يالقۇن روزى ئەپەندىگە يېزىلغان ئوبزۇر !

urkesh

لېكىن ئېلىدا يېڭى مائارىپ ئەندىزىسى ناھايىتى بۇرۇنلا باشلانغانلىغىنى كۆپ تۇيغانتىم. ھەتتا 1830-1840 -يىللار ئارلىغىدا دەپ ئاڭلىغىنىم ئېسىمدە. نېمىلا بولمىسۇن مەن بۇقاراشلاردىن گۇمان قىلمايمەن.  چۈنكى ئېلىدەك بىر چىگرا رايۇندا بۇنداق بىر شارائىت بار ئېدى.  بۇ دەل ئاتۇشتا زاۋۇت-مەكتەپ ئاچالمىغان بايلارنىڭ ئېلىدا ئاچالىغانلىغىنىڭ موھىم سەۋەبى. ئېلىدىكى مەرىپەت ھاۋاسىنىڭ شۇنداق بىر جەلىپكارلىغى بار بولىشى ئېنىق.  يالقۇن روھىنىڭ تار قەبىلىۋازلىق ئېدىيىسى بارلىغى ھەممىمىزگە مەلۇم.  ئاكا-ئۇكا بايلارنى ئۇيغۇرنىڭ بۈگۈنىنى ياراتقان تىپ قىلىپ يارىتىشش ئارزۇسىنى چۈشىنىشكە بولىدۇ. بەلكى ئاتۇش روھىنى ئۇرغۇتۇپ ئاتۇشلۇقلارغا ئېلھام بەرمەكچىدۇ.  لېكىن ھەممە ئۇيغۇر ئېلھامغا مۇھتاج. يالقۇن روھىنىڭ يۇرتىنى سۆيگەندە  بۇنىمۇ ئېسىدە ساقلىشىنى ئۆمۈد قىلىمەن.

guzal~atux

ما تىمىنى يوللىغان ئوغولبالا نەچچە ۋاقىتتىن بېرى ما ئۇيغۇرلار جىمىپ قېلىپ ، ئىچى پۇشۇپ ئىش تاپالمىدى شۇنىڭ بىلەن يۈرتۋازلىق ، قەبىلىۋازلىقنىڭ جىدىلىنى بىر باشلاي دەپتۇ دە . مەيلى ئىلىدا بولسۇن ياكى باشقا يەردە بولسۇن ئۇيغۇرنىڭلا مائارىپى بولىدىكەن بىزنىڭ مائارىپىمىز . ئۇ بىر ئۆتمۇش ، ھازىرچۇ ؟؟ مائارىپىمىز نەگە قاراپ تەرەققىي قىلىۋاتىدۇ بۇ نوقتىنى قاتتىق ئويلىشىنى ،

kuxlan

بالىلار بۇ قانداقتۇر تالىشىش تالاشماسلىق مەسلىسى ئەمەس،يۇرتىمىز شىنجاڭنڭمۇ ئۆزىگە چۇشلۇق مائارىپ تارىخى بولىدۇ.ئۇيغۇر تارىخىنىڭ ئىچىدىكى بىر يارقىن نۇقتا دېسەكمۇ بولىدۇ،چۈنكى مائارىپنى بىر مىللەتنىڭ تارىخىتا قانداق ئېلىپ بارغانلىقى،نېملەرنى قىلغانلىقى قاچان ،قەيەردىن باشلانغان دېگەن نەرسىلەر تەتقىقاد تېمسى بولۇپ بۇ ھەرگىزمۇ يۇرۇت يۇرۇتلارنىڭ قانداقتۇر ‹مەدەنيلىكى›ياكى باشقا نەرسىسىنى كۆرستىپ بېرىش ئەمەس،تارىخچىلار ئادەتتىكى بىر ئاتالغۇ،جاي نامى ئۈچۈن نەچچە يىللاپ تەتقىقاد قىلىدۇ،شۇڭلاشقا تارىخ چىنلىق تەلەپ قىلىدۇ،ئالدراقسانلىق،تۈزۈك ئىزدەنمەستىن مەيلىچە پىكىر قىلىپ مەتبۇئاتلارغا چىقارسا كەسپىداشلارنىڭ دىققەت ئىتىبارنى قوزغايدۇ .شۇڭلاشقا يالقۇن ۋە دولقۇن ئىسملىك تەتقىقاتچىلارنىڭ پىكىرى ئىلىمى ھەقىقەت  تەرىپدىن ئايدىڭلىشدۇ. بىر نەرسىنى ئىنكار قىلىش ئۈچۈن ئىلىمى ئاساس،پاكىت سۆزلەيدۇ،مېنڭچە دولقۇن ئەپەندىنىڭ پاكىت دەلىلەر بىلەن باشقىلارنىڭ تەتىقاتلىردىكى يېتەرسلىكنى كۆرستىپ بېرەلگەنلىكى ئاپىرىن ئوقۇشقا ئەرزىيدۇ.

