«ماتىماتىكا ھەممىگە قادىر»مۇ؟

tasnima

	ماتىماتىكا يەككە ھالەتتە مۇكەممەللىككە ئىگە ئەمەس................

توقماق

	ماتىماتىكا بىلەن فىزىكىنى سىلىشتۇرۇپ كۇرەيلى،ماتىماتكا ئابىستىراكىتلىقنى قوغلۇشۇدۇ،لىكىن فىزىكا بولسا ئەڭ كۇپ ھاللاردا كونكىرىت نەرسە بىلەن ھەپىلىشىدۇ.مەلۇم مەنىدە ماتىماتىكىنىڭ فىزىكىغا ھاجىتى چۇشمەيدۇ.لىكىن فىزىكىنىڭ ماتىماتىكىغا ھاجىتى چۆشۆدۇ.شۇنداقتىمۇ فىزىكىدىكى ھەممە تەركىپلەرنىڭ ماتىماتكىغا ھاجىتى چۆشۆشى ناتايىن.مەسىلەن ئىدىيە ،ئۇقۇم سىستىمىسى.«جىسىم«،«ھەركەت»،«زەررىچە»قاتارلىق ئۇقۇملارۋە«كۆچ تەسىر قىلمىسا جىسىملارئەسلىدىكى ھالىتىنى ساقلايدۇ»دىگەندەك فىزىكىلىق ئىدىيلەر. بۇيەردە بىر نۇقتا ئېنىق بولىشى كىرەك «فىزىكىلىق ھالەت»ھەرگىز«ماتىماتىكىلىق ھالەت»ئەمەس.ماتىماتىكا  فىزىكىدا مىقدارلىق بايان ئۇچۇن زۇرۇركى،«فىزىكىلىق ئۇزگىرىش»نىڭ شەرتى ئەمەس.لىكىن بىر نۇقتا تۇلىمۇ ئېنىق،ئۇ بولسىمۇ فىزىكا ھىچقاچان ماتىماتىكىغا خىزمەت قىلمايدۇ.ئەكسىچە ماتىماتىكا زۇرۇر تىپىلغاندا فىزىكىغا خىزمەت قىلىدۇ. مانامۇشۇنداق نۇرغۇنلىغان سەۋەپلەر ۋەجىدىن بۇ ئىككى پەننىڭ بىرسىنى موھىم ،يەنە بىرسىنى ئاۋۇ بىرسىگە قارىغاندا مۇھىم ئەمەس دىيىشتە بەكمۇ ئىھتىياتچان بولۇش كىرەك. ئەگەر ماتىماتىكا بولمىسا فىزىكا بولمايتى دىيىشنىڭ تىخىمۇ ھاجىتى يوق.

بەرگى

	ماتىماتىكا مەكتەپتە پەقەت نەتىجە ئۈچۈنلا ئۈگۈنۈش خالاس ، ئاز بىر قىسىم بىلىملەر تۇرمۇشىمىزدا ئىشلەتكىنىمىزنى ھىساپقا ئالمىغاندا پەقەت نومۇر ئۈچۈنلا ..... ئەلۋاتتە شۇ كەسىپتىكىلەر ۋە ماتىماتىكا شۇناسلار بۇنىڭ سىرتىدا . شەخسىى كۆز قارشىم جىمۇ ،

halattergul

	مېنىڭچە تەبىئي ئىجتىمائىي پەنلەر بىر-بىرىنى شەرت قىلسا كىرەك.....بۇ يەردە قايسى پەن موھىم دېگەن گەپ مەۋجۇت بولماسلىقى كىرەك....

