سىتراتېگىيە ۋە تاكتىيكا (جاھانگىر123)

jahangir123

                 داۋامى:

                                                                سىتراتېگىيىنىڭ تېخنىيكا قاتلىمى

           ئىلىم-پەننىڭ ھەرقايسى دەۋىرلەردىكى تەرەققىياتى تەكشى بولمىغانلىقتىن، تارىخقا ئايلىنىپ بولغان، ئايلىنىۋاتقان، ياكى ئايلىنىش ئالدىدا تۇرغان ئۇرۇشلارنىڭ تېخنىيكا قاتلىمىدىكى تەرەققىيات ۋە ئۆزگىرىشلەرمۇ ئۆزئارا پەرقلىنىپ تۇرىدۇ. قەدىمكى زاماندىكى بىر قىسىم ئۇرۇشلاردىكى تېخنىيكا ئۈستۈنلىكى بەزى چاغلاردا ھەل قىلغۇچ رول ئوينىغان. مەسىلەن، ھونلار 4- ئەسىرنىڭ ئاخىرىدا تۇنجى بولۇپ، كىچىك كامان بىلەن پەيدا بولغاندا يۈز بەرگەن ئەھۋالغا ئوخشاش. كامان ناھايىتى كىچىك بولۇپ، ئات ئۈستىدە ئىشلىتىشكە باب كېلەتتى. ئەمما، ئۇ مىسلى كۆرۈلمىگەن دەرىجىدىكى قىرىش-زەخىملەندۈرۈش ئىقتىدارىغا ئىگە ئىدى.
           زامانىمىزدىكى ھەربىي قورال-ياراغلارنىڭ تېخنىيكا قاتلىمىدىكى تەلىۋىمۇ بارغانسېرى يۇقىرىلاپ بارماقتا. تانكا قىسمى، ماتورلاشقان بىرونىۋىك قىسىم، رىياكتىپ ئۇرۇش ئايروپىلانلىرى، سۇ ئۈستى ۋە سۇ ئاستى ئۇرۇش پاراخوتلىرى، تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا بىلەن تولۇق قوراللانغان زور مىقداردىكى پىيادە ئەسكەرلەر قىسىملىرى ۋە يەردىن يەرگە باشقۇرىلىدىغان سىناردنى قويۇپ بېرىش سىستېمىسىغا ئىگە ماتورلاشقان بىرونىۋىك قىسىملىرىنىڭ قارشىلىقى داۋامىدىكى سىتراتېگىيىنىڭ تېخنىيكا قاتلىمىنى داۋاملىق تەڭشەپ-مۇكەممەللەشتۈرۈش تەلەپ قىلىنسىمۇ، تەلەپنىڭ ھۆددىسىدىن قانداق چىقىش مەسىلىسى زىددىيەتلىك بولۇپ، بۇ ئاساسلىقى تېخنىك خادىملارنىڭ ئۇرۇش مېخانىزىمىغا ماس كېلىدىغان يېڭى مېخانىزىمنى بەرپا قىلىش بىلەن دۈشمەن تەرەپنىڭ يېڭى قورال-ياراغلىرىغا قانداق تاقابىل تۇرۇش مەسىلىسىدە كۆرۈلىدۇ.
           ئەڭ يېڭى ئىلىم-پەن تېخنىيكىلىرىدىن پايدىلىنىپ مۇكەممەل بولغان سەپ ئىچكىرىسىگە ھۇجۇم قىلىش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىشتۇر. بۇ سىستېما سۈنئىي ھەمرا، بوشلىقتىن كۈزۈتىش-ئالاقىلىشىش سىستېمىسىنى، باشقۇرۇش مەركىزى ھەمدە نىشاننى پەرق ئېتىش، قارىغا ئېلىش فۇنكىسىيىسىگە ئىگە "كۆپ باشلىق" يىراق مۇساپىلىق، ئوتتۇرا مۇساپىلىق ۋە يېقىن مۇساپىلىق باشقۇرۇلىدىغان بومبىلاردىن تەشكىل تاپقان بولۇشى، نەچچە ئون كىلومېتىرلىق يىراقلىقتىكى ماتورلىق ماشىينا ۋە باشقا ھەرىكەتچان نىشانلارنى بايقاپ ۋە ئۇلارنىڭ ئورنىنى جەزىملەشتۈرۈپ، كومپىيوتورلاشقان باشقۇرۇش مەركىزىنى ئۇچۇر بىلەن تەمىنلىشى، باشقۇرۇش مەركىزى مانا مۇشۇ ئۇچۇرلارغا ئاساسەن، شۇئان ھۇجۇم قىلىش قارارىنى چىقىرىپ، دۈشمەن قىسىملىرى ئالدىنقى سەپكە تېخى يېتىپ كېلەلمىگەن ياكى ھۇجۇم قىلىشقا ئۈلگىرەلمىگەن ئەھۋال ئاستىدا، بارلىق نىشانلارنى تەڭلا ئوققا تۇتۇپ، ئۇلارغا توسۇپ زەربە بېرىشى ۋە يوقىتىشى كېرەك. دۈشمەننىڭ قانداق ئىنكاس قايتۇرىدىغانلىقىنى قىياس قىلىپ، ئۇلارنىڭ ئۆز رولىنى جارىي قىلدۇررۇشىنى ئۈنۈملىك تىزگىنلەپ، تاكتىيكا جەھەتتە ئۇلارنى بېسىپ چۈشۈپ، ھاكەت گىردابىغا يۈزلەندۈرۈشنى تېخىمۇ ئىچكىرىلەپ ئويلىنىشقا توغرا كېلىدۇ. بۇنىڭ ئۈچۈن تۆلىنىدىغان بەدەلنىڭمۇ ناھىيىتى زور بولىدىغانلىقى قىياس قىلىنىدۇ. بەلكى، ئۇرۇش سىتراتېگىيىسىنىڭ ئادەتتىكى رولى ۋە مېخانىزىمى ھەرقايسى قاتلاملارنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى ئۆزگىرىشچان ھالەتلىرىنىڭ مۇناسىۋېتىگە ھەم تىنچ، تۇراقلىق ئەھۋاللىرىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.
