- تىزىملاتقان
- 2013-3-1
- ئاخىرقى قېتىم
- 2015-4-20
- ھوقۇقى
- 1
- جۇغلانما
- 7504
- نادىر
- 12
- يازما
- 376
ئۆسۈش
   100%
|
پورتلاند شەھرىدىكى كاتتا ئۇچرىشىش (داۋامى)
شۆھرەتكام قىززىق چاينى ئوتلىغاچ ناھايىتى قىزغىنلىق بىلەن بىزنى كۈلدۈرۈپ تۇرۇپ سوئالىمغا تەپسىلىي جاۋاب بەردى:
-ئوتتۇرا مەكتەپنى ئالمۇتىدا روسچە مەكتەپتە ئوقۇدۇم. ئۇ ۋاقىتلاردا ئوغۇللار چوقۇم ھەربىي ۋەزىپە ئۆتۈشى كېرەك ئىدى. مەن ئوقۇش پۈتتۈرۈپ ئۇزۇن ئۆتمەي، ئۇلار مېنى ھازىرقى ئوكرائىناغا يېقىن بىر يەردىكى سوۋېتىنىڭ بومبا بازىسىغا ئىلىپ بېرىشتى. تۇنجى كۈنى بىر ئېگىز كوماندېر يېڭى كەلگەنلەرنى ۋەزىپىگە بولدى. ئۇ چاغلاردا مېنى كىچىككىنە جۇغۇم بىلەن ئاپتومات كۆتۈرۈپ دۈشمەن بىلەن ئۇرۇش قىلالايدۇ دەمسىلەر؟ (ھاھاھاھ...) كوماندىر ماڭا بىر قارىۋېتىپ: «سەن نېمە ئىش قىلالايسەن؟» دەپلا سورىدى. بۇرۇن رادىئولارنى بۇزۇپ ئوڭشاشقا بەك قىزىقاتتىم ۋە ئازراق رادىئودا سىگناللارنى . «رادىئودا سېگناللاشنى ئازراق بىلىمەن» دەپ جاۋاب بەردىم، مەن. شۇنداق قىلىپ مەن ۋە بىللە كەلگەن بىر نەچچەيلەننى ئۇلار رادىئو سېگناللىرى ئارقىلىق كەلگەن ئۇچۇرنى تەرجىمە قىلىشتا بىر ئايدەك تەربىيىلىدى. «تۇت، تۇتۇتۇت، تۇتۇت، تۇت تۇت....» دەپ ئاۋاز كەلسە بىز شۇ ئاۋازدىكى پەرقكە ئاساسەن كەلگەن ئۇچۇرنى ئاڭلاپ يېزىپ دەرھال كوماندېرغا خەۋەر قىلاتتۇق. ئۇ چاغلاردا سوۋېت ئارمىيىسى توختىماي مانېۋىر ئۆتكۈزەتتى ھەم ئامېرىكا ۋە ياۋروپا ئارميىلىرى بازىمىزنى بىلىپ قالسىلا پاچاقلاپ تاشلايدۇ، دەپ بىزنى قورقۇتاتتى. بۇ بىر ناھايىتى مەخپىي بازا بولغاچقا، بىز تۇرۇپ-تۇرۇپلا ئورمانلىقنىڭ ئىچىلىرىدە بازىمىزنى نەچچە يۈز كىلومېتىر يىراقلارغا، باشقا ئورۇنلارغا كۆچۈرۈپ تۇرۇشىمىزغا توغرا كېلەتتى. ئەس-خىيالىمىز بازىمىز ھۇجۇمغا ئۇچراپ قالسا جېنىمىز ئامان قالارمۇ دەپ ئەنسىرەش بىلەن ئۆتەتتى. تەسادىپىي بىر كېچىلەردە يۇقىرىدىن بۇيرۇق كېلىپ باشقا جايغا كۆچۈپ يېڭى بازا قۇرۇشىمىز ئۇقتۇرۇلاتتى. ئاشكارىلىنىپ قالماسلىقىمىز