سىتراتېگىيە ۋە تاكتىيكا (جاھانگىر123)

jahangir123

        
               داۋامى:

                   3. دېپلوماتىيە جەھەتتىكى يېتىم قالدۇرۇش.

         دېپلوماتىيە بەزىدە كۈچلۈك بىخوتلاشتۇرۇش رولىغا ئىگە بولغاچقا، توقۇنۇش موھىتىدا، دېپلوماتىيە ئارقىلىق كۆپ مەقسەتكە يەتكىلى بولىدۇ. تىنچلىق يىللىرىدىمۇ، ئۇرۇش يىللىرىدىمۇ، دېپلوماتىيە ناھايىتى ئوبدان ئۈنۈم بېرىدۇ. ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدىكى مەنپەئەت توقۇنۇشى ناھايىتى كەسكىنلىشىپ كەتكەندە، دېپلوماتىيە ھەرىكەتلىرىدە، مەلۇم دەرىجىدە زىيادە ئېھتىياتچانلىقمۇ كۆررۈلىدۇ. زور مەسىلىلەردىكى مەنپەئەت توقۇنۇشى ئۇزاققىچە ھەل بولمىغان ئەھۋال ئاستىدىمۇ، ئېنىق، كونكىرت كىچىك مەسىلىلەر توغرىسىدا ئەمەلىيەتكە، مەنتىقىگە ئۇيغۇن ھەمكارلىق دېپلوماتىيىسىنى قانات يايدۇرغىلى بولىدۇ. بۇنداق دېپلوماتىيە ھەرىكىتى ئارقىلىق ئۈزۈلمەي كەلگەن دۈشمەنلىك كەيپىياتىنى ھەرقايسى تەرەپ نامۇۋاپىق دەپ قارىغان ئالاقە يوللىرىدىن باشقا تەرەپكە بۇراپ، مەلۇم تەرەپنى، ھەتتا ھەرقايسى تەرەپنى پايدىغا يەنە، ئاساسلىقى تەشۋىقات جەھەتتىكى پايدىغا ئېرىشتۈرگىلى بولىدۇ. زېمىن تالاش-تارتىشىنى ھەل قىلىشتا، ئىككى تەرەپ مەلۇم بىر دۆلەتنى زىددىيەت پەسەيتكۈچى دۆلەت دەپ قارىسا،  ھەمدە بۇنداق زىددىيەتنى پەسەيتكۈچى دۆلەتكە قارىتا ھەرقانداق كېڭئەيمىچىلىك ھەرىكىتى قوللانماسلىققا كاپالەت بەرسە، گەرچە ئىككى تەرەپ باشقا رايوندا كېڭئەيمىچىلىك قىلىشنى كۆزلەۋاتقان بولسىمۇ، بۇ ھەمكارلىق دېپلوماتىيىسىنىڭ ئەڭ ياخشى گەۋدىلەنگەنلىكى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. دېموكىراتىك دۆلەت ھۈكۈمەتلىرى دېپلوماتىيە سىياسىتىدە تاق لېنىيىلىك راۋان ۋە روشەن لوگىيكىلىق تەپەككۈرنى تەدبىق قىلسا، مۇستەبىت دۆلەت ھۈكۈمەتلىرى دېپلوماتىيە ئىشلىرىدا ئاسانلا توقۇنۇش لوگىيكىسىنى قوللىنىدۇ. ئەمەلىيەتتە، ئاتالمىش تاجاۋۇزچىلىق تەبىيئىتى مەۋجۇت ئەمەس دۆلەتنىڭ سىياسىي تۈزۈلمىسى ئۇرۇش قوزغاشقا خۇشتار بولۇش خاھىشى بىلەن مۇناسىۋەتسىز. دېپلوماتىيىدىكى تىنجىتىش بولسا، ھەمكارلىق دېپلوماتىيەسى ۋاستىسىنى قوللىنىپ، توقۇنۇش يىلتىزىنى قومۇرىۋېتىشنى كۆرسىتىدۇ. ئوخشاش بىر خىلدىكى ھەربىي كۈچكە قارىتا، مۇقەررەر ھالدا ئوخشاش بولمىغان پەرەز بولىدۇ. دېپلوماتىيە بىلەن تەشۋىقاتنىڭ مۇھىم روللىرىنىڭ بىرى ئاشۇ سوبېكتىپ پەرەزلەردىن ئەپچىللىك بىلەن پايدىلىنىشتۇر. ئىنتايىن ئاز ئەھۋالدا، دېپلوماتىيە بىلەن تەشۋىقاتنىڭ مەقسىتى قورال كۈچىنىڭ رولىنى سۇندۇرۇش، شۇ ئارقىلىق قورال كۈچى ئىشلەتكەندە كىشىنىڭ خىيالىغا كىرمەيدىغان ئۈنۈملەرنى قازىنىشتىن ئىبارەت بولىدۇ. لېكىن، كۆپلىگەن ئەھۋاللاردا، دېپلوماتىيە بىلەن تەشۋىقاتنىڭ مەقسىتى نەسىھەت قىلىش رولىنى ئىمكانقەدەر كۆپىرەك پەيدا قىلىشتىن ئىبارەت بولىدۇ. دېپلوماتىيە يەنە ئالدامچىلىق ۋاستىسىنىمۇ قوللىنىدۇ. ئەينى چاغدا، گىتلېر مەككار سىتالىن بىلەن ئۆزئارا تاجاۋۇز قىلىشماسلىق شەرتنامىسىنى ئىمزالاپ، ئۇزۇن ئۆتمەي سوۋېت ئىتتىپاقىغا تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىدۇ. گىتلېرنىڭ دېپلوماتىيىدىكى فاشىستىك ئىدىيىسى سىتالىننىڭكىدىن غالىپ كېلىدۇ. دەرت ئەلەمگە چىدىمىغان سىتالىن نىمە قىلارىنى بىلمەي، بىر ھەپتە كىشىلەرگە كۆرۈنمەيدۇ. دېپلوماتىيەدىكى بۇ خىل ئالدامچىلىق ۋاستىسى ئۆزىدە ئەمەلىي ئەھۋالدىن زور دەرىجىدە ئېشىپ چۈشىدىغان ساختا ئوبىرازنى تىكلەش ئۈچۈن، ئەمەلىي ھەربىي كۈچىنى كۆز-كۆز قىلغاچ، قارشى تەرەپكە يالغان پاكىت ئويدۇرۇپ، دەرىجىدىن تاشقىرى زور قىرغۇچى قورالغا ئىگە ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدىغان ساختا ئاخباراتلارنى تارقىتىدۇ. خەلقئارا جامائەتچىلىكنىڭ ئاغزىنى تۇۋاقلاپ، قارشى تەرەپنى دېپلوماتىيە ساھەسىدە، مىسلىسىز يېتىم قالدۇرىدۇ. مەلۇم خىل ماددى ۋە ھەربىي مەقسەتكە يېتىشنى پىلانلاپ، بىر تەرەپ يەنە بىر تەرەپكە ھەربىي مۇداخىلە يۈرگۈزىدۇ.

                                     4. ئىقتىسادىي ئىمبارگو.

           ئىقتىسادىي ئىمبارگونىڭ قانداق مەنا-مەقسەتلەردە بولىدىغانلىقىنى كۆپۈنچىمىز بىلمەيدىغان يەردە ئەمەس. چۈنكى، زامانىمىزدا بىر قىسىم دۆلەتلەر يەنە شىمالىي كورىيە، ئىران، سابىق سادام ئىراق ھاكىمىيىتى ۋە ھازىرقى روسىيە قاتارلىق دۆلەتلەر خەلقئارا ئىقتىسادىي ئىمبارگونىڭ تەمىنى خېلى تېتىپ قالغان دۆلەتلەردۇر. بۇ خىل رېئاللىقنى ھەممىمىز كۆرۈپ تۇرۇپتىمىز. مەن بۇ يەردە ئىقتىسادىي ئىمبارگونىڭ ئاز بىر قىسىم ئالاھىدىلىكى ئۈستىدە قىسقىچە توقتىلىپ ئۆتىمەن.
         خەلقئارالاشقان ھەرقانداق بىر توقۇنۇش كونكىرت ئىككى خىل شەكىلدە داۋاملىشىدۇ. بىرى ئىقتىسادىي ئىمبارگو، يەنە بىرى بولسا، ھەربىي مۇداخىلىدۇر. قوراللىق كۈچلەرنىڭ دۈشمەنلىشىش ئىرادىسى رول ئوينىمىغان ياكى پۇرسەتنىڭ كېلىشى مۇقۇملاشمىغان ساپ مەمۇرىي ۋە ئىقتىسادىي ئىشلار داۋامىدا، تىركىشىۋاتقان تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا رايون خراكتىرىدىكى ياكى خەلقئارالاشقان ئىقتىسادىي ئىمبارگو ھادىسىسى يۈز بېرىدۇ. ئىمبارگونىڭ يۈز بېرىش ھادىسىسىدە خەلقئارا جەمىيەتنىڭ مەنپەئىتى قوغدىلىشتەك ھەققانىي ئامىللار كۆرۈلسىمۇ، ھادىسىنىڭ ماھىيىتىگە نەزەر سالساق، يەنىلا كۈچلۈكلەرنىڭ ئاجىزلارنى ئانىي تەپقانلىقىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. تەڭلەشكەنلەر بەللەشمەيدۇ. پەقەت غالىبلار ئاجىزلارنى چەنلىشىدۇ. خەلقئارا جەمىيەتتىكى بۇ خىل تەڭسىز تەرتىپ خېلىدىن بېرى كىشىلەرنى بىزار قىلىشقا باشلىدى. بۇ خىل بىزارلىقنىڭ تۈرتكىسىدە بىر قىسىم چوڭ دۆلەتلەرنىڭ ساختا ئوبىرازى ئاشكارىلىنىپ كىشىلەرنىڭ كۆز ئالدىدا سۇنۇشقا باشلىدى. ھەققانىيەت پەلسەپىسى ئىجتىمائىي ئاڭدا تېپىشماققا ئايلىنىپ، توغرا-خاتا يېشىملەرنى كىشىلەرنىڭ ئىقتىيارىغا تاشلاپ بەردى.
         بىر دەۋىرنىڭ ئۆزگىرىشىنى ئۈمىد قىلغان ئىقتىسادىي ئىمبارگو _ تىنچلىقنىڭ ئاخىرلىشىپ، ھەربىي مۇداخىلەنىڭ باشلانغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. ئىقتىسادىي ئىمبارگو يەنە ئۆتكۈنچى دەۋىر خۇسۇسىيىتىگىمۇ ئىگىدۇر. بۇ خىل ئۆتكۈنچى دەۋىر نىسپىي داۋام قىلىشى مۈمكىن. ئىراننىڭ ھازىرقى ئىمبارگو تۈسىنى ئالغان ئىقتىسادىي كىرزىسى بۇ نۇقتىغا يارىغۇدەك مىسال بولالايدۇ. شۇڭلاشقا، توقۇنۇش ۋە سىتراتېگىيە ساھەسىدە، ئىقتىسادىي قائىدە بىلەن توقۇنۇشنىڭ ئۈنۈمىگە قويۇلىدىغان تەلەپلەر بىۋاستە قارىمۇ-قارشى بولىدۇ. دۇنيانىڭ ھەممە يېرىگە توغرا كېلىدىغان ئومومىي ئىقتىسادىي ئىدىيىنىڭ سىتراتېگىيە ساھەسىدە چوقۇم ئۈنۈملۈك بولۇپ كەتمەيدىغانلىقىنى تونۇپ يېتىش كېرەك. توقۇنۇشنىڭ پەسىيىشى ياكى ئەۋجىگە چىقىشىمۇ ئىقتىسادىي ئىمبارگونىڭ قانداق ئۇسۇلدا تەتبىقلانغانلىقىغا قارىلىدۇ. ئەمەلىيەتتە، توقۇنۇش پەيدا قىلىدىغان مەنبەلەرنىڭ چوڭقۇر يېلتىز تارتىشى بىلەن ھەمكارلىق ئاساسىدىكى ئىمبارگولىق ۋاستىلەر يېڭى زېمىندا ئۆز رولىنى ياخشى جارىي قىلدۇرالايدۇ. تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا سودا تەڭپۇڭسىزلىقى كۆرۈلىدۇ. ئىقتىساد ئۇچۇرۇشىشىدىكى بۇنداق تەڭسىز ھەمكارلىق بىر دۆلەتنىڭ ئىمپورت-ئېكىسپورت ۋە خەلق تۇرمۇشىغا سەلبىي تەسىرلەرنى ئېلىپ كېلىدۇ. (بىۋاستە زىيانلار). خەلقئارادا سىياسىي ۋە دېپلوماتىيە جەھەتلەردە مىسلىسىز يېتىم قالغان كىچىك دۆلەتلەر بۇ خىل ئىمبارگونىڭ قۇربانلىقىغا ئايلىنىپ قالىدۇ. ھەمدە، شارائىت ۋە پۇرسەتنىڭ پىشىپ يېتىلىشى بىلەن ھەربىي مۇداخىلىگە ئاساس بولىدۇ.
          2- قېتىملىق پارىس قولتۇقى ئۇرۇشى _ يۇقىرىدا قىسقىچە بايان قىلىنغان 4 خىل نۇقتىدا خەلقئارا جامائەت پىكىرى پەيدا قىلىپ، ئىراق سادام ھاكىمىيىتىنى مۇنقەرىز قىلىدۇ. ئەينى ۋاقىتتا، ئىراقتا دەرىجىدىن تاشقىرى خىمىيىلىك قىرغۇچى قوراللار بار دېگەن ساختا ئاخبارات _ ساختا خەلقئارا جامائەت پىكىرىنى پەيدا قىغانىدى.

         ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )

      كېيىنكى بۆلەكتە سىتراتېگىيىنىڭ ھەربىي قاتلىمى بايان قىلىنىدۇ.

kulgan

ساقلاپ قۇيۇپ ئالدىرماي ئۇقۇسام بولغۇدەك.

jahangir123

                                                     ستراتېگىيىنىڭ ھەربىي قاتلىمى

             قەدىمدىن تارتىپ ھازىرغىچە، جۇڭگو ۋە چەتئەللەردە بولسۇن، ھەربىي كۈچلەر مۇنداق ئۈچ خىل تەرتىپ بويىچە ئورونلاشتۇرۇلۇپ كەلگەن: (1). ئالدىنقى سەپتىكى ئالدىن يۈرەر ھۇجۇمچى قوشۇن. (2). ئوتتۇرا سەپتىكى ئاساسىي قوشۇن. (3). ئارقا سەپتىكى زاپاس قوشۇن.
         ئۇرۇش رايونىدىكى ھۇجۇمچى قوشۇن، ئاساسىي قوشۇن، ۋە زاپاس قوشۇنلار ئۇرۇش ۋەزىيىتىنىڭ كونكىرت ئەھۋالىغا قاراپ زەنجىرسىمان مۇناسىۋەت ھاسىل قىلىدۇ. قوشۇننىڭ قانداق شەكىلدە تەشكىللىنىشىگە يەنىلا ئۇرۇش رايونىنىڭ جۇغراپىيىلىك مۇھىتى بىلەن ئۇرۇش ۋەزىيىتى تەسىر كۆرسىتىدۇ. يۇقىرىدىكى ئۈچ خىل تەرتىپكە يەنە ئوڭ قانات قوشۇن، سول قانات قوشۇن ۋە بۆكتۈرمە قوشۇنلار قېتىلىپ، دۇنيا قەدىمكى زامان ئۇرۇش تارىخدا نۇرغۇن قېتىم تەتبىقلانغان كونا جەڭ قىلىش ئۇسۇلى بولۇپ قالغان. كىچىك كۆلەمدىكى ئۇرۇش رايونىدا (يېزا-بازار، شەھەر ياكى ئۆلكە) شۇ خىل ئۇرۇش سەنئىتى ناھايىتى تېزلا ئۈنۈم كۆرسىتەلەيدۇ.
         دۇنيا يېقىنقى زامان ئۇرۇش تارىخدىكى ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ بىرىنچى قاتلىمى بىلەن ئىككىنچى قاتلىمىنىڭ زىيادە كېڭىيىشى ۋە ئۇزۇرىشىغا ئەگىشىپ، ئارمىيىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇلىشىدىمۇ قىسمەن ئۆزگىرىشلەر يۈز بەردى. يۆنىلىش ئارمىيىلىرى كېڭىيىپ، گۇرۇپپىۋوي ئارمىيىنى تەشكىل قىلسا، گۇرۇپپىۋوي ئارمىيە كېڭىيىپ كورپۇس ئارمىيىنى تەشكىل قىلدى. كورپۇس ئارمىيەمۇ كېڭىيىپ ھەربىي رايونغا ئۆزگەردى. بىر يۆنۈلىش ئارمىيىنىڭ قوشۇن سانى تەخمىنەن 2 تۈمەندىن 5 تۈمەن ئارىلىقىدا بولىدۇ. ئالاھىدە شارائىتتا قوشۇن سانى بۇ ساندىن ھالقىپ كېتىشىمۇ، ياكى كېمىيىپ قېلىشىمۇ مۈمكىن. بىر گۇرۇپپىۋوي ئارمىيە تەخمىنەن بىر قانچە ( ئىككىدىن يۇقىرى، ئالتىدىن تۆۋەن ) يۆنۈلىش ئارمىيىدىن تەشكىل قىلىنىدۇ. بىر كورپۇس ئارمىيەمۇ تەخمىنەن بىر قانچە گۇرۇپپىۋوي ئارمىيىدىن تەشكىل قىلىنىدۇ. ئوخشاشلا، بىر قانچە كورپۇس ئارمىيە ئۆزى تۇرۇشلۇق تېرىتورىيىنىڭ سىياسىي ۋە جۇغراپىيىلىك ئەھۋالىنى چىقىش قىلىپ، بىر ھەربىي رايوننى تەسىس قىلىدۇ. سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا 13 ھەربىي رايون بولغىنىدەك، دۆلىتىمىز جۇڭگودىمۇ بېيجىڭ ھەربىي رايونى، نەنجىڭ ھەربىي رايونى، گۇاڭدۇڭ ھەربىي رايونى، يۈننەن ھەربىي رايونى، لەنجۇ ھەربىي رايونى ۋە شىنجاڭ ھەربىي رايونى قاتارلىق ھەربىي رايونلىرى تەسىس قىلىنغان. يۆنىلىش ئارمىيىلىرى بولسا كىچىك ۋە ئوتتۇرا دەرىجىدىكى بىرلىكلەردىن تەركىپ تاپقان بولىدۇ. يۆنىلىش ئارمىيىلىرىنىڭ تارمىقىدا روتا،، باتالىيون، پولك، بىرىيگادا، دىيۋېزىيە ۋە ئارمىيە قاتارلىق قىسىملار بولىدۇ. ھەرقايسى قىسىملارنىڭ قوماندانى، مۇئاۋىن قوماندانى ۋە شىتاب باشلىقلىرى بولىدۇ. ئارمىيە قۇرلىشىدىكى بۇ خىل تەشكىللىنىش _ ئارمىيىنىڭ ئىچكى-تاشقى ماسلىشىشچانلىقىنى، ھەرىكەتچانلىقىنى، يۆتكىلىشچانلىقىنى، ئۆزگىرىشچانلىقىنى ۋە ئىنتىزامچانلىقىنى يۇقىرى بىردەكلىككە ئىگە قىلىدۇ. ھەمدە، تىنىچلىق يىللىرىدا دۆلەت بىخەتەرلىكىنى قوغدىسا، ئۇرۇش يىللىرىدا ئۆزىنىڭ مۇنتىزىم رولىنى جارىي قىلدۇرىدۇ.
          ھەرقايسى ھەربىي رايونلار سىجىل ھەمكارلىق ئاساسىدا دۆلەت مۇداپىيەسىنى تەشكىل قىلىدۇ. دۆلەت مۇداپىيەسى قۇرۇقلۇق، ھاۋا ۋە دېڭىز تەۋەلىكلىرى بويىچە ئىچكى-تاشقى مۇداپىيە لېنىيىسىنى تەسىس قىلىدۇ. مەلۇم ھەربىي رايون ئۆز تەۋەلىكىدىكى شەھەر-بازار، ۋە ئۆلكە تەۋەلىكىدە كىچىك ۋە ئوتتۇرا تىپتىكى گارنىزون قىسىملارنى تەسىس قىلىدۇ. چېگىرا رايونلارغا چېگىرا مۇداپىيە قىسىملىرىنى ۋە قاراۋۇل قىسىملارنى ئورۇنلاشتۇرغان بولىدۇ. بۇلاردىن باشقا يەنە دۆلەتنىڭ ئىچكى مۇداپىيە سىستېمىسىدىكى قوغدىنىش، مۇھاپىزەت ۋە جەمىيەت ئامانلىقىنى ساقلايدىغان قوراللىق ساقچى قىسىملىرى بار. ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ ئارمىيىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئەھۋالىمۇ ئوخشاشمايدۇ. بەزى دۆلەتلەردە ئارمىيە مەمۇرىيەت ۋە ھاكىمىيەت سىياىسي ئىدىيولوگىيىسىدىن ئايرىلىپ، بىۋاستە دۆلەتكە قارايدۇ. ئارمىيىنى مۇشۇ خىل ئۇسۇلدا تىزگىنلەش مېتودى كۆپ ھاللاردا، دېموكىراتىك دۆلەتلەردە كۆرۈلىدۇ. بەزى دۆلەتلەردە ئارمىيە ھاكىمىيەتكە سادىق بولۇپ، ھاكىمىيەت بېشىدىكى پارتىيىنىڭ بىر تۇتاش رەھبەرلىكىدە بولىدۇ. بۇ خىل ئارمىيەنىڭ سىياسىي مەيدانى دۆلەت ھاكىمىيىتىنىڭ ئىدىيولوگىيىسى بىلەن قوراللانغان بولىدۇ. دۆلەت ھاكىمىيىتى پۇت تىرەپلا تۇرىدىكەن، ئارمىيىنىڭ سىياسىي تۈزۈلمىسى شۇنداق ھالەتتە مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. ئارمىيە بىلەن ھاكىمىيەتنىڭ تەغدىرى چەمبەرچەس باغلىنىپ قالىدۇ. ھاكىمىيەت تۈزۈلمىسىنىڭ ئۆزگىرىشى بىلەن ئارمىيە تۈزۈلمىسىدىمۇ تۈپتىن ئۆزگىرىش بولىدۇ. سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ پارچىلىنىشى بىلەن سوۋېت قىزىل ئارمىيىسى تارىخ سەھنىسىدىن غايىب بولىدۇ. بىر قىسىم دۆلەتلەردە، ئارمىيە