دۇچ كېلىۋاتقان پاجىئەلىك قىسمەتلەر ئەقلى ئويغاق مەسئۇلىيەتچان ئىلىم ئەھىللىرىنى ئويلاندۇرماي قالمايدۇ. ئەمما مەن مۇنداق دېيىش بىلەن ئۆزۈمنى ئۈستۈن چاغلىماقچىمۇ ئەمەس. پەقەتلا، جەنابىي ئاللاھ ئاتا قىلغان ئېقىل ۋە تىلدىن ئىبارەت  خىسلەتلىك ۋە ھىكمەتلىك ئىككى نىئمەتنى قەدىرلەش يولىدا ئىزدەنگۈچى، خالاس.
         ئۆز نۆۋىتىدە بۇ ئەقلى ھۇشى جايىدىكى ھەر قانداق ئىنساننىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان ئىمانى، ۋىجدانى بۇرچىدۇر.
        ئەمما كۆپ ئەپسۇس، زور كۆپ سانلىق «زىيالى» لىرىمىز بۇ جەھەتتە تولىمۇ بىپەرۋالىق، ھەتتا قۇيرۇقۋازلىق قىلىپ يۈرىۋاتقاچقا، سۆيۈملۈك ئانا تىل - يېزىغىمىز كىشىنى قاتتىق ئېچىندۇرىدىغان پاجىئەتلىك قىسمەتلەرگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ.
بۇ يەردە قىسقىچە ئېيتىپ ئۆتىدىغان بولسام:
       1)1962-يىلىغىچە مۇشۇ يېزىغىمىزنى قوللىنىپ تۇرمۇش ۋە تەرەققىياتتا ئىپادىلەشكە تېگىشلىك سۆز - جۈملىلەرنى لايىغىدا يېزىپ ، ئالاقىمىزنى ئاسان، ھاجىتىمىزنى راۋان قىلىپ بىر ئوبدان ياشاپ كېلىۋاتاتتۇق. ئەمما كۈتۈلمىگەندە لەنەت تەككۈر «يېزىق ئىسلاھاتى» پەيدا بولۇپ ئاتالمىش «يېڭى يېزىق» دېگەن بىر نېمە ئۆگۈنۈش-قوللىنىشقا سۇنۇلدى ۋە نۇرغۇنلىغان پىشقەدەم زىيالىلىرىمىز ساۋاتسىز بولۇپ ئىنتايىن ئېغىر قىيىنچىلىقلارغا دۇچ كەلدى. ئاللاھقا كۆپ شۇكۈر، مىليونلىغان خەلقىمىزنىڭ «دادۇ پەريادى» بىلەن مونۇ يېزىغىمىز ئەسلىگە كەلدى. ئەمما كېيىن كۈتۈلمىگەندە ئاتالمىش «ئۇيغۇر كومپيوتېر يېزىغى» دېگەن بىر نېمە پەيدا بولدى. ئۇنىڭدىن بىر مەھەل ئۆتۈپ «ئۇيغۇر لاتىن يېزىغى» دېگەن بىر نېمە پەيدا بولدى. شۇنداق قىلىپ دەسلەپكى «لاتىنچىلاشقان يېزىق» تا < چ > ئوقۇلىدىغان ھەرپ  ئەمدى < ق > ئوقۇلىدىغان قىلىپ بېكىتىلدى. بۇنىڭ بىلەن «Mening balam nahayiti yaxshi qong boldi» دېگەن جۈملىنى بەزىلەر «مېنىڭ بالام ناھايىتى ياخشى چوڭ بولدى.» دەپ ئوقۇسا، بەزىلەر «مېنىڭ بالام ناھايىتى ياخشى قوڭ بولدى.» دەپ ئوقۇيدىغان بولدى.
        بۇ زادى نىمە ئۈچۈن؟
        بىزنىڭ ئۆز يېزىغىمىزنىڭ گۈنايى زادى نىمە؟
        بىلىنگەن ئەھۋاللاردىن قارىغاندا، چەتئەل تىلىدىكى ئىسىم – ناملارنى توغرا يېزىشنى قېلىپلاشتۇرۇش ئۈچۈنمىش....!
