مەن ئامرىكىغا قانداق كەلدىم

tarimoghli1

باشقۇرغۇچىلار ماتېمىنى ئالدىغىراق تارتىپ قويمامسىلە

nasin

بەش ئايلىق مۇشەققەتلىك كۈتۈش (1)
ھازىر ئويلاپ باقسام گەرچە خېلى كۆپ چىقىمدار بولغان بولساممۇ مەن يەنىلا ناھايتى تەلەيلىك ئىدىم.  GRE ئىمتاھانىغا تەييارلىق قىلىپ قاتنىشىپ يامان ئەمەس نۇمۇر ئالالىدىم، ئىلمىي ماقالەمنى خەلقئارالىق نوپۇزلۇق مەتبۇئاتتا ئىلان قىلالىدىم، ئىشقىلىپ قىلىمەن دىگەن ئىشىمنى قىلالىغان ئىدىم. ئۆزۈمنى تەلەيلىك دىيىشىمدە، نۇرغۇن ئەھۋال ئاستىدا قاتتىق تىرىشچانلىق، چوڭ بەدەللەر پەقەت مۇۋاپىقيەت قازىنىش ئىھتىماللىقىنى مۇناسىپ يۇقىرى كۆتۈرەلەيدىغان بولۇپ، جان تىكىپ قىلغان تىرىشچانلىقمۇ بەزىدە شۇ ئىشنىڭ جەزمەن 100% ئوڭۇشلۇق بولۇشقا كاپالەتلىك قىلالمايتى. ھەر قاچان مەغلۇپ بولۇش ئىھتىماللىقى مەۋجۈد بولۇپ تۇراتتى.  
ئىككى چوڭ ئۆتكەلنى ئوڭۇشلۇق تاماملىغاندىن كىيىن مىنىڭ ئالدىمدا چوڭ ئۆتكەلدىن پەقەت ئىلتىماس قىلىشلا قەپ قالغان ئىدى. ئالدىنقى يىلىدىكىگە ئوخشاش ۋاقىت قىسلىقىدا تەمتىلەپ جىددىلىشپ يۈرمەسلىك ئۈچۈن، مەن 2013-يىل ئاخىرىدىكى ئىلتىماس ئىشلىرىنى ماقالەمنىڭ ئاخىرقى ئورگىنالىنى تاپشۇرىۋەتكەن 9-ئاينىڭ ئاخىرقى كۈنلىرىدىن كىيىنلا باشلىۋەتتىم.
ئىلتىماسنى باشلاشتىن ئاۋال قايىتىدىن ئۆزۈمنىڭ ئىلتىماس شارائىتلىرىمنى دەڭسىدىم، ئوخشاش GRE، توفل نەتىجىسى، ئوخشاش تولۇق كۇرس ماگىستىرلىق نەتىجىلىرى،  ئۆتكەن يىلىغا سېلىشتۇرغاندا پەقەت بىر پارچە ماقالە ۋە يەنە بىر يىللىق تەتقىقات خىزمەت تەجرىبىسى قوشۇلغان بولۇپ، ئىلتىماس قىلىشتىكى پايدىسىز ئورنۇمدا ئەمەلىيەتتە بەك چوڭ ئۆزگىرىشمۇ يوق ئىدى. ئەمما مىنىڭ روھى ھالىتىمدە كۆپ پەرق بار ئىدى. بۇ قېتىم ئالدىنقى يىلىغا قارىغان كۆپ ئېغىر بېسىقلاشقان ھەمدە مەقسەد-نىشانلار قايتىدىن ئايدىڭلاشقان ئىدى. ئىككىنجىلەپ ئۆزۈمنى ئالدىنقى يىلىدىكىدەك پاسسىپ ئورۇنغا چۈشۈرۈپ قويماسلىق ئۈچۈن، مەن بىر قانچە جەھەتتىن ناھايتى ئەتراپلىق تەييارلىق قىلدىم، ۋە ھەر جەھەتتىن ئىدىيىۋى تەييارلىق قىلىپ قويدۇم.
بىرىنجى،گەرچە 2012-يىلىنىڭ بېشىدا ئۆزىچىلا ئامرىكا دەپ قاڭقىپ ھەركەتكە ئۆتۈپ مۇشۇ ۋاقىتقا كەلگەن بولساممۇ، مىنىڭ كىچىكىمدىن بۇيانقى ئارزۇيۇم دەسلەپتە دەپ ئۆتكەندەك دوكتۇرلۇقتا ئوقۇپ كەسىپىمنىڭ يۇقىرى پەللىسىگە چىقىش بولۇپ، مەن ئۈچۈن پەقەت ئائىلەم ۋە تۇرمۇشۇم كاپالەتكە ئىگە بولسىلا، دوكتۇرلۇقتا ئوقۇش ئۈچۈن ياۋرۇپا، ياپۇنيە، تۈركىيە ھەتتا دۆلەت ئىچىمۇ بولىۋىرەتتى. ئەلۋەتتە ئامرىكىدا دوكتۇرلۇقتا ئوقۇيالىسام ھەممىدىن ياخشى بولاتتى ئەلۋەتتە. شۇڭا بۇ يىل ئامرىكىدىكى ئالىي مەكتەپلەر ئاساس قىلىنغان، ئەمما ياۋرۇپا، ئاۋىسترالىيە، ياپۇنيە، تۈركىيە ھەم دۆلەت ئىچىدىكى مەكتەپلەرنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغان ناھايتى كەڭ دائىرىدە ئىلتىماس قىلىش. قەيەردىن بولمىسۇن جەزمەن 2014-يىلىدا دوكتۇرلۇق ئوقۇشنى باشلاشنى نىشان قىلدىم.
ئىككىنجى، قايسى مەكتەپتىن بولسۇن ئامال بار تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتىنى قولغا كەلتۈرۈشكە تىرىشىش، ئەمما يەنە بىر تەرەپتىن تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتى ئالالمىغان شارائىتتا دوكتۇرلۇقنىڭ بىرىنجى يىلىنى ئۆز خىراجىتىم بىلەن ئوقۇشقا تەييارلىنىش. (ئامرىكىغا ئۆز خىراجىتى بىلەن ئوقۇش ۋىزىسى ئىلتىماس قىلغاندا پەقەت بىرىنجى يىلىنىڭ ئوقۇش پۇلى ۋە تۇرمۇش خىراجىتىگە ئىسپات چىقارسىلا بولىدۇ.) ئوقۇشقا كىرىشكەندىن كىيىن تىرىشچانلىقىمغا تايىنىپ كىيىنكى يىللىرىنىڭ ئوقۇش مۇكاپاتىنى قولغا كەلتۈرۈش. مەن ئالدىنقى مەۋسۇم ھىندىستاندىن كەلگەن ئىككى بۇرادىرىمنىڭ دەسلەپتە ئۆز خىراجىتى بىلەن كىلىپ مەۋسۇم ئاخرىغا كەلمەيلا RA لىق ئورنىنى قولغا كەلتۈرگىنىنى كۆرۈپ، مىنىڭ ئەينى ۋاقىتتىكى خىيالىمنىڭ تامامەن ئەمەلگە ئېشىش مومكىنچىلىكى باركەن دەپ ئويلىدىم.
پىلان بويىچە ئالدى بىلەن ئوقۇشقا چىقماقچى بولغان مەكتەپلەرنى تاللاشقا كىرىشتىم.
بىرىنجى بولۇپ ئۆزۈم ماگىستىرلىقتا ئوقۇغان شاڭخەيدىكى ئالى مەكتەپنىڭ دوكتۇرلۇقتا ئوقۇش ئىلتىماس جەدىۋەللىرىنى توشقۇزۇپ، ماتىرىياللىرىمنى مەكتەپكە ئەۋەتىپ، ئىلتىماس پۇللىرىنىمۇ تۆلىۋەتتىم. توفل نەتىجىلىرىم، EI ماقالەم بار بولغاچ، ھەمدە ئىلتىماس قىلغىنىم بۇرۇن ئۆزۈم تۇرغان فاكۇلتىت ۋە تەجرىبىخانا بولغاچ مەن پەقەت 12-ئاينىڭ 20 نەچچىلىرىدىكى بىۋاستە قۇبۇل قىلىدىغان يۈز تۇرانە ئىمتاھاندىن ئۆتسەملا كىيىنكى يىلى 3-ئايدا ئىمتاھان بېرىپ يۈرمەيلا دوكتۇرلۇق ئوقۇشنى باشلىسام بولاتتى. ئەمما كىيىنچە ماقالىنىڭ ئىشى ۋە تونۇشتۇرۇش خەتلىرىنىڭ ئىشى ئۈچۈن نەچچە قېتىملاپ شۇ مەكتىپىمگە قاتراش جەريانىدا مەن دۆلەت ئىچىدە دوكتۇرلۇق ئوقۇشتىن پۈتۈنلەي يالتىيىپ كەتتىم. ماڭا ئەڭ تەسىر قىلغىنى بىر2007-يىلى ماگىستىرلىقنى پۈتتۈرۈپ دوكتۇرلۇق  ئوقۇشقا كىرگەن يولداش بۇرادېرىمنىڭ 2014-يىلى كىرىپ قالغۇچە تېخى ئوقۇش پۈتتۈرەلمەي يۈرگىنى بولدى. 2008-يىلى دوكتۇرلۇق ئوقۇشقا كىرگەن يەنە بىر بۇرادەرنىڭ ئەھۋالىمۇ ئوخشاش ئىدى. ئۇنىڭ ئالدىدا مەن ئالى مەكتەپنىڭ ئۈچىنجى يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان 2005-يىلىلا بىزگە ياردەمچى ئوقۇتقۇچى بولغان يەنە بىر دوكتۇر بۇرادەرنىڭ 2013-يىلىنىڭ بېشىغىچە ئوقۇش پۈتتۈرەلمەي يۈرگىنىنى كۆرگەنتىم. دۆلەت ئىچىدىكى نوقتىلىق ئالى مەكتەپلەردە دوكتۇرلۇق ئوقۇشقا كىرىش چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشقا قارىغاندا كۆپ ئاسان بولغان بىلەن، پۈتتۈرمەك زىيادە قىيىن ئىدى. دوكتۇر ئوقۇغۇچىلار بىر تەرەپتىن يىتەكچى ئوقۇتقۇچىنىڭ يېرىم شىركەتلەشكەن تەجرىبىخانىلىرىدا ئىلمىي تەتقىقات بىلەن قىلچە مۇناسىۋىتى بولمىغان تۆۋەن دەرىجىلىك پروجېكتلەرنى ئىشلىسە، يەنە ئوخشاش ۋاقىتتا يەنە بىر تەرەپتىن ئىلمىي تەتقىقاتنىمۇ ئېلىپ مېڭىپ، ماقالىلەرنى ئىلان قىلمىسا بولمايتى. IF تەسىر كۈچى مەلۇم ساندىن يۇقىرى بولغان SCIئەڭ نوپۇزلۇق جۇرناللاردا ئاز دىگەندە ئىككى پارچە ھەم ئەڭ نوپۇزلۇق ئىلمىي يىغىنلاردا ئىككى پارچە ماقالە دىگەندەك ھەر بىر ئوقۇتقۇچىنىڭ، فاكۇلتىتنىڭ ئوخشىمىغان تەلەپلىرى بار بولۇپ،  بىر تەرەپتىن ئاقماس پروجېكتلەرنى ئىشلەپ ئوقۇتقۇچىغا پۇل تېپىپ بەرگەچ بۇ تەلەپلەرنى ئورۇنداشنىڭ  تەسلىكىنى دىمىسەكمۇ، مىڭ جاپادا شۇ تەلەپلەرنى ئورۇندىسىمۇ ھەر يىلى دىگۈدەك ئۆزگىرىپ تۇرغان سىياسەتلەردە يەنە ئوقۇش پۈتتۈرەلمەيدىغان ئىشلار ناھايتى كەڭرىچىلىك ئىدى. ياشراق ياردەمچى پرافىسورلارنىڭ ئىچىدە ھەقىقىي، ئەمەلىي تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىدىغانلىرى، دوكتۇر ئوقۇغۇچىلىرىغا تەتقىقات جەھەتتىن ھەقىقىي يىتەكچىلىك قىلىدىغانلىرى خېلى كۆپ بولسىمۇ، دۆلەت ئىچىدىكى مۇتلەق كۆپ قىسىم پرافىسورلارنىڭ قىلىدىغىنى پەقەت نام ئابرويىغا تايىنىپ سىرتتىن پروجېكتلارنى تېپىپ ئەكىلىش، دوكتۇر، ماگىستىر ئوقۇغۇچىلىرىنى سۈيلەپ قىلدۇرۇپ پۇل تېپىشلا بولۇپ، دوكتۇر ئوقۇغۇچىلىرىنى تەتقىقات جەھەتتىن يىتەكلىيەلەيدىغانلىرى ئىنتايىن ئاز. تەتقىقات، ئاكادېمىك جەھەتتىن يىتەرلىك يىتەكلەشنىڭ بولماسلىقى،بىرىنى ئىشلەپ تۈگەتسە ئايىغىدىن يەنە تەييار بولۇپ تۇرغان زىرىكىشلىك پروجېكتلەر، ماقالە ئىلان قىلىش بېسىمى، غۇربەتچىلىك تۇرمۇش بېسىمى قاتارلىقلار ئاستىدە دوكتۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۇرمۇشى ئىنتايىن جاپالىق بولاتتى. زىيادە بېسىم تۈپەيلىدىن ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالىدىغانلارنىڭ نىسبىتى دوكتۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئارىسىدا باشقا توپلارغا قارىغاندا نەچچە ھەسسە ئۈستۈن ئىدى. مەن بۇرۇن بىر تەجرىبىخانىدا تۇرغان ئۈچ دوكتۇر بۇرادەرنىڭ ھەممىسى بىلەن پاراڭلىشىپ باقتىم، ھەممىسى ئوخشاش دىگۈدەك سەن بۇ يېشىڭدا دوكتۇرلۇقتا ئوقۇيدىغان ئىشىڭ بولسا ھەرگىزمۇ ئېزىپ تېزىپ دۆلەت ئىچىدە ئوقۇپ قالما دىگەن تەكلىپنى بېرىشتى. 11-ئاينىڭ ئاخىرى ئەنگىليەدىكى بىر ئالى مەكتەپنىڭ دوكتۇرلۇق چاقىرىقىنى قۇبۇل قىلغاندىن كىيىن مەن دۆلەت ئىچىدە دوكتۇرلۇق ئوقۇش خىيالىمدىن پۈتۈنلەي ۋاز كەچتىم. چۈنكى دۆلەت ئىچىدە يەنە ئاز دىگەندە  5-6 ئوقۇپ يۈرگەندىن، ئەنگىلىيەدىكى مەكتەپنى 3.5 يىلدىلا تۈگىتىش كۆپ ئاقىلانىلىق ئىدى.