تىرەن

tewelgha

	ئەگەر ماتىماتىكا بولمىسا فىزىكا بولمايتى دىيىشنىڭ تىخىمۇ ھاجىتى يوق. __________________________ پىكىرلىرىڭىزغا قاراپ باقسام ماتېماتىكىنى سەل چەتكە قاقىدىغاندەك قىلىسىز .مەيلى ،ئۇمۇ ئۆزىڭىزنىڭ ئىشى .لىكىن سىزگە شۇڭى دەپ قويغۇم كېلىۋاتىدۇ. سىزنىڭ فىزىكىڭىزدىن مۇبادا  ماتېماتىكىنىڭ بەلگە تىلى ،ئىدىيىسى ،ئىسپاتلاش ئۇسۇللىرى ،فورمىلا، تەڭلىمە ۋە فونكىتسىيەگە ئوخشاش مودىللىرىنى چىقىرىپ تاشلىساق ،فىزىكىڭىزدا نېمە قالار ؟ ئۇ چاغدا فىزىكا دەل سىلەر كۈچەپ تەرغىپ قىلىۋاتقان قاسىم سىدىقنىڭ شەكىل نەزىريەسىگە ئوخشاش قۇپ-قۇرۇق بولۇپ قالمامدۇ . پۇتۇن دۇيادىكى ھەممە دۆلەتتە بالىلارغا باشلانغۇچتىن باشلاپلا ماتېماتىكا ئۆگىتىدۇ ،نېمىشقا فىزىكا دەرسىنى تولۇقسىزغا چىققاندا قوشۇپ قويىدۇ ؟ سەۋەپ ماتېماتىكا پېنى فىزىكا پېنى ئۈچۈنلا ئەمەس بەلكى بارلىق پەنلەر ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ .جۈملىدىن ئىنساننىڭ ئەقلىي بولىغىنى ئېچىش ،مېڭىسىنى تەرەقىي قىلدۇرۇش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ .ماتېماتىكا پېنى يېرىم ئەسىردىن بۇيان ئۆز ئورنىدا تۇرۇپ قىلىۋىدى ،سىزنىڭ فىزىكىڭىز قانچىلىك تەرەقىي قىلىپ كەتتى .ئىينىشتىيىندىن  كىيىن بىرەر فىزىكا ئالىمى يېڭى بىر نەزىريەنى ئوتتۇرىغا قويالىدىمۇ ؟ جاۋابى ---ياق. يېڭى نەرسىلەرنى ئوتتۇرىغا قويغانلىرىمۇ يەنىلا شۇ ماتېماتىكىنىڭ كونا بىلىملىرىغا مۇراجەت قىلىپ ئىسپات تاپتىغۇ . شۇڭا پەنلەرنى ئۇ موھىم بۇ موھىم ئەمەس دەپ   ئايرىپ ئوتۇرماي ،ئالى ماتېماتىكىدىن باشقا يەنە  ماتېماتىكىنىڭ باشقا تارماقلىرىنىمۇ  ئازراق ئۆگىنىپ قويۇڭ .چۈنكى سىز قاسىم ئەپەندىمنىڭ شەكىل نەزىريەسىنى ئىسپاتلايسىز ئەمەسمۇ ،پايدىسى تېگىپ قالىدۇ .................................

توقماق

	مەن سىزنىڭ ماتىماتىكىنىڭ زۇرۇرلىگى ھەققىدىكى كۇز قاراشلىرىڭىزنى شەرتسىز قوللايمەن.مىنىڭ دەۋاتقىنىم مۇشۇ پەنلەردىكى خاسلىق.بۇپەنلەردە زادى خاسلىق بارمۇ-يوق دىگەن مەسىلە.