ئۈچۈن كېچىلىرى ۋە ئادەم ئۆتمەيدىغان كىچىك يوللاردىن، قاپقاراڭغۇ ئورمانلاردىن كېسىپ ئۆتەتتۇق. پەقەت كوماندىر توختاڭلار دېگەن ئورۇندا توختىغاندىن باشقا قەيەرگە بېرىپ قاچان توختايدىغانلىقىمىزنىمۇ بىلمەيتتۇق. شۇنداقتىمۇ بىز ئۆزىمىزنى تېخى تەلەيلىك چاغلايتتۇق چۈنكى ھېچ بولمىغاندا كۈننىڭ يورۇقىنى كۆرەتتۇق. مەھەللىمىزدىن بىر قىسىم بالىلارنى تىنچ ئوكياندىكى ئامېرىكىغا ھۇجۇم قىلىشقا تەييار تۇرىدىغان دېڭىز ئاستى پاراخوتلىرىدا ئىشلەشكە تۇتۇپ كەتكەن. ئۇ بىچارىلەر بىر كەتسە دېڭىز ئاستىدىن بىر قېتىممۇ چىقماي كۈننىڭ يورۇقىنى كۆرەلمەي ئىككى يىلنى توشتۇرۇپ قايتىپ كېلەتتى... ئۇلارنىڭ گەرچە ھاياتى بىزدەك خەۋپ ئىچىدە ئۆتىمىسىمۇ، ئەمما مەن ھەرگىز دېڭىز ئارمىيسىگە بېرىشقا رازى ئەمەس ئىدىم. شۇنداق قىلىپ بىر يىل ھەربىي ۋەزىپە ئۆتەپ بولغاندا ئۇلار بىزنى ئۇنىۋېرسىتېتتا ئوقۇشقا تىزىملىتىڭلار مۇكاپات بىلەن ئوقۇيسىلەر دەپ ئېمتىھان ئالدى. بۇ ئېمتىھان ھەربىيلەردىن ئالىدىغان ئېمتىھان بولغاچقا ئادەتتىكىدىن كۆپ ئاسان ئىدى، مەن يۇقىرى نومۇر بىلەن ئۆتتۈم. قازاندىكى بىر ئۇنىۋېرسىتېت بىلەن موسكۋادىكى ئاكادىميەگە ئوقۇشقا تىزىملاتسام، بىرىنچى بولۇپ موسكۋادىن چاقىرىق كەلدى. شۇنىڭ بىلەن بازىدىن ئۆيگىمۇ قايتماي ئۇدۇللا موسكۋاغا بېرىپ ئوقۇشقا چۈشتۈم. بىر يىلدىن كېيىن سىڭلىم مايسەم ئۆزى ئېمتىھان بېرىپ ئەلا نەتىجە بىلەن مەن بىلەن ئوخشاش مەكتەپتە بىئولوگىيە كەسپىگە قوبۇل قىلىندى. ئىككىلىمىز بەك تېرىشىپ ئوقۇدۇق. ئوقۇش جەريانىدا پەقەت بىر قېتىم پويىزدا بىر ھەپتىدەك ئولتۇرۇپ ئۆيگە قايتتۇق. بىزگە مۇكاپات پۇلى ۋە نۇرغۇن تاماق بېلەتلىرىنى بېرەتتى. بىز بۇلارنى يېغىپ خەت سالغاچ مومامغا ئەۋەتەتتۇق. مەن شۇ مومامنىڭ قولىدا ئۆسكەن. بوۋام ئۇ ياش ۋاقىتلىرىدىلا دۇنيا ئۇرۇشىدا ھەربىيگە تۇتۇلۇپ ھېچ خەۋەر كەلمەي، كېيىن ئۆلۈپ كەتتى دەپ ئۇقتۇرۇپتىمىش. مومام ئۇنىڭ قەيەردە ئۆلگىنىنىمۇ بىلمەيتتى. ئاخىرىدا مەن موسكىۋادىكى ئاكادىميەدە ئاسپىرانتلىققا چۈشتۈم. ئۇ ۋاقىتلاردا