ئىلتىماس قىلىدىغان مۇۋاپىق مەكتەپ تاللاش ناھايتى موھىم ئىدى. ھىس قېلىشمچە دۆلەت ئىچىدىكى نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەكتەپ تاللاش ئۇسۇلى ناھايتى ئۆلۈك بولۇپ، مەكتەپنىڭ ئۈنۋىرسال دەرىجىسىگىلا زىيادە ئېتىبار بېرىش ئەھۋالى ناھايتى ئېغىر ئىدى. ئەمەلىيەتتە تەتقىقات ئۈچۈن موھىم بولغىنى ئۇ مەكتەپنىڭ ئۈنۋىرسال دەرىجىسى ئەمەس، شۇ كەسىپتىكى، شۇ تەتقىقات ساھەسىدىكى ئورنى، شۇ تەتقىقات ساھەسىدىكى داڭلىق پرافىسور ، تەتقىقات گورۇپپىسى، تەجرىبىخانا، تەتقىقات مەركەزلىرىنىڭ بار يوقلىقى قاتارلىقلار بەكرەك موھىم ئىدى. مەن مەكتەپ تاللاشتا پۈتۈنلەي CMU كارنىگ-مېلون ئۈنۋىرسىتى كومپيوتىر فاكۇلتىتى رەتلەپ قويغان ماشىنا ئادەم كۆرۈش سەزگۈسى، ماشىنىلىق ئۈگىنىش ساھەسىدىكى دۇنيادىكى داڭلىق تەجرىبىخانا ۋە تەتقىقات گورۇپپىلىرىنىڭ تىزىملىكىنى ئاساس قىلدىم. مۇشۇ ساھەدە تەتقىقات قىلماقچى بولغان، ئىلتىماس قىلماقچى بولغان بۇرادەر، ئىنى-سىڭىللار پايدىلىنارسىلەر.
ئۇلىنىش
بۇ تىزىملىكتە پۈتۈن دۇنيادىكى مىنىڭ تەتقىقات ساھەرىمدىكى نەچچە يۈز تەجرىبىخانا، تەتقىقات گورۇپپىلىرىنىڭ تور ئادرىسى بېرىلگەن بولۇپ، مەن ھەممە تەجرىبىخانىنىڭ تور بىكىتىنى ئاز دىگەندە ئۈچ قېتىمدىن دىگەندەك ئارىلاپ چىققانتىم. ھازىرمۇ بۇنىڭ ئىچىدىكى بەزى داڭلىق تەجرىبىخانىلارنىڭ تور بېتىنى ئارىلاپ تۇرىمەن. بۇ دۇنيادىكى ئەڭ يۇقىرى سەۋىيىلىك تەتقىقاتلار بىلەن تونۇشۇپ تۇرۇشتىكى ناھايتى ئۈنۈملۈك ئۇسۇل دەپ ئويلايمەن.   
بۇ تىزىملىك مىنىڭ مەكتەپ تاللاش ئىشلىرىمنى زور دەرىجىدە ئاسانلاشتۇرۇپ بەردى دىسەممۇ بولىدۇ.مەكتەپ تاللىغاندا قارىغۇلارچە مەكتەپنىڭ دەرىجىسىگە ئاساسەن تاللاپ يۈرمەيتىم. قايسى تەجرىبىخانىدا قانداق تەتقىقاتلارنى قىلغان ۋە قىلىۋاتىدۇ، بۇرۇن قانداق ماقالىلەرنى ئىلان قىلغان دىگەنلەرنى بىر قۇر كۆرگەندىن كىيىن مىنىڭ بۇرۇنقى تەتقىقاتلىرىمغا ئەڭ ماس كەلگەن تەجرىبىخانىلارنىڭ مەسئۇل ئوقۇتقۇچىلىرىغا بىۋاستە خەت يازاتتىم. ئۆزۈمنىڭ بۇرۇنقى تەتقىقات نەتىجىلىرىمنى بىر قۇر قىسقىچىلا تونۇشتۇرغاندىن كىيىن مىنىڭ شۇ تەجرىبىخانىدا دوكتۇر ئوقۇغۇچى بولۇپ تەتقىقات ئېلىپ بېرىشنى ئارزۇ قىلىدىغانلىقىمنى ئېيتاتتىم.شۇغىنىسى كۆپ ھاللاردا مىنىڭ يازغان خەتلىرىم ياكى جاۋابسىز قالاتتى، ياكى قانائەتلىنەرلىك جاۋاب كەلمەيتى.  
ياۋرۇپادىكى تەجرىبىخانىلاردا دوكتۇر ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش خۇددى خىزمەتچى قۇبۇل قىلىشقا ئوخشىشىپ كىتىدىغان بولۇپ، ئوقۇتقۇچى دوكتۇر ئوقۇغۇچى ئالماقچى بولسا بىكار ئورۇنلارنىڭ بارلىقىنى، قىززىققۇچىلارنىڭ ئىلتىماس قىلىشىنى دەپ مەخسۇس ئوقتۇرۇش چىقىرىپ قويدىكەن. بۇنداق ئوقتۇرۇش چىقارمىغان ئورۇنلارغا خەت يازسىمۇ شۇ بوش ئورۇن يوق دىگەن جاۋابنى ئالىدىغان ئىشكەن. مەن يۇقارقى تىزىملىكتىن ئىزدەپ يۈرۈپ بوش ئورۇن بار، دوكتۇر لازىم دىگەن تەجرىبىخاندىن ياۋرۇپادىن 5 نى تاپتىم.بىرسى شىۋىتسارىيەدە، ئىككى ئەنگىلىيەدە، بىرسى دانىيە، بىرسى گىرمانىيەدە ئىدى، ھەممىدىن موھىمى بۇ مەكتەپلەرنىڭ مىنىڭ تەتقىقات يۆنىلىشىمدىكى تەجرىبىخانا ۋە تەتقىقات مەركەزلىرى، شۇنداقلا مەن ئەڭ قىزىقىدىغان، قاتنىشىشنى ئارزۇ قىلىدىغان ئېلىپ بېرىلىۋاتقان تەتقىقاتلار بار ئىدى. ئەمما ئىلتىماس قىلىپ بولۇپ كىيىن تەكشۈرسەم مەن بىلمەيلا ئىلتىماس قىلغان شىۋىتسارىيەدىكى EPFL، دانىيەدىكى كوپىنھاگىن ئۇنۋىرسىتى، گىرمانيەدىكى TUMميۇنخىن تېخنىكا ئۇنۋىرسىتى دىگەنلەر ئەسلىدە دۇنياغا داڭلىق ئالى مەكتەپلەر بولۇپ، دۇنيادىكى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ ئۈنۋىرسال تەرتىپىدە 40 نىڭ ئىچىدىكى مەكتەپلەركەن ئەمەسمۇundefined . شارائىت ياخشى بولغان بىلەن (مىسالەن،EPFLنىڭ دوكتۇرلىرىنىڭ يىللىق مۇئاشى 55مىڭ شىۋىتسارىيە فىرانكى)رىقابەتنىڭ زىيادە كەسكىنلىكىدىن مىنىڭ بۇرۇنقى نەتىجىلىرىم، ئىلان قىلغان بىرەر پارچە ماقالەم بىلەنلا كىرەلەيدىغان يەرلەر ئەمەس ئىكەنتۇق. ئەمما ئەنگىلىيەدىكى مەكتەپلەردىن جەدىۋەللەرنى توشقۇزۇپ تاپشۇرغاندىن كىيىن ناھايتى تىزلا جاۋاب كەلدى. ھەر ئىككى مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلار تىلفۇندا يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئورۇنلاشتۇرۇپ، كىيىن بىر مەكتەپتىن ھەتتا ئىككىلا جۇڭگۇلۇق ئوقۇغۇچىغا بېرىدىغان جۇڭگۇ تەرەپ تۇرمۇش، ئايرۇپىلان بېلەت چىقىملىرىنى كۆتۈرىدىغان، مەكتەپتىن ئوقۇش چىقىملىرىنى بىكار قىلىۋىتىدىغان ئوقۇش مۇكاپات تۈرىنى ماڭا بەردى. ياۋرۇپادىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىشنىڭ ئەڭ چوڭ پايدىسى، بۇ مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش پۈتۈنلەي ھەقسىز، كۆپلىرى ئۈچۈن ھەتتا توفل نەتجىسىنى ETS ئورگان تەرەپتىن ھەق تۆلەپ ئەۋەتمىسىمۇ بولاتتى. ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلغاچ ياۋرۇپادىن بىرنەچچە مەكتەپنى ئىلتىماس قىلىپ قويۇشنىڭ ھىچقانداق زىيىنى يوق ئىدى.
ياپۇنيە،ئاۋىستىرالىيە، كانادا، يېڭى زىللاندىيەدىكى تەجرىبىخانا مەسئۇللىرىدىن ياخشى جاۋاب ئالالمىغاچ بۇ يەرلەردىن ئىلتىماس قىلماپتىمەن. ئەمما ياۋرۇپا مەكتەپلەرگە قوشۇپ يەنە تۈركىيەدىن ئىستانبول تېخنىكا ئۈنۋىرسىتى بىلەن ئەينى ۋاقىتتا دادام تازا قوللاپ كەتمىگەن سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى كائۇستنى قوشۇپ ئىلتىماس قىلغان ئىدىم.
ئاۋال ياۋرۇپا تۈركىيەلەرنى يېزىپ قويسام ئامرىكىچۇ، ئامرىكا نەگە كەتتى دەپ كەتتىڭلار ھەقاچانundefined  . ئەڭ موھىم نىشان يەنىلا ئامرىكا ئىدى. شۇڭا مەكتەپلەرنى تەجرىبىخانىلار ئارقىلىق تاللاپ، شۇ تەجرىبىخانا تەۋە ئىنىستۇت ياكى فاكۇلتىتنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ۋە تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتى ئېلىش شەرتلىرىنى ئۆزۈمنىڭ ئەھۋالى بىلەن سېلىشتۇرغاندىن كىيىن،ئامرىكىدىن ئۆزۈمگە ماس كەلگەن 10 مەكتەپنى بىرىنجى تۈركۈمدە تاللاپ چىقتىم. كىيىن ئامرىكىغا بېرىپ كەلگەندىن كىيىن بىلىمخۇمار ئاكىمىزنىڭ ۋە لوس-ئانژىلىستىكى دوستۇمنىڭ تەشەببۇسى بويىچە يەنە 5 مەكتەپنى قوشۇپ ئىلتىماس قىلدىم. ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش ھەقىلىق ئىدى، خېلىلا كۆپ چىقىم سەرپ بولاتتى. ئىلتىماس قىلىش ھەققىي 30 دوللاردىن 100 دوللارغىچە بولاتتى. مەن كالىفورنىيەدىن ئۈچ مەكتەپ (كالفورنىيەدىكى مەكتەپلەرنىڭ ئىلتىماس ھەققىي 100 دوللار)، فلورىدادىن ئۈچ مەكتەپ(فلورىدادىكى مەكتەپلەرنىڭ ئىلتىماس ھەققى 30 دوللار، ئەڭ ئەرزان،بۇندىن كىيىن كۆپرەك ئىلتىماس قىلىڭلار جۇمۇundefined )، قالغان مەكتەپلەر ئامرىكىنىڭ شەرقى شىمالى، ئوتتۇرا قىسىمىدىكى شىتاتلارغا چېچىلىپ كەتكەن ئىدى. ئىلتىماس ھەققىدىن باشقا بۇ مەكتەپلەرگە GRE، توفل نەتىجىلىرىنى ئورگان تەرەپتىن ئەۋەتىپ بەرمىسە باشقا شەكىلدە ئەۋەتىلگەننى ئېتراپ قىلمايتى. بۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ھەربىر مەكتەپ ئۈچۈن 50 دوللار ئەتراپىدا پۇل كىتەتتى. يەنە قەغەزلىك ماتىرىياللارنىڭ ھەرقايسى مەكتەپلەرگە Fedex، DHL، UPS دىگەنلەردىن ئەۋەتىشكىمۇ، ھەر بىر مەكتەپ ئۈچۈن 150 يۈەن ئەتراپىدا چىقىم بولاتتى. ( مەن بۇيەردە شۇ ۋاقىتتا مىنىڭ ئىككى مەكتەپتىكى 200 دوللار ئىلتىماس پۇلۇمنى تۆلەپ بەرگەن Jeck كە ئالاھىدە مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈرىمەن. ئامرىكىغا چىقىپ يىغىنغا قاتنىشىمەن دەپ ھەسسىلەپ بولغان چىقىملاردىن قورسىقىم ئاغرىپ تۇرغاندا كەلگەن بۇ ئەمەلىي ياردەم مىنى بەكلا تەسىرلەندۈرگەنتى.)  
شۇنداق قىلىپ  20 گە يېقىن نىشان بىكىتىلدى. مەن 12-ئاينىڭ 6- كۈنى ئامرىكىغا يولغا چىقىشتىن ئاۋال ھەممە نىشانلىغان مەكتەپلەرنىڭ ئىلتىماس جەدىۋەللىرىنى توشقۇزۇپ بولمىسام، قەغەزلىك ماتىرىياللارنى ئەۋەتىپ بولمىسام، GRE، توفل نەتىجىلىرىمنى پۇل تۆلەپ شۇ ئىمتاھان ئورگىنىدىن مەن ئىلتىماس قىلغان ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرگە ئەۋەتىپ بەرمىسەم بولمايتى. مىنىڭ ئەڭ ئالدىراش كۈنلىرىم مانا مۇشۇنداق تەبئىيلا باشلىنىپ كەتتى.   

