‹‹ئۇيغۇر خەلق ماقال-تەمسىللىرى››نى زىغىرلاش...

tax1

	‹‹يىقىلساڭ زوردىن يىقىل ››2-قىسىم96-بەتتىكىنى ‹‹يىقىلساڭ تۆگىدىن يىقىل ››دەپ ئالسا بولىدۇ دەپسىز. شۇنداقلا ئەسلىدىكىسىگە قاراپ يازغىنىڭىزنى ئېيتىپسىز. قايسى كىتابتا شۇنداق ئاپتۇ؟ مۇھەممەت رېھىم ئەپەندى تۈزگەن «ئۇيغۇر خەلق ماقال-تەمسىللىرى» دېگەن كىتابتا« ئېسىلساڭ نارغا ئېسىل، يىقىلساڭ ناردىن يىقىل» دەپ ئاپتۇ.

sayim

	بۇ ماقال تەمسىللەرنى ئاتا  بوۋلىرىمىز  نەچچە ئەسىر لەردىن بۇيان .بولۇپ ئۇتكەن ئەمەلى ئىش پاليەتلردىن ئالغان تەجىربە ساۋاقلارنى يەكۇنلەپ چىققان تربىيىۋى ئەھمىيەتكە ئىگە بولغان سوز بىرىكمىلىرىدۇر   رەھمەت سىز گە كوپ جاپا چىكىپسىز

sayim

	بۇ ماقال تەمسىللەرنى ئاتا  بوۋلىرىمىز  نەچچە ئەسىر لەردىن بۇيان .بولۇپ ئۇتكەن ئەمەلى ئىش پاليەتلردىن ئالغان تەجىربە ساۋاقلارنى يەكۇنلەپ چىققان تربىيىۋى ئەھمىيەتكە ئىگە بولغان سوز بىرىكمىلىرىدۇر   رەھمەت سىز گە كوپ جاپا چىكىپسىز

tax1

	«دېھقانچىلىق چىلىق-چىلىق، بەزىدە قۇرغاقچىلىق» ، « دېھقانچىلىق چىلىق-چىلىق، بولمىسا غېرىپچىلىق»، « ئىشلىگەن چىلىق-چىلىق، ئىشلىمىگەن قۇرغاقچىلىق» ، «دېھقانچىلىق بەزىدە چىلىق-چىلىق، بەزىدە قۇرۇقچىلىق» دېگەن ماقال-تەمسىللەرنىڭ ھەممىسى « بولسا چىلىق-چىلىق، بولمىسا قۇرۇقچىلىق» دېگەن ماقال-تەمسىل بىلەن ۋارىيانتمىكىن؟ بۇلاردىن توغرا-خاتانى ئايرىش بىرخىل بىمەنىلىك بولامدۇ قانداق؟

xopul

	مۇمكۈنىنى تاپساڭ مۇزمۇ ئوتۇن.

qaraxani

	xopul يوللىغان ۋاقتى  2012-12-27 11:22 PM مۇمكۈنىنى تاپساڭ مۇزمۇ ئوتۇن. دۈرۈس،مۆلچەرگە يەتمىگەن ،مۈمكىنچىلىككە يېتەر. (بايقىساڭ توپىمۇ ئالتۇن)

tewelgha

	مېنىڭچە ماقال-تەمسىلنىڭ رولى  پەقەت  بىر مىللەتنىڭ تىل گۈزەللىگىنى نامايەن قىلىشلا ئەمەس،بەلكى شۇ مىللەتنىڭ پەلەسەپەۋى ئېڭى ،قاراشلىرى ۋە چۈشەنچىسىنىڭ  ئىخچام تىل بىلەن بايان قىلىنىشىدۇر .ھەر بىر ماقال-تەمسىل پەلەسەپەۋى يەكۈنلەرنىڭ ئاددى ئىخچام كارتىنىسى . شۇڭا بىر مىللەتنىڭ  ماقال تەمسىلى قاتارىغا تىزىۋالغان ئاددى  قوشاقلىرىنى  توپلام كۆپەيتىشنىڭ ھىچقانداق قىممىتى  يوق ،ئۇنىڭ ئىچىدىكى شۇ مىللەتنىڭ پەلەسەپەۋى ئىدىيىسى ۋە ئېڭىغا ۋەكىل بولالايدىغانلىرىنى رەتلەپ قامۇسقا كېرگۈزۈش كېرەك .بىزنىڭ بەزى ماقال تەمسىللىرىمىز چەكلىمىلىككە ئىگە ،شۇ شارائىت، شۇ مۇھىت دائىرىسىدىن چىقىپ كەتسە ،ئۇ بىر  قوشاقچىلىك قىممىتى يوق نەرسىگە ئايلىنىپ قالىدۇ .ئۇنىڭغا قارىغاندا بەزى روبائىلاردا ئىپادىلەنگەن پەلەسەپەۋى پىكىرلەرنىڭ  ماكان ۋە  زامان چەكلىمىسى يوق،شۇڭا ماقال تەمسىللىرىمىزنى قاتتىق تاللاشتىن ئۆتكۈزۈپ ، رەتلەپ ،قامۇس قىلىپ ئاممىنىڭ ئىشلىتىشىگە سۇنۇش كېرەك .