مەمۇرىيەت ۋە ھاكىمىيەت ئىشلىرىغا ئارلىشىپ، ھەربىي دېكتاتۇرىنى يولغا قويىدۇ. زامانىمىزدا، ھەربىي دېكتاتۇرىنى يولغا قويغان دۆلەتلەردىن پاكىستان ۋە مىسىر قاتارلىق دۆلەتلەرنى تىپ قىلىشقا بولىدۇ. بىر دۆلەتنىڭ خەلقئارادىكى چوڭ دۆلەتلىك ئورنىنى جۇغراپىيىلىك ئامىل بولغان تېرىتورىيىنىڭ چوڭ-كىچىكلىگى بەلگىلىمەستىن، مۇھىمى ئۇنىڭ ئىقتىسادىي گەۋدىسى بىلەن ھەربىي ئامىلى بەلگىلەيدۇ. ھەربىي رايون تەسىس قىلىشقا قۇدىرىتى يەتمەيدىغان كىچىك ۋە ئوتتۇرا تىپتىكى دۆلەتلەرمۇ بولىدۇ. بەزى كىچىك دۆلەتلەرنىڭ شۇنداق قىلىشقا ھەقىيقەتەن قۇربىتى يەتمەيدۇ. قىسمەن دۆلەتلەر ھەربىي ھازىرلىقلارنى قىسقارتىپ، خىراجەتنى تېجەپ قېلىش ئۈچۈن بۇ يولدا ماڭمايدۇ. ئىقتىسادىي گەۋدىسى نورمال تەرەققىي قىلغان، بىر قانچە ھەربىي رايونغا ئىگە بولغان دۆلەتلەر ئومومىي جەھەتتىن خەلقئارادىكى كۈچلىك ياكى چوڭ دۆلەتلەر قاتارىدىن ئورۇن ئالغان بولىدۇ. كۈچلىك ۋە چوڭ دۆلەتلەر ئەتىراپىدىدكى خوشنا دۆلەتلەرنىڭ مەۋجۇتلىقى بىلەن بىخەتەرلىكىگە ۋاستىلىق تەھدىت سالالايدۇ ۋە تەھدىت نەزىرىيىسى ئۇقۇمىنى پەيدا قىلالايدۇ.
          زۆرۈر دەپ قارالغان نۇقتىلارنىڭ بىرى ئارمىيىنىڭ سان-سۈپەت مەسىلىسىدۇر. ئارمىيىنىڭ جەڭگىۋارلىقىنى سان ئەمەس، بەلكى سۈپەت بەلگىلەيدۇ. لېكىن، سانمۇ بەلگىلىك مۇئەييەنلىككە ئىگىدۇر. ئارمىيىنىڭ سۈپۈتى قورال-ياراغنىڭ خىللىقى بىلەن چەكلىنىپ قالسا بولمايدۇ. مەنىۋىيەتتىكى مۇئەييەنلىكتىن ھاسىل بولغان سۈپەت ئارمىيىنىڭ جەڭگىۋارلىق روھىنىڭ قايسى دەرىجىگە يەتكەنلىكىنى بەلگىلەپ بېرەلەيدۇ. پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى سان جەھەتتىن، قورال ياراغنىڭ خىللىقى جەھەتتىن كومپارتىيە ئارمىيىسىدىن نەچچە ھەسسە ئۈستۈن ئورۇندا تۇراتتى. شۇنداق تۇرۇقلۇق، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ مەغلۇپ بولۇش سەۋەبى ئۇرۇش سەنئىتىنىڭ بىر قىسىم ئامىللىرىنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان بولسىمۇ، مۇھىمى سۈپەتكە كاپالەتلىك قىلالايدىغان ئىدىيە تەلىم-تەربىيە خىزمىتى مۇكەممەل ئىشلەنمىگەن، ياكى شۇنداق بىر ئېتىقاد بىرلىكى بولمىغان. شۇڭا، ئارمىيىنىڭ ئىدىيە-نەزىرىيە قۇرلىشىغا ھەرگىز سەل قاراشقا بولمايدۇ. ياپونلارنىڭ سامۇراي روھى، گېرمانلارنىڭ ئارىيان روھى ۋە كوممۇنىستلارنىڭ ئىنتېرناتسىيونالىزىملىق روھى ئۆز ئېتىقادىنىڭ تەلىماتلىرىدىن تېگىشلىك ئېنېرگىيىلىرىنى قۇبۇل قىلغانلار ئىدى. ماھىيەتلىك بولغان سانلار سۈپەتكە تەسىر كۆرسىتەلەيدۇ، ماھىيەتلىك بولمىغان سانلار سۈپەت ئۆزگىرىشى ھاسىل قىلالمايدۇ. مۇنتىزىم ئارمىيە بىلەن ياللانما ئەسكەرلەر،قورچاق ئەسكەرلەر تۈپتىن پەرقلىنىدۇ. ئالدىنقىسى غايىنى نىشان قىلغان بولسا، كېيىنكىسى بايلىق ۋە مەنپەئەت قوغلىشىدۇ. ئارمىيىدىن ئىبارەت ئورتاق خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولسىمۇ، سۈپەتتىكى مۇئەييەنلىك ئۇلارنى يەنىلا پەرقلەندۈرۈپ تۇرىدۇ.
         تىنچلىق يىللىرىدا، ئارمىيە قۇرلىشىدىمۇ قوش ئۆلچەم قوللىنىدۇ. دۆلەت بىخەتەرلىكىنى قوغداش، رايون بىخەتەرلىكىنى قوغداش نىقاۋى بىلەن ئەتىراپىدىكى دۆلەتلەرگە ھەم تەھدىت سالسا، ھەم ئۇلارنى ئەيۋەشكە كەلتۈرىدۇ. ھەقىقىي مەقسەت ئارمىيىنىڭ ئۇنىۋېرسال كۈچ-قۇۋىتىنى زورايتىش ئارقىلىق كەلگۈسىدىكى خوجىلىق ھوقوقىغا كاپالەتلىك قىلىشتۇر. ئاشقۇن ھەربىي ئىدىيە بىلەن ئېشىندى ھەربىي كۈچ ھەرقانداق بىر مۇنتىزىم ئارمىيىنىڭ ھالاكىتىنى تېزلىتىدۇ. گېرمانىيە ناتسىسلىرى ئارىسىدا پەقەت ئارىيانلا ئېسىل ئېرىق، بويسۇندۇرغۇچى ئېرىق دېگەندەك ئېرقىي ئايرىمىچىلىق ئىدىيىسى كەڭ تارقالغان. كېيىنچە بۇ خىل قاراش گېرمانىيە ئارمىيەسىنىڭ ھەرقايسى قاتلاملىرىدا ئاشقۇن ھەربىي ئىدىيىگە ئاساس سالىدۇ. گېرمانىيە ۋە ياپونىيە ئارمىيىسىدىكى "ئارىيان روھى" بىلەن "سامۇراي روھى" ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە پەلقۇلئاددە ئېنېرگىيىلىك رول ئوينىغان بولسىمۇ، ئۇرۇشنىڭ كېيىنكى مەزگىللىرىدە "ئارىيان روھى" بىلەن "سامۇراي روھى" ۋە ئىككى دۆلەت ئارمىيىسىدىكى زاپاس كۈچلەر ئەكسى تەرەپتىن تەدىرىجىي ئاينىش كېسىلىگە گىرىپتار بولۇپ، ھەربىي ئىلىمدىكى نورمالسىز مەنتىقىگە تەدبىقلىنىدۇ. ھەمدى ئىككى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ ھالاكىتىنى تېزلىتىشتە تۈرتكۈلىك رول ئېلىپ قالىدۇ. ھەربىي ئىلىمدىكى بۇ بۇ خىل نورمالسىز مەنتىقە دۆلەت بىختەرلىكىدىن ئاتلاپ ئۆتۈپ، رايون بىخەتەرلىكىگە مۇداخىلە قىلىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئېھتىيات قىلمايمۇ بولمايدۇ. قىزىل سىزىقتىن ئاتلاپ ئۆتۈپ كەتكەندە، ھەرخىل چېگىرا ماجىرالىرى يۈز بېرىدۇ. سىياسىي يول بىلەن ھەل قىلىش ئۈنۈم بەرمىسە، قوراللىق مۇداخىلە قىلىش چەتكە قېقىلمايدۇ. شۇڭا، مەلۇم بىر دۆلەتنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتى بىلەن ئارمىيىسىنىڭ ئۇنىۋېرسال كۈچ-قۇۋېتى رايون سىتراتېگىيىسىنى بەلگىلەشكە تۈرتكە بولىدۇ. بۇ خىل رايون سىتىراتېگىيىسى ھەم ئۇرۇشخۇمارلىق، ھەم تىنچلىقپەرۋەرلىكتىن ئىبارەت قوش ئۆلچەمنى ئاساس قىلىشى مۈمكىن. ئەگەر شۇنداق بولسا، توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەردىن مەلۇم تەرەپ مۇئەييەن ئاساس ( ئىقتىسادىي ۋە ھەربىي ) قا تايىنىپ، ئۈستۈنلىكنى قولغا كەلتۈرەلەيدۇ.

           ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )

jahangir123

            داۋامى:

        بىر ياكى بىر قانچە يۆنىلىش ئارمىيىلىرىنىڭ پۈتۈن سەپ بويىچە تارمار قىلىنىشى _ دۆلەتلىك ماقامىغا تېخى يەتمىگەن يېڭىدىن باش كۆتۈرىۋاتقان يەرلىك سىياسىي كۈچلەر ئۈچۈن بىر يوقىتىش خاراكتىرلىك ئەجەللىك زەربە بولسا، بىر دۆلەت ئۈچۈن قىسمەن مەغلۇبىيەتتىن ئىبارەتتۇر. بىر ياكى بىر قانچە گۇرۇپپىۋوي ئارمىيە بىلەن بىر ياكى ئىككى كورپۇس ئارمىيىنىڭ پۈتۈن سەپ بويىچە تارمار قىلىنىشى _ شۇ تەۋەلىكتىكى ھەربىي رايوننىڭ يېمىرىلىشىگە يېتەرلىك پاكىت بولۇپ قالىدۇ. ھەربىي رايوننىڭ يېمىرىلىشى _ دۆلەتنىڭ مۇنقەرىز بولىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.
       ئىتتىپاقداش ئارمىيە نورماندىيىدىن قۇرۇقلۇققا چىققاندا، ستالىنگىراد ۋە لېنىنگىرادتا تۇمشىقىغا يېگەن گىتلېر ھاپىلا- شاپىلا غەربىي فىرونتتا گۇرۇپپىۋوي ئارمىيە تەشكىللەيدۇ. بۇ گىتلېرنىڭ غەربىي فىرونتتا ئاخىرقى جان تالىشىشى ئىدى. يېڭى تەشكىللەنگەن گۇرۇپپىۋوي ئارمىيە قارىماققا قوراللىرى خىل، جەڭگىۋاردەك كۆرۈنسىمۇ، ئوپىتسېر- ئەسكەرلەر باش ئۈستىدە ئەگىپ يۈرگەن مەغلۇبىيەتكە تەن بېرىشكە باشلايدۇ. ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى چاغلىرىدىكى جەڭگىۋارلىق ئۇلاردا ئەمدى يوق ئىدى. ئىتتىپاقداش ئارمىيە چاك-چېكىدىن بۆسۈلۈپ كەتكەن بۇ قوشۇننى مەغلۇپ قىلىپ، توسالغۇسىز ھالدا رېيىن دەرياسىغا ئىچكىرىلەپ كىرىدۇ. غەربىي سەپتىكى گۇرۇپپىۋوي ئارمىيىنىڭ پۈتۈن سەپ بويىچە تارمار قىلىنىشى گىتلېر گېرمانىيىسىنىڭ ھالاكىتىنى تېزلىتىدۇ. سوۋېت-گېرمان ئۇرۇشىدا ھەر ئىككى تەرەپ گۇرۇپپىۋوي ۋە كورپۇس ئارمىيىلىرىنى ئىشقا سېلىپ، مىليون كىشىلىك قوشۇن بىلەن ئۇرۇش قىلىدۇ. بۇ دۇنيا ئۇرۇش تارىخدا كەمدىن-كەم ئۇچۇرايدىغان قىرغىنچىلىق بولۇپ، ھاياتلىقنىڭ ياشاش لوگىيكىسىدە ئۇنىڭ بىنورماللىقى چېكىگە يەتكەنىدى.
         بىز يەنە سەل تەخىر قىلىپ سىتراتېگىيىنىڭ ھەربىي قاتلىمىدا ئورۇن ئېلىشقا ھەقلىق بولغان بىر قانچە مۇھىم نۇقتا ئۈستىدە توختىلىپ ئۆتەيلى.
         1. ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرى.
         ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرى ئۆزگىرىشچان ھەم بۇرمىسىمان بولۇپ، ئۇنىڭ ھۇجۇم شەكلى بىلەن مۇداپىيە شەكلىدىكى ھالەتلىرى _ ھۇجۇم شەكلىدە ئاكتىپ، مۇداپىيە شەكلىدە پاسسىپ ھالەتتە كېلىدۇ. لېكىن، ئۇ قېلىپلاشقان قانۇنىيەت ئەمەس. بەلكىم قومانداننىڭ سىتداتى ئالاھىدە شارائىتتا، تەپەككۈرنىڭ مۇداپىيە شەكلىدىكى ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرىنى ئاستىن-ئۈستىن قىلىۋېتەلىشى مۈمكىن. تالانتنىڭ بۇنداق پارتلاپ چىقىشى ئۇرۇش سەنئىتى قائىدىسىدە كەمدىن -كەم ئۇچۇرايدىغان ھادىسەدۇر. چۈنكى، تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرى مەيلى ھۇجۇم شەكلىدە بولسۇن، ياكى مۇداپىيە شەكلىدە بولسۇن، ئۇ ئۆزگىرىشچان بۇرمىسىمان مۇقىمسىزلىققا ئىگە بولغاندىلا، قېلىپلاشقان قانۇنىيەتتىن ھالقىپ ئۆتەلەيدۇ. پىلان-تەدبىرلەر ئۇرۇش ۋەزىيىتىنىڭ تۇراقسىز خۇسۇسىيىتى تەرەپىدىن ئەنە شۇنداق تاللىنىدۇ، ياكى شاللىنىپ كېتىدۇ. ئاسانغا توختىمايدىغان پۇرسەت توغرا تاللىنىپ، ھۈكۈم قىلىپ بېكىتىلگەندە، ئۇرۇشنىڭ يۆلۈنىشى ئايدىڭلىشىشقا باشلايدۇ. كۆڭۈلدىكى ساننىڭ ئەمەلىيلىشى بىلەن ئاخىرقى نەتىيجە قارار قىلىنىپ بولىدۇ. يېڭى رەقىبلەر ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇشتا، ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرى ھۇجۇم شەكلىدىكى ئاكتىپ ھالەتتىن مۇداپىيە شەكلىدىكى پاسسىپ ھالەتكىمۇ ئۆزگىرىدۇ. مۇداپىيە شەكلىدىكى پاسسىپ ھالەتتىن ھۇجۇم شەكلىدىكى ئاكتىپ ھالەتكىمۇ ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ. رەقىبلەرنىڭ قوماندانلىق سەنئىتىدىكى تالانتىنىڭ تۇراقسىز ئۆزگىرىشچان خۇسۇسىيىتى ۋەزىيەتنى كونتىرول قىلىپ، بىرلا نۇقتىغا تىكىلىپ قېلىشتىن كېلىپ چىقىدىغان يامان ئاقىۋەتتىن ساقلاپ قالىدۇ. مەقسەت تېخى ئېنىق بولمىغان ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدىلا توقۇنىشىۋاتقان تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا، تاكتىيكا نورمال ھالەتتە ئالمىشىپ تۇرىدۇ. ئىگەللىگەن ئاخباراتنىڭ توپلىنىشى بىلەن سىر ئاشكارىلىنىدۇ. توقۇنۇشقا سەرىب قىلىنغان ۋاقىت ئىچىدە پايدا-زىياننىڭ تەڭپۇڭلىقى بۇزۇلۇپ، يېڭى رەقىبلەر كونا رەقىبلەرگە ئايلىنىدۇ. رەقىبلەر كونىرىغانسېرى مول ئۇرۇش تەجىرىيبىلىرىگە ئىگە بولۇپ، ھامان بىر تەرەپ ئۈستۈنلۈك قازىنىدۇ. ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالەتلىرىدىمۇ قاتلاممۇ-قاتلام ئىنقىلاب خارەكتىرلىق يېڭىلىقلار يۈز بېرىدۇ. مانا شۇ چاغدا، ئۈستۈنلۈك قازانغان داھىينىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى كامالەتكە يېتىپ، ھۇجۇم شەكلىدىكى ئاكتىپ ھالەتتە تۇراقلىشىپ قالىدۇ. بۇ خىل ھالەتلىك ۋەزىيەت ئاخىرقى پەللىگىچە داۋاملىشىدۇ.
         جۇڭگو يېقىنقى زامان تارىخىدا، پىرقى دۆلەت بىلەن كومپارتىيە ئوتتۇرىسىدا ھەم قارشىلىشىش، ھەم مۇرەسسە قىلىش ئامىللىرى كۆپ قېتىم تەكرارلىنىدۇ. پىرقى دۆلەت بىلەن كومپارتىيە ھەمكارلىقىدا ئېلىپ بېرىلغان داغدىغۇلىق شىمالغا يۈرۈش قىلىش ئۇرۇشى بىر قىسىم مىلىتارستلارنى يوقىتىپ، دۆلەتنى شەكىل جەھەتتە بىرلىككە كەلتۈرىدۇ. ئىككى پارتىيە ئوتتۇرىسىدىكى ھەمكارلىقمۇ ئۇزۇنغا پايلىماي، ئاخىرلىشىدۇ. چىن دۇشىيۇنىڭ "ئوڭچىل تەسلىمچىلىك خاتالىقى" مۇ ئىككى پارتىيىنىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك ھەمكارلىقىنى قوغداپ قالالمايدۇ. ۋاڭ مىڭ، بوگۇ قاتارلىق كىشىلەر سوۋېت ئۆكتەبىر ئىنقىلاۋىنىڭ تەجىرىيبىسىنى جۇڭگوغا ئۆز ئەينى كۆچۈرۈپ كېلىپ، چوڭ شەھەرلەردە ئىنقىلاب قىلىشنى تەشەببۇس قىلىدۇ. نەتىيجىدە قىزىل ئارمىيە ئۇزۇن سەپەر قىلىشقا مەجبۇر قىلىدۇ. كومپارتىيىنىڭ سوۋىت قىزىل ھاكىمىيىتى دەۋرىدە بولسۇن، ياكى ئازاتلىق ئۇرۇشى دەۋرىدە بولسۇن، ماۋ زايدۇڭ بىلەن جاڭ كەيشى ئۇزۇن مۇددەت ئۇرۇش قىلىپ كونا رەقىبلەردىن بولۇپ قالىدۇ. قەدىيناس رەقىبلەرنىڭ ئۇرۇش سەنئىتىدىكى ھۈكۈمسىمان تەپەككۈر ھالەتلىرىدە يۈكسىلىش بولىدۇ. پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى بىلەن كومپارتىيە ئارمىيىسى ئارىسىدا يۈز بەرگەن ئۇرۇش تارىخىنى ۋاراقلايدىغان بولساق، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ ئازات رايونلارغا كەڭ-كۆلەمدە ئومومىيۈزلۈك ھۇجۇم قوزغىغانلىقىنى كۆرۈمىز. كومپارتىيە ئارمىيىسى پۈتۈن لېنىيە بويىچە مۇداپىيە ھالىتىدە تۇرۇپ، ئۇرۇش مەلۇم باسقۇچقا بارغاندا، كومپارتىيە ئارمىيىسىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قايتۇرما ھۇجۇمغا ئۆتكەنلىكىنى كۆرۈمىز. جەڭ مەيدانىدىكى ئەمەلىي ئەھۋال شۇنداق بولسىمۇ، ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالىتىنىڭ ھۇجۇم شەكلى بىلەن مۇداپىيە شەكلى قارىمۇ-قارشى يۆلۈنىشتە تۇرىدۇ. يەنى ئەمەلىي جەڭ مەيدانىدا ھۇجۇمغا ئۆتكۈچى پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ سىتراتېگىيەسى بىلەن تاكتىيكىسى ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالىتىنىڭ مۇداپىيە شەكلىدە تۇرۇپ قالىدۇ. ئەمەلىي جەڭ مەيدانىدا مۇداپىيە قىلغۇچى كومپارتىيە ئارمىيىسىنىڭ سىتراتېگىيىسى بىلەن تاكتىيكىسى ئۇرۇش سەنئىتىدىكى تەپەككۈرنىڭ ھۈكۈمسىمان ھالىتىنىڭ ھۇجۇم شەكلىدە تۇرۇپ قالىدۇ. يەنى ماۋ زايدۇڭنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى ھۇجۇم شەكلىدىكى ئاكتىپ ھالەتتە  قارار تاپسا، جاڭ كەيشىنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى مۇداپىيە شەكلىدىكى پاسسىپ ھالەتتە تۇرۇپ قالىدۇ. ماۋ زايدۇڭنىڭ ھەربىي ئىدىيىسى ھەرقېتىم  ھەرقايسى ئۇرۇش رايونلىرىدا ئەمەلىيلەشكەندە، جاڭ كەيشى ئاندىن ئىشنىڭ تېگىگە يېتىپ، ماۋ زايدۇڭنىڭ ھەربىي ئىدىيىسىدىكى ستراتېگىيە بىلەن تاكتىيكا پىرىنسىپلىرىنى ئانالىز قىلىشقا باشلايتتى. ئىككى داھىينىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى ئەگەشمە مۇناسىۋەت كاتىگورىيىسىدە باغلىناتتى. ماۋزايدۇڭ ئاۋۋال ھېس قىلىپ، ئاندىن ئەمەلىيلەشتۈرەتتى، جاڭ كەيشى ئاۋۋال بايقاپ، ئاندىن قارشى تەدبىر قوللىناتتى. ماۋ زايدۇڭنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى بىرلەمچى ئورۇندا، جاڭ كەيشىنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى ئىككىلەمچى ئورۇندا تۇراتتى. بىرى قوزۇقنى قېقىۋالاتتى، يەنە بىرى قوزۇق قاقىدىغان جاينى يوشۇرۇپ قالالمايتتى. ھۈكۈمسىمان تەپەككۈر ئەندىزىسىدە مەغلۇپ بولغان پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى ئەمەلىي
جەڭ مەيدانىدىمۇ مەغلۇپ بولىدۇ.

         ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )

jahangir123

     
                داۋامى:

                         2. ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ 1-قاتلىمى بىلەن 2-قاتلىمى.

           ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ 1- قاتلىمى:
          مەلۇم بىر ياكى بىر قانچە ئۇرۇش رايونىدا توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا ئېلىپ بېرىلغان بارلىق ھەربىي ھەرىكەتلەرنى كۆرسىتىدۇ.
          ستىراتېگىيىنىڭ 2- قاتلىمى:
          مەلۇم بىر ياكى بىر قانچە ئۇرۇش رايونىدا توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەرگە ئالاقىدار بولغان دېپلوماتىيە، ئاخبارات ۋە تەشۋىقات ۋاستىلىرىنىڭ سىياسىي كۈرۈشىنىڭ يېغىندىسىنى كۆرسىتىدۇ.
         ئۇرۇش يىللىرىدا ھۇجۇم قىلىش بىلەن مۇداپىيە قىلىش ياكى ھۇجۇمدىن مۇداپىيەگە ئۆتۈش؛ مۇداپىيەدىن ھۇجۇمغا ئۆتۈش، ياكى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەنى بىرلەشتۈرۈپ ئېلىپ بېرىشتىن ئىبارەت ھەربىي ھەرىكەت بىلەن دېپلوماتىيە، ئاخبارات ۋە تەشۋىقاتتىن ئىبارەت سىياسىي كۈرەش چەمبەرچەس باغلانغان بولۇپ، بىرىدە غەلىبە قىلىپ، يەنە بىرىدە مەغلۇپ بولۇش بولسا، سىتراتېگىيىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قاتلىمىغا سىڭىپ كىرەلمەيدۇ. سىياسىي كۈرەشنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچۇرىغان ھەربىي ھەرىكەتتىكى ئۈستۈنلۈك ھامان ۋاقىتلىق نەرسە بولۇپ قالىدۇ. ئاخىرقى غەلىبىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن ھەربىي ھەرىكەت بىلەن سىياسىي كۈرەشنىڭ ماسلىقى بىلەن تەڭپۇڭلىقىغا كاپالەتلىك قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلىقتىن ئايرىلغان يەككە كۈرەش قىلىش شەكلى غەلىبىنى ئۇزۇن ۋاقىت ساقلاپ قالالمايدۇ. ھېچبولمىغاندا ھەربىي ھەرىكەتتە قولغا كەلتۈرگەن مۇپەپپەقىيەتلەر بىلەن سىياسىي كۈرەشتە سادىر بولغان خاتالىقلارنىڭ تەسىرىنى كونتىرول قىلىش كېرەك. دانا سىياسىي تەدبىرلەر ئارقىلىق ھەربىي ھەرىكەتنىڭ توغرا يۆنىلىشىنى بەلگىلىگىلى بولىدۇ. شۇڭا، ئىككى خىل كۈرەش شەكلىدە، ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلۇق ئۆزئارا ھەمكارلىق مۇناسىۋېتىگە ئىگىدۇر. بىر ساھەدىكى ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلۇقنىڭ بۇزۇلىشى يەنە بىر ساھەدىكى كۈرەشنىڭ رولىنى چەكلەپ قويىدۇ. ھەربىي ھەرىكەت بىلەن سىياسىي كۈرەشتىكى ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلۇقنىڭ بۇزۇلىشىنى يۇقىرى قاتلامدىكى رەھبەرلەرنىڭ قوماندانلىق سىتداتى، ئۇرۇش تاكتىيكىسى، سىياسىي تەجىرىبىسى ۋە سىتراتېگىيە مېتودلىرى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىل كۈرەش قىلىش سەۋەنلىكى يەككە تەرەپتە كۆرۈلىشتىن سىرت، يەنە توقۇنۇشىۋاتقان ھەر ئىككى تەرەپتىمۇ ئوخشاشلا سادىر بولۇش ئېھتىماللىقى بولىدۇ. ھەربىي ھەرىكەتتىكى مەنتىقە بىلەن سىياسىي كۈرەشتىكى مەنتىقىنىڭ سىغىشالماسلىقى ئۇچقاندەك ئىلگىرىلەۋاتقان ئوق مەركىزى كۈچلىرىنىڭ سىتراتېگىيىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قاتلىمىدا توسۇلۇپ قېلىشنى كەلتۈرىدۇ. ھەربىي ھەرىكەتنىڭ تاكتىيكا ۋە ئوپىراتسىيە قاتلىمىدىكى بۇرۇنقى ئۈستۈنلۈكى تۈرلۈك ئۇرۇش شەكلى ۋە خاتا سىياسىي يېتەكچىلىك تۈپەيلىدىن ھەرقايسى ئۇرۇش رايونى ئىچىدە كەينى-كەينىدىن تۈگۈشىپ كېتىدۇ. ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى باسقۇچىدا مەغلۇبىيەتكە يۈزلەنگەن ھەربىي ھەرىكەتنىڭ سان ۋە سۈپەت جەھەتتە پايدىلىق ئورۇنغا ئىگە بولۇشىغا ئەگىشىپ، دېپلوماتىيە، ئاخبارات ۋە تەشۋىقاتتىن ئىبارەت سىياسىي ساھەدە قولغا كەلتۈرگەن ئۈستۈنلۈك ئۇرۇشتا ئالاھىيدە گەۋدىلىك بولغان چاغدا، ھەربىي ساھە بىلەن سىياسىي ساھە قوشۇلغان سىتراتېگىيىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قاتلىمىدا قولدىن كەتكەن جايلارنى قايتۇرۇۋېلىش بىلەن بىرگە، دۈشمەننىڭ سانائەت ئۇل-ئەسلىھەلىرىنى پاچاقلاپ تاشلاشقا بولىدۇ. ۋەزىيەت تەتۈر تەرەپكە قاراپ بۇرۇلۇشقا باشلايدۇ. ھەربىي ھەرىكەت بىلەن  سىياسىي كۈرەشتە، ئۆزئارا ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاپ قالغان تەرەپ، ھەر ئىككى ساھەدە پايدىلىق ئورۇنغا ئۆتىدۇ. ھەمدە، غەلىبە قىلىش مۇتلەقلىشىپ قالىدۇ. ھەربىي ھەرىكەت بىلەن سىياسىي كۈرەشنىڭ بىرىدە ئۈستۈنلۈكنى ئىگەللەپ، يەنە بىرىدە پايدىسىز ئورۇنغا چۈشۈپ قالغان تەرەپ، ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە ئېرىشىۋالغان ئۈستۈنلىكىدىن تەدىرىجىي ئاجىزلىشىشقا باشلايدۇ. ھەمدە، يۈرەكلىك ھالدا تاجاۋۇز قىلىپ بېسىۋالغان زېمىنلىرىدىن مەھرۇم قالىدۇ. ئازاتلىق ئۇرۇشى دەۋرىدە پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى سىياسىي كۈرەشتە كومپارتىيە ئارمىيىسىگە ئۇتتۇرۇپ قويىدۇ. پىرقى دۆلەتنىڭ سىياسىي تەدبىرى دۆلەت ئىچىدىكى ھەرقايسى سىياسىي پارتىيىنىڭ ھىمايىسىگە ئېرىشەلمەيدۇ. شەكىل جەھەتتە بىرلىكنى ساقلاپ قالغاندەك كۆرۈنسىمۇ، مەزمۇن جەھەتتە پىرقى دۆلەت يەنىلا يېتىمسىرەپ قالىدۇ. كوممۇنىزىم ئىدىيىسى جۇڭگو دېھقانلىرىنى ئۆزىگە ماگىنىتتەك جەلىپ قىلىۋالغانىدى. شۇڭا، كومپارتىيە دۆلەت ئىچىدە پۇختا ئاممىۋىي ئاساسقا ئىگە بولىۋالىدۇ. ھەربىي ھەرىكەتتىكى بۇنداق يۈرەكلىك ھالەت _ ھەم ھەربىي قابىلىيەتنىڭ تەسۋىرى بولسا، ھەم سىياسىي سۈيىقەستنىڭ رەزىل ئىپادىسى بولۇپ قالىدۇ. ئارمىيىنىڭ سان-سۈپەت جەھەتتىكى چېكىنىشى بىلەن تېخنىيكا، تاكتىيكا ۋە ئوپىراتسىيە جەھەتتە بېسىلىپ چۈشۈشى سىياسىي ساھەدىكى ئۈزۈل-كېسىل ھەم توختاۋسىز مەغلۇبىيىتىنى ئەكىس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ.
       لېكىن، بۇ نەتىيجىنىڭ قايسى قىسمى سىتراتېگىيە لوگىيكىسىنى گەۋدىلەندۈرۈپ بېرەلەيدۇ؟ دەرۋەقە، بىرەر قېتىملىق تەدبىر سەۋەنلىكى سىتراتېگىيىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قاتلىمىنىڭ ئۈزۈلمەس ھەرىكەتلىك ھالەت جەريانىغا نىسبەتەن ئۇزاققا سوزۇلىدىغان تەسىرلەرنى كۆرسىتەلەيدۇ. ھەربىي ھەرىكەتتە كۈنسېرى ئاجىزلاشقان تەرەپنىڭ سىياسىي ساھەدە پايدىلىق ئورۇنغا ئۆتۈش مۈمكىنچىلىكى يوق دىيەرلىكتۇر. شۇنداقتىمۇ بۇ خىل ئاجىزلىقنى ئاستىلىتىش ياكى توقتىتىش ئېھتىماللىقىنى ئويلىشىپ كۆرۈش كېرەك. ھەر ئىككى ساھەدە مۇۋەپپەقىيەت قازانغان تەرەپنىڭ ھەرقايسى ئاساسلىق ئۇرۇش مەيدانلىرىدا تولۇق غەلىبە قىلىش پەيتى، ئۇرۇش ۋاقتىدىكى كۈچلەرنىڭ جايلىشىش ئەھۋالى كۆرۈلۈشكە باشلىغان چاغ، دەل بىر ياكى ھەر ئىككى ساھەدە مەغلۇپ بولغان تەرەپنىڭ چاك-چېكىدىن سۆكۈلۈپ، پارچىلىنىپ كەتكەن چېغى بولۇپ قالىدۇ. ئەگەر ئۇرۇش سىجىل داۋاملىشىۋېرىدىغان بولسا، تەرەپلەر ئوتتۇرىسىدا ئىتتىپاقداشلىق مۇناسىۋېتى كۆرۈلىشى مۈمكىن. دوس-دۈشمەن كەيپىياتىنىڭ تەكرار دەۋىر قىلىشى بۇ خىل ئىتتىپاقداشلىق مۇناسىۋېتىنىڭ بەلگىسىدۇر. چۈنكى، ئۇرۇشنىڭ چوڭ كۆلەمدە خورىتىشىدىن پەيدا بولغان ئېھتىياج ۋە مۇھتاجلىق تەرەپلەرنى شۇنداق قىلىشقا مەجبۇر قىلىدۇ. ئەگەر توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر بۇرۇن ئىشنى ھەددىدىن ئارتۇق تېرىۋەتمىگەن، ھەرقانداق يارىشىشنى مۈمكىن بولمايدىغان ئىشقا ئايلاندۇرۇۋەتمىگەن بولسىلا، ئۇلار تامامەن ئۆز ئۈنىرىنى ئىشقا سېلىپ، بۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنالايدۇ. قالدۇق كۈچ كەلگۈسىدىكى يوشۇرۇن كۈچى ئارقىلىق پۇرسەت كۈتۈپ، قارشى تەرەپنى ئۆزى بىلەن يەككە ھالدا يارىشىشقا جەلىپ قىلسا بولىدۇ. ئەمما، يارىشىپ قېلىش ئىمكانىيىتىنى ئەستايىدىللىق بىلەن سىناپ كۆرۈشى كېرەك.
         خورىتىش ئۇرۇشىدا، خوراشنىڭ ئۈزلۈكسىز جۇغلىنىشى، قانداقلا بولمىسۇن رول ئوينايدىغان بولغاچقا، ئاخىرقى ھېسابتا غەلىبىگە تەسىر يەتكۈزەلمىسىمۇ، ھەربىي ھەرىكەتنىڭ غەلىبە قىلىش قەدىمىنى ئاستىلىتىۋېتىدۇ. سەۋەپ ناھايىتى ئاددى: ئاساسلىق بولمىغان ئۇرۇش مەيدانىدا ئەڭ كۆپ ساندىكى دۈشمەن ئارمىيىسى بىلەن ئۇرۇش قىلغىلى بولمايدۇ. ئەڭ مۇھىم ئۇرۇش رايونىدىلا، يەنە دۈشمەن زېمىنىدىكى سانائەت ۋە ئۇل-مۇئەسسەسەلەرنى ۋەيران قىلىش چارىسىنى قوللىنىپ، ھەربىي ھەرىكەتتىكى ئارمىيە كۈچىدىن پايدىلىنىپ، سىياسىي ساھەدە ئاجىزلاشتۇرۇشنى تېزلىتىش مەقسىتىگە يەتكىلى بولىدۇ. ھەربىي جەھەتتىكى غەلىبە سىياسىي ساھەگە تەسىر كۆرسەتكەندىلا، ئاندىن ئۇرۇشتا غەلىبە قازىنىشقا ياردەم بېرەلەيدۇ. 2- دۇنيا ئۇرۇشىدا ئامېرىكىنىڭ ياپونىيىگە تاشلىغان ئاتوم بومبىسى بۇ نۇقتىغا جانلىق مىسال بولالايدۇ. چۈنكى، سىياسىي جەھەتتە ياپونىيە ئاتوم بومبا زەربىسىدىن شەرتسىز تەسلىم بولغانلىقىنى پۈتۈن دۇنياغا جاكارلايدۇ. باشقىچە ئېيتقاندا، ھەربىي ئىشلارنىڭ غەلىبىسى سىياسىي تەدبىرلەرنىڭ ئورنىغا دەسسىيەلەيدۇ. سىياسىينىڭ بۇ چاغدىكى رولى بولسا، دېپلوماتىيە ۋاستىسى ئارقىلىق دۈشمەن ئىتتىپاقىنى پارچىلىۋەتكەندىلا، ئاندىن ھەربىي ئىشلار غەلىبىسىدىن ھەقىيقەتەن پايدىغا ئېرىشەلەيدۇ. مۇنقەرىز بولغان دۆلەتلەرنى بىرلا ۋاقىتتا ئۇرۇشتىن چېكىنىپ چىقىشقا مەجبۇر قىلىپ، سىياسىي ساھەدە پۈتكۈل ۋەزىيەتنى ئۆزگەرتكىلى بولىدۇ. ھەربىي ھەرىكەتتىكى غەلىبە سىياسىي ھەرىكەتتىكى ئاقىۋەتنى پەيدا قىلىدىغانلىقتىن، ھەربىي ساھەدىكى مۇۋەپپەقىيەت سىتراتېگىيىنىڭ ئومومىيۈزلۈك قاتلىمىدا يېتەكچى رول ئوينىيالايدۇ. شۇڭا، ھەربىي كۈچنى مۇھىم بولمىغان ھەرقايسى ئۇرۇش مەيدانلىرىغا كۆپ مىقداردا چېچىۋەتمەسلىك كېرەك. ئەگەر ھەربىي ھەرىكەتتىكى قاتلاملار ئوتتۇرىسىدا ئېغىر ھالدىكى ماس كەلمەسلىك مەۋجۇت بولسا، ھەربىي ھەرىكەت دائىم پايدىسىز بولىدۇ. لېكىن، ھەربىي ھەرىكەت بىلەن سىياسىي كۈرەش ئوتتۇرىسىدا ماس كەلمەسلىك مەۋجۇت بولسا، ھەربىي ھەرىكەت ساھەسىدىكى مۇۋەپپەقىيەت مەغلۇبىيەتتىن يامان بولىدۇ.  ھەر ئېھتىمالغا قارشى كىچىك كۆلەملىك ھەربىي غەلىبە ئارقىلىق تەشۋىقات جەھەتتە ئۈنۈم قازىنىپ، سىيياسىي ھەرىكەت ساھەسىنىڭ دائىرىسى ئىچىدە، ئۆزىنىڭ ئەقىل-پاراسىتى ئارقىلىق دېپلوماتىيە جەھەتتىكى مەغلۇبىيەتنىڭ ئورنىنى تولدۇرۇۋالغىلى بولىدۇ.

        ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )         

sak

ئاخىرىنى ئۈزۈپ قويماي يوللاپ تۇرغايسىز. سىزگە ئاپىرىنلەر!

jahangir123

               داۋامى:

          يۇقىرىدىكى تەھلىلدىن ئايەن بولدىكى، ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ بىرلەمچى قاتلىمى بىلەن ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ ئىككىلەمچى قاتلىمى دىيالېكتىيكىنىڭ ئۆزئارا بېقىندى مۇناسىۋېتى كاتىگورىيىسىدە باغلىنىدۇ. بىرلەمچى قاتلامدىكى ھەربىي ھەرىكەت بىلەن ئىككىلەمچى قاتلامدىكى سىياسىي كۈرەش ئۆزئارا ماسلىق بىلەن تەڭپۇڭلىقنى ساقلاپ قالغاندىلا، غەلىبىگە تولۇق ئاساس سالغىلى بولىدۇ. بىرلەمچى قاتلامدىكى ھەربىي ھەرىكەتنىڭ تولۇق غەلىبىسى ئىككىلەمچى قاتلامدىكى سىياسىي كۈرەشنىڭ مەغلۇبىيىتىنى يوشۇرۇپ كېتەلەيدۇ. ئەمما، ئىككىلەمچى قاتلامدىكى سىياسىي كۈرەشنىڭ غەلىبىسى بىرلەمچى قاتلامدىكى ھەربىي ھەرىكەتنىڭ مەغلۇبىيىتىنى توسۇپ قالالمايدۇ. كۆرۈنىپ تۇرۇپتىكى، ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ بىرلەمچى قاتلىمىدىكى ھەربىي ھەرىكەت يېتەكچى ئورۇندا تۇرىدۇ. ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ ئىككىلەمچى قاتلىمىدىكى سىياسىي كۈرەش يېتىلەنگۈچى بېقىندى ئورۇندا تۇرىدۇ. سىياسىي غەلىبە تولۇق ئەمەلىيلەشمىگۈچە، ھەربىي غەلىبە ئۆزىنى مۇكەممەل مۇستەھكەملىيەلمەيدۇ.

                  3. مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن قۇتۇلۇشنىڭ چارىسى بارمۇ؟

           ئۇرۇشتا يېڭىش-يېڭىلىش بولۇپ تۇرىدۇ. گەرچە ئۇرۇشىۋاتقان تەرەپلەرنىڭ غەلىبىسى بىلەن مەغلۇبىيىتى ئۇرۇشنىڭ ئاخىرقى نەتىيجىسى بولسىمۇ، تەرەپلەرنىڭ بىرى مەغلۇپ بولۇشتىن ئىلگىرى جەزمەن مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى دەئىرىسىدە تۇرۇپ قالىدۇ. مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى شۇنداق بىر دائىرىكى، مەغلۇپ بولغۇچى تەرەپ چوقۇم ئۇنىڭغا يۈزلەنمەي قالمايدۇ. پايدىسىز ۋەزىيەتتىكى بۇ خىل تەشۋىشلىك ۋەھىيمىدىن قومانداندىن تارتىپ ئاددى ئەسكەرگىچە ھېس قىلالايدۇ. مۇنو بىر قانچە ھەربىي ئامىل مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنى پەيدا قىلىدۇ.
          بىرىنچى. مۇھاسىرە چەمبىرىكى ئارقىلىق مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنى پەيدا قىلىش.
          مۇھاسىرە چەمبىرىكى بىلەن مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئىككىسى ئىككى خىل ئۇقۇمدىكى ئاتالغۇدۇر. مۇھاسىرە چەمبىرىكى _ قارشى تەرەپنى يالاڭ مۇھاسىرىگە ئېلىش، ياكى قاتمۇ-قات مۇھاسىرىگە ئېلىشنى كۆرسىتىدۇ. يەنە، ھەربىي كۈچنىڭ ماددى شەكىلدە زاھىر بولۇشىنى كۆرسىتىدۇ. مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى _ توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەرنىڭ بىرىگە مەغلۇبىيەت مۇقۇملىشىپ بولغان، رەھىمسىز رېئاللىق ئىچىدىكى پايدىسىز ۋەزىيەتنى كۆرسىتىدۇ. يەنى، ھەربىي جاسارەتنىڭ سۇنغان ھالىتىنىڭ مەنىۋىي شەكىلدە زاھىر بولۇشىنى كۆرسىتىدۇ.
           مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئۆزگەرمەس قانۇنىيەت ئەمەس. ھەربىي تالانتى ئۇرغۇپ تۇرغان سىتداتلىق قوماندانلار مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ھىلىقىدەك ئاتالمىش ئۆزگەرمەس قانۇنىيىتىنى ئۆزىنىڭ ئىرادىسى بويىچە ئىسلاھ قىلالايدۇ. ئەمما، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن قۇتۇلۇپ چىقىش ئۇنداق ئەرزانغا توختىمايدۇ. دۇنيا تارىخدا يۈز بەرگەن نۇرغۇن ئۇرۇشلاردا، مەغلۇپ بولغان نۇرغۇن رەقىبلەر مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن ئۇنداق ئاسان قېچىپ قۇتۇلالمىغان. ياكى قۇتۇلۇپ قالغانلىرىمۇ ناھايىتى ئاز بىر قىسمى بولۇپ قالغان. ئاساسىي جەھەتتىن ئېلىپ ئېيتقاندىمۇ، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئۆز دائىرىسىدە ئۆزگەرمەس قانۇنىيەتتۇر. نورمال ھەربىي تەلىم-تەربىيە ئالغان ئادەتتىكى قوماندانلار مۇھاسىرە چەمبىرىكى پەيدا قىلغان مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن قېچىپ قۇتۇلالمايدۇ. بۇنىڭدىكى تۈپ سەۋەپ شۇكى، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى دائىرىسىدە تۇرىۋاتقان قوماندان مۇھاسىرە چەمبىرىكى دائىرىسىدە تۇرۇۋاتقان قومانداننىڭ ئۇرۇش سەنئىتىنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈرى سىزىقىدىن ئەگىپ چىقىپ كېتەلمىگەنلىكىدە كۆرىلىدۇ. ۋەزىيەت ھەقىيقەتەن شۇنداق بولىدىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ بېرەلەيدۇ. لىياۋشىن، پىڭجىن ۋە خۇايخۇەيدىن ئىبارەت ئۈچ چوڭ جەڭدە، كومپارتىيە ئارمىيىسى پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنى بىر قانچە چوڭ شەھەرلەرگە بۆلۈپ، مۇھاسىرىگە ئالىدۇ. مۇھاسىرە چەمبىرىكىدە تۇرۇۋاتقان پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ ھەرقايسى چوڭ شەھەرلەردىكى قوشۇن سانى كىشىنىڭ ئەقلىنى لال قىلىدۇ. پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىىڭ بەزى شەھەرلەردىكى قوشۇن سانى 200 مىڭدىن 300 مىڭ ئەتىراپىغىچە بولسا، بەزى شەھەرلەردە 4-5 يۈزمىڭ ئەتىراپىدا، ھەتتا بەزى شەھەرلەردە 7-8 يۈزمىڭ ئەتىراپىدا بولغان. مۇھاسىرە چەمبىرىكىدە تۇرۇۋاتقان پىرقى دۆلەتنىڭ ھەرقايسى شەھەرلەردىكى قوشۇنلىرى ئىچكى جەھەتتە، شەھەر قامىلىدىن بۆسۈپ چىقالمىسا، تاشقى جەھەتتە،  ھەرقايسى شەھەرلەردە مۇھاسىرىگە ئېلىنغان پىرقى دۆلەتنىڭ شۇنچە زور قوشۇنى ئۆزئارا ھەمدەمدە بولۇپ، ئۇرۇشمۇ قىلالمىغان. ئەمەلىي جەڭ مەيدانىنى ئىنچىكىلىك بىلەن كۈزۈتىدىغان بولساق، كىمنىڭ كىمنى مۇھاسىرىگە ئالغانلىقىنى بىلگىلى بولمايدۇ. كومپارتىيە ئارمىيىسى پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنى تاشقى لېنىيىدىن مۇھاسىرىگە ئالغانىكەن، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىمۇ تاكتىيكىسىنى ئۆزگەرتىپ، كومپارتىيە ئارمىيىسىنى ئىچكى لېنىيىدىن مۇھاسىرىگە ئېلىپ، تاشقى مۇھاسىرە چەمبىرىكىگە روبىرو تېتىيالايدىغان ئىچكى مۇھاسىرە چەمبىرىكىنى بەرپا قىلىشى كېرەك ئىدى. كومپارتىيە ئارمىيىسىنىڭ ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ ئىككىلەمچى قاتلىمىدىكى سىياسىي كۈرىشىنىڭ غەلىبىسى ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسىنىڭ بىرلەمچى قاتلىمىدىكى ھەربىي ھەرىكىتىگە پۇختا ئاساس سېلىپ بېرىدۇ. ۋەزىيەتنى خاتا مۆلچەرلىگەن پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى كومپارتىيە ئارمىيىسىنىڭ ئۇرۇش سەنئىتىدىكى ھۈكۈمسىمان تەپەككۈر سىزىقىدىن ئەگىپ چىقالماي، مىليون كىشىلىك قوشۇنغا ئىگە بولۇپ تۇرۇقلۇق، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن قۇتۇلۇپ چىقالمايدۇ. ھەمدە، پۈتۈن سەپ بويىچە تارمار قىلىنىدۇ.
           بىز يەنە سەل كەينىمىزگە يېنىپ، قىزىل ئارمىيىنىڭ 5 قېتىملىق قورشاپ يوقىتىشقا قارشى پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى بىلەن قىلغان جەڭ ئەھۋالىنى قىسقىچە ئەسلەپ ئۆتەيلى: ئەينى چاغدا، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى قوشۇن سانى جەھەتتىن بولسۇن، ياكى قورال-ياراغنىڭ خىللىقى جەھەتتىن بولسۇن، كومپارتىيە ئارمىيىسىدىن ئۈستۈن ئورۇندا تۇراتتى. 4 قېتىملىق قورشاپ يوقىتىش ئۇرۇشىدا، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى مەغلۇپ بولۇپ، كومپارتىيە ئارمىيىسى غەلىبە قىلىدۇ. 4 قېتىملىق قورشاپ يوقىتىشقا قارشى ئۇرۇشنىڭ غەلىبىسىنى ماۋ زايدۇڭنىڭ ھەربىي ئىدىيىسىدىن ئايرىپ قارىغىلى بولمايدۇ. قىزىل ئارمىيە ھەرىكەتچان ئۇرۇش تاكتىيكىسىنى قوللىنىپ، دۈشمەننى ئالداپ ئازات رايونغا ئىچكىرىلەپ كىرگۈزىپ، ئاندىن دۈشمەننى بۆلۈپ مۇھاسىرىگە ئېلىپ، ئۈستۈن ئەسكىرىي كۈچ بىلەن دۈشمەننى بىر-بىرلەپ يوقىتىدۇ. ئەسلىدە، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى زور ھەربىي كۈچ بىلەن ئۆزىدىن ئاجىز ئورۇندا تۇرىدىغان كومپارتىيە ئارمىيىسىگە ھۇجۇم قوزغاپ، مۇھاسىرە چەمبىرىكى ئارقىلىق كومپارتىيە ئارمىيىسىنى مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىگە قىستاپ بارىدۇ. دەل مۇشۇنداق ھالقىلىق پەيتتە، قومانداننىڭ ھاياتىي كۈچكە تولغان  ھەربىي سىتداتى مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ئۆزگەرمەس قانۇنىيىتىنى ئىسلاھ قىلىدۇ. يەنە دۈشمەن تەرەپنىڭ ھۈكۈمسىمان تەپەككۈر سىزىقىدىن ھالقىپ ئۆتۈپ، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن قۇتۇلۇپ چىقىدۇ. ھەمدە، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن مۇھاسىرە چەمبىرىكىگە ئوڭۇشلىق ئالمىشىدۇ. بۇ خىل ئۇرۇش قىلىش سەنئىتى دۇنيا ئۇرۇش تارىخىدا كۆپ كۆرۈلمەيدىغان سەنئەتلىك ھادىسىدۇر. نورمال ھەربىي ھەرىكەتتە، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن مۇھاسىرە چەمبىرىكىگە ئۆتۈش؛ ياكى مۇھاسىرە چەمبىرىكىدىن مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىگە ئۆتۈش مۈمكىنچىلىكى ناھايىتى تۆۋەن بولغان بىنورمال ھەربىي ھەرىكەتتۇر.
               ئىككىنچى. تەبىئىي توساقلاردىن پايدىلىنىپ، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنى پەيدا قىلىش.
           تەبىئىي توساق دېگىنىمىز ئۈچ تەرەپى تىك، ياكى يانتۇ قىيالىق، ئالدى تەرەپىلا ئۇچۇق بولغان تار، قىساڭ جىلغىلارنى، ياكى ئۈچ تەرەپى تىك قىيالىق، بىر تەرەپىلا يانتۇ كەلگەن تاغ چوققىسىنى، ياكى ئالدى تەرەپى دەريا-دېڭىز، كەينى تەرەپى تىك يار كەلگەن دەريا-دېڭىز قېنىنى كۆرسىتىدۇ. ياكى بولمىسا چۆل-جەزىيرە ۋە قۇملۇقلارنىمۇ كۆرسىتىشى مۈمكىن. ھەربىي ئىلىمدىن ئاز-تولا خەۋىرى بار قوماندانلار بۇنداق تەبىئىي توساقلارغا قەستەن بۆسۈپ كىرمەيدۇ. بۇ خىل ھالەكەت دېڭىزىغا كىرىپ قالغان قوشۇن ھەرگىز ساق قالمايدۇ. تارىختا، بارماق بىلەن سانىغۇدەك ئاز بىر قىسىم قوماندانلارلا، بۇ خىل ھالەكەت جىلغىسىدىن قۇتۇلۇپ چىقالىغان. مۇتلەق كۆپ قىسىم قوشۇنلار تەبىئىي توساق پەيدا قىلىدىغان  مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدە ھالەك بولماي قالمايدۇ.

            ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )
            

jahangir123

           داۋامى:

        جاسارەتلىك، ھەم جەڭگىۋار ۋە ئۆزىگە ئىشەنچىسى بار قۇشۇن-قوماندانلار، تەبىئىي توساق پەيدا قىلىدىغان مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدە ئاسانلىقچە قاپسىلىپ قالمايدۇ. تەبىئىي توساقلارنىڭ ئاساسلىق ياكى غوللىق مېھمىنى بولسا، توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەردىن مەلۇم بىر تەرەپ، تۈرلۈك سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن دۈشمىنىگە تەڭ كېلەلمەي، چېكىنىشكە مەجبۇر بولىدۇ. ھەمدە، دۈشمەن تەرەپنىڭ ئىز بېسىپ قوغلاپ زەربە بېرىشىدىن قېچىپ قۇتۇلالماي، داۋاملىق چېكىنىش جەريانىدا، ئىلاجىسىزلىقتىن مۇشۇنداق ھالاكەتلىك تەبىئىي توساقلارغا كىرىپ قېلىشقا مەجبۇر بولىدۇ. ئايرىم ئەھۋاللاردا، دۈشمەن تەرەپنىڭ ھىيلىسىگە ئالدىنىپ قېلىپ، ئۆزلىكىدىن ھالەكەت جىلغىسىغا كىرىپ قالىدىغان ئاقىۋەتمۇ كۆرۈلىدۇ.
         قەدىمكى رىم ئىمپېرىيىسى دەۋرىدە، رىم قۇللار قوزغىلىڭىنىڭ داھىيسى گىلادىياتور سپارتاك بىرنەچچە مىڭ كىشىلىك قوزغىلاڭچى گىلادىياتورلىرى بىلەن رىم قوشۇنى تەرەپىدىن ئۈچ تەرەپى تىك قىيالىق، پەقەت ئالدى تەرەپىلا يانتۇ كەلگەن بىر تاغ چوققىسى ئۈستىدە قاپسىلىپ قالىدۇ. رىم قوشۇنى ئالدى تەرەپتىكى يانتۇ كەلگەن تاغ يولىنى قاتتىق قامال قىلىدۇ. سپارتاك قوشۇنى پۈتۈنلەي مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى دائىرىسىدە تۇرۇپ قالىدۇ. ئەمما، ھەربىيلەرگە خاس جاسارىتى ئۇرغۇپ تۇرغان سپارتاك تاغ چوققىسىدىكى ئۇزۇن غوللىق يېپىنچا ئۆسۈملۈك ۋە دەرەخ قوۋزاقلىرىدىن ئارغامچا ئېشىپ، بىر كېچىدىلا، پۈتۈن قوشۇن ئۆزلىرى ئېشىپ توقۇغان ئۆسۈملۈك ئارغامچىسى بىلەن قىيالىقتىن پەسكە سېرىلىپ چۈشۈپ، قاپسىلىپ قالغان تاغ چوققىسىدىن چېكىنىپ چىقىدۇ. ھەمدە رىم قوشۇنىنىڭ قانلىق چاڭگىلىدىن قۇتۇلۇپ، كېيىنكى مەزگىللەردىكى سپارتاك قۇللار قوزغىلىڭىنىڭ يۆنىلىشىگە ئاساس سالىدۇ.
         قۇمۇل خەلقىنىڭ، شۇنداقلا ئۇيغۇر خەلقىنىڭ پەخىرلىق ئوغلانى بولغان خوجانىياز ھاجى ۋە ئۇنىڭ قوشۇنلىرى شىڭ شىسەي قوشۇنلىرى بىلەن ئۇرۇشىۋېتىپ، قۇمۇل تاغلىرىنىڭ بىرىدە، ھىلىقىدەك تار ۋە قىساڭ جىلغىغا قاپسىلىپ قالىدۇ. جىلغىنىڭ ئىككى يان تەرەپى تىك قىيالىق، ئادەم ئەمەس، ئۇچار قۇشلارمۇ ئۇچۇپ چىقالمىغۇدەك دەرىجىدە شۇنداق تىك. كەينى تەرەپى بولسا، ھەم تىك، ھەم يانتۇراق كەلگەن سايلىق ئىدى. جىلغىنىڭ ئالدى تەرەپىدىكى كىرىش ئېغىزىنى شىڭ شىسەي قوشۇنى قاتتىق قامال قىلىۋالغانىدى. مۇنداقسىگە ئېيتقاندا، خوجانىياز ھاجىم ۋە ئۇنىڭ بىر نەچچە مىڭ كىشىلىك قوشۇنى مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى دائىرىسىگە كىرىپ بولغانىدى. مۇشۇنداق ھايات-ماماتلىق جىددى پەيتتە، مول ئەمەلىي جەڭ تەجىرىبىسىگە ئىگە ھاجىم ئاتىمىز بىر چىقىش يولىنى تاپىدۇ. قىشنىڭ قەھرىتان سوغوقىدا، قوزغىلاڭچى قوشۇن تۈن نىسپىدىن پايدىلىنىپ، قار كېچىپ ھالەكەت جىلغىسىنىڭ كەينى تەرەپىدىكى تىك ھەم يانتۇ سايدىن ھالقىپ ئۆتۈپ، دۈشمەننىڭ قامال قىلىشىدىن، ھەم مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن بىر يولىلا مۇۋەپپەقىيەتلىك ھالدا قۇتۇلۇپ چىقىدۇ ۋە قوزغىلاڭنىڭ كېيىنكى تەرەققىياتىغا لازىملىق بولغان ئاساسىي كۈچىنى ساقلاپ قالىدۇ. تەبىئىي توساق پەيدا قىلغان مۇھاسىرە چەمبىرىكىدىكى قوماندان بىلەن ھالەكەت جىلغىسىدا قاپسىلىپ قالغان مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىكى قوماندان روشەن بىر سېلىشتۇرما ئىچىدە تۇراتتى: بىرى ياپونىيەدىكى ھەربىي مەكتەپتە سىياسىي ۋە ھەربىي ئىلىم تەھسىل قىلغان، ھەم ستالىندەك مەككار سىياسىيوننىمۇ ئالداپ كەتكەن مۇنتىزىم ھەربىي تەربىيە كۆرگەن لاياقەتلىك ھەربىي قوماندان ئىدى. يەنە بىرى، مول ئەمەلىي جەڭ تەجىرىيبىسىگە ئىگە، ئاددى دېھقان چارۋىچى ئىدى. بىرى مول نەزىرىييېۋىي ھەربىي ئىلىمگە ئىگە بولسا، يەنە بىرى ئاددى جەڭ تاكتىيكىلىرىغا ماھىر ئىدى. ھاجىم ئاتىمىز يول تاپقاندىمۇ قالتىس چىقىش يولىنى تاپتى. ئۆزىنىڭ ھەم باشقىلارنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزۇپ قالدى. ئاللاھ ئۇ كىشىگە رەھمەت قىلسۇن! ھاجىم ئاتىمىز بىر ئاددى چارۋىچى دېھقان بولسىمۇ، شىڭ شىسەينىڭ ئۇرۇش سەنئىتىدىكى ھۈكۈمسىمان تەوەككۈر سىزىقىدىن ھالقىپ كەتتى!  ئۇرۇش تارىخىمىزدىكى شانلىق بىر مۇۋەپپەقىيەتتۇر. گەرچە، خوجا نىياز ھاجى سىياسىي ئىلىم ۋە ھەربىي ئىلىمدىن ئاڭقاۋ ھالەتتە تۇرغان بولسىمۇ، ئۇنىڭ مول ئەمەلىي جەڭ تەجىرىبىسى ئۇنى شۇنداق قىلىشقا مەجبۇر قىلدى. سپارتاك بىلەن خوجانىياز ھاجىمنىڭ ھايات-ماماتلىق، قىيىن-قىستاق مەزگىلىدە، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىدىن شۇنداق چەبدەسلىك بىلەن قۇتۇلۇپ چىقىشى دۇنيا ھەربىي ئىشلار تارىخدا كام ئۇچۇرايدىغان مۆجىزىلىك ۋەقەدۇر.
           تەيپىڭ تىيەنگونىڭ غوللىق رەھبىرى شى داكەي ۋە ئۇنىڭ بىر نەچچە تۈمەن قوشۇنى چىڭ سۇلالىسى قوشۇنىنىڭ ئىز بېسىپ قوغلاپ زەربە بېرىشىدىن ئۆزىنى دالدىغا ئېلىپ، داۋاملىق چېكىنىدۇ. شى داكەي ۋە ئۇنىڭ تۈمەنلىگەن قوشۇنى چېكىنگەن بويى دادۇخې دەرياسى بويىدا قاپسىلىپ قالىدۇ. ئالدى تەرەپى ئۆركەشلەپ ئېقىۋاتقان دادۇخې دەرياسى، قارشى تەرەپتىكى  دەريا قېنىمۇ تىك يارلىق، ئۆزى تۇرۇۋاتقان دەريا بويىمۇ تىك يارلىق. تىك يارنىڭ ئۈستىدە چىڭ سۇلالىسىنىڭ تۈمەن كىشىلىك لەشكەرلىرى تۇراتتى. شى داكەي ۋە ئۇنىڭ قوشۇنلىرى ئىككى خىل چەمبىرەكنىڭ ئىسكەنجىسىدە تۇراتتى. بىرى، تەبىئىي ۋە ھەربىي ئامىللاردىن قۇراشتۇرۇلغان مۇھاسىرە چەمبىرىكى، يەنە بىرى، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئىدى. شى داكەي ۋە ئۇنىڭ بىر قانچە تۈمەن كىشىلىك قوشۇنى دۇنيا ئۇرۇش تارىخىدىكى ئەڭ پاجىئەلىك قىسمەتكە يولىقىدۇ. پۈتكۈل قوشۇن دادۇخى دەرياسى بويىدا، تەل-تۆكۈس قەتلى قىلىنىپ تاشلايدۇ.