darya0997

رەخمەت .داۋامىنى ساقلاۋاتىمىز ،

makit

داۋامىنى ساقلايمىز .

nasin

ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنۋىرسىتىگە قۇبۇل قىلىنىپتىكەنمەنتۇق
ئالدىنقى بۆلەكتە يازغىنىمدەك، لوس ئانژىلىسقا يىغىنغا بېرىشتىن ئاۋال تاللىغان ھەممە مەكتەپلەرنىڭ ئىلتىماس جەدىۋەللىرىنى توشقۇزۇپ، ماتىرىياللارنى يوللاپ قىلىپ بولدۇم.  12-ئاينىڭ 6-كۈنى كەچتە ناھايتى مۇرەككەپ خىياللار بىلەن شاڭخەيدىن لوس-ئانجىلىسقا قاراپ يولغا چىقتىم. ئەمما مەن تۇنجى قېتىملىق ئامرىكا ساياھىتىم ۋە كىيىن رەسمىي ئوقۇشقا كەلگەندىن كىيىنكى تەسىراتلىرىم توغرىسىدا بۇ تىمىدا ئەمەس باشقا ئايرىم تىمىدا توختىلىشنى، ئامرىكىغا چىقىپ ئوقۇش توغرىسىدىكى بۇ تىمىنىڭ ئاخىرىنى مۇشۇ بىر ئىككى كۈن ئىچىدە چىقىرىۋىتىشنى قارار قىلىدىم. مۇشۇ دۈشەنبىدىن باشلاپ ئىككىنجى مەۋسۈملۈك دەرسىنى باشلاپ كەتسەك، مىنىڭ يەنە تىما يېزىپ يۈرگۈدەك ۋاقتىم چىقمايدۇ. مەنمۇ پۈتۈن زىھنىمنى ئوقۇش ۋە تەتقىقاتىمغا مەركەزلەشتۈرمىسەم بولمايدۇ.
بۇ بۆلەك ھىكايەمدە مىنىڭ ئامرىكىدىن باشقا جايلاردىن دوكتۇرلۇقتا ئوقۇشنى ئىلتىماس قىلىش جەريانىدىكى بىر نەچچە قىزىققارلىق ھىكايىلىرىمنى سۆزلەپ باقاي دەپ قالدىم.
بۇ ھىكايىلەرنىڭ ئىچىدە ئەڭ قىزىقارلىقى ئەلۋەتتە ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنۋىرسىتى توغرىسىدىكى ھىكايە. ئەينى ۋاقىتتا ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلغاچ تۈركىيەنىڭ داڭلىق مەكتەپلىرىنىڭ تور بىكەتلىرىنىمۇ مۇنداقلا ئارىلاپ باققانتىم. كۆپلىرىنىڭ پەقەت تۈركچە تور بىكەتلىرى بولۇپ، ئېنگلىزچە تور بەتلىرى يوق ئىكەن.تۈركچە قەتئىي بىلمەيدىغان بولغاچ ئىتتىك-ئىتتىك ئۆتكۈزۈپ ئارىلاپ يۈرۈپ ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنۋىرسىتىنىڭ تور بىكىتىگە كىرىپ قالسام بولىدۇ. بۇ مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىشقا ئائىت پۈتۈنلەي ئېنگلىزچە تور بەتلىرىمۇ باركەن، ۋاھ دىدىم.  قارىسام خەلقارالىق ئوقۇغۇچىلار بىۋاستە ئىلتىماس قىلسىمۇ بولىدىكەن. ئاسپىرانتلىققا كىرىشكە ئىلتىماس قىلىشقا ALES نۇمۇرىنىڭ ئورنىغا GRE ماتىماتىكا قىسمىنىڭ نەتىجىسىنى ئىشلەتسەك بولىۋىرىدىكەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە پەقەت 147 نۇمۇر بولسىلا كۇياپىكەن (تولۇق نۇمۇر 170، ئامرىكىدىكى ئالى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش ئۈچۈن پەقەت بولمىدى دىگەندىمۇ 160 دىن يۇقىرى بولمىسا بولمايدۇ) . قالغان ئىلتىماس قىلىش جەريانلىرى ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش بىلەن ئاساسەن ئوخشاش ئىكەن.
يېرىم سائەت ۋاقىت چىقىرىپ، ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش ئۈچۈن تەييارلىغان ماتىرىياللار بىلەن ئىلتىماس جەدىۋەللىرىنى توشقۇزىۋەتكىنىمنى ئۇقىمەن. كىيىن ھەم ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنىڭ قاتارىدا ئىككى پارچە تونۇشتۇرۇش خېتىنىمۇ ئەۋەتكۈزگەن بولدۇم.  مەن ئىلتىماس جەريانىدا ئىلتىماسنى مۇئەييەنلەشتۈرىدىغان، مەكتەپنىڭ تونۇشتۇرۇش خەتلىرىنى قۇبۇل قىلغانلىقى توغرىسىدىكى بىرنەچچە ئىلخەت تاپشۇرۇۋالدىم. دىمەك بۇ جەريانلارمۇ ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىش بىلەن ئوخشاش ئىدى.  بۇ ئىشلارنى قىلغان ۋاقتىم 12-ئاينىڭ بېشى ئىدى. ئامرىكىدىكى مەكتەپلەرنىڭ ئىلتىماسلىرىنى تاپشۇرۇپ بولغاندىن كىيىن،پرافىسورلار بىلەن توختىماي ئالاقىلىشىشتىن باشقا، يەنە كۆپ قېتىم شۇ مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئىشخانىسى ئالاقىلىشىشكە توغرا كىلەتتى. ئۇلار بىردە بەزى قەغەزچە ماتىرىياللار كەم ئەۋەتىلىپ قالغاچ قايتا تولۇقلاپ ئەۋەتىشنى سورىسا، يەنە بەزىدە ئىمتاھان ئورگىنىدىن پۇل تۆلەپ ئەۋەتكەن ئىمتاھان نەتىجىلىرىنى قۇبۇل قىلالمامدۇ بىلمىدىم، يەنە قايتىدىن ئۇلارغا ئۆزىمىزنىڭ ئىمتاھان ئورگىنىدىكى ئىسىم، پاسۋوردلارنى دەپ بېرىپ نەتىجىلىرىمىزنى كۆرسىتىشكە توغرا كىلەتتى.(مۇشۇ خىل ئەۋال مىنىڭ ئىلتىماس جەريانىمدە ئاز دىگەندە 4 قېتىم يۈز بەردى). ئىشقىلىپ ھەممە ئىش دىگۈدەك ئېلخەت ئارقىلىق بولاتتى. مانا شۇنداق ئېلخەتلەرگە قاراپ يۈرۈپ 2014-يىلى 2-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىمۇ كىرىپ قالاي دىدى. بۇ ۋاقىتتا مەن ئەنگىليەدىن بىر مەكتەپنىڭ، ئامرىكىدىن بىر مەكتەپنىڭ مۇكاپاتسىز ئوقۇش چاقىرىقىنى قۇبۇل قىلىپ بولغان بولۇپ، قاچان، قانداق قىلىپ بىر مۇكاپاتلىق ئوقۇشنىڭ چاقىرىقى كىلەر دەپ ئىچىم سىقىلىپ تۇرغان ۋاقىتلار ئىدى. شۇنداق بىر كۈندە بىردىنلا ئۆزۈمنىڭ تۈركىيەدىن بىر مەكتەپنى ئىلتىماس قىلغىنىم، ھازىرغىچە ھىچقانداق ئۇچۇر ئالمىغىنىم ئىسمگە كەلدى دە، دەرھال خەلقئارالىق ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئىشخانىسىدىكىلەرگە ئەھۋال سۈرۈشتۈرۈپ ئىلخەت ئەۋەتتىم.
بىر نەچچە سائەت ئۆتكەندىن كىيىن قارشى تەرەپتىن جاۋاب كەلدى. مىنىڭ بۇ مەكتەپنىڭ ئېلىكتىر ئىنجىنىرلىق كەسپنىڭ دوكتۇرلۇقىغا (ئېنگىلىز تىلىدا يىتەكچىلىك قىلىدىغان)قۇبۇل قىلىنغانلىقىمنى، ئەمما مەكتەپنىڭ دەرس باشلاپ بولغىنى ئىككى ھەپتە بولۇپ قالغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. بۇ تۇيۇقسىز كەلگەن خەۋەر مىنى بىر تۇرۇپ ھاياجانلاندۇرسا، يەنە بىر تەرەپتىن جىددىلەشتۈرىۋەتتى.ھاياجانلانغىنىم تۈركىيەنىڭ ئېنجىنىرلىق كەسپىدىكى ئەڭ داڭلىق مەكتىپىدىن چاقىرىق تاپشۇرىۋالغىنىم بولسا، جىددىلىشىشىم بۇندىن كىيىن قانداق قىلىش توغرىسىدا ئىدى. خىزمەتنى قانداق قىلىمەن؟ بىر-ئىككى كۈن ئىچىدىلا تۇيۇقسىزلا ئىستىپا سوراپ خىزمەتنى ئۆتكۈزۈپ بېرىپ كەتكىلى بولمايتى. ماڭدىغان ئىش بولسىمۇ ئاۋال ئايالىم ۋە بالامنى بىر ئورۇنلاشتۇرپ قويۇپ ماڭمىسام بولمايتى. يەنە تېخى تۈركىيەنىڭ ۋىزىسىنىڭ ئىشى بار ئەمەسمۇ.
شۇنداق جىددىچىلىك ئىچىدە ئاۋال ئىسىمگە بىزنىڭ رىتاقىز كەلدى. بۇرۇن گۈللۈگ دىگەن تور بەتتە ناخشا-مۇزىكا، كىنو تىلىۋىزىيە توغرىسىدا تولا تىما يازغاچ گۈللۈگتىكى ئەزالار بىلەن ئاساسەن تونۇش ئىدۇق. ئۈندىدار توپتىن رىتاقىزنى تېپىپ قوشۇۋالدىم. ئۇنىڭغا ئۆزۈمنىڭ ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنۋىرسىتىنىڭ دوكتۇرۇلۇق ئوقۇشىغا قۇبۇل بولغىنىمنى، دەرس باشلىغىنى ئاللىقاچان ئىككى ھەپتە بولغىنىنى، ۋىزا بېجىرىشكە قانچىلىك ۋاقىت كېتىدىغانلىقىنى، ئادەتتە تۈركىيەدىكى مەكتەپلەرگە كىچىكىپرەك بارسا بولامدىغانلىقىنى      
سوراپتىمەن.ۋىزا ئېلىشقا ئادەتتە 4-5 ھەپتە ۋاقىت كىتىدىغانلىقىنى، ئادەتتە كىچىكىپرەك تىزىمغا ئالدۇرسا بولىدىغانلىقىنى، ئۆزىنىڭمۇ ئەينى ۋاقىتتا ئالتە ھەپتە كىچىكىپ تىزىمغا ئالدۇرغانلىقىنى ئېيتتى. ھەم بولسا شۇ ئىستانبۇل تېخنىكا ئۈنۋىرىسىتىنى پۈتتۈرگەن بىزنىڭ يەلكەندىن تېخىمۇ ئېنىقراق ئۇچۇر ئېلىشىمنى ئېيتتى. يەلكەن بىلەن ئەلۋەتتە بىلىشەتتۇق، ئۇنىڭ ITU نى پۈتتۈرگىنىنىمۇ بىلەتتىم بولمىسا، نىمە دەپ باشتىلا ئىزدىمىگەندىمەن. كاللامغا بىرنى مۇشلىۋىتىپ، مۇشۇ ئىزدىنىشتىن يەلكەننى تېپىپ، بار ئەھۋالنى دەپ ئۇچۇر قىلىۋەتتىم، ھەم ئىلخەت ئادرىسىمنى قالدۇرۇپ قويدۇم.
گەرچە بۇ دوكتۇرلۇق ئوقۇشنىڭ ئوقۇش پۇلى ئالىدىغان ئالمايدىغانلىقى،ئوقۇش پۇلى ئالسا قانچىلىك ئالىدىغانلىقىنى بىلمىسەممۇ، مەن خۇددى ئەڭ دەسلەپ ئەنگىلىيەدىكى ئۈنۋىرسىتتىن، ئىككىنجى قېتىم ئامرىكىدىكى بىر ئۈنۋىرستتىن دوكتۇرلۇق چاقىرىق تاپشۇرىۋالغاندىمۇ بەكرەك خوش بولۇپ كەتكەن ئىدىم. بۇ خەۋەرنى ئاڭلىغان دىنى ئىتقادى كۈچلۈك ئانام 'ئوغلۇم مۇسۇلمان ئېلىگە ئوقۇشقا چىقىدىكەن دەپ' تېخىمۇ بەكرەك خوش ئىدى.