        بۇ قانداق ئەھۋال؟
        بىز يېزىغىمىزنى باشقىلارنىڭ تىل – تەلەپپۇز ئىقتىدارىنى نىشانلاپ ئىجات قىلىمىزمۇ؟
ئەگەر شۇنداق بولىدىغان بولسا، قېنى ماۋۇ قوشنىمىز «ئۇيغۇر» دېگەن نامنى «ۋېيزۇ» ياكى «ۋېيۋۇئېر»، «قەشقەر»نى «كاشى»... دەپ خاتا يازىدۇ. شۇڭا بىرەر خەنزۇ ئالىم : «بىزنىڭ مونۇ يېزىغىمىزدا ئۇيغۇرلارنىڭ ئىسىم – ناملىرىنى توغرا يازغىلى بولمايدىكەن» دەپ «خەنزۇ ئۇيغۇر يېزىغى» دېگەن يېزىقنى ئىجات قىلىپتىمۇ؟
         ئوخشاشلا ماۋۇ رۇسلارمۇ «ئۇيغۇر» دېيەلمەي «ئۇيگۇر»، «ھېتلېر» دېيەلمەي «گېتلىر»،.. دەپ يازىدۇ. ئۇلاردىنمۇ بىرەر ئالىم چىقىپ : « بىزنىڭ مونۇ يېزىغىمىزدا باشقىلارنىڭ ئىسىم – ناملىرىنى توغرا يازغىلى بولمايدىكەن» دەپ «رۇس ئۇيغۇر يېزىغى»  دېگەندەك يېزىقنى ئىجات قىلىپتىمۇ؟
         ئوخشاشلا ئىنگىلىزلارمۇ «ئۇيغۇر»نى ئۇيغۇر دەپ تەلەپپۇزمۇ قىلالمىغاننىڭ تاشايىنىدا   Uygur  ،  Uigur ،  Uighur دەپ يازىدۇ ۋە «ۋېگې»، «ۋېگۇئې» دەپ تەلەپپۇز قىلىدۇ. ئەمما ئۇلاردىنمۇ بىرەر ئالىم چىقىپ : «بىزنىڭ تىل – تەلەپپۇزىمىزدا باشقىلارنىڭ ئىسىم – ناملىرىنى توغرا يازغىلى ۋە ئىپادىلىگىلى بولمايدىكەن»دەپ «ئىنگىلىز ئۇيغۇر يېزىغى» دېگەننى ئىجات قىلىپتىمۇ؟
         ياق!
         ئۇنداق بولسا بىزگە نىمە لاۋىزىلىق؟
        2) بۇ دەرت ئاز بولۇپ قالغاندەك، 1985 –يىلىنىڭ ئاخىرىغىچە بىر ئوبدان قېلىپلاشقان ۋە «ئالتۇن دەۋرى» گە ئۇلاشقان مونۇ تىل - يېزىغىمىزنىڭ گرامماتىكىلىق قائىدىسىگە «مېتە» چۈشۈشكە باشلىدى ۋە ئەمدى تىلىمىز شۇ قەدەر مەنتىقىسىز، تېتىقسىز، لاۋىزا بولۇشقا باشلىدىكى، ئادەمنىڭ « ھۆ !» قىلغۇسى كېلىدۇ!!! (تەپسىلاتىنى ./thread-27697-1-1.html  دىن كۆرۈشكە بولىدۇ.)
          بىزنىڭ يېزىغىمىز زادى نىمە ئۈچۈن مۇشۇنداق ئەھۋالغا چۈشۈپ قالىدۇ؟
          قېنى بىزنىڭ زىيالىلىرىمىزنىڭ مەسئۇلىيەتچانلىق تۇيغۇسى؟
          ئەي ئۇيغۇر زىيالىلىرى!
          ئىلىم ھەقىقىتى ئۆلدىمۇ؟
          ۋىجدانىڭلارنى قاغا – قۇزغۇنلار يەپ كەتتىمۇ؟
          سىلەرگە زادى نىمە بولدى؟
          خەير، بولىدىغان ئىش بولدى. ئەمما خەلقىمىزنىڭ جانىجان مەنپىئەتىگە بىۋاستە تاقىلىدىغان بۇ مەسىلىدە يانىلا مۇرەسسەچىلىك، بىخەستەلىك قىلىشقا ھەرگىزمۇ بولمايدۇ. بەلكى، زامانداشلىرىمىز ۋە كەلگۈسى ئەۋلاتلىرىمىزنىڭ خاس تىل – يېزىغىمىزنى خاس قائىدە – قانۇنىيەتلىرى بۇيىچە قوللىنىشقا يول ئېچىشىمىز، قارا قۇيۇن ، ئازغىندى شاماللارنىڭ ئالدىدا يىلتىزى يوق قامغاقتەك ھەر قاياققا دۇمىلاۋەرمەسلىگىمىز كېرەك! زىيالى دېگەن نامغا يارىشا ياشاش كېرەك!!!
