مۇتەللىپ ئىقبال جەمئىيەتشۇناسلىق بىلوگى

ئىستىمال مەدەنىيتى

مۇتەللىپ ئىقبال بۈگۈنكى كۈندە كىشىلەر بەھىرلىنىۋاتقان مەدەنىيەتلەرنىڭ كۈپىنچىسىنى ئىستىمال مەدەنىيتى(Consuming Culture)نىڭ مەھسۇلاتلىرى دەپ قاراش مۇمكىن. ئىستىمال مەدەنىيتى ھاياتتىكى ھەممە نەرسىدىن ھوزۇرلۇنۇشنى تەرغىپ قىلىدۇ. ئىستىمال مەدەنىيتى كاپىتالىزىمنىڭ بازار ئىگىلىكىنى جانلاندۇرۇش مەقسىتىدە ئوتتۇرىغا چىقارغان مەدەنىيەت ئىستىمال شەكلىدىن ئىبارەت. ئىستىمال مەدەنىيتى كىشىلەرنى ھەر ۋاقىت ماددى بۇيۇم ۋە مۇلازىمەتلەرنى سېتىۋېلىشقا ئۈندەيدۇ. مەسىلەن، ھەرخىل تېخنىكىلىق بويۇملار ناھايتى تىز يىڭىلىنىپ كىشىلەرنى يىڭىسىنى سېتىۋېلىشنى تەشۋىق قىلىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئىنسانلاردا بىر نەرسىنى ئۇزۇن ئىشلىتىدىغان ئادەت شەكىللەنمەيدۇ. ھەممە نەرسىنى قىسقا ئىشلىتىش ئادەتكە ئايلىنىپ قالغاچقا،

داۋامى

يۈسۈپ خاس ھاجىپ، ماكىئاۋېللى ۋە توماس مور

Posted in ئىجتىمائىي مۇلاھىزىلەر

يۈسۈپ خاس ھاجىپ، ماكىئاۋېللى ۋە توماس مور[1] مۇتەللىپ ئىقبال ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىش دەۋرىدە، مەدەنىيەت جەھەتتىكى ئويغىنىشتىن باشلىنىش نوقتا بولغان بولسىمۇ، كىيىنكى ۋاقىتلاردا ھەرخىل سىياسىي چۈشەنچىلەر مەيدانغا كەلگەن ئىدى. ياۋرۇپانىڭ ئوتتۇرا ئەسىر دەۋرىدە، جەمئىيەت ئاساسەن دىنىي چۈشەنچىلەر نوقتىسىدىن ئىزاھلىناتتى. بۇ سەۋەپتىن، كىشىلەر جەمئىيەت ھەققىدە ئارتۇقچە ئويلىنىپ يۈرمەيتتى. چۈنكى، چىركاۋ ۋە پوپلار نېمە دىسە، شۇ توغرا ئىدى ۋە دىنىي بايانلارغا چىقىلغىلى بولمايتتى. ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىش ھەرىكىتىنىڭ ئوتتۇرا ۋە ئاخىرقى مەزگىللىرىدە، چىركاۋلارنىڭ جەمئىيەتنى چۈشەندۈرۈشى كىشىلەرنىڭ گۇمانىنى