نىمە دەپ مەن قۇبۇل قىلىنغىنىمدىن ھەم ئاللىقاچان دەرس باشلاپ بولغىنىدىن خەۋەرسىز قالغاندىمەن؟ ئىلخەت ئادرىسىمنى كۈندە كەم دىگەندىمۇ 50-60 قېتىم تەكشۈرەتتىم بولمىسا. شۇنىڭ بىلەن بۇ مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش تور بەتلىرىنى قايتا ئېچىپ تۈركچىنى ھەجىلەپ يۈرۈپ بىر يەرلەرنى تاپتىم. ئەسلىدە تۈركىيەدە ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش نەتىجىسىنى ئامرىكىدىكى ئالى مەكتەپلەرگە ئوخشاش ئىلخەت ئارقىلىپ ئۇقتۇرۇپ يۈرمەيدىكەنتۇق ئەمەسمۇ. خۇددى جۇڭگۇدىكى ئالى مەكتەپلەر ئاسپىرانت، دوكتۇر قۇبۇل قىلغان تىزىملىكنى توردا مەخسۇس ئىلان قىلغانغا ئوخشاش، بۇ مەكتەپمۇ قۇبۇل قىلىش تىزىملىكىنى 1-ئاينىڭ ئاخىرىلا تور بەتتە ئىلان قىلىپ، قۇبۇل قىلىنغانلارنىڭ 2-ئاينىڭ بېشىدا مەكتەپكە كىلىپ تىزىمغا ئالدۇرۇشنى ئۇقتۇرۇپ بولغان ئىكەن. مەن خيالىمدا ھەممە ئىش ئىلخەت ئارقىلىق بولىدىغۇ دەپ بۇ جەرياندا ھىچنىمىدىن خەۋەرسىز يۈرگەن گەپ:lol   
يەلكەن بۇرادەردىنمۇ ناھايتى تىزلا جاۋاب كەلدى. قۇبۇل قىلىنغان دوكتۇر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئارىسىدىن مىنىڭ پىنيىنچە ئۇزۇن يېزىلغان  
ئىسمىمنى ئاسانلا تېپىۋالغانلىقىنى، ITUدىكى دوكتۇرلۇق ئوقۇشنىڭ ئادەتتە ھەقىسز ئىكەنلىكىنى، ھەر ئايدا ئايلىق ئېلىپ ئوقۇيدىغانلىقىنى، ئۆزىنىڭ مەن ئۈچۈن مەكتەپتىن سۈرۈشتۈرۈپ تىلفۇن قىلىدىغانلىقىنى ئېيتتى.
ئەتىسى چۈشلەردە (تۈركىيەدە ئەتىگەن) مىنىڭ ئالدىنقى كۈنى مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل ئىشخانىسىدىكىلەرگە ئۆزۈمنىڭ خىزمەت ۋە ئائىلەمنى ئورۇنلاشتۇرۇشقا، ۋىزا بېجىرىشكە بىر مەزگىل ۋاقىت كىتىدىغانلىقىنى، يەنە بىرنەچچە ھەپتە كىچىكىپ تىزىمغا ئالدۇرسام بولامدىغانلىقىنى سوراپ يازغان خېتىمگە جاۋاب كەلدى.  تىزىمغا ئالدۇرۇشنىڭ ئاللىقاچان ۋاقتى ئۆتۈپ كەتكەنلىكىنى، ھەتتا مىنىڭ ئورنۇمغا سەپلەپ باشقا ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىپ بولغانلىقى توغرىسىدىكى جاۋاب خەتنى كۆرۈپ لەسسىدە بوشاپ كەتتىم.
دىمەك، مەن پۈتۈنلەي خەۋەرسىز بولغان ئەھۋالدا ئىستانبول تېخنىكا ئۈنۋىرسىتى تەرىپىدىن دوكتۇرلۇق ئوقۇشقا قۇبۇل قىلىنىپ، يەنە ئۆزۈم ھىچ ئىشنى بىلمىگەن ئەھۋالدا مەكتەپتىن قالدۇرۇلۇپ، ئورنۇمغا ئادەم ئېلىنىپ بولغان، دەرسلەر باشلىنپ بولغان ئىدى.
يەلكەن بۇرادەرمۇ ئوخشاش جاۋاپنى ئۇقتۇردى. ئۇ يەنە ماڭا بۇنداقلا بولدى قىلماسلىقنى بولسا فاكۇلتىتىكى مۇناسىۋەتلىك ئادەملەرگە  بولغان ئەھۋالنى دەپ ئۈزۈلدۈرمەي خەت يېزىپ بېقىشنى ئېيتتى.
مەن كىيىن بىر نەچچە ھەپتە ئۈزۈلدۈرمەي، ھەپتىدە ئاز دىگەندە ئىككى قېتىمدىن خەت يازغان بولدۇم. ئاۋال بولغان ئەھۋالنى دەپ، ئاندىن مەندەك تۈركچە بىلمەيدىغان خەلقئارالىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ تۈركچە تور بەتتىن ئۇقتۇرۇشنى ئوقۇيالمايدىقىنى، ئىلخەت ئارقىلىق ئۇقتۇرۇشنىڭ زۆرۈرلىكىنى، مىنىڭ بۇ خىل نەتىجىنى قۇبۇل قىلالمايدىقىمنى، بولسا مۇۋاپىق چۈشەندۈرۈش بېرىشى كىرەكلىكىنى يازاتتىم. شۇغىنىسى مىنىڭ ھەممە خەتلىرىمنىڭ جاۋابسىز قالغىنى قالغان بولدى. كىيىن مەنمۇ بولدى قىلدىم.
بۇ تىمىدا كائۇستنىڭ ھىكايىسىنىمۇ قوشۇپ يېزىۋىتەيچۇ دەپ قالدىم. بۇ يىلى سەئۇدى ئەرەبىستاندىكى بۇ داڭلىق ئالى مەكتەپنى ئىلتىماس قىلىشىمدىكى سەۋەب، مەن قىزىققان بىر پىرافىسور مىنىڭ خېتىمگە ناھايتى قىزغىن جاۋاب قايتۇرغان، مىنى دەرھال ئىلتىماس قىلىشقا ئىلھاملاندۇرغان ئىدى. ئاۋىستىرىيەدە دوكتۇرلۇق ئۈنۋانى ئالغان بۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ تەتقىقات يۈنىلىشى مىنىڭ تەتقىقات تەجرىبىلىرىم بىلەن بىردەك ئىدى. مەن بۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ جاۋابىدىن خۇددى ئىلتىماس قىلساملا دەرھال قۇبۇل قىلىنىپ كىتىدىغاندەك ئىشەنچ بىلەن بۇ مەكتەپنى ئىلتىماس قىلغان ئىدىم. ئەمما نەچچە ئاي ئۆتۈپمۇ ھىچقانداق خەۋەر كەلمەي 3-ئايمۇ كىرىپ قالدى. مەنمۇ ساقلاشقا چىدىماي ئاخىرى بۇ پرافىسورغا يەنە خەت يازدىم.جاۋاب خېتىدە ئۇ ئۆزىنىڭ مىنىڭ ماتىرىيالىمنى كۆرمىگەنلىكىنى، شۇڭا ئاللىقاچان باشقا ئوقۇغۇچىنى تاللاپ قۇبۇل قىلىپ بولغانلىقىنى، ئەمدى گورۇپپىسىدا بوش ئورۇننىڭ قالمىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى. بېشىمدىن بىر چىلەك سۇ قۇيۇلغاندەك ئەندىكىپ كەتتىم. يەنە مىنىڭ خەۋىرىمسىز نىمە ئىشلار بولۇپ يۈرىدىغاندۇ بۇ يەردە. بۇ مەكتەپتىنمۇ دەرھال ۋاز كەچكۈم كەلمىدى. دەرھال ئۆزۈمنىڭ تەتقىقات تەجرىبىلىرىمنى، ئىلان قىلغان ماقالىلىرىمنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ، شۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ قولىدا ئوقۇش ئارزۇيۇمنى بىلدۈرۈپ يەنە بىر پرافىسورغا خەت يازدىم. ئۇمۇ دەرھال قىزىقتى، مىنى قۇبۇل قىلغۇسى بارلىقىنى، دەرھال باشقا ماتىرىياللىرىمىنى كۆرىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. شۇغىنىسى ئۇزۇن ئۆتمەي يەنە ئوخشاش جاۋاب ئالدىم، مىنىڭ ئىلتىماس ماتىرىياللىرىمنى تاپالمىغان ئىدى. كىيىن سۈرۈشتە قىلىپ بىلسەم ئەسلى ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئىشخانىسىدىكىلەر ئىلتىماس قىلغۇچىلارنى ئوقۇش نەتىجىسى، ئېنگىلىزچە تىل نەتىجىسى دىگەنلەرگە ئاساسەن بىر قېتىم شاللاپ، شۇ تاسقاشتىن ئۆتكەن ئىلتىماس قىلغۇچىلارنىڭ ماتىرىيالىنىلا پىرافىسورلارغا بېرىدىكەن. ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئىشخانسىنىڭ تاسقىشىدىن ئۆتەلمىگەن ئادەمنى پرافىسورلارمۇ ئۆز ئالدىغا قۇبۇل قىلالمايدىكەن. گەرچە كائۇستنىڭ ئېنگىلىزچە تەلىپى توفىل 79 نۇمۇر دىگەن نەتىجە ناھايتى تۆۋەندەك كۆرۈنگەن بىلەن، تولۇق كۇرس نەتىجىسىگە قويغان تەلەپ ناھايتى يۇقىرى ئىكەن ئەمەسمۇ. قۇبۇل قىلغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوتتۇرىچە GPA سى 3.6 كەن. شۇڭا بۇ مەكتەپكە كىرىشمۇ ئۇنچە ئاسان ئەمەس ئىدى. ئالدىنقى بىر نەچچە يىل نۇرغۇن قېرىنداشلىرىمىز بۇ مەكتەپنى ئىلتىماس قىلدىغۇ دەيمەن، ئەمما قۇبۇل قىلىنغانلار بەك ئاز. ئاساسلىق سەۋەبى شۇ تۆۋەن GPA بولىشى مومكىن.
كىيىن ئامرىكىغا كىلىپ بىر نەچچە تۈرك بۇرادەرلەر بىلەن دوستلاشتىم. ھەر قېتىم ئۇلارغا مىنىڭ ITU غا قۇبۇل قىلىنغان ھىكايەمنى سۆزلەپ بەرسەم كۈلۈشۈپ كىتىدۇ. بىلمەي ياخشى بوپتىغۇ ئەينا، ھازىر ئۇنىڭدىنمۇ ياخشى مەكتەپتە ئوقۇۋاتىسەن. ئەگەر ئەينى ۋاقىتتا قۇبۇل قىلىنغىنىڭدىن ۋاقتىدا خەۋەردار بولغان بولساڭ راستىنلا تۈركىيە كىلەمتىڭ؟ دەپ سورىشىپ كىتىدۇ. ھازىر ئويلاپ باقساممۇ،ئەينى ۋاقىتتا ئەگەر ھەممە ئىشتىن خەۋەردار بولغان ئەھۋال ئاستىدا قانداق قىلىدىغان بولغىيتىم ئۆزۈممۇ بىلمەيمەن.
مەن بۇ يەردە شۇ ۋاقىتتا ماڭا قىزغىنلىق بىلەن مەسلىھەت بەرگەن ۋە ياردەم قىلغان رىتاقىز ۋە يەلكەن بۇرادەرگە رەھمىتىمنى بىلدۈرىۋالىمەن.   
شۇنداق قىلىپ مىنىڭ تۈركىيەگە، سەئۇدىغا چىقىپ ئوقۇش خياللىرىىم مانا مۇشۇنداق ئۆزلىكىدىن بەربات بولدى. ئەمدى پەقەت ياۋرۇپا ئامرىكىدىكى بىرەر مەكتەپنىڭ ئوقۇش مۇكاپاتىنى كۈتمەكتىن باشقا چارە يوقتى. ئارقا-ئارقىدىن ئۇلىشىپ كىلىۋاتقان رەت قىلىش خەتلىرى ئارىسىدا مىنىڭ ئوقۇش مۇكاتى چاقىرىقى ئۈچۈن ئۇزۇندىن-ئۇزۇنغا سوزۇلغان ساقلاشلىرىم داۋاملاشماقتا ئىدى.  