heros

	مەن بىر نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا «ماتىماتىكا ھەممىگە قادىر»مۇ؟ دىگەن بۇ تىمىنى كۆرگەن ئىدىم . ۋاقتىم ئىنتايىن قىس بولغاچ ۋاقتىدا ئىنكاس يازالمىغانتىم. بۇ مىنىڭ كەسپىمگە مۇناسىۋەتلىك بولغاچ دىققىتىمنى قوزغاپ قالدى.شۇنىڭ بىلەن مەنمۇ ئىنكاس يىزىش ئويى بولۇپ قالدى. بۇرادەر <<توقماق >> ،مەن بۇ تىمىنى كۆرگەندىن كىيىن .ئالدى بىلەن خەنزۇچە مەنبەدىكى يازمىنى ئوقۇپ چىقتىم. بۇ يازما مەنچە ھېچقانداق ئەھمىيتى يوق بىر پارچە ئەخلەتكەن. نىمە ئۈچۈن دىگەندە بۇ يازمىدا مىسال قىلنغان نىيۇتۇننىڭ ئككىنجى قانۇنى بولغان  f=ma دۇر. جىسم ئۇچىرغان كۈچ نۆل يەنى f=0 بولسا ،تېزلىنىشaنۆل بولىدۇ، شۇنىڭ بىلەن جىسمنىڭ ماسسىسىمۇ m مۇ نۆل بولىدۇ دىيىش ئارقىلىق نىيۇتۇننىڭ ئككىنجى قانۇنىنى خاتاغا چىقارغان(ھازىرغىچە دۇنيادىكى ھىچقانداق بىر ئالىم نىيۇتۇننىڭ بۇ قانۇنىنى خاتاغا چىقىرىپ ئۇنىڭ ئەكىسچە بولغان سىستىمىلىق بولغان ئىلمىي نەزىريەنى ئوتتۇرغا قويغىنى يوق) . ئەمەلىيەتتە ماتىماتىكا نۇقتىسىدىن قارىغاندا مەزكۇر فونكىسيەدە فونكىسيەنىڭ قىممىتى نۆل يەنى f=0 بولسا قالغان ئككى ئۆزگەرگۈچى مىقدارنىڭ خالىغان بىرى نۆلگە تەڭ بولسىلا بولىدۇ. چۈنكى نۆل بىلەن ھەر قانداق ساننىڭ كۆپەيىتمىسى نۆلگە تەڭ بولىدۇ. ھەم فىزىكىدىمۇ  ماسسا نۆل بۇلىدىغان ئەھۋالنى مۇزاكىرە قىلمايدۇ ھەم بۇنداق ئەھۋالنى ئەھمىيەتسىز دەپ قارايدۇ. ئىسپات خاتا بولغاندىكىن يەكۇن شەرتسىز خاتا. مىنىڭ دىمەكچى بۇلغىنىم ئەسلىدىكى يازمىنىڭ ھىچقانداق پايدىلنىش قىممىتى يوق. ئەمدى بۇرادەر <<توقماق >> نىڭ يازمىسىغا كەلسەك ، ئەلۋەتتە ھەممىنى ياراتقان ئىگىمىز بولغان ئاللاھ تىن باشقا ھىچ مەۋجۇدات ھەممىگە قادىر ئەمەس. لىكىن تۆۋەندىكى بەزى ئەھۋاللارغا قاراپ باقايلى. چەمبەر تۇراقلىقى پى نى ھەممىمىز بىلىمىز . بىز ئادەتتە بۇنىڭ قىممىتىنى 3.14 دەپلا ئىشلىتىمىز. مەتلەب قاتارلىق ماتىماتىكىلىق يۇمشاق دىتاللاردا بۇنىڭ قممىتىنى ئونلۇق كەسىر چىكىتىدىن كىيىنكى ئون نەچچە خانىغىچە تاپقىلى بولىدۇ. ئۇنىڭدىن كىيىنكى خانىللىرىنى تىپىش ئەھمىيەتسىز . لىكىن ياپونيە ئالىملىرى بۇ ساننىڭ ئونلۇق كەسىر چىكىتىدىن كىيىنكى ملىيون خانىغىچە تېپىپ چىقتى. ئەجىبا ياپۇنيە ئالملىرى قىلغىلى ئىش تاپالمىدىمۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس . ئۇلار بۇ ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ماتىماتىكا سەۋيىسىنى نامايەن قىلدى. ئامىرىكا ھەممە ئېتىراپ قلغان مائارىپى ئەڭ تەرەققى قلغان دۆلەت . ئامىرىكىنىڭ مائارىپ نىشانى نىمە؟ زۇلپىقار بارات ئۆزباشنىڭ <<ئۆزلۈك گىرۋەكلىرىدە>> (تورداش دوسىتلارنڭ بۇ كىتابنى ئوقۇشىنى تەۋسىيە قىلىمەن) ناملىق كىتابىدا ئامىرىكا مائارىپ تۈزۈلمىسدە دۆلەت ئوتتۇرغا قويغان مائارىپ نىشانىدا ،ئامىرىكا باللىرىنىڭ ماتىماتىكا ۋە باشقا تەبىئىي پەنلەردىكى سەۋيىسىنى دۇنيانىڭ ئالدىنقى قاتارىغا يەتكۈزۈش ئكەنلىكى تىلغا ئىلىنغان . بۇ يەردىكى ماتىماتىكا دىگەن سۆزگە ئايرىم ئورۇن بىرلگەنلىكى ئامىرىكا مائارىپىنىڭ ماتىماتىكا ئوقۇتىشىغا قانچىلىك كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى كۆرۋىلشقا بولىدۇ. 21 ئەسىرنى ئۇچۇر دەۋىرى دەيمىز ، ئۇچۇرنىڭ تارقلىشىدىكى مۇھىم ۋاستىلەرنىڭ بىرى بولغان كومپيۇتىرنىڭ ئانا تىلى 0 ۋە 1 دىن تۈزۈلگەن ماتىماتىكىلىق سانلاردۇر. (0 ۋە 1 نىڭ كومپىيۇتىر قاتتىق دىتالدىكى مەنىسى ئاددى ھالدىكى ئىككى ساندىنلا ئىبارەت ئەمەس ، ئەلۋەتتە ) سىز ۋە مەن كۆرۈپ ئولتۇرغان گۈلدەك چىرايلىق يىزىقىمىزنى كومپىيۇتىرغا تونۇتۇپ بىر قەدەر مۇكەممەل ھالەتكە ئەكەلگەنلەر ھەرگىزمۇ تىلشۇناس ، ئەدەبىياتشۇناس ئەدىبلىرىمىز ئەمەس بەلكى بىزنىڭ ماتىماتىكا ۋە كومپىيۇتىر مۇتەخەسسلىرمىزدۇر. كومپيۇتىر بلىدىغان ئادەم ماتىماتىكا بلمىسە ،ئۇ كومپىيۇتىر بىلەن چوڭ ئىشلارنى ۋۇجۇتقا چىقىرالمايدۇ. مىنىڭ ئاخىردا دىمەكچى بولغىنىم ، ماتىماتىكا «ماتىماتىكا ھەممىگە قادىر»  ئەمەس ،لىكىن ئۇ ئىنكار قىلشقا بولمايدىغان دەرىجىدە ئەمەلىي قوللىنىشچانلىققا ئىگە . ياراتقان ئىگىمىزدىن باشقا ھىچقانداق نەرسە ھەممىگە قادىر ئەمەسلىكىنى قىرىنداشلىرىمىز ئىتىراپ قىلغان بولغاندىكىن بۇنداق تىمىنىڭ ئوتتۇرغا چىقىشىنى ئورۇنسىز دەپ قارايمەن. چۇنكى بۇ يەردە ھىچكىم ماتىماتىكىنى ھەممىگە قادىر دىمەيدۇ. يەنە بىرى ، بۇرادەر <<توقماق >>  نىڭ بۇ يازمىسىنىڭ ماتىماتىكىنى ئۆگۆنۈشنى قاملاشتۇرالمايۋاتقانلارنىڭ ماتىماتىكىنى ياخشى ئۆگەنمەسلىكىگە <<ئىلمىي>> باھانە تىپىپ بەرمەسلىكىنى ئۈمىد قىلىمەن . رەخمەت!!!