           ستراتېگىيىنىڭ تېخنىيكا قاتلىمىنى مۇئەييەن دائىرە ئىچىدە چەكلەپ قويۇش خالىغانچە قىلغىلى بولىدىغان ئىش ئەمەس. بۇ قاتلامدا، ئۇرۇش قوراللىرى ۋە بۇنداق قوراللارنىڭ ئۆزئارا كۆرسىتىدىغان تەسىرىنى رېئال بولغان مەلۇم بىر ئالاھىيدە جەھەتتىن كۈزەتكىلى بولىدۇ. دەرۋەقە، بۇنداق رېئاللىق قىسمەن رېئاللىقتىن ئىبارەتتۇر. چۈنكى، بارلىق باشقا ماددى ۋە شەكىلسىز مۇھىت شەرتلىرى ئېنىقسىز بولىدۇ. لېكىن، ئۇ يەنىلا رېئاللىقتۇر. ھەربىي ساھەدىكى قورال-ياراغ تەتقىيقاتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئالىملار ۋە ئىنجېنېر-تېخنىكلارنىڭ كەسپىي قىزىقىشىنى ئۆزىگە تارتىدىغان رېئاللىقنى چوقۇم ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. كىشىلەر ئاشۇ تەرەپلەردىكى خۇسۇسىيىتىنى ئەمەلدە كۆرسۈتىشنى ئالاھىيدە ئۈمىد قىلىۋاتقان، شۇنىڭدەك قۇربان بولىۋاتقانلارنىڭ سانى كۆپىيىۋاتقان ئەھۋالدا ئومومىي جەھەتتىن قايسى سەۋىيىگە يېتىش خۇسۇسىيىتىنى قوغلىشىش قاتارلىق مەسىلىلەردە ئالىملار ۋە ئىنجېنېر-تېخنىكلار سىتراتېگىيىنىڭ بىر قەدەر يۇقىرى قاتلىمى نەزەردە تۇتۇلۇپ چىقىرىلغان يوليورىقىنى چوقۇم تاپشۇرۇۋالىدۇ. ھالبۇكى، ئۇلار تەتقىيقات قىلىپ تەرەققىي قىلدۇرغان قوراللار سىتراتېگىيىنىڭ بىر قەدەر يۇقىرى قاتلىمىدا ئۆز رولىنى جارىي قىلدۇرغان تەغدىردىمۇ، ئۇلارنىڭ خىزمىتى تامامەن تېخنىيكا قاتلىمىنىڭ چەكلىمىسى ئىچىدە ئېلىپ بېرىلىدۇ. ئۇلار بولسا، چىن مەنىدىكى تېخنىيكا مەقسىتىنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا ئىنتىلىدۇ.
            گەرچە، تېخنىيكا قاتلىمىدىكى تەرەققىيات كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاقىۋەت پۈتكۈل ئۇرۇش ساھەسىدە ئەكىس تەسىر پەيدا قىلسىمۇ، ئەمەلىيەتتە پۈتكۈل ئىنسانلارنىڭ ماددى تۇرمۇشىنىڭ ھەممە تەرەپلىرىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ. لېكىن، ئۇنىڭ دائىرىسىنى ئابىستراكىت ئىلمىي نەزەرىيە، قۇرۇق ئىبارىلەر ۋە سانلار چەكلەيدۇ. ھەمدە، ھەرقانداق بىر كونكىرت پەيتتە، ئۇلار تېخنىيكا بۆسۈپ ئۆتەلمەيدىغان توسالغۇغا ئايلىنىدۇ. بولۇپمۇ، دېموكىراتىك دۆلەتلەردە، بۇ خىل كەيپىيات بىر قەدەر نورمال ھادىسەگە ئايلانغان. ئىلمىي نەزەرىيە ياكى قائىيدە ھەرقاچان كىشىلەر تەرەپىدىن ئىنكار قىلىنىشى مۈمكىن. ئۇلار ئىنكار قىلىشتىن بۇرۇن، ئۇ مۇتلەق نوپۇزغا ئىگە بولىدۇ. سېلىشتۇرۇپ ئېيتساق، تېخنىيكا تەرەققىياتىنىڭ نىشانى ۋە دائىرىسىنى بەلگىلەيدىغان ئىككى خىل يېتەكچى كۈچ بار: بىرى، ھەربىي پىرىنسىپ. يەنە بىرى، سىياسىي پىرىنسىپتۇر.
            ھەربىي پىرىنسىپ.