م.زۇنۇن

ھەي بىزلەگىمۇ نىسىپ بولامۇ چەت ئەللەردە ئوقۇش ...

nasin

بەش ئايلىق مۇشەققەتلىك كۈتۈش (3)
3-ئايمۇ كىرىپ قالدى. ماڭا كەلگەن دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىش چاقىرىقى ئەنگىلىيەدىن بىر مەكتەپ، ئامرىكىدىن ئىككى مەكتەپ بولدى. ئەمما ھەممىسىلا ئۆز خىراجىتى بىلەن ئوقۇيدىغان ئوقۇش ئىدى. بۇ ۋاقىقىچە ياۋرۇپا ۋە ئامرىكىدىكى ئالى مەكتەپلەردىن 6 گە يېقىن رەت قېلىش خېتى تاپشۇرۇپ ئېلىپ بولغانتىم. ئەڭ تىز رەت قىلىش خېتى ئەۋەتكىنى تېننىسى ئۇنۋىرىسىتى بولدى. 2013-يىلى 11-ئاينىڭ 26-كۈنى ئىلتىماس جەدىۋەللىرىنى توشقۇزۇپ، ئىلتىماس پۇللىرىنى تۆلەپ بولۇپ، تونۇشتۇرۇش خەتلىرىنى ئەۋەتكۈزۈپ، ئەتىسىلا كەچتە (ئامرىكا ۋاقتى ئەتىگەندە) بۇ مەكتەپتىن كەلگەن رەت قىلىش خېتىنى تاپشۇرۇۋالدىم. خەت قىسقىلا يېزىلغان بولۇپ، كىيىنكى باشقا مەكتەپلەرگە ئوخشاش ئاۋال بىر توقاي چىرايلىق، ياخشى گەپلەرنى قىلىپ بولۇپ ئاندىن 'ئەپسۇسكى' دەيدىغان ئىشمۇ يوق، بىۋاستىلا مىنىڭ تولۇق كۇرس نەتىجەمنىڭ تۆۋەنلىكىنى، شۇڭا مەكتەپكە قۇبۇل قىلالمايدىغانلىقنى ئېيتقان ئىدى.  خەپ، ماۋۇ گۇيلىنى، نىمانداق قىلىدۇ دەپ كۆڭلۈمنى غەش قىلىشقا ئۈلگۈرمەيلا 11-ئاينىڭ 28-كۈنى ئەنگىلىيەنىڭ رېدىڭ ئۇنۋىرسىتى University of Reading نىڭ كومپيوتىر كەسپىنىڭ دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىش چاقىرىقىنى قۇبۇل قىلىپ يەنە ئىشەنچىم ئېشىپ، روھلىنىپ كەتتىم.
ئادەتتە پىرافىسورلار ۋە ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش كومتىتىدىكىلەر ئوقۇغۇچىلارنىڭ ماتىرىياللىرىنى كۆرۈپ ھەقىقەتەن مۇنەۋۋەر دەپ قارىغان ئوقۇغۇچىلاردىن يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئېلىپمۇ يۈرمەي بىۋاستە قۇبۇل قىلىش ۋە ئوقۇش مۇكاپاتى ئۇقتۇرۇشلىرىنى ئەۋەتىشىدۇ. ئەگەر ئىلتىماس قىلغۇچىنىڭ مۇنەۋۋەرلىكىگە تولۇق ئىشەنچ قىلالمىسا ئادەتتە تىلفۇندا ياكى سكايپىدا يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئوقۇغۇچىنىڭ يۈز تۇرانە ئىمتاھاندىكى ئىپادىسىگە قاراپ قۇبۇل قىلىش قىلماسلىق قارارىنى چىقىرىشىدۇ. ئۆزۈمنىڭ مۇنەۋۋەرلەر قاتارىغا كىرەلمەيدىغانلىقىم ئۆزۈمگە ئايدىڭ بولغاچقا ئىلتىماسنى تۈگىتىپ بولۇپلا يۈز تۇرانە ئىمتاھاننىڭ تەييارلىقىغا چۈشۈپ كەتتىم. ماگىستىرلىق ئوقۇش پۈتتۈرگەندە ۋە 2012-يىلى شىركەت ئالماشقان ۋاقىتلاردا يۈز تۇرانە ئىمتاھان دىگەنلەرنى بىرەر يۈز قېتىم  باشتىن ئۆتكۈزۈپ بولغان، نەچچە قېتىم بىۋاستە ئېنگىلىزچە ئېلىنغان يۈز تۇرانە ئىمتاھانغىمۇ قاتنىشىپ باققان بولغاچقا يۈز تۇرانە ئىمتاھاننى ياخشى قىلالايدىغانلىقىمغا بەك ئىشىنەتتىم. شۇغىنىسى يېرىم يىلغا يېقىن سوزۇلغان پۈتۈن ئىلتىماس جەريانىمدا مەن پەقەت ئىككىلا قېتىم يۈز تۇرانە ئىمتاھانغا چاقىرىلدىم.
بىرىنجى قېتىملىق يۈز تۇرانە ئىمتاھان ۋاقتى مەن لوس-ئانجىلىستىكى ئىلمىي يىغىنغا قاتىنىشۋاتقان ۋاقىتتا مەن تۇرۇۋاتقان مىھمانخانىدىكى تىلفۇن ئارقىلىق بولدى. شۇ كۈنى كۈندۈزى يېرىم كۈن ئۆزۈمنىڭ قىلغان ئىشىمنىڭ خۇلاسە دوسكىسى (Poster) نى كۆرگەزمە قىلىپ، كۆرگىلى كەلگەنلەرنىڭ سوئاللىرىغا جاۋاب بېرىپ، كەچتە يەنە شۇ يىغىننىڭ زىياپىتىدە ئۆز كەسپى ساھەرىمىزدىكى چوڭاملارنىڭ ئىلمىي دوكلاتلىرىنى ئاڭلاپ، ئەڭ مۇنەۋۋەر ماقالىلەرنى مۇكاپاتلاش مۇراسىمىنى كۆرۈپ دىگەندەك ئىشلار بىلەن ئالدىراشلا ئۆتۈپ  كەتتى. بۇنداق خەلقئارالىق ئىلمىي يىغىنغا تۇنجى قېتىم قاتنىشىشىم بولغاچقا بۇ يىغىننىڭ بىر نەچچە كۈنلۈك پائالىيەتلىرىنىڭ ھىچقايسىسىدىن قۇرۇق قالغۇم كەلمىگەن ئىدى. نەتىجىدە بۇ قېتىملىق يۈز تۇرانە ئىمتاھانغا تەييارلىقنى پۇختا قىلالمىغان ئىدىم. شۇنداق بولسىمۇ ئۆزۈمنىڭ بۇرۇنقى تەجرىبىلىرىمگە ئىشىنىپ بىر گەپ بولار دەيتىم. يۈز تۇرانە ئىمتاھان لوندون ۋاقتى چۈشتىن بۇرۇن سائەت 11گە ئورۇنلاشتۇرۇلغان ئىدى. بۇ لوس ئانجىلىس ۋاقتى يېرىم كىچە سائەت 3 كە توغرا كىلەتتى. يىغىننىڭ زىياپىتىدىن يېنىپ كىلىپلا سائەتنى توغرىلاپ قويۇپ بىر نەچچە سائەت ئۇخلىۋالغان بولدۇم. سائەت 2 يېرىملار بىلەن ئويغىنىپ يۈز كۆزلىرىمنى سوغۇق سۇدا بىر يۇيىۋىتىپلا ياتاقتىكى تىلفۇننىڭ يېنىغا كىلىپ ئولتۇردۇم.نەچچە كۈن ئاۋاللا بۇ ياتاقنىڭ تىلفۇن نۇمۇرىنى ئەۋەتىپ بەرگەنتىم. كاللامدا بۇرۇنقى يۈز تۇرانە ئىمتاھانلاردا كۆپ ئۇچرىغان سوئاللارنى قايتىدىن بىر مانىۋىر قىلىپ ئۆتكۈزۈپ بىرىدىغان جاۋابلارنى بىر قۇر كاللامدا پىشۇرىۋىلىپ سائەتنى 3 قىلدىم. كۆزۈم ھەم قۇلىقىم تىلفۇندا، يۈرىكىم دۈپ-دۈپ، ھەربىر مىنۇت ۋاقىت شۇنچىلىك تەسلىكتە ئۆتۈۋاتاتتى. شۇ تەرىقىدە 10 مىنۇتنى 10 سائەتتەك تەسلىكتە ئۆتكۈزدۈم، نىمانداق تىلفۇن كەلمەيدىغاندۇ دەپ تۇرغاندا تىلفۇن جىرىڭلىدى. قارشى تەرەپ ئەنگىليەدىكى يورك ئۇنۋىرسىتىنىڭ بىر نەچچە پرافىسورلىرى ئىدى. يۈز تۇرانە ئىمتاھاننىڭ ئالدىنقى 20 مىنۇتى مەن ئۆزۈم ئويلىغان تەرىقىدە ئۆزۈمنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ، بۇرۇن قىلغان تەتقىقات ۋە خىزمەتلەرنى، ئىلان قىلغان ماقالەمنىڭ مەزمۇنىنى تونۇشتۇرۇپ دىگەندەك ناھايتى ئوڭۇشلۇق داۋام قىلدى. شۇ ئارىدا قارشى تەرەپتىكى بىر پرافىسور ئۆزىنى تونۇشتۇرغاندىن كىيىن (ئەمەلىيەتتە مىنى قۇبۇل قىلماقچى بولغان پرافىسور شۇ ئىدى)، گەپنى ئوچۇقلا قىلدى.
-سىنىڭ تولۇق كۇرس نەتىجەڭ بەكلا تۆۋەنكەن. ماگىستىر نەتىجەڭ سەل ياخشىراقكەنيۇ، ئەمما يەنە مۇنەۋۋەر دەرىجىدە ئەمەسكەن. مىنىڭ بۇ يۈز تۇرانە ئىمتاھاننى ئورۇنلاشتۇرۇشتىكى سەۋەبىم سىنىڭ ئىلتىماس خېتىڭنى ئوقۇپ سەندە چوڭ تەتقىقاتلارنى ئېلىپ بېرىش مومكىنچىلىكىڭ باركەن دەپ قارىغانلىقىمدىن. سەن ئۆزۈڭنىڭ مەكتەپكە دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىنغاندىن كىيىن قانداق كونكىرت تەتقىقاتلارنى ئېلىپ بارماقچى سۆزلەپ باققىن.
مەن ئۆزۈمنىڭ شۇ ۋاقىتتا ئىلان قىلغان ماقالەمدە تېخى تولۇق ھەل بولمىغان مەسىلىلەرنى تېخىمۇ چوڭقۇرلاپ تەتقىق قىلىپ ھەل قىلىش پىلانىم بارلىقىنى ئېيتتىم. راست گەپ قىلسام تەتقىقات دىگەننى دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىنىپ بولغاندىن كىيىن يىتەكچى پرافىسورنىڭ يىتەكلىشى بىلەن بولىدىغۇ دەپ ئويلاپ، كىيىن نىمىنى، قانداق تەتقىق قىلىش توغرىلىق ئونچە كۆپ ئويلاشمىغان ئىدىم.  