          ئۇزۇن سەپەر جەريانىدا، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسى قىزىل ئارمىيىگە بىردەممۇ ئاراملىق بەرمەيدۇ. ھازىرقى دەرىسلىك كىتابلىرىمىزدا تىلغا ئېلىنىۋاتقان ئۇزۇن سەپەر قىزىل ئارمىيىنىڭ سىتراتېگىيىلىك چېكىنىشىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ئاساسلىق مېھمىنى يەنىلا تۈرلۈك سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئىلاجىسىز قېلىپ، چېكىنگەن قوشۇنلاردۇر. قىزىل ئارمىيىمۇ، شى داكەي ۋە ئۇنىڭ قوشۇنلىرى ماڭغان يولنى بويلاپ مېڭىپ، دادۇخى دەرياسى بويىدا تۇرۇپ قالىدۇ. تارىخ يەنە قايتىلىنىدۇ. رەئىس ماۋ زايدۇڭ قىزىل ئارمىيىنىڭ شى داكەي قوشۇنلىرىغا ئوخشىمايدىغانلىقىنى ئالاھىيدە ئەسكەرتىدۇ. ھەمدە قىزىل ئارمىيە دەريا ئۈستىگە تارتىلغان پولات زەنجىرلىك كۆۋرۈك ئارقىلىق دادۇخى دەرياسىدىن ئوڭۇشلۇق ئۆتۈپ، ئۆزىنىڭ كېيىنكى ئىنقىلاۋىي ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.
          ئۈچۈنچى. دۇنيا ئۇرۇشى تارىخدا، نامەلۇم ئېنىقسىز ياكى بەلگىسىز سەۋەپلەرگە كۆرە، مۇھاسىرە چەمبىرىكى بىلەن مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئۆزئارا ئۆتۈشۈپ تۇرىدىغان، ياكى تەڭپۇڭ ھالەتتە تۇرىدىغان ۋاقىتلىرىمۇ بولىدۇ.
           2- دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە، نورماندىيىدە شىددەت بىلەن ئىلگىرىلەۋاتقان گېرمانىيە ئارمىيىسى ئەنگىلىيە بوغۇزىنىڭ قارشى قىرغىقىدىكى دۇنكىرىكتا ئەنگىلىيە-فىرانسىيە بىرلەشمە ئارمىيىسىنىڭ 340 مىڭدەك قوشۇنىنى مۇھاسىرىگە ئالىدۇ. بىرلەشمە ئارمىيىنىڭ قورال-ياراغلىرى گېرمانىيە ئارمىيىسىنىڭكىدەك خىل ئەمەس ئىدى. ئۇلاردا توپ  -زەمبىرەك ، تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرى يوق دىيەرلىك ئىدى. خىل قوراللانغان گېرمانىيە ئارمىيىسى بىرلا نەرە تارتسا، بىرلەشمە ئارمىيە پۈتۈن سەپ بويىچە كۈمپەيكۈم بولاتتى. نىمىشقىكىن، توسالغۇسىز بېسىپ كېلىۋاتقان گېرمانىيە ئارمىيىسى نامەلۇم بۇيرۇق سەۋەبىدىن ھۇجۇم قىلىشتىن ئۇشتۇمتۇت توختاپ قالىدۇ. پۇرسەتتىن پايدىلانغان بىرلەشمە ئارمىيە چوڭ-كىچىك ھەممە كېمىنى سەپەرۋەر قىلىپ، 7 كېچە-كۈندۈزدە دۇنكىرىكتىن پۈتۈنلەي چېكىنىپ چىقىپ، ئەنگىلىيە بوغۇزىدىن ئۆتۈپ ئەنگىلىيە زېمىنىغا قەدەم قويىدۇ. ھەمدە كەلگۈسىدىكى ئۇرۇش سەپلىرىنى مول ھەربىي زاپاس كۈچ بىلەن تەمىنلەيدۇ. دۇنكىرىكتىكى مۇھاسىرىدە، گېرمانىيە ئارمىيىسى نىمە ئۈچۈن بىرلەشمە ئارمىيىگە ھۇجۇم قىلىشتىن تۇيۇقسىز توختاپ قالىدۇ؟ بىرلەشمە ئارمىيىنىڭ چېكىنىپ چىقىشىغا، نىمە ئۈچۈن بىر ھەپتە سۈكۈت قىلىدۇ؟ گېرمانىيە ئارمىيىسىنى قانداق بىر كۈچ ھۇجۇم قىلىشتىن توسۇپ قويدى؟ ئەگەر گېرمانىيە ئارمىيىسى دۇنكىرىكتا ئەنگىلىيە-فىرانسىيە بىرلەشمە ئارمىيىسىگە ھۇجۇم قىلغان بولسا، كېيىنكى چاغلاردا ئەنگىلىيەنىڭ جەڭ مەيدانلىرىدا قولقانات بولىدىغان بىر قىسىم زاپاس كۈچلىرىنى يوقاتقان بولاتتى. شۇنداقلا ياۋروپا ئۇرۇش مەيدانىدا، گېرمانىيە ئارمىيىسىنىڭ ئەنگىلىيە قۇرۇقلۇق ئارمىيىسى ئۈستىدىن قازانغان تۇنجى غەلىبىسى بولۇپ قالاتتى. دۇنكىرىك ۋەقەسى دۇنيا ئۇرۇش تارىخىدىكى سىرلىق ۋەقەدۇر. شۇڭا، بۇ ۋەقە تارىختا، "دۇنكىرىك" مۆجىزىسى نامى بىلەن مەشھۇردۇر. مۇھاسىرە چەمبىرىكى بىلەن مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ئوخشاش زامان-ماكاندا ئوخشىمىغان ھالەتتە زاھىر بولۇشى دۇنيا ئۇرۇز تارىخىدا كامدىن-كام كۆرۈلىدىغان پەلقۇلئاددە بىر جەرياندۇر.
            تۆتىنچى. خورىتىش ئۇرۇشى پەيدا قىلىدىغان مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ئېنىقسىزلىق ھالىتى.
          خورىتىش ئۇرۇشى _ توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر ئوخشاشلا ھۇجۇم شەكلىدە ئېلىپ بارسىمۇ بولىدىغان، ياكى بىر تەرەپ ھۇجۇم شەكلىدە، يەنە بىر تەرەپ مۇداپىيە شەكلىدە ئېلىپ بارسىمۇ بولىدىغان ئۆزگىچە جەڭ قىلىش ئۇسۇلىدۇر. خورىتىش ئۇرۇشىدا، تاكتىيكا-تەدبىرگە ئانچە ئېتىبار قىلىپ كەتمەيدۇ. قورال-ياراغلىرى خىل زاپاس ھەربىي ئەشيا بىلەن زاپاس قوشۇنى كۆپ ۋە ئوت كۈچى زور بولغان تەرەپ خورىتىش ئۇرۇشىدا غەلىبە قىلالايدۇ. توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر ئوخشاشلا تەڭ خورايدىغانلىقتىن، غەلىبە قىلغۇچى تەرەپنىڭ غەلىبىسىمۇ ناھىيىتى خۈنۈك بولىدۇ. شۇڭا، خورىتىش ئۇرۇشىنىڭ تاكتىيكا-تەدبىرگە ئانچە ئېتىبار قىلماسلىقتەك ئالاھىيدىلىكى _ مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ ئېنىقسىزلىق ھالىتىنى پەيدا قىلىدۇ. چۈنكى، ھەرئىككى تەرەپتە ئوخشاشلا ئۆلۈش-يارلىنىش ئەھۋالى كۆرۈلىدۇ. ھەر خىل ئۇرۇش ئەسلىھەلىرى ئوخشاش مىقداردا خورايدۇ. قايسى تەرەپنىڭ غەلىبە قىلىپ، قايسى تەرەپنىڭ مەغلۇپ بولغانلىقىنى ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە بىلگىلى بولمايدۇ. خورىتىش ئۇرۇشىدا مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ئېنىقسىزلىق ھالىتىدە تۇرىدىغانلىقتىن، تەرەپلەرگە نىسبەتەن ئۇنىڭ خېيىم-خەتىرى ئانچە چوڭ بىلىنمەيدۇ. خورىتىش ئۇرۇشى 17-، 18-، 19- ئەسىرلەردە ياۋروپادا كۆپ قېتىم تەدبىقلانغان ئالاھىيدە ئۇرۇش قىلىش ئۇسۇلىدۇر. 20- ئەسىرنىڭ باشلىرىدا، يۈز بەرگەن 1- دۇنيا ئۇرۇشىدىمۇ، بۇ خىل ئۇرۇش شەكلى خېلى دەرىجىدە تەدبىقلانغان. ناپولىيون بىلەن كوتوزوپ ئوتتۇرىسىدا بولغان خورىتىش ئۇرۇشى ئۈلگىلىك تىپقا كىرىدىغان ئۇرۇشتۇر.
        خورىتىش ئۇرۇشىنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ تەۋەلىكىنى ئېنىق بېكىتكىلى بولمايدۇ. توقۇنىۇشىۋاتقان تەرەپلەرنىڭ مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى دائىرىسىگە كىرىپ قېلىش ئېھتىماللىقى ناھايىتى تۆۋەن دەرىجىدە بولىدۇ. مەغلۇبىيەت چەمبىرىكىنىڭ خەۋىپ-خەتىرى ئېتىبارغا ئېلىنىپ كەتمەسلىكىنىڭ سەۋەبىمۇ شۇنىڭدىن. بۇ خىل ئۇرۇش شەكلىدە، مەغلۇبىيەت چەمبىرىكى ناھايىتى خۇنۈك ھالەتتە بولىدۇ.

                  ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )

                  كېيىنكى بۆلەكتە سىتراتېگىيىنىڭ تېخنىيكا قاتلىمى بايان قىلىنىدۇ.