qaraxani

	tax1 يوللىغان ۋاقتى  2012-12-27 03:37 PM ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ياخشى ئىشقا تۇتۇش قىپسىز، مۇبارەك  ... ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ! مۇستاپانىڭ ‹‹بۆشۈكتىن تۆشۈككىچە ئۈگەن››دىگەن سۈننىتى بويىچە بولغاندا بىز ھەممىمىز ئوقۇغۇچى،لېكىن سىزنىڭ داۋاملىق بالىلىق قىلماسلىقىڭىزغا ئىشەنچىڭىز بولسۇن. 1.‹‹تاغ كۆركى-تاش،ئەل كۆركى ياش››تا مەن يەنىلا ئادىل قانۇن ئەپەندىگە ئېيتقىنىمدا چىڭ تۇرىمەن،ئەمما ئۇ مېنىڭ ‹‹تائام ماي بىلەن ئوخشار،تام لاي بىلەن توختار ››دىگەن پىكرىمنىڭ رەددىيە ئوبىكتى بولالمايدۇ،چۈنكى تاغ پەيدا بولغاندىن بۇيان ئىجات قىلىنغان ماقال بىلەن مېنىڭ تام پەيدا بولغاندىن كېيىنكى ‹‹پۈچەك›› ماقال-تەمسىلىمنى بىر ئورۇنغا قويۇۋالماسلىقىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن،ئەمما سىزنىڭ تاغنى توپا ۋە تاشتىن تەركىپلەنگەن دەپ قارىشىڭىز سىزنىڭ ئەسلىدىلا بالىلىقىڭىزغا بولغان گۈمانىڭىزنىڭ سەۋەپسىز ئەمەسلىكىنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتۇ،تاغ -ئۇ تاشتۇر پەقەت،توپىدىن ھاسىل بولغان دۆڭلۈكلەر تۇرا ياكى ئىگىزلىك دىيىلىدۇ،ئەگەرئۇ  قۇمدىن ھاسىل بولغان بولسا بارخان دىيىلىدۇ،جوڭگۇدىكى سېرىق توپىلىق ئىگىزلىككە ئوخشاش ،ئۇنى ھېچكىم تاغ دىمەيدۇ،تاغ دىگەن يەر ئاستىدىكى ماگمىلارنىڭ يەر يۈزىگە ئېتىلىپ چىققان قاتمىسى، ئۇنىڭ جىنسى قاتتىق  تاشتۇر ،توپالار بوران چاپقۇندا يۆتكىلىپ تۇرىدىغان ،يامغۇردا ئېقىپ كېتىدىغان جىسىم،بەزى تاغلارنىڭ تەركىۋىدە توپا تەركىپلىرىمۇ بار ئەمما ئۇ گىئولوگىيەلەك نۇقتىدىن يا تاغ يا توپا دەپ ئايرىلىدۇ،بۇ دىئالىكتىكىدىكى ئۈچۈىنچىسى مۇستەسنا قانۇنى. مەن بۇيەردە ئەرلەر تاغقا،ئاتىلار تاغقا،بۇيۈك ئادەملەر تاغقا ئوخشۇتۇلۇشى كېرەكنى تەشەببۇس قىلىۋاتىمەن.ئەل -كەلكۈن،سەل،دولقۇن ،دېڭىزلارغا سىمۋول بولسا دىمەكچى....مەن دىگەندەك ‹‹لايتغەزەل،بېلى بوش،بىغەرەز  ياشلارنى ›› ئەل ئارىسىغا سىغدۇرۇپ قويمايدۇ دىگەن گېپىڭىز ،ئۆزىڭىزنىڭ بالىلىقىڭىزغا بولغان گۇمانىڭىزنىڭ يۇقۇرى پەللىسى بولۇپ قاپتۇ،بىزنىڭ مىللىتىمىز دەل مۇشۇنداق لارنى كۆپلەپ تەربىيەلەپ چىقتى،گەرچە بۇنىڭ ئوبىكتىپ سوبىكتىپ ئامىللىرى بولسىمۇ بىزدە ‹‹ھاڭگا ئىشەك تەخىيىگە ئىگە بولمايدۇ››غان،بالا تېپىشنى بىلىپ تەربىيەلەشنى بىلمەيدىغان ،ئۇياقتىن ئۆيلەپ قويسا بۇياقتىن خوتۇننى قويۇپ بېرىپ نىكاھ ئەخلاقىڭمىزغا داغ كەلتۇرىۋاتقان نۇرغۇن يارامسىز ئەۋلاتلار بار تېخى بەزى جايلاردا داداڭ ئېلىپ بەرگەن خوتۇن بىلەن قاچانغىچە بىللە ياشايسىز بىز ھازىر يەتتىنچىسى ئېلىش ئالدىدا تۇرىۋاتىمىز،دىگەنلەرمۇ بار،ئۆتكەندە غۇلجىدا تەلەي يۇلتۇزى پروگراممىسدا بىر ماھىر تېيىپجان ئېلىيوپنىڭ بىر پارچە ئەسىرىنىڭ نامىنى ئېيتىپ بېرەلمىدى،بۇنداق مىساللار باشقا ۋىلايەتتىمۇ خېلى بار،دىمەك بۇنداقلارنى ئەل ئارىسىدا يوق دەپ ئېيتىشقا ھۆددە قىلالمايسىز. 2.بەزى ئوقۇغۇچىلار غا سۇئالنىڭ جاۋابىنى ‹‹سىزىپ››كۆرسىتىپ قويمىسا ئۇنى بىلەلمەيدۇ، شۇڭا ئوقۇتقۇچىلارنىڭ بېشىدا ‹‹تاج›› توختىمايدۇ،‹‹تاغ زىننىتى قورام تاش،ئادەم زىننىتى ئۈستى باش››دىگەن ماقال-تەمسىلنى1984-يىلى ئالىم قادىر،جاڭ چۈنشى،جاۋ شى جىيەنلەر تۈزگەن شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى نەشىر قىلغان ئۇيغۇرچە-خەنزۇچە ماقال-تەمسىل››نىڭ 173-بەت،بەشىنچى قۇرىدا دىيىلگەن..... 3.