-  سەن قىلىمەن دەۋەتقان ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئەمەلىيەتتە مەلۇم بىر ئەمەلى مەسىلىنى ھەل قىلىش چارىسى. بۇنداق ئىشلارنى ئادەتتە ماگىستىر ئاسپىرانتلار قىلسا بولىدۇ. سىنىڭ بىرلا مەسىلىنى ئەمەس، سانسىزلىغان مەسىلىلەرنى ھەل قىلىدىغان، ئاساسنىڭ ئاساسى بولغان نەزىرىيە جەھەتتىن بىرەر ئىش قىلغۇڭ يوقمۇ؟ دوكتۇر دىگەن ئاشۇنداق نەرسىلەرنى تەتقىق قىلمامدۇ؟، دىدى پرافىسور.
تىلىم گاچىلاشقىنى باشلىدى. نىمە دەپ جاۋاب بېرىشنى بىلمەيتىم.شۇنداق بولسىمۇ دەرھال بۇرۇن بۇ پرافىسورنىڭ تەجرىبىخانىسى ئىلگىرى قىلغان قىلغان ماقالىلەر ۋە  شۇ ۋاقىتتا قىلىۋاتقان پروجېكتلەرنى ئىسىمگە ئېلىپ، شۇ ئاساستا دۇدۇقلاپ يۈرۈپ مەن قىلماقچى دەپ بىر ئىشلارنى دىدىم.  
يەنە بىر نەچچە سوئال-جاۋابتىن كىيىن، قارشى تەرەپ ماڭا باشقا بىر نەچچە ئىلتىماس قىلغۇچىلارغىمۇ يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئورۇنلاشتۇرغانلىقىنى، ھەممە يۈز تۇرانە ئىمتاھانلار ئاخىرلاشقاندىن كىيىن قايتىدىن كاندىداتلارنى سېلىشتۇرۇپ ئەڭ ئاخىرقى قارارنى چىقىرىپ ئىلخەت ئارقىلىق ئۇقتۇرىدىغانلىقىنى ئېيتىپ بۇ يۈز تۇرانە ئىمتاھانمۇ ئاخىرلاشقان بولدى. سائەتكە قارىدىم، ئەمدى تېخى 3تىن 40 مىنۇت ئۆتكەن ئىدى. ھەرقانچە قىلىپمۇ بۇ ئىمتاھاننى ئوڭۇشلۇق بەردىم دىيەلمەيتىم. دىگەندەك بىر ھەپتە ئۆتكەندىن كىيىن، بۇ مەكتەپنىڭ رەت قىلىش خېتىنى تاپشۇرۇۋالدىم. خەتتە ئوچۇق قىلىپ مىنىڭ نەتىجىلىرىمنىڭ تۆۋەن ئىكەنلىكىنى ھەم كىيىنكى يۈز تۇرانە ئىمتاھاندىمۇ ئۇلارنىڭ كۈتكىنىدەك مۇنەۋۋەر بولۇپ چىقمىغانلىقىمنى، شۇڭا ئاخىرى قۇبۇل قىلمىغانلىقىنى يازغانتى.
بۇ قېتىملىق مەغلۇپ بولغان يۈز تۇرانە ئىمتاھان مەن ئۈچۈن چوڭ ساۋاق بولدى. مەن بۇ يۈز تۇرانە ئىمتاھاندىكى سوئاللارنى قايتىدىن ئەسلەپ يېزىپ چىقىپ، كىيىن قانداق جاۋاب بىرىش توغرىسىدا قايتىدىن تىزىس يېزىپ كىيىنكى يۈز تۇرانە ئىمتاھانلاردا ھەرگىزمۇ قايتا دۇدۇقلاپ قالماسلىققا تەييارلىق قىلدىم. بۇ يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئېلىنغان ۋاقىت 12-ئاينىڭ 11-كۈنى سەھەر ئىدى. مىنىڭ يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئۈچۈن قىلىپ كەتكەن شۇنچە تىرىشچانلىقىمغا تاكى كىيىنكى يىلى 3-ئاينىڭ ئەڭ ئاخىرقى كۈنلىرىگىچە بولغان تۆت ئاي جەريانىدا ماڭا ھىچقانداق يۈز تۇرانە ئىمتاھان بېرىش پۇرسىتى كەلمىدى. 4- ئاي كىرىپ قالاي دىگەن بۇ كۈنلەردە قولۇمدىكى چاقىرىق ئەنگىلىيەدىن بىر، ئامرىكىدىن ئىككى بولۇپ جەمئىي ئۈچ بولغان، ئەمما ھەممىسى مۇكاپاتسىز ئۆز خىراجىتى بىلەن ئوقۇش ئىدى. گەرچە ئۇ ۋاقىتتا يەنە 6 مەكتەپتىن ھىچقانداق ئۇقتۇرۇش كەلمىگەن بولسىمۇ، باشقا مەكتەپلەرنىڭ ھەممىسى رەت قىلىش خېتى ئەۋەتىپ بولغان ئىدى. كۈندە يۈز قېتىملاپ ئىلخەت ساندۇقىنى ئېچىپ تەكشۈرۈپ، بىكار ۋاقىت بولسىلا TheGradCafe دىگەن خەلقئارالىق تورغا چىقىپ مەن ئىلتىماس قىلغان مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلىش ئەھۋالىنى تەكشۈرەتتىم. ئوقۇش مۇكاپاتى چاقىرىقىنى كۈتە-كۈتە تاقەتسىزىلىنىپ، ئاخىرى ھەممىسى رەت قىلسىمۇ رەت قىلسا، شۇ رەت قىلىش نەتىجىسىنىمۇ ئىتتىكرەك چىقارسا بولمامدۇ دەپ ھىچقانداق ئۇقتۇرۇش كەلمىگەن مەكتەپلەرنى تىللاپ كىتەتتىم. 11-ئايدىلا رەت قىلىۋەتكەن تېننىسى ئۈنۋىرىسىتىدەك قىلسىمۇ ياخشى بولىدىكەن ئەسلى دەپ ئويلاپ كەتكەنتىم.      
شۇنداق كۈنلەرنىڭ بىرىدە ماسساچۇستا شىتاتىدىكى بىر ئالى مەكتەپنىڭ پرافىسورىدىن مەندىن يۈز تۇرانە ئىمتاھان ئالماقچى بولغانلىقى توغرىسىدىكى ئىلخەتنى تاپشۇرىۋالدىم. ۋاقىتنى بىكتىۋىتىپلا، جىددى تەييارلىقنى باشلىۋەتتىم. قىلىدىغان تەييارلىقلارنىڭ ھەممىسىنى پۈتتۈرۈپ كەچتە (ئامرىكا ۋاقتى چۈشتىن بۇرۇن)ئۆيدە ساقلاپ تۇرغاندا، قولۇمدىكى يانفۇنۇم سايراپ قالدى. قارىسام نامەلۇم نۇمۇردىن كەلدى دەپ چىقتى، كىيىن ئۇقسام سكايپىدىن تىلفۇن قىلسا بەزىدە ئاشۇنداق چىقىدىكەن. تىلفۇننى ئالدىم. يەنە ئۆزۈمنى قىسقىچە تونۇشتۇردۇم. قارشى تەرەپ مىنىڭ كەچۈرمىشلىرىمگە بەكرەك قىززىقتىمۇ قانداق، شۇنى ئاساس قىلىپ سوئاللارنى سورايتى. مەن ئۆزۈمنىڭ نىمە سەۋەبتىن، قانداق قىلىپ تەتقىقات خىزمىتىنى تاللىغانلىقىمنى، قانداق قىلىپ بىر تەرەپتىن خىزمەت قىلىپ، ئېنگىلىزچە ئىمتاھانلارنى بەرگەنلىكىمنى، ماقالىلەرنى قانداق تەييار قىلىپ ئىلان قىلغانلىقلىرىمنى، پۈتۈنلەي ئۆز خىراجىتىم بىلەن ئامرىكىدىكى يىغىنغا بېرىپ كەلگەنلىكلىرىمنى بىربىرلەپ سۆزلەپ بەردىم. كەلگۈسىدە قىلماقچى بولغان ئىشلار توغرىسدا نەچچە مىڭ قوللىنىشلارغا ئاساس بولىدىغان، ئاساسنىڭ ئاساسى بولغان نەزىرىيە ساھەسىدە چوڭ تەتقىقات ئېلىپ بارماقچى ئىكەنلىكىمنى ھەم كونكىرت تەتقىقات پىلانلىرىمنى سۆزلەپ بەردىم. undefined. قىسقىسى ئالدىنقى قېتىملىق يۈز تۇرانە ئىمتاھاندا ياخشى قىلالماي قالغان ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى بۇ قېتىمقى يۈز تۇرانە ئىمتاھاندا ئاشۇرۇپراق قىلغان ئىدىم.
دىگەندەك بىر ھەپتە ئۆتكەندە بۇ ئوقۇتقۇچىدىن يەنە بىر قېتىم بىۋاستە تىلفۇن كەلدى. ئۇ ماڭا مىنىڭ بۇ يىللاردىكى تىرىشچانلىقلىرىمدىن ناھايتى تەسرلەنگەنلىكىنى، تەتقىقات پىلانىمدىنمۇ ناھايتى رازى بولغانلىقىنى، شۇڭا ماڭا ياردەمچى تەتقىقاتچىلىق ئورنىنى بەرمەكچى بولغانلىقىنى ئاغزاكى ئۇقتۇردى. ياردەمچى تەتقىقاتچىلىق بولسا تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتىنىڭ بىر تۈرى بولۇپ، ئوقۇش پۇلى تولۇق كەچۈرۈم قىلىنىپلا قالماي، ھەر ئايدا يەنە تۇرمۇشقا يىتىپ ئاشقۇدەك مۇئاش بېرىلەتتى. شۇغىنىسى بۇ ئارىلىقتىكى بىر ھەپتە ئىچىدە نۇرغۇن ئۆزگىرىش بولۇپ، مەن بۇ ئارىلىقتا ئامرىكىدىكى يەنە بىر ئالى مەكتەپنىڭ ياردەمچى ئوقۇتقۇچلىققا(بۇمۇ تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتىنىڭ بىر تۈرى، ئوخشاشلا ئوقۇش پۇلى پۈتۈنلەي كەچۈرۈم قىلىنىپ، ھەر ئايدا مۇئاش بېرىلەتتى) قۇبۇل قىلىنغانلىق ئاغزاكى ئۇقتۇرۇشىنى، ئەنگىلىيەدىكى رېدىڭ ئۈنۋىرسىتىنىڭ شۇ يىلى ئىككىلا جۇڭگۇلۇق ئوقۇغۇچىغا بەرمەكچى بولغان مەكتەپ ئوقۇش پۇلىنى كەچۈرۈم قىلىدىغان، جۇڭگۇ ھۆكۈمىتىدىن ئايرۇپىلان كىراسى ۋە تۇرمۇش چىقىملىرىنى كۆتۈردىغان (公派) مۇكاپاتنىڭ نامزاتلىقىنى بەرگەنلىكىنىڭ ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇپ ئېلىپ بولغان ئىدىم. شۇڭا  بۇ كەلگەن يېڭى خەۋەر ئەمەلىيەتتە ماڭا خۇشاللىقتىن بەكرەك باش قېتىنچىلىقىنى ئېلىپ كەلگەنتى .