            تېخنىكلار بىلەن ھەربىيلەر ئوتتۇرىسىدا زىددىيەت مەۋجۇت بولىدۇ. بۇنداق زىددىيەتلەر تۈزۈلمە ئىسلاھىتى ئارقىلىقلا ھەل قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. تېخنىكلار يوليورىققا بىنائەن ھەربىي ئېھتىياجنى قاندۇرۇشنىڭ كونكىرت تەرەپلىرى بىلەن تەلەپلىرىنى ئادەتتە ئانچە پىششىق بىلىپ كەتمەيدۇ. تېخنىكلار بۇنداق يوليورۇقلارغا قارىتا شەكىل جەھەتتىلا بويسۇنۇش پوزىتسىيىسىنى تۇتىدۇ. ئۇلار ھەربىي ئېھتىياجنىڭ ناھايىتى قىسقا بولىدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىدۇ. چۈنكى، ئۇلار يېڭى نەزىرىيە ۋە سىتراتېگىيىنىڭ نەچچە يىلدا بىر قېتىم مەيدانغا كېلىپ تۇرۇدىغانلىقىنى كۆرۈپ تۇرىدۇ. لېكىن، ئۇلارنىڭ مۇۋەپپەقىيەت قازىنىشى ئۈچۈن بىر قانچە ئون يىل كېتىدۇ. يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگانلار ئوبېكتىپ ئىمكانىيەتنى تولۇق چۈشۈنمىگەچكە، يېڭى تېخنىيكىلارنى ھەربىيلەشتۈرۈش ئىشلىرى ھامان ئىككى خىل خىرىسنىڭ ئىسكەنجىسىدە بولىدۇ: بىرى، تەدبىقلانغان پەنلەر نوپوزى. يەنە بىرى، غەيرى تېخنىيكا ھەربىي دەرىجە تۈزۈم نوپوزى.
            شۇڭا، بىلىمسىزلىكتىن تۇغۇلغان بىر خىل توسالغۇ مەۋجۇت بولۇپ قالماي، تۈرلۈك مەقسەتتىن تۇغۇلغان توسالغۇمۇ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. ھەربىي بىيۇروكىرات ئاپپاراتلىرى ساننى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن، بىر خىل قورال ئارقىلىق ئىشقا ئاشۇرغىلى بولىدىغان ئەڭ ياخشى سۈپەتنى قۇربان قىلىشقا مەجبۇر بولىدۇ. قىسىملار سانىنىڭ ئازىيىپ كېتىشى تەشكىلىي ئۇلىنىڭ مىدىرلاپ قالغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. تېخنىكلارغا نىسبەتەن سان ھېچقانداق قىممەتكە ئىگە ئەمەس. ئۇلارنىڭ قوغلىشىدىغىنى ئەڭ ياخشى بولغان سۈپۈت، خۇسۇسىيىتى ئەڭ ياخشى بولغان قورالدۇر.
             تېخنىكا قاتلىمىدا قوللىنىلىدىغان مەلۇم خىلدىكى ئىنكاسنى پەيدا قىلىدىغان ھەرىكەت _ بىر قەدەر ئاددى قوراللاردىن باشلىنىشى مۈمكىن، ياكى سانى ئاز بىر قەدەر ئىلغار بولغان قوراللاردىن باشلىنىشىمۇ مۈمكىن. ھەربىي بىيۇروكىرات ئاپپاراتى  بىلەن تېخنىكلار ئوتتۇرىسىدىكى ئاساسىي زىددىيەت يېڭى قورالنى قىسىمغا ئۆتكۈزۈپ بەرگەندە كۆرۈلىدۇ. كونا قورالنىڭ ئىلغار تېخنىيكىلىرى ئۈلگە قىلىنىپ، ئۆزگەرتىپ ياسالغان يېڭى قوراللار قىسىم تەرەپىدىن تاللىنىشى ياكى شاللىنىشى مۈمكىن. ئەگەر، يېڭى قورال بىر خىل كەشپىيات بولۇپ، بۇرۇن بۇنداق قورال بولمىغان بولسا، قوراللىق قىسىملار قۇرۇلمىسىنى ئۆزگەرتىدۇ. بىر قىسىم كونا قىسىملارنى قىسقارتىپ، يېڭى قىسىملارنى تەشكىللەپ، بۇنداق يېڭى قوراللارنى ئىشلىتىشكە باشلايدۇ.
              سىياسىي پىرىنسىپ.
              تېخنىيكا ساھەسى بىلەن سىياسىي ساھە ئوتتۇرىسىدا مەۋجۇت بولغان ماس كەلمەسلىك مەڭگۈلۈك بولىدۇ.  بۇ تامامەن نورمال ئەھۋال. تېخنىيكا خادىملىرىغا كۆرە دۆلەتنىڭ سىياسىي مەقسىتى، دائىم شۇنداق يىراق، ھەم تۇتۇق بولىدۇ. ئۇلارنىڭ ئويلاش دائىرىسىگە كىرىشىمۇ ناھايىتى تەس بولغان بىر جەرياندۇر. ئايرىم ئەھۋالدا ھوقوقدارلار يۇقىرىدا تۇرۇپ ئارلىشىپ، نىمىلەرنى قىلىش ياكى نىمىلەرنى مەنئىي قىلىش توغرىسىدا بۇيرۇقلارنى چۈشۈرىدۇ. گىتلېر ياكى ستالىنغا ئوخشاپ كېتىدىغان بىرەر شەخىس دىكتاتۇرىنى تەجىرىيبىخانا ياكى سېخلارغا قوللىنىپ، تېز سۈرئەتتە تىرايىكتورىيىلىك راكېتا ياكى پارچىلىنىدىغان بومبا ياساشنى جاكارلىشى مۈمكىن. ياكى تېخنىيكا نۇقتىسىدىن مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشى ئىنتايىن ئۈمىدلىك بولغان كەشپىيات تۈرى ئۇلارنىڭ ئېتىيكا نۇقتىئىينەزەرى بىلەن چىقىشالماي، بۇنداق كەشپىيات تۈرىنى تەرسالىق بىلەن توختىتىۋېتىشى مۈمكىن.