         شۇنىڭ ئۈچۈن:
         1)تۇنجى قېتىم قوللىنىلغان «يېڭى يېزىق» تىن باشقا خىل لاتىنچە يېزىقلارنى يېزىق مەيدانىدىن قوغلاپ چىقىرىش كېرەك. چۈنكى، ئۇ يېزىق قوللىنىلغان مەزگىلدە نۇرغۇن قىممەتلىك ماقالىلار ۋە ھەتتا رومانلار يېزىلغان. شۇنداقلا نۇرغۇن تارىخىي ئەسەرلەرنىڭ تېكىستلىرى ترانسكرىپسىيە قىلىنغان ئىدى...
          2) 1986-يىلىدىن كېيىن ئېلان قىلىنغان گرامماتىكىلىق قائىدىلەرنى شەرتسىز ئەمەلدىن قالدۇرۇش، «ئالتۇن دەۋر»نى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئارقىلىق، تىل قانۇنىيىتىنىڭ قالايمىقان قىلىنىشنىڭ ھەتتا بۇزغۇنچۇلۇققا ئۇچرىشىنىڭ جىددىي ئالدى ئېلىنىشى كېرەك.
           زامانداشلىرىمىز ۋە كەلگۈسى ئەۋلاتلىرىمىز ئۇيغۇر تىلىنىڭ نەقەدەر پاساھەتلىك، تاتلىق، راۋان ۋە مەنتىقىلىق تىل ئىكەنلىگىنى ئەمەلىي ھېس قىلىشى كېرەككى، ئۈگەنگەنسىرى زوق-ئىشتىياقى جانلىنىدىغان بولسۇن!
......................!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
           بەزى قاراشلىرىمىزدا پەرقلەر بار ئىكەن. بىرئاز ئويلىنىپ بېقىشىڭىزنى ئۈمىت قىلىمەن.
           ئابزاسلارنى پەرقلەندۈرۈش ئۇسۇلىڭىز بەكمۇ ئاقىلانە ئېيتىلغان، ئەلبەتتە. بۇمۇ تىل دەرسلىگىمىزدە ئوبدان تۇنۇشتۇرىلىشى كېرەك. ھازىرقى ئۇسۇل ھەقىقىتەن توغرا بولمىغان!!!
        خەير، ئاللاھقا ئامانەت بولۇڭ!

obzorqi

abdulquddus يوللىغان ۋاقتى  2015-9-7 22:34
ۋائەلەيكۇم ئەسسالام!
         ھۆرمەتلىك ئوبزورچى ئە ...

       ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ھۆرمەتلىك ئابدۇلقۇددۇس ئەپەندى . ياخشى تۇردىڭىزمۇ ؟ اللە تېنىڭىزگە سالامەتلىك ، تۇرمۇشىڭىزغا بەخت ، ئىشلىرىڭىزغا ئۇتۇتلار ئاتا قىلغاي . ئامىن .
       سىزنىڭ ئۇيغۇر تىل - يېزىقىغا بولغان ئىشتىياقىڭىزدىن سۆيۈندۈم . جۈرئىتىڭىزدىن مەمنۇن بولدۇم . مەنمۇ ــــــ ئادەم بىرەر مەسىلىگە دۇچ كەلگەندە ، شۇ مەسىلىنىڭ ماھىيىتىنى چوڭقۇر ئىگىلەپ ، خەلق مەنپەئەتىگە پايدىسىز مەسىلىلەرنى قەتئى ئىنكار قىلىپ ، ھەقنى ئوتتۇرىغا چىقىرىشتا قەتئى بولۇشنى ياخشى كۆرىمەن . سىزنىڭ مۇشۇ خىل ئىزدىنىشچان ، جۈرئەتلىك ، قەيسەر روھىڭىز ماڭا ياقتى .