nasin

بەش ئايلىق مۇشەققەتلىك كۈتۈش(4)
ۋاقىتنى يەنە بىر-ئىككى ھەپتە كەينىگە قايتۇرۇپ تۇرايلى.
ئەمەلىيەتتە مەن ئىلتىماسنى رەسمىي باشلىغاندىن بۇيان مىنىڭ شىركەتتىكى ئورنۇمدا ناھايتى چوڭ ئۆزگىرىشلەر بولۇپ كەتكەن ئىدى. گەرچە ئىلتىماس ئىشلىرىمنى دەپ ھەرگىزمۇ خىزمەتكە دەخلى قىلمايمەن دىگىنىم بىلەن، ئەمەلىيەتتە 2013-يىلى 11-ئايدىن باشلاپ مىنىڭ كۆپ قىسىم زىھنىم مەكتەپ تاللاش، پرافىسورلار بىلەن ئالاقىلىشىش، ئىلتىماس ماتىرىياللىرىنى تەييارلاش، ئىلتىماس قىلىش، ئامرىكىغا يىغىنغا چىقىش ۋىزىسى بىجىرىش، مەبلەغ ئىزدەپ ھەم تونۇشتۇرۇش خېتې يازدۇرىمەن دەپ كونا مەكتەپكە قاتراپ يۈرۈش دىگەن ئىشلار بىلەن ، 12-ئايدا يەنە ئىككى ھەپتىدە لوس-ئانجىلىستا بولۇپ دىگەندەك ئىشلار بىلەن يىل ئاخىرىغىچە تۈگىتىش پىلانلانغان پروجېكتلەرنى تاماملىيالمىدىم. ئۇنىڭ ئۈستىگە مەن بىر پارچە تونۇشتۇرۇش خېتىنى شۇ شىركەتتىكى لىدىرىمىزغا ئەۋەتكۈزىۋاتقان بولغاچ مىنىڭ قاچان، قايسى مەكتەپلەرنى ئىلتىماس قىلىۋاتقىنىم، نىمە ئىشلارنى قېلىۋاتقىنىم خوجايىنغا ناھايتى ئايدىڭ ئىدى. بۇنىڭغا خىزمەت ئۈنۈمۈمدىكى زور دەرىجىدە تۆۋەنلەش ھەم مىنىڭ بۇ شىركەتتىن ھامان ئايرىلىدىغانلىقىمدەك پاكىتلار قوشۇلۇپ مەن بۇرۇنقىدەك ئەتىۋارلىنىشلاردىن پۈتۈنلەي قالغان ئىدىم.  12-ئاينىڭ ئاخىرى ئامرىكىدىن قايتىپ كەلگەندە بولسا بۇرۇن مەندىن 5 ئاي كىيىن شىركەتكە كىرگەن، مەن دەسلەپتە يىتەكلەپ يىتىشتۈرۈپ، كىيىن بىللە ھەمكارلىشىپ پروجېكتلەرنى ئىشلەپ يۈرگەن بىر خىزمەتدىشىمنى مىنىڭ باشلىقىم قىلىپ ئۆستۈرۈپ قويغان، يەنە مىنىڭ ئورنۇمغا يېڭىدىن ئىككى ئادەم قۇبۇل قىلماقچى بولۇپ نامزاتلارنى بىكىتىپ بولغان ئىكەن. مەنمۇ شىركەتنىڭ ئەڭ قىيىن، ئۇزاق مۇددەتلىك پروجېكتلىرىدىن يىراقلاشتۇرۇلغان ئىدىم. تۇيۇقسىزلا پرىنسىپچان بولىۋىلىپ، مىنىڭ دەم ئېلىش كۈنلىرىمنى ئالدىن ئىشلىتىۋىلىشمنى رەت قىلىپ تۇرۇۋالغانلىقىمۇ سەۋەبسىز ئەمەس ئىدى.
مەن ئەسلى ئىلتىماسنى تاماملاپ بولساملا يەنە بۇرۇنقىدەك نورمال خىزمەت قىلالەيمەنغۇ دەپ خاتا ئويلىۋالغان ئىكەنمەن. ئەمەلىيەتتە ئىلتىماس جەدىۋىلىنى توشقۇزۇش، ماتىرىيال، نەتىجىلەرنى ئەۋەتىش ئەمەلىيەتتە ئاسانلا بولۇپ، ئادەمنى ئەڭ قىينايدىغىنى شۇ ئىلتىماسلارنى تاماملىغاندىن كىيىنكى نەچچە ئايلارغا سوزۇلىدىغان ئىلتىماس نەتىجىسىنى كۈتۈش جەريانى ئىكەن ئەمەسمۇ. 1-ئايدا خۇددى ئارزۇ قىلغان مەكتەپتىن جەزمەن چاقىرىق كىلىپ كىتىدىغاندەك تاتلىق خىياللار بىلەن ئۆتۈپ كىتەتتى.  ئىككىنجى ئاينىڭ باشلىرىدىن باشلاپ باشقىلارغا قۇبۇل قىلىش ئۇقتۇرۇشلىرى كىلىشكە باشلايدۇ. شۇنىڭ بىلەن جىددىلىشىپ رەت قېلىش خېتى تاپشۇرۇۋالسام قانداق قىلارمەن دەپ دەككە-دۈككىدە بىر ئاي ئۆتۈپ كىتىدۇ. ئاڭغىچە بىرەر ئىككى مەكتەپتىن ئۇنداق-مۇنداق خەۋەرلەر كىلىدۇ. نىمانداق باشقا مەكتەپلەردىن ھازىرغىچە خەۋەر كەلمەيدىغاندۇ، رەت قىلىنغان ئوخشىمامدىمەن دەپ ئىچ پۇشىقىدا ئۈچىنجى ئايمۇ ئۆتۈپ كىتىدۇ. تۆتىنجى ئايغا كەلگەندە رەت قىلىش خېتى بولسىمۇ ئىتتىكرەك چىقسا بولمامدۇ دەيدىغان بولۇپ، ئىلتىماس نەتىجىلىرىنىڭ قانداق بولۇپ چىقىشى بەرىبىردەك بولۇپ قالىدىغان گەپكەن. بۇ روھى بىسىملەر ئاستىدا مەن ھەرگىزمۇ بۇرۇنقىدەك خىزمەت قىلالمىغان ئىدىم. شۇڭا 3-ئاينىڭ ئاخىرى شىركەت خوجايىنى مىنى ئىشخانىسىغا چاقىرتىپ، يېڭىدىن قۇبۇل قىلغان ئىككى خادىمنىڭ ئاللىقاچان يىتىشىپ بولغىنىنى، ھامىنى كىتىدىغان بولغاندىن كىيىن بولسا مىنىڭ بالدۇرراق شىركەتتىن ئايرىلىشىمنى ئېيتقاندا مەن گەرچە خالىمىساممۇ كىيىنكى ئايدىن باشلاپ خىزمەتتىن ئايرىلىشقا قوشۇلدۇم.
خالىماسلىقىمدىكى سەۋەب، بۇ ۋاقىتتا مەن تېخى ھىچقايسى مەكتەپنىڭ ئوقۇش مۇكاپاتى ئۇقتۇرۇشىنى ئالمىغان، ئۆز خىراجىتىم بىلەن بىرىنجى يىلىنىڭ چىقىمنى كۆتۈرۈپ ئوقۇيدىغان ئىش بولۇپ قالسا مەن كۆپرەك پۇل يىغمىسام بولمايتى. ئەسلى پىلانىمدا 7-ئايغىچە  ئىشلىمەكچى ئىدىم. بىراق بۇ شىركەتنىڭ بۇرۇن تىل ئىمتاھانى بەرگۈچە نەچچە ئاي خىزمەت ئورنۇمنى ساقلاپ قويغىنىنى، بۇرۇنقى ئەتىۋارلىغانلىرىنىنى ئويلاپ، مەنمۇ كۆپ تالاشمايلا ئىستىپانەمنى تاپشۇردۇم. ئەمەلىيەتتىمۇ تونۇشتۇرۇش خېتىنى بۇ شىركەتتىكى خوجايىنغا ئەۋەتكۈزگىنىمدىلا بۇ خىل نەتىجىگە تەييارلىق قىلىپ قويۇشۇم كىرەك ئىدى.
شۇنداق قىلىپ  3-ئاينىڭ 29-كۈنى يەنە بىر قېتىم خىزمەتتىن ئايرىلغان بولدۇم. بۇرۇنقى ئىككى قېتىمغا ئوخشىمايدىغىنى، بۇرۇن مەن ئۆزۈم تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئىستىپا سورىغان بولسام، بۇ قېتىم ماھىيەت جەھەتتىن شىركەتتىن ھەيدەلگەن ئىدىم. شۇغىنىسى خىزمەتتىن ئايرىلغاندىن كىيىن بىردىنلا يىنىكلەپ قالغاندەك ھىس قىلدىم. ئەمدى نىشان ۋە ۋەزىپە پەقەت بىر، مەيلى قانداقلا قىلىپ بولمىسۇن بىر مەكتەپنىڭ ئوقۇش مۇكاپاتىنى قولغا كەلتۈرۈش. مىنىڭ بۇ نىشان ئۈچۈن قىلغان ئەڭ ئاخىرقى تىرىشچانلىقلىرىم دەل مەن خىزمەتتىن تولۇق ئايرىلغاندىن كىيىن باشلاندى.