              تېخنىيكا بىلەن سىياسىي ئوتتۇرىسىدىكى بۇنداق تۈپ ماس كەلمەسلىك ئەھۋالىلا شۇنداق زور تەسىرگە ئىگە قارارنى تاسادىپىي ھالدا چىقىرىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ. 2- دۇنيا ئۇرۇشىدا، كومىدىيىلىك پەن ئۇرۇشى قىستۇرما كۈيى مەيدانغا چىقىپ، خىروسىما، ناگاساكىي ۋەقەلىرى يۈز بەردى. شۇندىن ئېتىۋارەن، مەخپىي تېخنىيكىلارنى تەرەققىي قىلدۇرۇش كۆز-قارىشى كىشىلەرنىڭ ئادەتتىكى بىلىملىرىنىڭ بىر قىسمىغا ئايلاندى. ھۈكۈمەت ئورگانلىرى ۋە قوراللىق قىسىملارغا پەن ئاپپاراتلىرى كۆپەيتىپ تەسىس قىلىندى. ئەمما، بۇلارنىڭ تېخنىك خادىملىرى بىلەن ھۈكۈمەت ئەمەلدارلىرىنىڭ بىرلىككە كىلەلمەسلىكىنى تۈگۈتىش جەھەتتە ئوينىغان رولى ئەسلىدە ئۈمىد قىلغاندىكىدەك چوڭ بولمايدۇ. ئەمەلىيەتتە ئىككى خىل تېخنىيكا مەسىلىسىلا مەۋجۇتتۇر: بىر خىلى، كۈندىلىك مەسىلە بولۇپ، بۇنداق مەسىلىگە قارىتا سىياسىي قارار چىقىرىشنىڭ زادى ھاجىتى يوقتۇر. يەنە بىر خىلى، تالاش-تارتىش بولىۋاتقان مەسىلە بولۇپ، بۇ خىل مەسىلىگە قارىتا ھەتتا، ئالىملار ئوتتۇرىسىدىمۇ باشقىچە پىكىرلەر بولىدۇ. ئىختىلاپ بار نۇقتىلارنى كەسىپ ئەھلى بولمىغانلار چۈشەنمەيدۇ. سىياسىيونلار يەنىلا دۆلەتتىن ئىبارەت بىر پاراخوتنىڭ كاپىيتانى بولۇپ، ھەربىيلەر پالابودىكى قوراللارنى باشقۇرىدۇ. ئەمما، تېخنىك خادىملار ماتورخانىنى باشقۇرۇپ، بۇ پاراخوتنى ئېنىق بولمىغان قاتناش لېنىيىسىنى بويلىتىپ ماڭدۇرۇپ، نامەلۇم مەنزىلگاھقا ئېلىپ بارىدۇ.

                 ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )
                 كېيىنكى بۆلەكتە سىتراتېگىيىنىڭ تاكتىيكا قاتلىمى بايان قىلىنىدۇ.

jahangir123

                      داۋامى:

                                    سىتراتېگىيىنىڭ تاكتىيكا قاتلىمى

            مۇداپىيە بىلەن ھۇجۇم _ دىيالېكتىيكىنىڭ قارىمۇ-قارشىلىقى بىلەن بىرلىگىدىن ئىبارەت بولۇپ، بەزىدە مۇداپىيە ھۇجۇمغا ئۆزگەرسە، ھۇجۇم مۇداپىيەگە ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ. ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى ئايلىنىش نىسپىي بولۇپ، مۇتلەق ئەمەس. مۇداپىيە بىلەن ھۇجۇم يەنە: مۇداپىيە_ھۇجۇم_مۇداپىيە، ياكى ھۇجۇم_مۇداپىيە_ھۇجۇم شەكىللىرى ئارقىلىق دىيالېكتىيكىنىڭ ئىنكارنى ئىنكار قىلىش قانۇنىيىتىگىمۇ چۈشۈپ تۇرىدۇ. شۇڭا، ئۇرۇشنىڭ تاكتىيكا قاتلىمى ئۆزگىرىشچان كېلىدۇ. ئۇرۇشنىڭ ئاساسىي شەكلى بولغان مۇداپىيە بىلەن ھۇجۇم قومانداندىن ئىستىدات، ئەسكەردىن جەڭگىۋارلىق، ۋەزىيەتتىن پۇرسەت تەلەپ قىلىدۇ. قىسقا ۋاقىت ئىچىدە ئاخىرلاشقان ئۇرۇشتا تاكتىيكىنىڭ قىممىتى بولىدۇ. ئۇرۇش ئۇزۇنغا سوزىلىپ كەتسە مەخپىيەتلىك ئاشكارىلىنىپ قېلىپ، تاكتىيكا قىممىتىنى يوقىتىپ قويىدۇ. شۇڭا، مۇۋەپپەقىيەت بىلەن مەغلۇبىيەتنى قىسقا ۋاقىت ئىچىدە بەلگىلەيدىغان بىر قانچە ئامىل ئىچىدە _ تاكتىيكا ھەل قىلغۇچ ئەھمىيەتكە ئىگىدۇر.