روسىيەدە پەقەت ئۇرۇشقا مۇناسىۋەتلىك تەتقىقاتلارغىلا مەبلەغ سالاتتى. مېنىڭ يىتەكچى پرافىسورۇمنىڭ ئۇستازى ئۆز ۋاقتىدا سوۋېتنىڭ يادرو بومبىسى ياسالغاندا تۇنجى بولۇپ يادرو بومبىسىدىن كىلىدىغان رادىئاتسىيەنىڭ جانلىقلارغا ناھايتى زېيانلىق ئىكەنلىكىنى، ئىنسان گېنلىرنى ئۆزگەرتىدىغانلىقىنى تۇنجى بولۇپ ئوتتۇرىغا قويغان داڭلىق بىر ئالىم ئىكەنتۇق. ئۇنىڭ تەتقىقاتى سوۋېت ھەربىيلىرىگە ياقمىغاچقا ئۇنى سىبىرىيەگە پالاپتىكەن. مېنىڭ ئۇستازىم سىبىرىيەدە تۈرمىدە ياتقاچ ئۇ كىشىنى ئۇستاز تۇتۇپ ئۆگەنگەن ئىكەن. ئۇ قانداق قىلىپ كۆپىيىش ھۈجەيرىلىرىنىڭ رادىئاكسىيە تەسىرى بىلەن زېيانغا ئۇچراپ كېيىنكى ئەۋلادقىمۇ ئېرسىيەت قالىدىغانلىقىنى تەتقىق قىلاتتى. شۇنداق بولغاچقا بىز ئالدى بىلەن كۆپىيىش ھۈجەيرىلىرىنىڭ تۆرەلمىدە قانداق شەكىللىنىدىغانلىقىنى تەتقىق قىلدۇق، شۇڭا تەبئىيلا ئەڭ زور يوشۇرۇن كۈچكە ئىگە غول ئىپتىدائىي كۆپىيىش ھۈجەيرىلىرى مېنىڭ دىققىتىمنى تارتتى. بۇ خىل ھۈجەيرىلەرنى بىلگەندىن كىيىن ئاندىن مەن غول ھۈجەيرە دىگەننىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى بىلىشكە باشلىغان ۋە ناھايتى بەك قىزىقىپ قالغان ئىدىم. شۇ قىزىقىشىم بويىچە تەتقىقاتىمنى داۋاملاشتۇرۇپ دوكتۇرلۇقنى پۈتتۈرۋالدىم. روسىيە تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىدىغان جاي ئەمەس، ئۇلار ئۇرۇش قىلىش ۋە ھاراق ئىچىشنى ئەڭ چوڭ بىلىدۇ. شۇڭا روسىيەدىن كېتىشنى پىلان قىلىپ دەسلەپ گېرمانىيەگە باردىم، دە - دەرھال ئامېرىكىدىكى ئۇنىۋېرسىتلارغا پوستدوكتۇرلۇققا خىزمەت ئىلتىماسى سۇندۇم. گەرچ ئۇ ۋاقىتلاردا ئېنگىلىزچىنى تۈزۈك بىلمىسەممۇ ياخشى ماقالىلەرنى چىقارغان بولغاچقا يۇتاھ شىتاتلىق ئۇنىۋېرسىتىدىن مېنى خىزمەتكە قوبۇل قىلدى. گېرمانيەدە 9 ئاي تۇرۇپلا ئامېرىكىغا يېنىپ كەلدىم. شۇ قىزىقىشىمنى تاشلىماي داۋاملاشتۇرغانلىقىم ئۈچۈن مۇشۇنداق ياخشى نەتىجىلەر چىقتى. ئامېرىكىغا كەلمىگەن بولسام، بەلكىم ئۆزۈم ئويلىغان ئىشلارنى قىلالماسلىقىم مۇمكىن ئىدى.