tomoki

ئىلىدا باشلانسا نىمە  بوپتۇ ،قەشقەردە  باشلانسا  نىمە   بوپتۇ،ئاتۇشتا باشلانسا يەنە   نىمە  بوپتۇ  ئۇيغۇر  دىيارىدا باشلانغاندىكەن  بولمىدىمۇ ؟ خەلقىمىزگە ئازراق  بولسىمۇ نەپ  بىرەلىگەندىكىن ،ئەمدى قوپۇپ نەدىن  باشلانغىننى ،قايسى يۇرىتتا باشلانغىننى تالىشىىش ھاجەتسىز ،تالاشمىغان مۇ شۇ ئىش قالدى ، قەيەردە باشلانغىنىنى تالاشقۇچە بۇ ھەركەتنىڭ ئەھمىيىتىنى ،رولنى چۈشۈنۈپ  يەنە بىر  قىتىملىق مائارىپ ،ئاقارتىش ھەركىتى باشلاش لازىممۇ ،مۇئارىپتا قانداق  مەسىلىلەر بار ،ئەۋلادلارنى قانداق تەربىلەش كىرەك  .نۆۋەتتىكى خىرىسقا قانداق تاقابىل تۇرۇش دىگەندەكلەرگە ئەھمىيەت بىرەيلى،  تارىخنى ئەينەك قىلىپ كەلگۈسىمىزگە ئەھمىيەت بىرەيلى ،ئۆتۈپ كەتكەن ئىشلار ئۈستىدە ئەھمىيەتسىز مۇلاھىزىنىڭ ئاز  بولغىنى ياخشى دەپ ئويلايمەن  ئۆزۈمچە..

jimsary

دولقۇن روزى ئەپەندىنىڭ بۇ ماقالىسى بىزنى مول ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەپتۇ. بۇنىڭغا كۆپ رەھمەت. ئەندى بۇ ماقالە يازىلىشىنىڭ ئەڭ چوڭ يىتەرسىزلىكى،  يالقۇن روزىنى  سۆرەپ كىرگەنلىكى دەپ قارادىم. شۇنچىۋالا كۆپ مەنبەلەرگە ئىگە تۇرۇقلۇق نىمە ئۈچۈن، يالقۇن روزى ئەپەندىدىن بۇرۇن مۇنبەرگە يوللانمىدى. كىيىن يوللانغان بولسامۇ، يالقۇن روزى ئەپەندىنى سۆرەپ يۈرۈپ يازماسلىقى كېرەك ئىدى. يالقۇن روزى ئەپەندىنىڭ ماقالەسىنى مەن كۆرمەدىم. ئەمما، پەرەزىمچە، يالقۇن ئەپەندى ئۇيغۇر يىڭى مائارىپىدىكى تارىخقا بىر زامان بېكىتىپ باققان بولۇشى مۇمكىن. بۇيەردە تەخمىنى بىر زامان مەۋجۇد. بۇ،  رايونىمىزنىڭ مائارىپ تارىخىدا يازىلادىغان مەزمۇنلاردىن ئىبارەت. بۇلارنى ۋېبسىتتا تالاش قىلادىغان  پىرىنسىپلىق مۇھىم مەسەلە ئەمەس. ھەركىمنى يازغالى قويايلى. رايونىمىزدىكى 80 نەچچە ناھىيەنىڭ ئۇيغۇر يىڭى مائارىپ تارىخى يازىلسۇن، دىمەك، 80 نەچچە پارچە مائارىپ تارىخى يازىلغاندىن كىيىن بىز ئىزدىگەن مەسەسلىلەر ئايدىڭلاشىدۇ. دولقۇن ئەپەندىنىڭ بىر ئوبدان يازىلغان ماقالەسى، يالقۇن ئەپەندىنى سۆرەپ چىقمىسىمۇ مەقسەدىنى بىلدىرەر ئىكەن. ئەسەرگە يالقۇننى باشلاپ كەلگەنى، كىشىگە «مۆڭنىڭ ئەقلى چۈشتىن كىيىن» دىگەندەك تەسىر بېرىپ قويىدىكەن. يەنە بىر تەرەپتىن ، سەن بىلمەيسەن مانا مەن بىلىمەن دىگەندەك تەسىر بېرىدىكەن. يالقۇن ئەپەندىنى ماقالەگە سۆرەپ كىرمىگەن بولسا، دولقۇن ئەپەندىنىڭ بۇ ماقالىسى، دولقۇن ئەپەندىنىڭ ئىلى رايونىدىكى يىڭى مائارىپ تارىخىنىڭ ھەمىدى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بېرىدۇ ئەمەسمۇ؟