جايى يوقنىڭ جېنى يوق مەسىلىسىدە مەن ئادىل قانۇن ئەپەندىگە دىگەنلىرىمنى قوبۇل قىلىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن ،چۈنكى مەن ئۇنى سىز دىگەندەك توغرا-خاتا دەپ ئايرىمىدىم بەلكى ئېيتىلىشقا،ھېس قىلىشقا،تەسەۋۋۇر قىلىشقا،پىسخىك مۇھىتىمىزغا ئەڭ يېقىن ۋە ئەڭ مۇناسىپ تۈرىنى ئىزدەشكە سەل قارالغان دىدىم،جايدىن ئۆينىڭ ئارىلىقى بى‍زگە يېقىن ،بىزنىڭ بۇيەردە ئاۋۋال جايلىققا ئىلتىماس سۇنىدۇ، تەستىقلانسا ئۆي سالىدۇ،دىمەك ئىككى مەنىداشتەك تۇرسىمۇ يەنە ئارىلىق يوق ئەمەس مانا بۇ مەن زىغىرلىغان نۇقتا.توغرا-خاتا مەسىلىسى ئەمەس.... 4.مەن ماقال تەمسىلنىڭ ئىككى مىسرالىق مەسنىۋى شەكلىدە تۈزۈلۈشىنى تەشەببۇس قىلىمەن (باشقا شەكلىمۇ بولىدۇ)چۈنكى ئۇ تىل ۋە تەپەككۇرىمىزنىڭ سەۋىيىسىنى ئەينەن كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ،مەسىلەن‹‹داننىڭ توقلۇقى تۇپراققا باغلىق،گۈلنىڭ جامالى ياپراققا باغلىق››..............يۇقۇرقى ماقال تەمسىلنىڭ ‹‹ھەر ئىشتىن قول ئۈزمەكنىڭ مەلۇم پەيتى بار ››دىگەن قىسمى ئەگەر تولۇقلانغان بولسا  پەقەت بەتنى ئىگەللەشكە زىيان بولسىمۇ باشقا جەھەتتە زىيىنى بولمىغاندىن سىرت، ئۇنىڭ بىرىنى ئۇنتۇپ قالسىڭىز يەنە بىر بۆلىكىنى ئەستە ساقلاپ قېلىشقا پايدىسى زور،سىز سىز ماي قەلەم،سىيا قەلەم ،قېرىنداشنى بىر يەرگە قويۇپ قويسىڭىز ھاجەتمەن ئۇنىڭ بىرىنى ئېلىپ ئىشلىتەلەيدۇ،سىز بۇ نەرسىلەرنى ئايرىم -ئايرىم قويسىڭىز ياكى قەلەمنىلا قويسىڭىز ،ئەگەر قەلەم چىقماي قالسا باشقىلار خاتىرلەش مەقسىدىگە يېتەلەمدۇ...ياكى سىزگە چىقمىسىمۇ قەلەم بولسىلا بولامدۇ. 5.بېشى ماسلىشىپ ئايىغى ماسلاشمىسا مەيلىمۇ دەپسىز؟ مېنىڭچە بېشى ياىشى باشلانسا ئايىغىدا چوڭ مەسىلە كۆرۈلمەيدۇ،چۈنكى ‹‹تۇنجى ئوقيا ئېتىلغاندا ئالەمگە ،ئوت تۇتاشتى ئالەمگە››(---ئاپتور؟) يەنە تۇنجى زەربە ئۇرۇشنىڭ يېرىمىغا تەڭ دىگەندەك،بۇ مەسىلىدە بىر ئېغىز ئارتۇق ،ئىككى ئېغىز كەم بولۇپ قالغان ئىش يوق.... 6.مېنىڭ ئاتلىققا بار ،پىيادىگە يوق دىگەن تەمسىل ئىنتايىن ئاددى زاغرا تىلدىكى گەپ بولۇپ ئۇنىڭ يەنە باشقىلارنى كەمسىتىش پۇرىقىمۇ بار، ئۇنىڭ ئورنىغا  ‹‹ئالدىغا بار ،كەينىگە يوق،چاققانغا بار،گالۋاڭغا يوق››دىگەننى ئېلىش مۇۋاپىق ئىدى ،مەن بۇنى قەشقەرنىڭ چارشەنبە مازىرىدا دۇغ ساتقۇچىنىڭ ۋە ھۆپىگەرلەرنىڭ ئاغزىدىن ئاڭلاپ قىزىقىپ قالغان،ئەگەر ئۇ  مىغ -مىغ ئادەملەرگە ‹‹ئاتلىققا بار،پىيادىگە يوق››دىسە ،پىيادىلەر ئاتلىققا يول ئېچىپ بېرىشى كېرەكمۇ. يەنە سىز ‹‹ئۈچ مىسرالىق ››‹‹ماقال-تەمسىلمۇ بولامدۇ دەپسىز .بۇ سىزنىڭ بالىلىق ئويىڭىزنىڭ ‹‹پاتېنتى››دەك تۇيۇلدى،بىز ھازىر زىغىرلاۋاتقان مەزكۇر توپلامنىڭ 2-قىسىم 296-بەتتە: ‹‹سېغىز يەر-مېغىز يەر، قۇم يەر -شور يەر، شور يەر-خور يەر››دىگەن ماقال-تەمسىل بار ،قاراڭ بۇ قانچە مىسرالىقكەن، بۇ ماقالدىمۇ يۇقۇرقى ئىككى ئەدىپ سەۋەنلىككە يول قويغان،مېنىڭچە قۇم يەر -شور يەر ئەمەس شېغىل يەر شۇم يەر  ياكى شور يەر پور يەر دەپ ئېلىنسا كېرەك، يەنە يۇقۇرقى ‹‹ئۇيغۇرچە-خەنزۇچە ماقال-تەمسىل››نىڭ 142-بەت 3-قۇردا: بىرگە تەككەن ياخشى، ئىككىگە تەگكەن پاخشى، ئۈچكە تەگكەن باخشى.       دىگەنمۇ بار.... يەنە مەسىلەن: ‹‹خوتۇن يەپ گۆرگە كىردى، قىزىم يەپ قىرغا چىقتى، ئوغلۇم يەپ ئوۋغا چىقتى›› ، ............. ‹‹ئېتىڭ يامان بولسا سېتىپ قۇتۇلارسەن، دوستۇڭ يامان بولسا قېچىپ قۇتۇلارسەن، خوتۇنۇڭ يامان بولسا قانداق قۇتۇلارسەن›› بۇنداق مىساللار يەنە تېپىلىدۇ.. داۋاملاشتۇرغان ماقال-تەمسىللەر نى ئۆزىڭىز  مۇھەممەت رېھىمنىڭ توپلىمىدىن كۆرۈپ قايىل بولغانلىقىڭىزنى كېيىنكى ئىنكاسىڭىزدا ئىقرار قىلىپسىز ،سىزدەك ‹‹ياخشى ئوغۇل بالىلار ئەنە ئاشۇنداق گېپىدە تۇرمايدۇ›› 7.