            قەدىمدىن تارتىپ ھازىرغىچە ھەربىي ئىلىمدا توختاۋسىز تەرىپلىنىپ كېلىۋاتقان ئۇرۇش سەنئىتى _ ئۇرۇش سەپلىرىنىڭ ھەرقايسى قاتلاملىرىنىڭ تاكتىيكىغا تويۇنغان ھالىتىنى كۆرسىتىدۇ. كىشىلەر سەنئەت ئۇقۇمىنى گۈزەللىك تۇيغۇسى بويىچە تەسەۋۋۇر قىلىشىدۇ. ئەلۋەتتە، ئۇرۇش سەنئىتىمۇ ئۆزىدىكى مۇكەممەللىكتە ئىپادىلىنىدۇ. قوماندانلىقتىكى مۇكەممەللىك، قىسىمدىكى سۈپەت ۋە تەسادىپىيلىقتىكى پۇرسەت تاكتىيكا قاتلىمىنىڭ ئىپتىرا ۋە ئىجىرا قىلىنىش نۇقتىسىدۇر. ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدىكى ئاساسلىق زىددىيەت ھۇجۇمچى قورال ياراغلار بىلەن مۇداپىيە قورال-ياراغ ئەسلىھەلىرىنىڭ ئۆزئارا تىركىشىش ۋەزىيىتىدە كۆرۈلمەكتە.
            1. ھاۋا ھۇجۇمى جەھەتتە.
            ھاۋادىكى سىتراتېگىيىلىك بومباردىمانچى ئايروپىلان، تاكتىيكىلىق بومباردىمانچى ئايروپىلان ۋە رىياكتىپ كۈرەشچى ئايروپىلانلار بىلەن يەر يۈزى نىشانلىرىدا قارشى سەپلەنگەن زېنت توپلىرى ۋە يەريۈزىدىن ھاۋاغا قويۇپ بېرىلىدىغان ھەرخىل قۇرۇلمىلىق باشقۇرۇلىدىغان سىنارېدلار ئوتتۇرىسىدىكى، يەنى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيە ھالىتىدىكى زىددىيەتنىڭ پەيدا بولىشىدۇر. ئۇرۇشۇۋاتقان ھەر ئىككى تەرەپ ھاۋا ئارمىيىسىنىڭ توقۇنۇشىمۇ مۇشۇ نۇقتىغا چېتىلىدۇ. راداردىن ئۆزىنى قاچۇرالايدىغان رىياكتىپ ئۇرۇش ئايروپىلانلىرى يەر يۈزى نىشانلىرىنىڭ قارىغا ئېلىشىغا كاشىلا پەيدا قىلالايدۇ. يەر يۈزىدىكى نىشانلار بىر تەرەپتىن ھاۋا ھۇجۇمىغا ئۇچۇرىسا، يەنە بىر تەرەپتىن مۇداپىيە تەدبىرلىرىنى قوللىنىدۇ.
            2. يەر يۈزى ھۇجۇمى جەھەتتە.
             تاكتىيكا شەخىسكىمۇ مايىل، كوللېكتىپكىمۇ مايىل كېلىدۇ. ھازىرقى زامان ئۇرۇشىدا قومانداننىڭ تاكتىيكا ماھارىتى بىلەن كوللېكتىپنىڭ تاكتىيكا ماھارىتى ھەمكارلىق مۇناسىۋېتىنى ھاسىل قىلغان بولىدۇ. تانكا قىسىملىرى ۋە ئۇنىڭغا ماسلاشتۇرۇپ سەپلەنگەن پىيادە قىسىملار، ئوتتۇرا ۋە يېنىك تىپتىكى باشقۇرۇلىدىغان سىنارېد سەپلەنگەن بىرونىۋىك قىسىملار ۋە تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا قىسىملىرى توپچىلار قىسمىنىڭ ئوت ئېچىپ دۈشمەن ئىستىھكامىنى تازىلاپ يول ئېچىشىغا ماسلىشىپ، كوللېكتىپ جەڭ قىلىدۇ. ۋاھالەنكى، بۇ خىل كوللېكتىپ جەڭ قىلىش ماھارىتىنىڭ ئۈنۈملۈك جارىي قىلدىرۇلۇشى، ئاساسلىقى كوللېكتىپ رەھبەرلىكنىڭ قابىلىيىتىگە باغلىق بولىدۇ. بۇنداق يۇقىرى تېخنىيكىلىق ئۇرۇشنىڭ تاكتىيكا قاتلىمىدىمۇ زىددىيەت كۆرۈلىدۇ.
             3. دېڭىز يۈزى ھۇجۇمى جەھەتتە.
             دېڭىز ئۈستى لەيلىمە پاراخوت ئەتىرەتلىرى بىلەن سۇ ئاستى چۆكمە پاراخوت ئەتىرەتلىرى دېڭىز يۈزى ئۇرۇشىدىكى ئاساسلىق قورالدۇر. ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ سۇ ئۈستى لەيلىمە ئۇرۇش پاراخوت ئەتىرەتلىرى بىلەن سۇ ئاستى چۆكمە ئۇرۇش پاراخوت ئەتىرەتلىرىنىڭ تەشكىللىنىشى بىلەن سۈپەت دەرىجىسى پەرقلىق بولىدۇ. بىر قىسىم دۆلەتلەردە ئاۋياماتكىنى يادىرو قىلىپ، قوغلىغۇچى ۋە قوغدىغۇچى ئۇرۇش پاراخوتلىرى سەپلىنىپ، سۇ ئۈستى دېڭىز فىلوتى تەسىس قىلىنىش بىلەن بىرگە؛ سۇ ئاستى يادىرولىق چۆكمە پاراخوتىنى مەركەز قىلىپ، سۇ ئاستى چۆكمە پاراخوت فىلوتىمۇ تەسىس قىلىنغان. دېڭىز ئۇرۇشىنىڭ تېخنىيكىلىق تاكتىيكا قاتلاملىرىدىمۇ زىددىيەت مەۋجۇتتۇر.