شۆھرەتكام پات-پات چاي ئىچىۋىلىپ داۋاملاشتۇرۋاتقان ھېكايسىنىڭ ئارىسىغا ئانچە-مۇنچە سۆز قىستۇرغاننى ھېسابقا ئالمىغاندا، تاشپولاتكام ئىككىمىز ئۇنىڭ بۇ قىزىقارلىق سەرگۈزەشتىلىرىنى قۇلاق سېلىپ ئاڭلىدۇق. بولۇپمۇ ئۇنىڭ «تۇت تۇتۇتۇت تۇ تۇت...» دىگەن گەپلىرى ماڭا ناھايتى قىززىق تۇيۇلۇپ كەتكەچكىمۇ زادى قۇلاق تۈۋىمدىن كەتمەيدۇ. ئەڭ مۇھىمى، شۆھرەتكامنىڭ ئۆز قىزىقىشىدىن ۋاز كەچمەي بىر ساھەگە شۇڭغۇپ كىرىپ تەتقىقاتىنى ئۇزۇن يىل داۋاملاشتۇرغانلىقى ئۇنىڭ نەتىجە قازىنىشىدىكى مۇھىم ئامىللارنىڭ بىرى ئىدى. مېنىڭ تونۇشلىرىم ئىچىدىمۇ روسىيەگە ئوقۇشقا چىققانلار بولغاچقا، شۆھرەتكامدىن سورىدىم:
-شۆھرەتكا، بىر قىسىم ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار روسىيەگە ئوقۇشقا چىقىشنى ئارزۇ قىلىدۇ. سىز ئۆز ۋاقتىدا روسىيەدە ئوقۇغان ئىكەنسىز، سىزچە روسىيەنىڭ ھازىرقى مائارىپ ئەھۋالى قانداقراق؟
-ئۇيغۇر بالىلار نېمىمۇ قىلار شۇ روسىيىگە ئوقۇشقا چىقىپ.. رۇسلار ئىلىم-پەنگە مەبلەغ سالمايدۇ، ئۇلار ھازىرمۇ 60-70-يىللاردا قالغان شۇ تېخنىكىلار بىلەن ھەپىلىشىپ ئاۋارە. ھازىر روسىيە ئىلىم-پەندە بەكلا دۇنيانىڭ ئارقىدا قالدى، بولۇپمۇ تەبئىي پەن ئوقۇيدىغانلار روسىيىگە چىقسا ، ئۇ يەردە كۆپ نەرسە ئۆگەنگىلى بولمايدۇ. ئۇيغۇر ستۇدېنتلار ئەسلى ئامال بار تېرىشىپ مائارىپى ياخشى دۆلەتلەردە كۆپرەك ئوقۇسا ياخشى ئىدى، دەپ ئۆزىنىڭ ئۈمىدىنى بىلدۈردى.
مۇشۇ پاراڭنىڭ ئارىلىقىدا گۈلنۇر ھەدەم سۆز قوشتى:
-ھازىر روسلار بەكلا مىللەتچى بولۇپ كەتكەن ئوخشايدۇ، بىز ئوقۇغاندا ئۇنچىلىكمۇ ئەمەس ئىدى. قازاقىستاندىكى جىيەن ئوغلۇم قاچان ئۇنىۋېرستقا بارارمەن دەپ يۈرۈپ ئاخىرى بۇ يىل موسكۋاغا ئوقۇشقا بارغان ئىدى. دەسلەپ تېلېفۇن ئۇرسام ئۇ ناھايىتى ھاياجان، بەكلا خۇشال ئىدى. يېقىندا كۆرۈشسەم بەكلا جىمغۇرلىشىپ كېتىپتۇ. سورىسام، روس ساۋاقداشلىرى ئۇنىڭ ئۇيغۇر ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ ئۇيغۇرلار، قازاقلار، ئۆزبېكلەر ئىشقىلىپ روستىن باشقا مىللەتلەرنى ھاقارەت قىلىدىغان گەپلەرنى ئۇنىڭ ئالدىدىلا دەۋىرىدىكەن. نەچچە ئايدىن كىيىن ئۇ ساۋاقداشلىرى بىلەن بىر يەردە تۇرۇشنىمۇ خالىمايدىغان بولۇپ قاپتۇ، ياتاققا سولىنىۋىلىپ ھەپتە ئاخىرلىرىنىمۇ ئۆزى يالغۇز ئۆتكۈزىدىكەن. شۇڭا، ئەمدى دەسلەپكى ھاياجىنىمۇ يوق، قازاقىستانغا كېتەيمىكىن دەپ ئويلاۋاتىمەن، دەيدۇ.