ئوخشاش شەكىلدىكى  ‹‹يامان›› سۆزىنى قاپىيە كەلتۈرگەندىن ‹‹قانجىق››‹‹سانجىق››سۆزىنى قاپىيە كەلتۈرۈشنىڭ ئەۋزەللىگىنى تونۇماي ئۇنى ئورنى ئالماشسا قىممىتى ئۆزگەرمەيدۇ دەپ قارىغانلىقىڭىز بالىلىقىڭىزنىڭ چالىلىقىڭىزغا بەرگەن گۇۋاھلىقى بولۇپتۇ،بىز ماقال-تەمسىلدە قاپىيەنى دوست تۇتمايمىز ئەمما قولغا چۈشسە بوش تۇتمايمىز.نىمىشقا توق قاپىيەنى قوغلاشساق بولمايدىكەن ،ئەستە تۇتۇشقا ئاسان ھەم دەل جايىغا ئاپىرىىىقا قولايلىق تۇرسا. 8.سىز ‹‹قۇرۇق››چىلىق ياكى ‹‹قۇرغاق››چىلىقنى تەشەببۇس قىلىپسىز ئەمما مەن ‹‹غېرىپ››چىلىق نى تەكىتلەيمەن،چۈنكى ‹‹قۇرۇق›› چىلىقتا قالغاننىڭ ۋە‹‹قۇرغاق››چىلىقتا قالغاننىڭ ئاخىرقى ھالى غېرىپچىلىقتىن باشقا نەرسە ئەمەس،دىمەك ‹‹ئۇياققا تارتسا ئەيساخوجىكانم،بۇياققا تارتسا مۇسا خوجىكام›،دىگەن شۇ..مانا بۇ مەزمۇن مۇكەممەللىكى بولىدۇ. 9.‹‹سېقى›› چىقماس دىسەك بولمايدۇ ،چۈنكى تۇخۇم ئىچىدىن بۇزىلىدىغان، سىرتىدىن چېقىلىدىغان نەرسە،چېقىق تۇخۇمنى ساختىپەز ئەمەس ئاقۆكڭۈل ئادەمدىن ئالغاندىمۇ كۆرگىلى بولىدۇ،تۇخۇم ئىچىدىن بۇزۇلغاندا سېرىقى بىلەن ئېقى ئارىلىشىپ كېتىپ بۇزىلىدۇ،ھازىر ساختىپەزلەر يالغان تۇخۇم ياساۋاتىدۇ،بەلكىم بەزى ساختىپەزلەر شىپىرىس(نەيچە) بىلەن تۇخۇمنىڭ سېرىقىنى چىقىرىۋېلىشىمۇ مۈمكىن،يۇقۇرقى تەرجىمىدە ئۇنى ‹‹خۇاڭ››سېرىقى چىقماس دەپ ئاپتۇ، بۇ سىز بىلەن بىزنىڭ بىر يىل يىگەن تۇخۇمىنى بىركۈندە يەپ بولىدىغان ‹‹يولداش››لارنىڭ قىلغان گپى........... 10.‹‹قول››بەرگەن دىگەندە دوست بولۇش مەنىسى ‹‹قول››قوي دىگەندە قايىل بولۇش مەنىسى تەكىتلەنگەن،پەرق شۇ.مەن بۇنى ‹‹قازاقچە›› ‹‹مارجان سۆزلەر››دىگەن كىتاپنىڭ ئابدۇۋېلى خەلپەت ئاكىمىز تەرجىمە قىلغان نۇسخىسىدا كۆرگەن بولسام كېرەك ،ئۇنى ‹‹دېڭىزدىن يىڭنە ئىزدىگەندەك››ئىزدەپ ئولتۇرمۇدۇم.... قىرغىز خەلقىدە‹‹ئاغزىدىن غۇلىغان تۇرماس،                      ئايىغىدىن غۇلىغان دەس تۇرار››دىگەن ماقال-تەمسىل بار    ‹‹مارجان سۆزلەر››نىڭ 154-بەت 5-بەت قۇر. ئۇنى 2-قىسىم224-بەت ماقال-تەمسىلدە : ‹‹پۇتىدىن يىقىلغان قوپار، ئېغىزدىن يىقىلغان قوپالماس›› دەپ ئۆزگەرتىپ ئالغان،بۇ يەردە ئۆزىمىزنىڭ ئۆزگەرتىشكە تېگىشلىك ماقال-تەمسىللىرى بىر ياقتا قېلىپ باشقىلارنىڭكىنى ناھىيىتى قوپاللىق بىلەن ئۆزگەرتىپ  يۈرگەن ئىشلار بار...‹‹قىزىل خىزىرنىمۇ قىزىقتۇرىدۇ ››دىسە ‹‹قىزنىڭ كۆزى قىزىلدا›› دەپ قويۇلغان ئىشلارمۇ بار...دىمەك مەن سىزنىڭ مۇلاھىزىڭىز بويىچە ‹‹توغرا-خاتا››غا ئەمەس ،يېقىشلىق ،يېقىملىق،ئىدىيىۋىلىك،بەدىلىك،يەرلىك پۇراق مەسىلىسىنى چۆرىدەپ ئۇنى زىغىرلىدىم خالاس.،كوچىلىمىدىم،ياكى قامچىلىمىدىم،ئۆزۈمنىڭ ماقال-تەمسىللىرىنى بوشقىنا پىچىرلىدىم،بۇنى ‹‹تۇخۇنىڭ چىشىنى ئىزدەپ›› يۈرگەنلىكى دەپ قاراش ‹‹تامغا گۈل چېكىشكە قىزىقىپ ،ھۇلىغا تاش قويۇشقا››سەل قارىغانلىق ئەلۋەتتە....ئىنكاس يازغانلارنىڭ ھەممىنى مەن بىلەن قارشىلاشتى ياكى ئۆچ -ئاداۋىتى بار دەپ قاراش ئۆزى ئۇخلاپ قېلىپ ،ئۇخلاپ قالغانلارنى ئويغىتالمىدىم دەيدىغانلارنىڭ گېپى .ئۇ ھەرگىزمۇ ‹‹رەمچىنىڭ خىيالىدىن ئۆزىنىڭ ئويىنى ئەلا بىلىدىغان ›› پېقىرنىڭ  گېپى ئەمەس!مەندە كۆپلەپ تۆككىدەك بىر نەرسە يوق ،سىزنىڭ تالىپلىق سەپىرىڭىزگە يولدا قوشۇلىۋالغان ھەمرامەن...تىرىشقان تاپار،تاشقا مىق قاقار،قېنى بىرلىكتە ئىزدىنەيلى...