توقماق

	heros تورداش ،ماتىماتىكىنىڭ ئەھمىيىتى،ماتىماتىكا ئۇقۇتۇشنىڭ زۇرۇرلىگى ۋە ئەھمىيىتى ھەققىدىكى كۇز قاراشلىرىڭىز مۇتلق توغرا،يۇزدە-يۇز قوللايمەن.لىكىن «ماتىماتىكا ھەممىگە قادىر »ئىكەن دىگەن ئۇچۇردا ئىھتىيات قىلىش كىرەك.بۇ نۇقتىدىمۇ بىزدە ئۇرتاقلىق بار ئىكەن.تەجىرىبە پەنلىرى ماتىماتكىنى قۇرال قىلىدۇ ،مەقسەت قىلمايدۇ. بىز كۇنكىرىت پەنلەرنىڭ مەقسىدىنى ئايدىڭلاشتۇرىۋالساق بىر قەدەر توغرا بولغان ئىدىيەلەرنى قولغا كەتۇرۇشىمىزگە پايدىلىق دىمەكچىمەن.پەنلەرنى مۇھىم ۋە مۇھىم ئەمەس دەپ تۇرلەرگە ئايرىش مىنىڭچە تىگى-تەكتىدىن ئالغاندا ئىلمى پۇزىتسىيە ۋە مۇنازىرە تېمىسى قىلشقا ئەرزىيدىغان مەسىلە ئەمەس.مائارىپتا مۇشۇنداق ئىدىيە ئىلگىرى سۇرۇلسە پايدىلىق،بولمىسا ھەر بىر پەن ئۇقۇتقۇچىسى ئۇزىنىڭ بىرىدىغان دەرىسىنىلا ئەڭ موھىم دەپ تىندىسىيەتارقىتىتىدىغان بىمەنە ئىش كىلىپ چىقىدۇ.نەتىجىدە بالىلار خاتا يىتەكلىنىدۇ ۋە قايمۇقىدۇ.

توقماق

	مىنىڭچەبىز بالىلارغا مۇنداق دىسەك بولىدۇ: سىز فىزىكىچى ياكى قانداقلا بولىسۇن تەبىئى پەن،-تىخنىكا پەنلىرى ئىگىسى بولماقچى بولسىڭىز جەزمەن ماتىماتىكىنى ياخشى ئۈگۈنىشىڭىز كىرەك.ماتىماتىكا سىزنىڭ كەسپىڭىزدە غەلىبە قىلىشىڭىزغا ياردەم قىلىدىغان قۇرال. سىز ئىجتىمائى پەنچى بولماقچى بولسىڭىزمۇ يەنىلا زۇرۇر بولغان ماتىماتىكا بىلىملىرىنى ئىگەللىشىڭز كىرەك.شائىر ياكى يازغۇچىلار ئۈچۈنمۇ شۇنداق.ئۇنداق بولمىغاندا سىز ئىجتىمائى پەن ۋە ئەدەبىيات-سەنئەت ئەسەرلىرىڭىزدە،كىشىلىك ھاياتنى چۇشۇنۇشتە چەكلىمىگە ئۇچرايسىز. لىكىن ھەممەيلەن «ئونداقتا ماتىماتىكا ھەممىدىن موھىم ئىكەن،بىز پەقەتلا ماتىماتىكا ئۆگۆنىمىز»دەپ تاللىۋىلىشقىلا ئالدىرماسلىق كىرەك.سىز ئۇزىڭىزنىڭ تەبىئى قىزىقىشىڭىز بۇيىچە كەسىپ تاللىغىنىڭىز ياخشى.ماتىماتىكا پەقەت بىر قورال.نوقۇل ماتىماتىكانىلا قوغلۇشۇش ماتىماتىكىنى پەن-تىخنىكا ۋە ھەر قايسى ساھەلەردىن مۇستەسنا نەرسىگە ئايلاندۇرۇپ قۇيىدۇ.بۇنى مۇنداق ئوخشۇتۇپ چۇشەندۇرۇش مۇمكىن.بىز نەپەس ئالمىساق ياشىيالمايمىز.لىكىن بىز پەقەت نەپەس ئىلىش ئۈچۈنلا ياشىمايمىز.نەپەس ئىلىش ياشاشتىكى شەرىتلەتلەرنىڭ بىرى لىكىن ياشاشتىكى مەقسەت ئەمەس. ماتىماتىكا دەل نەپەس ئىلىشقا،كىسلارۇتقا ئۇخشايدۇ.