داۋامى

كۆپ مەدەنىيەتچىلىك

Posted in ئىجتىمائىي مۇلاھىزىلەر

مۇتەللىپ ئىقبال كۆپ مەدەنىيەتچلىك (multiculturalism) خىلمۇ-خىل مەدەنىيەتتىكى كىشىلەر بىللە ياشايدىغان ئىجتىمائىي مۇھىتقا قارىتا ئېيتىلغان سىياسىي ئاتالغۇدىن ئىبارەت. مەسىلەن، ئامېرىكا جەمئىيتى كۆپ مەدەنىيەتچلىك ئەۋج ئالغان بىر جەمئىيەت. كۆپ مەدەنىيەتچىلىك ئەۋج ئالغان جەمئىيەتلەردە خىلمۇ-خىل ئىرىق، مىللەت، توپتىكى كىشىلەر بىرلىكتە ياشايدۇ. ئادەتتە، بۇ خىل مۇھىتتا، ئاز سانلىقلارنىڭ مەدەنىيتىنىڭ كۆپ سانلىقلار مەدەنىيتى تەرىپىدىن ئاسسىملاتسىيە قىلىنىش خەۋپى ئاز بۇلىدۇ. ئۇيغۇرلارمۇ تارىختىن بۇيان كۆپ خىل مەدەنىيەتلەر بىلەن ئۇچرىشىپ ياشىغان خەلقلەرنىڭ بىرى. ئۇيغۇرلارنىڭ شىمالدىكى كۆچمەنلىك تارىخى، تارىم ۋە جۇڭغار ۋادىلىرىدىكى ئولتۇراق ھاياتلىرىدا نۇرغۇنلىغان

داۋامى

شەھەرلىشىش

Posted in ئىجتىمائىي مۇلاھىزىلەر

مۇتەللىپ ئىقبال ئىنسانلار ئولتۇراق ھاياتىنى باشلىشى بىلەن شەھەرلەر تەدرىجىي شەكىللىنىشكە باشلىدى. ھازىرغا قەدەر بىلىنگەن شەھەرلەردىن مىسىرلىقلار قورۇپ چىققان شەھەرلەر تارىخى ئەڭ ئۇزۇن شەھەرلەر ھىسابلىنىدۇ. مىسىرلىقلار مىلادىدىن ئىلگىرىكى 3000يىللار ئەتراپىدا گۈللەنگەن شەھەر ھاياتىنى بەرپا قىلغان. ئۇنىڭدىن باشقا، گىرىتسىيە ۋە رىمنىڭ شەھەرلىرىمۇ ئۇزاق تارىخقا ئىگە بولۇپ، تەرەققىيات جەھەتتىن ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ. مەسىلەن، بۈگۈنكى كۈندە مېلادىنىڭ ئالدى-كەينىدە قۇرۇلغان رىم ئىمپىرىيەسى تەۋەسىدىكى ئەفەس(Ephesus) قاتارلىق شەھەرلەردە پاسكىنا سۇلارنى بىر تەرەپ قىلىدىغان سىستىما بولغانلىقى بايقالدى. گەرچە، شەھەلەر قەدىمدىن بۇيان مەۋجۇت بولسىمۇ،

داۋامى

ساراڭلىقنىڭ تارىخى

Posted in ئىجتىمائىي مۇلاھىزىلەر

مۇتەللىپ ئىقبال بىز ساراڭلىقنى قانداق چۈشىنىمىز؟ ياۋرۇپا تارىخىدا ساراڭلىق قانداق چۈشىنىلەتتى؟ قانۇن، سىياسەت، پەلسەپە، مەدەنىيەت قاتارلىقلاردا ساراڭلىققا قانداق پوزىتسىيە توتۇلغان ئىدى؟ ياۋرۇپانىڭ ساراڭلىق ھەققىدىكى چۈشەنچىسى مۇنداق ئۈچ باسقۇچنى بېسىپ ئۆتكەن ئىدى: ئەدەبىيات سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىشى، كىلاسسىك ۋاقىت ۋە زامانىۋى دەۋر. ئەدەبىيات-سەنئەتنىڭ قايتا گۈللىنىش دەۋرىدە، سەنئەت ساھەسدە ساراڭلىق پەقەت چەكلىك ئەقىلگە ياكى دۇنيا ھەققىدە چەكلىك بىلىمگە ئىگە بولغانلىق، دەپ چۈشىنىلەتتى. ئەدەبىياتتا بولسا، ساراڭلىق ھەقىقىي ئىنسان بىلەن ئىنسانلارنىڭ ياسالما ھالى ئوتتۇرىسدىكى پەرقنى ئېچىپ بەرگۈچى سۈپىتىدە تەسۋىرلىنەتتى. ئەمما،

داۋامى

كېيىنكى بەت »