             چۈنكى، ھاۋا ئۇرۇشى، قۇرۇقلۇق ئۇرۇشى ۋە دېڭىز ئۇرۇشىدا ئىشلىتىلىدىغان قورال-ياراغلارغا يېقىن، ئوتتۇرا ۋە يىراق مۇساپىلىق باشقۇرۇلىدىغان سىنارېدلار بىلەن بومبىلار يېنىك، ئوتتۇرا ۋە ئېغىر تىپتىكى ھەرخىل قۇرۇلمىلىق سۇپىلاردىن قويۇپ بېرىلىدۇ. بۇنداق يۇقىرى تېخنىيكىلىق ئۇرۇش ۋە ئۇرۇش قوراللىرىنىڭ تاكتىيكا قاتلىمىدا قارىمۇ-قارشى مەيداندىكى ئۆزئارا سىغىشالماسلىق زىددىيىتى پەيدا بولىدۇ. چۈنكى، بۇنداق ئىلغار قوراللار توقۇنۇشىۋاتقان ھەر ئىككى تەرەپتىن ئوخشاشلا تەڭ تېپىلىدۇ. تانكا قىسمى بىلەن تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان  بومبا قىسىملىرى ئەنە شۇنداق تىپقا كىرىدۇ. بۇندىن باشقا، توپچىلار قىسمى بىلەن بىرونىۋىك قىسىملارمۇ مۇشۇ خىل تىپقا كىرىدۇ. تانكىغا قارشى يىراق مۇساپىلىق سىنارېد  يېقىن ئارىلىقتىكى نىشاننى قارىغا ئالالمايدۇ.
              يۇقىرى تېخنىيكىلىق ئۇرۇش ۋە ئۇرۇش قوراللىرىنىڭ تاكتىيكا قاتلىمىدىكى زىددىيەتنى ھەل قىلىشنىڭ چارىسىمۇ يوق ئەمەس. ھەل قىلىش چارىسىنىڭ ئىنچىكە نۇقتىلىرىنى ئىگەللەش بولسا، پۇرسەت بىلەن پەيتنى چىڭ تۇتۇپ، سۈرئەتنى كونتىرول قىلىشتۇر. بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان سۈرئەت _ تەپەككۈر بىلەن ھەرىكەتتىكى سۈرئەتتۇر. تەپەككۈردىكى سۈرئەت جىددى ۋە ئىنتايىن قىسقا پەيتتە، نىشان توغرىسىدا ئېنىق ھۈكۈم چىقىرىشنى كۆرسىتىدۇ. ھەرىكەتتىكى سۈرئەت تېخنىك ئەسكەرلەرنىڭ قورال-ياراغ مەشغۇلاتىنى دەقىيقە ۋاقىتتا توغرا ۋە ئېنىق تاماملىشىنى كۆرسىتىدۇ. زامانىۋىي ئۇرۇشتا دەقىيقە، سېكونت ۋە مىنوتنى قولدىن بېرىپ قويسا، پۇرسەتنى قولدىن بېرىپ قويغان بىلەن باراۋەر بولىدۇ.
             مۇداپىيە بىلەن ھۇجۇم سىتراتېگىيىنىڭ تاكتىيكا قاتلىمىدىكى قوماندانلىق سىتدات، جاسارەت، پۇرتسەت ۋە ئىنتىزامچانلىق _ ئۇرۇشنىڭ نەتىيجىسىنى بەلگىلەشتە زۆرۈر بولغان شەكىلسىز ئامىللاردۇر. تاكتىيكا قاتلىمىدىكى شەكىلسىز ئامىللار تېخنىيكا قاتلىمىدىكى ھەربىي كۈچ سېلىشتۇرمىسىغا ئاساسەن ئۆز ھۈكۈمىنى تەڭشەپ تۇرىدۇ.
             قوماندانلىق سىتدات _ ئۆزئارا ھەمكارلىق مۇناسىۋېتىدىكى شەخىس بىلەن كوللېكتىپنىڭ جەڭ قىلىش قابىلىيىتىنى تەشكىل قىلىدۇ. ئەسكەرلەردىكى جاسارەت قوماندانلىق سىتداتنىڭ پۈتۈن سەپ مىقياسىدا ئەمەلىيلىشىگە تۈرتكە بولىدۇ. جاسارەتلە كۇپايە قىلمايدۇ. ئارمىيىنىڭ مۇنتىزىم تۈزۈلمىسىنى بەرپا قىلغۇچى ئىنتىزامچانلىق، ئارمىيىنىڭ پولاتتەك ئىرادىسىگە ۋەكىللىك قىلىش بىلەن بىللە، ئادەم ئامىلى بىلەن تەبىئەت ئامىلىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان پۇرسەتتىن  مۇستەسنا ھالدا، مۇنتىزىم ئارمىيىگە مۇستەقىل جەڭ قىلىش ئىرادىسى ۋە پۇرسىتىنى يارىتىپ بېرىدۇ.
             ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەنىڭ تەڭسىز ھالەتلىرى تاكتىيكا قاتلىمىدىكى مۇھىم ئامىللارنىڭ بىرىدۇر. يۇقىرىدىكى ئامىللاردىن باشقا قۇرۇقلۇق ئۇرۇشى، ھاۋا ئۇرۇشى ۋە دېڭىز ئۇرۇشى بولسۇن، ئۇنىڭغا ماس ھالدىكى ئامىللار بولىدۇ. يەر شەكلى،ھاۋا كىلىيماتى، يېپىنچا ئۆسۈملىكلەر، رول، قوماندانلىق سىتدات، جاسارەت، ئىنتىزامچانلىق ۋە پۇرسەت توقۇنۇشىۋاتقان ھەرقايسى تەرەپلەرگە ئوخشاش بولمىغان تەسىرلەرنى كۆرسىتىدۇ. مۇداپىيەدە تۇرۇۋاتقان تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا قىسىملىرى دۈشمەن تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرىنىڭ تۇيۇقسىز ھۇجۇملىرىدىن ھۇشيار تۇرمىقى لازىمدۇر. مۇساپىنىڭ يىراق-يېقىنلىقى، قارىغا ئېلىش سىستېمىسىنىڭ قارارىنىڭ توغرىلىق دەرىجىسىنى بەلگىلەيدۇ. خاتالىق كەتكەندە، ئۆلۈك بۇلۇڭ دائىرىسى كېڭىيىپ كېتىپ، دۈشمەن تەرەپنىڭ تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرى يوشۇرۇنىۋالغۇدەك ۋاقىتقا ئېرىشىۋېلىپ، تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبىدىن ئۆزىنى چەتكە ئالالايدۇ. ئۇرۇشنىڭ مۇداپىيە شەكلىدە تۇرۇۋاتقان تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا قىسىملىرىنىڭ تېخنىك خادىملىرى كۈزۈتىش ۋە ئەقىل-ئىدىراكنىڭ تەسىرىنى توغرا ئانالىز قىلالمىغاندا، تانكىغا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبىنى كونتىرول قىلالماي قالىدۇ. ئەمەلىي جەڭ جەريانىدا، نىشاننى بايقىغاندىن تارتىپ، باشقۇرۇلىدىغان سىنارېد قويۇپ بېرىلگۈچە بولغان ئارىلىقتىكى ۋاقىتنى ئەڭ تېز سۈرئەتتە ئىگەللەپ، خاتالىقتىن خالىي بولغان ھۈكۈمنى چىقىرالىغاندا، ئاندىن بومبىنىڭ نىشانغا تېگىش پىرسەنتىنى ئاشۇرغىلى بولىدۇ.
              ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ھۇجۇم قىلىشتىن بۇرۇن، تەييارلىقى پۇختا بولۇشى لازىم. ئەسكەر سانى مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپتىن بىر نەچچە ھەسسە كۆپ بولۇشى شەرت. ئەگەر ھۇجۇم ئۇدۇل تەرەپتىن باشلانسا، ئەھۋال تېخىمۇ شۇنداق بولىدۇ. يان تەرەپتىن باشلانغان ھۇجۇم دۈشمەننىڭ كۈتمىگەن يېرىدىن چىقىشى مۈمكىن. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئەڭ پۇختا ۋە مۇكەممەل بولغان مۇداپىيە قورغانلىرى مۇداپىيەدە تۇرغۇچىلارنى ئاسانلا بىخودلاشتۇرۇپ قويىدۇ.

                      ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )

jahangir123

                    داۋامى:

يان تەرەپ ھۇجۇمدىكى نورمالسىز مەنتىقە دەل مۇشۇ جايدىن باشلىنىدۇ. پىلانېر، پاراشوت، ياكى ئىگىزگە يامىشىش ئەسۋاپلىرى بىلەن دۈشمەن ئىستېھكامىغا تۇيۇقسىز باستۇرۇپ كىرىش _ بىخود ھالەتتىكى دۈشمەننى ساراسىمىگە سېلىپ قويىدۇ. بۇ خىل ھۇجۇمنىڭ خەتىرى چوڭ، تۆلىنىدىغان بەدەلمۇ ئېغىر بولىدۇ. شۇنداق بولسىمۇ، قولغا كەلگەن جەڭ نەتىيجىسى پەۋقۇلئاددە بولۇپ، تاسادىپىيلىقتىن مۇقەرەرلىككە يۈزلىنىدۇ. گەرچە، ئۇدۇل تەرەپتىن ھۇجۇم قىلىش ياكى يان تەرەپتىن ھۇجۇم قىلىش بولسۇن، مۇۋاپىق يەر شەكلىنى تاللايدۇ. مۇۋاپىق يەر شەكلىدىن پايدىلىنىش تەدبىرى ئۇرۇشنىڭ زىيىنىنى ئەڭ تۆۋەن دەرىجىدە چەكلەپ تۇرالايدۇ. ئۇدۇل تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇمنىڭ زىيىنى روشەن، خورىتىش تۈسىنى ئالغان بولسا، يان تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇمنىڭ زىيىنى يوشۇرۇن