       سىز ئىنكاسىڭىزدا تىلغا ئالغان : « تۇنجى قېتىم قوللىنىلغان «يېڭى يېزىق» تىن باشقا خىل لاتىنچە يېزىقلارنى يېزىق مەيدانىدىن قوغلاپ چىقىرىش كېرەك. چۈنكى، ئۇ يېزىق قوللىنىلغان مەزگىلدە نۇرغۇن قىممەتلىك ماقالىلار ۋە ھەتتا رومانلار يېزىلغان. شۇنداقلا نۇرغۇن تارىخىي ئەسەرلەرنىڭ تېكىستلىرى ترانسكرىپسىيە قىلىنغان ئىدى... » - دېگەن پىكرىڭىزنى قوللايمەن . بىراق : « 1986-يىلىدىن كېيىن ئېلان قىلىنغان گرامماتىكىلىق قائىدىلەرنى شەرتسىز ئەمەلدىن قالدۇرۇش، «ئالتۇن دەۋر»نى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئارقىلىق، تىل قانۇنىيىتىنىڭ قالايمىقان قىلىنىشنىڭ ھەتتا بۇزغۇنچۇلۇققا ئۇچرىشىنىڭ جىددىي ئالدى ئېلىنىشى كېرەك. » - دېگەن قارىشىڭىزنى قايتىدىن چوڭقۇر ئىزدىنىپ كۆرۈشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىن . چۈنكى ، بۇ باسقۇچتىكى چۈشەنچىلەرنىمۇ ، تىلشۇناس ئالىملىرىمىز نۇرغۇنلىغان جاپالىق ئىزدىنىش ۋە تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىشلار نىتىجىسىدە روياپقا چىقارغان . شۇڭا شەخسەن مەنمۇ ، بۇ قېتىمقى ئىملا قائىدىسىنى ــــــ ئۇيغۇر تىل قانۇنىيىتىنى قالايمىقانلاشتۇردى ، بۇزغۇنچۇلۇققا ئۇچراتتى - دەپ قارىمايمەن .
       مەسىلەن : تۆۋەندىكى پارچىنى ئوقۇپ ، تاۋۇش ئۆزگىرىشى بولغان سۆزلەرنىڭ مەنىلىك بۆلەكلىرىنى پىلۇس بەلگىسى ئارقىلىق ئايرىڭلار .

       بىز مەكتىۋىمىزنىڭ خىزمىتىنى تاماملاپ بولۇپ ، تاققا ساياھەتكە ماڭدۇق . ئەۋۋەل قورايغا باردۇق . پاھ ! قوراينىڭ كوچىلىرى شەھەرگە ، ئەتراپى باققا ئايلىنىپ كېتىپتۇ ئەمەسمۇ ؟! بىز ھۆكۈمەتنىڭ غەمخورلۇغىدىن ، دېھقانلارنىڭ ئەمگىگىدىن مەننۇن بولدۇق ۋە زور ئۈمۈتتە ساياھىتىمىزنى داۋاملاشتۇردۇق .
       مەكتىۋىمىزنىڭ ــــــ مەكتەۋ + ئى +مىز + نىڭ .
       تاققا ــــــ تاق + قا .
       باققا ــــــ باق + قا .
       غەمخورلۇغىدىن ــــــ غەمخورلۇغ + ئى + دىن .
       ئەمگىگىدىن ــــــ ئەمگەگ + ئى + دىن .
       ئۈمۈتتە ــــــ ئۈمۈت + تە .

       ئەمدى يوقۇرىدىكى مەنىلىك بۆلەكلەر تەركىبىدىكى ـــــــ   مەكتەۋ ، تاق ، باق ، غەمخورلۇغ ، ئەمگەگ ، ئۈمۈت ( ئەسلى ئۈمۈد ) - قاتارلىق سۆزلەرنى يېزىققا قاراپ ، ئوقۇمىساق ، سىز ماقالىڭىزدا : «  بولۇپمۇ يازغاننى ئەينەن ئوقۇمايدىغان «قائىدە»نى  قەتئى رەت قىلىمەن. چۈنكى ، بىرەر ھەرىپنى كۆرۈپ تۇرۇپ ئەينەن ئوقۇماسلىق نىمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟ ____ تەپەككۇر بۇزۇقلۇقتىن ، «كۆزى ئۇچۇق قارىغۇ»لۇقتىن دېرەك بېرىدۇ! » -  دېگىنىڭىزدەك بولۇپلا قالماي . تېخى سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى ئۆزگەرتىۋەتكەنلىك ، ھەتتا بۇزىۋەتكەنلىك بولامدۇ - قانداق ؟ بۇ مېنىڭ يۈزەكى كۆز قارىشىم . چۈشەنچە بېرىشىڭىزنى ئۆتۈنىمەن . اللەقا ئامانەت .