دېمىسىمۇ، مەيلى قەيەر بولسۇن، چەتئەلدە ئوقۇش ئىلىپ كىلىدىغان نۇرغۇن بېسىملارنى ئويلىغاندا ئوقۇغاندىكىن مائارىپى ياخشى دۆلەتلەردە ئوقۇسا تېخىمۇ تارتقان جاپاغا چۇشلۇق ئىش بولغان بولاتتى. بۇ كۈنىمۇ تۈگىمەس پاراڭلىرىمىز بىلەن خىلى كېچىنى قىلىپ ئەتىسى ئەتىگەندە شۆھرەتكامنى بىلەن بولغان پارىڭىمىزدىن ئازراق سىنغا ئىلىشنى مەسلېھەت قىلىپ ئەھمىيەتلىك بىر كۈننى ئاخىرلاشتۇرغان بولدۇق.
دەنۋېردىكى مېھمانخانىدا ئولتۇرۇپ يادىمغا ئالغان پورتلانددىكى ئەسلىمىلىرىممۇ ئاخىرلىشىپ قالدى. مەن ئەتىسى ئەتىگەندە دەنۋېردىن يولغا چىقىپ سان ئانتىيوغا سالامەت قايتىپ كىلىۋالدىم. سەپىرىمىزنىڭ ئۈچىنچى كۈنى ئەتىگەندە شۆھرەتكام بىلەن ئۆتكۈزگەن قىسقا سۆھبىتىمىزنى يېڭى يىللىق سوۋغا سۈپىتىدە ھوزۇرۇڭلارغا سۇنغان ئىدۇق. http://bbs.izdinix.com/thread-56528-1-1.html بۇ كۈندىكى ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغان ئىككى ئىشنىڭ بىرى شۆھرەتكامنىڭ بىزنى ئالاھىدە ئايرودرۇمغا ئۇزىتىپ چىقىپ قاتاردا بىللە ساقلاپ تىپىك ئۇيغۇرغا خاس مېھماندوستلۇقىنى كۆرسەتكىنى بولسا، يەنە بىرى ئۇنىڭ ئالتە يىل ئاۋۋال قەشقەردىن ئىلىپ كەلگەن گىلەمنىڭ ھېكايىسى بولدى. شۆھرەتكام 2008-يىلى قەشقەرگە بارغىنىدا قەشقەردىكى ئۇنىڭ ئالدىغا چىققان دوستلار شۆھرەتكامنىڭ زىرىگە ئامراقلىقىنى بىلىپ ئۇنىڭغا زېرىنىڭ ئەڭ پۇراقلىقىنى ئىلىپ سوۋغا قىلماقچى بولۇشۇپ نەچچە ئون زېرە ساتقۇچىنىڭ زىرىسىنى پۇراپ تاللىغان ئەڭ پۇراقلىق زېرىدىن بىر كىلو يوللۇق تۇتقان ئىكەن. شۇنىڭ بىلەن ئۇ كۆپ ئويلىمايلا قەشقەردىن ئالغان گىلەمنىڭ ئىچىگە سېلىپ ئامېرىكىغا قايتىپ كەپتۇ. ئەمما زېرە سالغان خالتا تېشىلىپ كەتكەچكىمۇ زىرە پۈتۈنلەي گېلەمنىڭ ئۈستىگە چېچىلىپ كەتكەچ گېلەمنى ئۆينىڭ ئىككىنچى قەۋىتىگە ئاسقان كۈندىن باشلاپ ئۇدا ئىككى-ئۈچ يىلغىچە بۇ گېلەمدىن زېرىنىڭ كۈچلۈك پۇرىقى كەتمەپتۇ. ئۇنىڭ دېيىشىچە، ئۇ بۇ زېرىنىڭ پۇرىقىنى پۇراپ كۈندە قەشقەرگە بارغاندەك بوپتۇ، ئەمما بىز بارغاندا زېرىنىڭ پۇرىقى قالمىغان ئىكەن. ئۇ چاقچاق قىلىپ بۇدا بارغاندا قەشقەردىن يەنە ئازراق زىرە ئىلىپ كەلمىسەم بولمىدى دېگىنىدە، يۈرىكىمدە سېزىلگەن ئىللىق ۋەتەن سۆيگۈسى مەڭگۈ يادىمدىن چىقمايدۇ...
ئويلىسام بۇ قېتىملىق پورتلانددىكى ئەھمىيەتلىك ئۇچرىشىشتا شۆھرەتكام ۋە تاشپولاتكاملاردىن ئۆگەنگىنىم كۆپ بوپتۇ، يازغانلىرىمنى قايتا ئوقۇپ باقسام، بىلگەنلىرىم، ھېس-قىلغانلىرىمنىڭ يېرىمىنى ئاران يەتكۈزەلىگەندەك قىلىمەن. بارچە ئويلىغانلىرىمنى بەلكىم بىر نەچچە جۈملە ياكى بىر ئابزاسقا يېغىشىم مۇمكىن ئىدى، ئەمما بۇ ئەسلىمە خاراكتېرىدىكى يازمام ئارقىلىق كىشىلەرگە ئانچە تونۇشلۇق بولمىغان ئالىملىرىمىزنىڭ ھاياتى پائالىيەتلىرى، ئويلىرى، تەتقىقاتلىرىدىكى ھەر كۈنى دېگۈدەك دۇچ كېلىپ تۇرىدىغان مەسىلىلەر قاتارلىقلارنى ئەمەلىي كۆرگەنلىرىم بىلەن بىرلەشتۈرۈپ بىر ئەسلىمە خاراكتېرىدىكى يازما يېزىپ چىقىپ سۇندۇم. گەرچە ئوقۇرمەنلەر مەن ئويلىغاندەك ئاكتىپ مۇلاھىزە ۋە پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قويمىغان بولسىمۇ، ئەمما ھايات ئالدىراشچىلققا تولغان مۇشۇ كۈنلەردە ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ يازمامغا بولغان قىزىقىشلىرىنى، ئۇلارنىڭ داۋامىغا بولغان تەشنالىقىنى ئاڭلاپ تۇرمىغان بولسام بەلكىم مۇشۇنچىلىكمۇ يېزىپ چىقالمىغان بولاتتىم. شۇ ۋەجىدىن بۇ يازمامدىكى ئىنكاس قالدۇرغان بارلىق ئوقۇرمەنلىرىمگە رەھمەت ئېيتىمەن. مۇشۇ يەردە، بۇ سەپەرنى پىلانلىغان تاشپولاتكامغا ۋە بىزنى قىزغىن كۈتۈۋالغان شۆھرەتكام ئائىلىسىگە يەنە بىر قېتىم رەھمەت ئېيتىپ بۇ يازمىنى ئاخىرلاشتۇرىمەن.
بۇ يازمىنىڭ 1-قىسمى تۈگىدى
|
|
ئىگىسى: bilgejan
يوللىغان ۋاقتى 2014-2-18 20:01:03