tax1

	qaraxani يوللىغان ۋاقتى  2012-12-29 01:23 PM ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ! مۇستاپانىڭ ‹‹بۆشۈكتىن تۆشۈككىچ ... رەھمەت. ئىنكاسىڭىزنى ئوقۇپ بالىلىقىمنى بىلىۋالدىم، بىراق، يەنە بالىلىق قىلغۇم كەلدى. بىر نەچچە ئېغىز گەپ قىلاي، تەربىيىلىرىڭىز بىلەن بالدۇرراق بالىلىقتىن قۇتۇلىۋالسام ئەجەپ ئەمەس. 1. «تاغ كۆركى_تاش، ئەل كۆركى _ياش» ھەققىدىكى چۈشەنچىلىرىڭىزنى ياخشى بىلىۋالدىم، يەنە كېلىپ، تاغدا تۇپا تەركىبلىرىنىڭمۇ بارلىقىنى ئەسكەرتكىنىڭىزگە رەھمەت. ( مەن ئىنكاسىڭىزنىڭ بېشىنى ئوقۇپ، تاغ تەركىبىدە زادىمۇ توپا يوق ئوخشايدۇ دەپ چۈشىنىپ قالغىلى تاس قاپتىمەن). 2. «بەزى ئوقۇغۇچىلار غا سۇئالنىڭ جاۋابىنى ‹‹سىزىپ››كۆرسىتىپ قويمىسا ئۇنى بىلەلمەيدۇ، شۇڭا ئوقۇتقۇچىلارنىڭ بېشىدا ‹‹تاج›› توختىمايدۇ،‹‹تاغ زىننىتى قورام تاش،ئادەم زىننىتى ئۈستى باش››دىگەن ماقال-تەمسىلنى1984-يىلى ئالىم قادىر،جاڭ چۈنشى،جاۋ شى جىيەنلەر تۈزگەن شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى نەشىر قىلغان ئۇيغۇرچە-خەنزۇچە ماقال-تەمسىل››نىڭ 173-بەت،بەشىنچى قۇرىدا دىيىلگەن.....» بۇ گەپنى كىملەرگە قارىتىپ دېگىنىڭىزنى بىلمىدىم. بىراق، ھازىرقى ئوقۇغۇچىلارنى بوش كۆرمەڭ. مېنىڭ سىزگە ئۇنداق سۇئالنى قويۇشۇمدىكى سەۋەپ، سىزنىڭ بۇ ئەمگىكىڭىز ئىلمىي ئەمگەك بولغانلىقى ئۈچۈن «ئىلگىرى ئېلان قىلىنغان» دېگەن سۆزنى ئىشلەتكەن ئىكەنسىز، ئەسلى نەقىل مەنبەسىنى بەرگەن بولسىڭىز مەندەك بالىلىق قىلغانلارنى تېخىمۇ قايىل قىلالىغان بولاتتىڭىز، شۇنداقلا ئىلمىي ئەمگىكىڭىز تېخىمۇ ئىلمىي بولغان بولاتتى. 3.«جايى يوقنىڭ ئۆيى يوق» دېگەن ماقال ھەققىدە چۈشەنچىمىز بىردەكلىككە كەلمەيدىكەن، چۈنكى مەن بۇ ماقالنى سىز دېگەن مەسنەۋى شەكىلدىكى ماقالدىن قېلىشمايدۇ، مەنا كەمچىللىكى يوق دەپ قارايمەن. شۇڭا بۇ ھەقتە بالىلىقىمنى ساقلاپ قالىمەن.  چۈنكى ماقال-تەمسىللەرنىڭ كۆپى مەسنەۋىي شەكلىدە بولسىمۇ، چوقۇم شۇنداق بولىدۇ دەيدىغان ئۆلچەم يوق. 4.«ئوتتۇز كۈن روزىنىڭ بىر كۈن ھېيتى بار» دېگەن ماقالنى مەن مۇھەممەت رېھىم ئەپەندى تۈزگەن كىتابتا مۇشۇنداق يالغۇز بىر مىسرا ھالەتتە كۆردۈم ھەم خەلق ئارىسىدىمۇ مۇشۇنداق بىر مىسرا ھالەتتە ئىشلىتىلىپ كېلىۋاتىدۇ. «يۇقۇرقى ماقال تەمسىلنىڭ ‹‹ھەر ئىشتىن قول ئۈزمەكنىڭ مەلۇم پەيتى بار ››دىگەن قىسمى ئەگەر تولۇقلانغان بولسا  پەقەت بەتنى ئىگەللەشكە زىيان بولسىمۇ باشقا جەھەتتە زىيىنى بولمىغاندىن سىرت، ئۇنىڭ بىرىنى ئۇنتۇپ قالسىڭىز يەنە بىر بۆلىكىنى ئەستە ساقلاپ قېلىشقا پايدىسى زور» بۇ پەقەت سىزنىڭ چۈشەنچىڭىز، شۇڭا ھۆرمەت قىلىمەن. لېكىن بۇ سىزنىڭ توغرا دېگىنىم ئەمەس. خەلق بىر مىسرالىقنى ئىشلىتەمدۇ، ياكى سىزنىڭ مەسنەۋىي شەكىلدە تولۇقلىغىنىڭىزنى ئىشلىتەمدۇ. بۇ ئىشلەتكۈچىگە باشلىق. مۇشۇ ھەقتە دېگەن قەلەملەر ھەققىدىكى چۈشەنچىڭىز بىز مۇنازىرە قىلىۋاتقان نۇقتىغا يېقىن كەلمەيدۇ. چۈنكى، «ئوتتۇز كۈن روزىنىڭ بىر كۈن ھېيتى بار» دېگەن ماقال «رېڭى تۈگىمەيدىغان، چىقماس بولۇپ قالمايدىغان» قەلەم. 5. گەرچە «غېنى» دېگەن سۆزنىڭ باي دېگەن مەنىسى بولسىمۇ، لېكىن سىزگە ئوخشاش زىغىرلىساق، «غېنى» دېگەن سۆز «باي»دېگەن سۆزگە قارىغاندا كۆپ ئىشلىتىلمەيدۇ. شۇنداقلا «غېرىب»دېگەن سۆزنىڭ بەش خىل مەنىسى بار سۆز بولۇپ، بۇ سۆز «باي، غېنى» دېگەن سۆزلەر بىلەن بىۋاستە قارمۇقارشى مەنىلىك سۆز بولالمايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن بىۋاستە قارمۇقارشى مەنىلىك سۆزلەرنى باشقا سۆزلەرگە ئالماشتۇرۇپ ياسالمىلىق قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق. ئۇنىڭ ئۈستىگە مۇھەممەت رېھىم تۈزگەن ماقال-تەمسىل كىتابتىمۇ  « بايغا كۈندە بايرام، كۈندە توي، كەمبەغەلگە كۈندە قايغۇ، كۈندە ئوي»دەپ ئالغان. دېمەك بۇ «باي-كەمبەغەل»دەپ ئىشلىتىش «غېنى_غېرىپ» دەپ ئىشلەتكەنگە قارىغاندا تارىخىي ۋە ئىلمىي ئاساسقا ئىگە. 6. سودىگەرلەرنىڭ  ئاغزىدىكى بىرقىسىم قىزىقچىلىق قىلىپ دەپ قويغان گەپلىرىنى ماقال-تەمسىل قاتارىغا ئەكىرىپ قويۇشقا بولمايدۇ. بىزنىڭ يۇرتتىمۇ پىتىر مانتا، سامسا ساتىدىغانلار « ئەركەك پاقلاننىڭ، ئۆزەم باققاننىڭ، ھىلى بارمۇ دېسەڭ يوق دەيمەن»دېگەندەك گەپلەرنى قىلىپ ساتىدۇ، دوغچى-لەڭپۇڭچىنىڭ گەپلىرىنى ئاڭلاپ كۈلۈپ تېلىقىپ قالىسىز. ھەم قىزىقىپ قېتىپ قالىسىز. شۇڭا ئىتتىكلىك قىلىشقا بولمايدۇ. سىز زىغىرلاۋاتقان ماقال «ئالدىغا بار، كەينىگە يوق، ئاتلىققا بار پىيادىگە يوق›› بولۇپ، سىزنىڭ داۋاملاشتۇرغىنىڭىز ‹‹چاققانغا بار ،گالۋاڭغا يوق››دېگەن بىر مىسرا. سىزنىڭچە بۇ ئىلمىي مۇئامىلىمۇ؟ ئۆزىڭىز گېپىڭىزنىڭ باش-ئاخىرىنى باغلاشتۇرالماي، ماڭا «ئۈچ مىسرالىق ماقال-تەمسىل»لەردىن دەرس ئۆتمەڭ. يازمىڭىز ئىلمىي يازما بولغانلىقى ئۈچۈن ئىلىميلىك بىلەن ئەستايىدىل مۇئامىلە قىلىپ يېزىشىڭىز لازىم ئىدى. بىراق، باشقىلارنىڭ كەمچىلىكىنى تۇتۇپ ، قوپالمىغۇدەك تەنقىدلەپسىز-يۇ، ئۆزىڭىز شۇنداق خاتالىققا يول قويۇپسىز.  مېنىڭ «بۇ ‹ئۈچ مىسرالىق› ماقال-تەمسىل بولامدۇ؟ بۇنىڭدا نە باغلىنىش، نە قاپىيە بار؟»دېگەن گېپىمدىن، ئۈچ مىسرالىق ماقال-تەمسىل يوق دېگەن مەنا چىقمايدۇ. ئەكسىچە سىزنىڭ يازغىنىڭىز ئۈچ مىسرالىق ماقال-تەمسىل بولمايدۇ دېگەن مەنا چىقىدۇ. سىز مېنىڭ گېپىمنى بەك زىغىرلاپ « ‹ئۈچ مىسرالىق ›ماقال-تەمسىلمۇ بولامدۇ» دېگەن مەنادا چۈشىنىۋاپسىز. دېگەن يېرىڭىزدىن چىقالماپتىمەن ،كەچۈرۈڭ. قارىغاندا بۇ چۈشەنچە مېنىڭ بالىلىقىمنىڭ «پاتېنتى» ئەمەس، سىزنىڭ زىغىرلىشىڭىزنىڭ «پاتېنتى» بولۇپ قالغاندەك قىلىدۇ. سىزگە يەنە ئۈچ مىسرالىق ماقال-تەمسىللەر لازىم بولسا مەنمۇ كىتابىمنى ئالدىمغا ئېچىپ قويۇپ تۇرۇپ، سىزگە يېتەرلىك دەرىجىدە تەمىنلەپ بىرەي. ئەمدى«داۋاملاشتۇرغان ماقال-تەمسىللەر نى ئۆزىڭىز  مۇھەممەت رېھىمنىڭ توپلىمىدىن كۆرۈپ قايىل بولغانلىقىڭىزنى كېيىنكى ئىنكاسىڭىزدا ئىقرار قىلىپسىز ،سىزدەك ‹ياخشى ئوغۇل بالىلار ئەنە ئاشۇنداق گېپىدە تۇرمايدۇ› » دېگەن گېپىڭىزگە جاۋاب يازاي. ئۇ ئىنكاسلارنى مەن سىزگە قايىل بولۇپ يازمىدىم .  سىزنىڭ داۋاملاشتۇرغان ماقال-تەمسىللىرىڭىزنىڭ ئىچىدىكى «ئالدىغا بار، كەينىگە يوق، ئاتلىققا بار، پىيادىگە يوق» دېگەننى داۋاملاشتۇرغىنىڭىزغا قاراپ باقايلى، «ئالدىغا بار، كەينىگە يوق، ئاتلىققا بار، پىيادىگە يوق،چاققانغا بار، گالۋاڭغا يوق.»مانا بۇ سىزنىڭ ئىجادىيىتىڭىز. ئەگەر ماقالىڭىزگە ئىلمىي پوزىتسىيە تۇتقان بولسىڭىز « ئالدىغا بار، كەينىگە يوق، چاققانغا بار، گالۋاڭغا يوق» دەپ يازغان بولاتتىڭىز. لېكىن سىزنىڭ ئەسلى يازمىڭىزدىن بۇ مەنا چىقمايدۇ. ئەستايىدىل ئولتۇرۇپ ئوقۇپ بېقىڭ. يەنە بىر ماقال  ‹‹ئايغىر تارتسا،بايتال تارتماس›› بولۇپ، سىز بۇنى «ئايغىر تارتسا،بايتال تارتماس ، ئىچ ئات تارتسا، يانداق تارتماپتۇ» دەپ داۋاملاشتۇرۇپسىز. سىزنىڭچە، بۇ داۋاملاشتۇرۇش، مەن قايىل بولغۇدەك داۋاملاشتۇرۇشمۇ؟ ئىلمىي مۇئامىلىمۇ؟ ھېچ بولمىسا « ئايغىر تارتسا،بايتال تارتماس،ئىچ ئات تارتسا، يانداق تارتماس» دەپ يازغان بولسىڭىز،  ئەسلىدىكى «ئىچ ئات تارتسا، يانداق تارتماپتۇ، ئايغىر تارتسا، بايتال تارتماپتۇ»دېگەن تەمسىلنىڭ تەتۇرى بولۇپ قالغان بولسىمۇ، بالىقىمدىن قايىل بولۇپ قالغان بولاتتىم. خەير، بۇنىڭدىمۇ مەندەل بىر بالىنى قايىل قىلالمىدىڭىز. دېمەك ،« مەندەك ياخشى ئوغۇل گېپىدە تۇرمايدۇ» ئەمەس، مەردانىلىق بىلەن گېپىدە چىڭ تۇرۇپ، ئۆزىنىڭ بىلگەن دائىرىسىدە ، مۇنبەردىكى بىرقىسىم بىلەرمەنلەرگە «بالىلىق » قىلىپ قويىدۇ. ‹‹يىقىلساڭ زوردىن يىقىل ››2-قىسىم96-بەتتىكىنى ‹‹يىقىلساڭ تۆگىدىن يىقىل ››دەپ،‹‹قارىغۇنىڭ چاپاق ئادىشى بار ››2-قىسىم 177-بەت بۇنى ‹‹قارىغۇنىڭ جىتتاق ئاشنىسى بار›› مانا بۇلارمۇ سىزنىڭ داۋاملاشتۇرغان، ئىجاد قىلغان ماقال-تەمسىللىرىڭىز، مەن كېيىنكى ئىنكاسلىرىمدا يازغان ماقال-تەمسىللەرنى سىز تولۇق كۆرمىگەندەك قىلىسىز. «يىقىلساڭ زوردىن يىقىل» مۇ ئەمەس، «يىقىلساڭ تۆگىدىن يىقىل» ئەمەس، توغرىسى « ئېسىلساڭ نارغا ئېسىل، يىقىلساڭ ناردىن يىقىل». «قارىغۇنىڭ چاپاق ئادىشى بار»مۇ ئەمەس، « قارىغۇنىڭ جىتتاق ئادىشى بار»مۇ ئەمەس. توغرىسى « چاپاق خوتۇننىڭ جىرتاق ئېرى بار، ياغاق ئاتنىڭ مايماق ئىگىرى بار». ئەسلىسى مۇشۇنداق تۇرسا مەن سىزنىڭ «بىر مىسرالىق» تەمسىللىرىڭىزگە قايىل بولامدىم؟ سىز ماقال-تەمسىللەرنىڭ مەسنەۋى شەكىلدە بولۇشىغا كۈچەيتىڭىز ئەمەسمۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇيغۇرتىلىدا «جىتتاق» دېگەن گەپ بولمىسا، مۇشۇنداق «يېڭى سۆز» پەيدا قىلغىنىڭىزغا قايىل بولامدىم؟ ئەگەر سىز ئەسلى كىتابتىكى مەنبە بويىچە يازالىغان بولسىڭىز قايىل بولاتتىم. يەنە دەپ قوياي، توغرا گەپنى قوبۇل قىلىش ئوغۇل بالا ئۈچۈن گېپىدە تۇرمىغانلىق ئەمەس، بەلكى، ئەركەكلىك! بۇ ئۆزىدىكى خاتالىقنى تونۇماي بىلەرمەنلىك قىلىشتىن كۆپ ياخشى. 7. « كېسەلنىڭ سانجىقى يامان، ئىتنىڭ قانجۇقى يامان» دېگەندە، سىزنىڭچە، « يامان» دېگەن سۆز قاپىيە بولۇپ كەپتۇ-دە؟ بۇنداق زىغىرلاپ كەتمەڭ. بۇنىڭدا «سانجىق» دېگەن سۆز بىلەن «قانجۇق» دېگەن سۆز قاپىيە بولۇپ كەلگەن. «يامان» دېگەن سۆز رادىف بولىدۇ. ئەمدى، سىزنىڭ يازغىنىڭىزنى كۆرۈپ باقايلى. «كېسەلنىڭ يامىنى سانجىق، ئىتنىڭ يامىنى قانجىق». سىز بۇنداق ئۆزگەرتىش ئارقىلىق قاپىيە كەلتۈرۈشنىڭ ئەۋزەللىكىنى بەك تونۇپ كېتىپسىز. ئۇيغۇرتىلىدا «قانجىق» دەيدىغان سۆز يوق. بۇنىڭ توغرىسى « قانجۇق»(ئىتنىڭ چىشىسى)دېگەنلىك. سىزدەك ئۆزگەرتسە توغرا بولامدىكەن؟ مەن سىزنىڭ ئۇيغۇرتىلىغا مۇشۇنداق  بۇزغۇنچىلىقلارنى ئەكەلگىنىڭىزگە قايىل بولامدىم؟ راسىت، «قاپىيەنى دوست تۇتمايدىكەنسىز، قولغا چۈشسە بوش تۇتمايدىكەنسىز». لېكىن، سۆزلەرنى بۇزۇپ «چاپىقىنى ئالىمەن دەپ قارىغۇ قىلىش»قىمۇ بوش كەلمەيدىكەنسىز. 8. مېنىڭ «قۇرۇقچىلىق، ياكى قۇرغاقچىلىق»نى تەشەببۇس قىلىشىم بىلەن سىزنىڭ «غېرىپچىلىق»نى تەكىتلىشىڭىز قارشى ئەمەس، بۇ ھەقتە پىكرىمىزنى ساقلاپ قالساق بولىدۇ. بەلكىم بالىلىقىمدىن بولسا كېرەك. سەل جاھىللىق قىلغۇم كېلىۋاتىدۇ. چۈنكى، بۇ تالاش-تارتىش  توغرا-خاتالىق مەسىلىسى ئەمەس، بەلكى بىر ماقال-تەمسىلنىڭ بىرنەچچە ۋارىيانىت مەسىلىسى بولۇپ، مۇھەممەت رېھىم ئەپەندى بۇ ھەقتە ۋارىيانتلارغىمۇ يول قويۇشنى تەشەببۇس قىلغان. 9.قارىغاندا سىز«ساق» دېگەن سۆزنى « چېقىق، چېقىلىش» دېگەن سۆز بىلەن باغلىۋالغاندەك قىلىسىز. «ساق» دېگەن سۆزنىڭ ئالتە خىل مەنىسى بار بولۇپ، ئىككىنچى خىل مەنىسىدە « بۇزۇلمىغان» دېگەن مەنا چىقىدۇ. دېمەك « سېقى چىقماس» دېگەنلىك، « ھەممىسى بۇزۇق»دېگەنلىك بولىدۇ. تۇغۇم بۇزۇلغاندا سېرىقى بىلەن  ئېقى ئارلىشىپ كېتىپ بۇزۇلىدىغانلىقىنى بىلىمەن. دېمەك، سېرىقى يوقاپ كەتمەيدۇ، بەلكى ئېقى بىلەن ئارلىشىپ كېتىدۇ. بۇ بۇزۇق تۇغۇمنىڭ سېرىقىنىڭ يوقاپ كىتىدىغانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. خەقنىڭ نېمە دەپ ئېلىشى ئۆزىنىڭ پىكرى، گەپ خەقنىڭ گېپىنىڭ جىڭ باسىدىغان-باسمايدىغانلىقىدا. 10.«قول بەرگەنگە يول بەر» دېگىنى سىزنىڭ يېشىپ بەرگىنىڭىز بويىچە « دوست بولغانغا يول بەر» دېگەنلىك بولىدىكەن. «يول قويغانغا قول قوي» دېگىنى « يول قويغانغا قايىل بول» دېگەن بولىدىكەن. سىزنىڭ ئەسلىدىكىنى كېيىنكىسىگە ئۆزگەرتىشىڭىزدە نېمە ئەۋزەللىك بار؟ ئەسلىدىكىدە نېمە كەمتۈكلۈك بار؟ ياكى ئەسلىدىكىدە ماقال-تەمسىل بولۇش شەرتىگە چۈشمەيدىغان نېمە نۇقسان بار؟ بۇ ھەقتىكى چۈشەنچىڭىزنى سورىغان ئىدىم . سىز ماڭا « قول بېرىش» دېگەن سۆزنىڭ ئىككى جۈملىدىكى مەنىسىنى دەپ بېرىپسىز، جاپا تارتىپسىز. رەھمەت. ‹‹دېڭىزدىن يىڭنە ئىزدىگەندەك››ئىزدەپ ئولتۇرمۇدۇم.. دەپسىز، بۇ سىزدەك ئىلمىي ئەمگەككە تۇتۇش قىلغان، ئىلمىي يازما يازىدىغانلارنىڭ دەيدىغان گېپى ئەمەس. خەير، مەن مۇشۇنچىلىك دىيەلىدىم. يەنە گەپلەر بولسا كېيىنچە دېيىشەرمىز، كۆپرەك تەلىم بەرگەيسىز. بۇندىن كېيىنكى يازمىلىرىڭىزدا مەندەك « ئوقۇتقۇچى ئاستىغا سىزىپ بەرمىسە بىلمەيدىغان» ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىينىلىپ قالماسلىقى ئۈچۈن « نەقىل ئالغاندا ئاستىغا سىزىپ قويارسىز». بولمىسا ، مەندەك بالىلىق قىلىدىغانلار« ھازىرقى بىر قىسىم ئوقۇتقۇچىلار نېمىنىڭ مۇھىم، نېمىنىڭ مۇھىم ئەمەسلىكىنى ، نەقىل ئالغان مەنبەلەرنى ئەسكەرتىشنى بىلمەيدىغان ئوخشايدۇ» دەپ خاتا چۈشەنچىدە بولۇپ قالدىكەنمىز.

qaraxani

	tax1 يوللىغان ۋاقتى  2012-12-29 03:54 PM رەھمەت. ئىنكاسىڭىزنى ئوقۇپ بالىلىقىمنى بىلىۋالدىم، ب ... يەنە قىلغان بالىلىقىڭىز مېنىڭمۇ بالىلىقىمنى ئېسىمگە سالدى،بالدۇرراق بالىلىقتىن قۇتۇلۇشنى ئويلىغان ئادەم ماڭا ئوخشاش بالدۇرراق تۇغۇلسىڭىزلا بولاتتى،مېنىڭ تەربىيەمسىزمۇ سىز بالىلىققا خاتىمە بېرەلەيسىز. 1.‹‹ئاچچىقلانماڭ ئاچچىق سۆزگە ،ئالدانماڭ تاتلىق سۆزگە›› ‹‹تاغدا تاش يوق ››دىگەنگە ئىشەنمەيدىغان بولغانلىغىڭىزدىن خاتىرجەم بولدۇم. 2.نەقىل ۋە مەنبەنى ئەسكەرتىپ قويمىغان ‹‹بالىلىغىم››نى ‹‹ئۆسمۇرنىڭ يولى ئۇزاق››دەپ بولدى قىلىۋېتەرسىز.... 3.مەنمۇ مەسنىۋى شەكىلدە بولمىغان بارلىق ماقال تەمسىللەرنى بىردەك تەرك ئەتمەيدىغان مەيدانىمنى ئەسكەرتىپ ئۆتكەن ئىدىم بۇ جەھەتتە ‹‹بالىلىق››نى ساقلاپ قېلىشىڭىز مېنىڭمۇ بالىلىققا قايتقۇم بارلىغىنىڭ بىھۇدە ئىش ئەمەسلىكىگە سىزنىمۇ ئىشەندۈرسە تېخىمۇ كۆڭۈلدىكىدەك ئىش بولاتتى... 4.ھەر ئىشتىن قول ئۈزمەكنىڭ مەلۇم پەيتى بار دىگەننى مەن قوشۇپ قويغانمۇ بولاي،بۇ ئارتۇق دۈنيا كىمنىڭ بېشىنى يارار، ئىلغىدا گۆش بولسا بىر كۈنى مېھمانغا ئەسقاتىدۇ ئەمەسمۇ،ئەگەر قەلەم ھەققىدىكى تىمسال سىزنى قايىل قىلالمىسا ‹‹قارىغاي غۇلىغان يېرىدە قېلىۋەرسۇن›› مەن ئىرادەمنى باشقىلارغا تېڭىشقا ئۇرۇنغان ئىمتىيازنىڭ ساھىبى بولمىغاندىكىن. 5.مىللەتنىڭ ئەقىل پاراسەت جەۋھىرىگە چاخچاق قىلىش مېنىڭ ھەددىم ئەمەس ،شۇڭا ياسالمىلىقنى ماڭا يۇقتۇرۇشقا كۈچىمەڭ،بۇ ئىككى قىسىم كىتاپ ھەر جەھەتتىن مۇھەممەت رېھىم ئاكا ۋە ئەزىز ئاتاۋۇللا سارتېكىن تۈزگەن كىتاپلارنىڭ سەۋىيىسىگە يەتمەپتۇ،ئۇنىسۈپەتسىز ھالەتتە  قامۇسقا كىرگۈزۈش ئېغىز ئەدەبىياتىمىزنىڭ كۇرسىنى چۈشىرىدۇ،ئەقەللىسى ‹‹ئادەمنىڭ ھەققىنى يەر قايتۇرار ››دىگەن ماقال 2-قىسىم2-بەت،286-بەت،288-بەتتە تەكرارلانغان،مانا بۇ قامۇسقا كىرگۈزۈلگەن توپلامنىڭ ئەھۋالى...مەن بۇ يەردە تۇخۇمىمنى بوياپ مىكىيىنىمنى ئاچ قويىدىغان ياسالمىلىقنى قىلمىدىم. 6.  2-قىسىم توپلامدا سودىغا ئائىت ماقال-تەمسىللەر 352-بەتتىن 368-بەتكىچە  بولغان مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان،ئۇنداقتا سىزنىڭ ئادەتتىكى سودىگەرلەرنىڭ گېپىنى ماقال-تەمسىل سەۋىيىسىگە يەتمەيدۇ دەيدىغان ‹‹سودىگەرنى مەخسۇس تىپقا ئايرىپ ››ئۇنىڭ پۇلىغا قاراپ تۇرۇپ گېپىنى ئوڭ تەتۈر دەپ ئايرىيدىغان مىجەزىڭىز يوقتۇ،‹‹پۇلى بارنىڭ گېپى ئوڭ،پۇلى يوقنىڭ گېپى توڭ ››دىگەندەك ،ھازىر لەڭپۇڭچىلارشىنجاڭنىڭ   300-400يېرىدە تارماق دۇكان ئېچىپ بولدى،ئۇلاردىن كەسپكە ئائىت ھېكمەتلەر چىقماسلىقى مۈمكىنمۇ... ‹‹ئۈچ مىسرالىق ››ماقال-تەمسىل بولامدۇ دىگەن سۇئالىڭىز بويىچە مەن مىسال كەلتۈرۈپ قويۇپتىمەن،بۇ ئىككىمىزنىڭ تەڭلا بالىلىق قىلغان تەنتەكلىكىمىز بولسا كېرەك.... ‹‹يامان››دىگەن رادىپ بويىچە كەلگەندىن  ‹‹ئاچ قاپىيە،توق قاپىيە ،ئالماش قاپىيا ،ئاراش قاپىيە بويىچە ›،كەلگەن ماقال تەمسىللەر مېنىڭچە دىققەتنى بەكرەك تارتسا كېرەك.‹‹قانجىق››دەپ سۆز يوقلۇقىنى ھەممە بىلىدۇ، بۇ ئىملادىكى مەسىلە،تىلغا قىلىنغان بۇزغۇنچىلىق ئەمەس،بۇ جەھەتتە ئۆزىڭىزگە بېسىم پەيدا قىلماڭ،‹‹توغرا-خاتا ››دىگەن مەسىلىنى سىز دەسلەپكى ئىنكاسىڭىزدا كۆتۈرۈپ چىقتىڭىز،ئەندى ۋارىيانيت مەسىلىسى دەپ ئەسلىڭىزگە كەلدىڭىز،‹‹ئېقى ياكى سېرىقى ››دىگەن باشقىلارنىڭ گېپى جىڭ باسقان بولغاچقا 1984-يىلى ئۇيغۇرچە-خەنزۇچە ماقال-تەمسىل توپلىمىغا كىرگۈزۈلۈپتۇ،توغرا گەپ قۇلاققا ياقماس دىگەن شۇ بولدىدە.‹‹قول قوي›،‹.يول بەر ›، دىگەننى تاللاشتا ماڭا ‹‹بەر،بېرەي››دىگەن سۆز يارىمىغىنى ئۈچۈن ‹‹قوي،قوياي››دىگەننى تەشەببۇس قىلدىم..... مېنىڭ ئەسكەرتىشنى قىسقارتىشىم ھازىرقى ئۇچۇر دەۋرىنىڭ ،ئەتراپىمىزدىكى ماتىرىياللارنىڭ كۆپلىكىدىن  بولغان بولسا كېرەك،بىز ماتىرىيالغا ،ئۇچۇرغا مىلىنىپ تۇرغان دەۋردە تۇرۇپمۇ  ئۇ نەدە بۇ نەدە دىگەنگە جاۋاپ بېرىپ يۈرسەك ‹‹تۆگە مىنىپ ››تۆگە ئىزدەيدىغانلارغا ياكى تەييارتاپلارغا چاكار بولۇپ ئۆتۈپ كەتسەك بولغۇدەك...