شاڭخەي بىلەن ئامرىكىدىكى كۆپ قىسىم جايلار بىلەن بولغان ۋاقىت پەرقى 12 سائەتتىن 9 سائەتكىچە بولۇپ، شاڭخەيدە كىچە بولسا، ئامرىكىدا كۈندۈز ئىدى. مەن ئالدىنقى بىر نەچچە ئايدىكى ئىلخەت بىلەن ئالاقىلىشىش تەجرىبەمنى خۇلاسىلەپ، يازغان خەتلەرنى ئامرىكىدىكى كۈندۈزلۈك خىزمەت ۋاقتىغا توغرىلاپ ئەۋەتىشنى توغرا تاپتىم. جاۋاب كىلىش نىسبىتى يوقىرى، ئۇنىڭ ئۈستىگە يېرىم كىچىدە جاۋاب كەلسە دەرھال قايتۇرۇپ جاۋاب يازغىلى بولاتتى. بۇرۇنقىدەك ئەتىگەندە بىر ئىلخەت قۇبۇل قىلىپ دەرھال جاۋاب يازساقمۇ(چۈنكى بۇ ۋاقىتتا ئۇلار ئىشتىن چۈشۈپ بولغان بولىدۇ)، قايتۇرما جاۋاب ئۈچۈن يەنە بىر كۈن ساقلايدىغان ئىشلاردىن خالى بولغىلى بولاتتى. خىزمەتتىن ئايرىلغاننىڭ ئەڭ چوڭ پايدىسى، مەن پۈتۈنلەي ئامرىكا ۋاقتىنى ئاساس قىلىپ تۇرۇپ ئامرىكىنىڭ ھەرقايسى ۋاقىت رايۇنلىرىدىكى مەكتەپلەر بىلەن ئالاقە قىلىشىمنىڭ ئەمەلگە ئېشىشى بولدى.
4-ئاي كىرگەندىن كىيىن، مەن تېخى چاقىرىق كەلمىگەن 6 مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلارغا يەنە داۋاملىق خەت يېزىشىنى داۋاملاشتۇرۇپ، موھىم نوقتىنى شۇ ۋاقىتتا يۈز تۇرانە ئىمتاھانسىزلا دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىش چاقىرىقى ئەۋەتكەن ئامرىكىدىكى ئىككى مەكتەپكە يۆتكىدىم. بۇرۇن تەجرىبىخانا مەسئۇلى بولغان ئوقۇتقۇچىلارغىلا خەت يازغان بولسام، بۇ قېتىم مەن كىرمەكچى بولغان ئىنىستوتتىكى بارلىق ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ماتىرىياللىرىنى تەپسىلى كۆرۈپ، تەتقىقات جەھەتتىن مەن بىلەن ئازراق مۇناسىۋەتلىك بولسىلا ھەممىسىگە دىگۈدەك خەت يازدىم. خەتتە ئاساسلىقى مىنىڭ ئاللىقاچان دوكتۇرلۇققا قۇبۇل قىلىنىپ بولغانلىقىمنى، ئەمما شۇ ۋاقىتقىچە Fellowship (تولۇق ئوقۇش مۇكاپاتىنىڭ بىر تۈرى ھەم ئەڭ ياخشىسى، بۇ مۇكاپاتنى ئالغان ئوقۇغۇچىنىڭ ئوقۇش پۇللىرى تولۇق كەچۈرۈم بولغاننىڭ ئۈستىگە ھىچ ئىش قىلمىسىمۇ ئايلىق مۇئاش ئېلىپ خاتىرجەم ئوقۇيتى، ئالدىدا تونۇشتۇرغان ياردەمچى تەتقىقاتچى ۋە ياردەمچى ئوقۇتقۇچى دىگەنلەردە ھەپتىدە 20 سائەت خىزمەت قىلمىسا بولمايدۇ.) ئالالمىغانلىقىمنى، شۇڭا شۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ ياردەمچى تەتقىقاتچىسى بولۇش ئارزۇسىدا بۇ خەتنى يازغانلىقىنى ئېيتاتتىم. بۇ ئۇسۇل ناھايتى تىزلا ئۈنۈم بەردى. بەزى ئوقۇتقۇچىلار قولىدا مەبلەغنىڭ كەمچىل ئىكەنلىكىنى(ياردەمچى تەتقىقاتچىنىڭ مۇئاشىنى پرافىسور ئۆزى چىقىرىدۇ) يېڭى دوكتۇر ئوقۇغۇچى قۇبۇل قىلالمايدىغانلىقىنى دىسە، بەزىلىرى ئۆزلىرى ئىلتىماس قىلغان مەبلەغ ھەل بولسىلا مىنى ئويلىشىدىغانلىقىنى دىيىشەتتى، يەنە بەزىلىرى بولسا ئۆزلىرىنىڭ پەقەت ئۆزلىرىنىڭ دەرسىنى تاللاپ ئاڭلاپ، دەرسىتىكى ئىپادىسى مۇنەۋۋەر بولغانلارنىلا ياردەمچى تەتقىقاتچىلىققا ئالىدىغانلىقىنى ئېيتىشاتتى. كىيىن ئويلاپ باقسام مىنىڭ ئوقۇش مۇكاپاتىنى قولغا كەلتۈرەلىشىمدە شۇ ۋاقىتتىكى خىزمەتتىن تولۇق ئايرىلىپ پۈتۈن زىھنى كۈچۈمنى شۇ ئىشقا مەركەزلەشتۈرگەنلىكىم موھىم رول ئوينىغان ئىدى.
4-ئاينىڭ 2-كۈنى ئاخشام سائەت 10 لار ئەتراپىدا، مەن بۇرۇن ئالاقىلىشىپ باقمىغان، يېقىندىلا يېڭىدىن خەت يازغان پىرافىسوردىن خەت كەلدى. ئۇ خېتىدە مىنىڭ ئىلتىماس خېتىمدىن ناھايتى تەسىرلەنگەنلىكىنى، مىنىڭ تىرىشچان، ياخشى ئوقۇغۇچى ئىكەنلىكىمگە ئىشەنگەنلىكىنى ئەمما مىنىڭ شاڭخەيدىكى تولۇق كۇرس نەتىجىلىرىم بىلەن ياردەمچى تەتقىقاتچى ۋە ياردەمچى ئوقۇتقۇچى ئورنىنى قولغا كەلتۈرۈشنىڭ ئىنتايىن قىيىن ئىكەنلىكىنى، شۇنداق بولسىمۇ ئۆزىنىڭ بۇ ئىش ئۈچۈن بىر ھەركەت قىلىپ باقىدىغانقىنى بىلدۈرگەن ئىدى. مەنمۇ دەرھال مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈرۈپ جاۋاب يېزىۋىتىپ بىر ۋاقىتلاردا ئۇخلاپ قاپتىمەن. ئەتىگەن سائەت 4 لەر بىلەن ئايپەددە يېڭى ئىلخەت كەلگەندە چىقىدىغان يېقىملىق ئاۋاز بىلەن دەرھال ئەندىكىپ ئويغىنىپلا دەررۇ ئىلخەتنى ئاچتىم. خەت Mubarak Bolsun دەپ باشلانغان ئېدى. ۋوي دەپ خەتنىڭ داۋامىغا قارىسام، ئىنىستوتنىڭ ماڭا ياردەمچى ئوقۇتقۇچىلىقنى بېرىشكە ماقۇل بولغانلىقىنى ئۇقتۇرغان ئىدى. كىيىن سورىسام مىنىڭ ئىلتىماس خېتىمدىن يۇرتۇمنى بىلىپ، توردىن سۈرۈشتە  قىلىپ يۈرۈپ،  مۇبارەك بولسۇن دىگەن گەپنى تاپقان ئىكەن.
بۇ خەت بىلەن بېشىم ئاسمانغا تاقاشقۇدەك شادلىققا تولدۇم. ئىككى يىلدىن ئارتۇقراق تىرىشچانلىقلىرىم، بەدەللىرىم ئاخىرى مىۋە بەرگەن ئىدى.دەرھال ئايالىم ۋە بالام ياتقان ئۆيگە كىرىپ ئايالىمنى تۈرتۈپ ئويغىتىپ بۇ خوش خەۋەردىن ئۇنىمۇ بەھرىمان قىلدىم. ئۇ ۋاقىتتىكى خۇشاللىقتىن قاق سەھەردە داققا-دۇمباق چېلىپ ئۇسۇل ئوينىغۇدەك بولۇپ كەتكەن ئىدۇق.
مىنىڭ بەش ئايلىق مۇشەققەتلىك كۈتۈشلۈرۈم ئاخىرى ئاياغلاشقان ئىدى. ئەمدى رەسمى چاقىرىقنى، ئوقۇش مۇكاپاتنى قۇبۇل قىلسام، مەكتەپتىن ۋىزا ئىلتىماس قىلىشقا ئائىت جەدىۋەللەرنى ئەۋەتكۈزۈپ، ئوقۇغۇچىلىق ۋىزىسىنى ئىلتىماس قىلىپ ئامرىكىغا مېڭىپ كەتسەملا بولاتتى.