HALJAT

ئۇيغۇر يېڭى مائارىپنىڭ ئىلىدىن باشلانغانلىقى قىل سىغمايدىغان ھەقىقەت،بۇ ماقالە نەچچە يىل بۇرۇن ئىلى دەرياسىدا ئىلان قىلىنغان.يالقۇن روزنىڭ كاللىسدا ئاتۇشىزىم ئىدىيىسى بەك كۈچلۈك،لېكىن مەن ئاتۇشنى قەشقەرنىڭ بىر ناھىيىسى دەپلا بىلىمەن.

tomoki

urkesh يوللىغان ۋاقتى  2015-2-11 11:25
غۇلجىدا قۇرۇلغىنى نېمىسى ئاتۇشتا قۇرۇلغىنى نېمىسى. تا ...

توغرا،بۇنى تالىشىش ئەھمىيەتسىز ،ئالدىمىزغا قارايلى،كەلگۈسىگە  ئەھمىيەت  بىرەيلى،،

urkesh

ئىلى ۋە يەتتەسۇ ئۇيغۇرلىرى يېڭى مائارىپنى يولغا قويۇش ۋە بۈگۈنكىدەك مۇنتىزىم ھالەتكە كەلتۈرۈش يولىدا ئازبولمىغان بەدەللەرنى تۆلىگەن، تىللاردا داستان بولغىدەك شانلىق نەتىجىلەرنى قولغاكەلتۈرگەن بولۇپ، ئىلى يېڭى مائارىپى ئەسىردىن ئۇزاق شانلىق تەرەققىيات مۇساپىسى جەريانىدا پۈتۈن سۈرۈك ئۇيغۇر يېڭى مائارىپىنىڭ يوقلۇقتىن بارلىققا كېلىشى،مۇستەھكەم ئاساستا شەكىللىنىشى،  سىستېمىلىق يوسۇندا تەرەققىي قىلىشى ۋە بۈگۈنكىدەك مۇنتىزىم ھالەتكە كېلىشىدە ئۇل تاشلىق رول ئوينىغان.
===============
ماقالىدە نۇرغۇن قىممەتلىك ئۇچۇرلار باركەن. بولۇپمۇ يالقۇن روزىدەك قەبىلىۋاز زېيالىلار ئېسىدە چىڭ تۇتۇشقا ئەرزىگۈدەك  يىلنامە ۋە شەخىسلەر ھەققىدىكى بايانلار باركەن.
ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئۆزلىگىنى ئىزدىشى ۋە مەدەنىي ھاياتقا ئېنتىلىش مۇساپىسى تولىمۇ جاپالىق ۋە ئەگىر توقاي بولغان. بۇنى قانداقتۇر ئىككى سودىگەرنىڭ ھاياتىغىلا باغلاپ  يورۇتۇش  پۈتۈن خەلقنىڭ مەرىپەتكە ئېنتىلىش روھىنى چۈھەكلەشتۈرگەنلىك ۋە كەمسىتەنلىك . بۇ ماقالە ياخشى يېزىلىپتۇ. لېكىن مەن يەنىلا بۇ تارتىشىشقا ئەرزىمەيدىغان تېما دەپ قارايمەن.  قەبىلىۋازلىق قىلغانلار قىلىۋەرسۇن، ئۇلارنىڭ ئەرزىمەس پىكىرلىرى ئۈستىدە   تارتىشىشى مەدەنىيلىك ھېسابلانمايدۇ.