بولۇپ، ئەسكەرلەرنىڭ پىسخىيكىسىدىكى تەشۋىشلىك ئالامەتلەرنى تۆۋەن چەكتە كونتىرول قىلىپ تۇرىدۇ. ئۇدۇل تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇمنىڭ  زىيىنى يەنىلا چوڭ بولىدۇ. قىسمەن چاغلاردا بۇ خىل ھۇجۇم قىلىش ئۇسۇلى جەڭ تاكتىيكىسىدىن چەتنەپ، كۈچ سېلىشتۇرمىسىغا ئەھمىيەت بېرىپ، قاراملىق قىلىشى مۈمكىن. ياكى ئەمەلىي جەڭ تاكتىيكىسىنى قوللىنىپ، غەلىبە قىلىشىمۇ مۈمكىن. تۆلەنگەن بەدەلنىڭ سالمىقى ئاشقانسېرى ئېرىشكەن غەلىبىمۇ شۇنچە خۈنۈك بولىدۇ. يان تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇمنىڭ ئالاھىيدىلىكى بولسا، تۇيۇقسىزلىقتۇر. تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىش دۈشمەننىڭ كۈتمىگەن يېرىدىن چىقىپ، ئاز كۈچ سەرىب قىلىپ، قىسقا ۋاقىت ئىچىدە، غەلىبىنى قولغا كەلتۈرىدۇ. يان تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇم ئۇدۇل تەرەپتىن قىلىنغان ھۇجۇمدەك چوڭ كۆلەمدە قوشۇن قاتناشتۇرمايدۇ. ئۇدۇل تەرەپتىن ھۇجۇم قىلىش ئىمكانىيىتى قالمىغاندا، ئايرىم ئەھۋاللاردا چوڭ قوشۇن يان تەرەپتىن ھۇجۇم قىلىش تاكتىيكىسىنى قوللىنىشىمۇ مۈمكىن. يان تەرەپ ھۇجۇم ئالاھىيدە تەربىيىلەنگەن كىچىك ۋە ئوتتۇرا تىپتىكى ئەتىرەتلەرنى كۆپىرەك ئىشقا سالىدۇ. بۇنىڭغا دائىر بىر قانچە مىساللارنى ئەسكەرتىپ ئۆتسەك بولىدۇ: 2- دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، گېرمانىيىنىڭ كىچىك تىپتىكى ئالاھىيدە ئەتىرىتى موسسولىننى تاغ-تۇرادىكى قاماقخانىدىن ئوڭئۇشلۇق قۇتۇلدۇرۇپ چىقىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، ئازاتلىق ئۇرۇشى مەزگىلىدە،  شەرقىي شىمالدا يۈز بەرگەن << ۋېيخۇسەن تېغىنى ئەقىل بىلەن ئېلىش>> ۋەقەلىكى ۋە زامانىمىزدىكى بىن لادىن ۋەقەسى مۇشۇ خىل ئۇرۇش تاكتىيكىسىغا مىسال بولالايدۇ.
             مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ھۇجۇم باشلىنىشتىن بۇرۇن، يېتەرلىك ۋاقىتقا ئېرىشىپ، مۇداپىيە تەدبىرلىرىنى قوللىنىدۇ. ئەپلىك بولغان جۇغراپىيىلىك يەر شەكلى، تەبىئىي توساق، سۈنئىي توساق، ئاكوپ-خەندەك ۋە يەر ئاستى ئۆيلىرى ئەنئەنىۋىي مۇداپىيە تەدبىرلىرىدۇر. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئاساسىي كۈشەندىسى دۈشمەن تەرەپنىڭ توپ-زەمبىرىكى، باشقۇرۇلىدىغان سىنارېد قويۇپ بېرىش سۇپىسىغا ئىگە تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرى بىلەن ھاۋا ئارمىيىسىنىڭ ھاۋا ھۇجۇمىدۇر. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ياكى مۇداپىيە لېنىيىسىنى قوغداپ قالىدۇ، ياكى پۈتۈن سەپ بويىچە مەغلۇپ بولىدۇ. ياكى مۇداپىيە لېنىيىسىدىن چېكىنىپ چىقىدۇ. يۇقىرىدىكى 3 خىل ئېھتىماللىق ئۇرۇش رايونىنىڭ 3 خىل ۋەزىيىتى بىلەن چېتىشلىق بولىدۇ.
              ئۇرۇش رايونىنىڭ بىرىنچى خىل ۋەزىيىتى.
              ئۇرۇش رايونىنىڭ جۇغراپىيىلىك سىتراتېگىيىسى، ھەربىي سىتراتېگىيىسى ۋە سىياسىي سىتراتېگىيىسى ئېھتىياجىدىن مۇداپىيە لېنىيىسىنى قەتئىي قوغداپ قېلىش تەلەپ قىلىنىدۇ. قانداق بەدەل تۆلىنىشىدىن قەتئىي نەزەر، ئالدىنقى سەپ ئوق-دورا، قورال-ياراغ، ئوزۇق-تۈلۈك ۋە زاپاس قوشۇنلار بىلەن ئۈزلۈكسىز تولۇقلىنىپ تۇرىدۇ. خورىغان كۈچلەرنى ئىزچىل تولدۇرۇش بىلەن بىللە، ۋاقىتنى كەينىگە سۈرۈپ، دۈشمەن تەرەپنىڭ ھەرقايسى قاتلاملىرىدىكى ھەربىي كۈچىنى زور دەرىجىدە خورىتىپ، ئاخىرقى غەلىبىنى قولغا كەلتۈرۈشكە كاپالەتلىك قىلىنىدۇ. سوۋېت-گېرمان ئۇرۇشىدىكى سىتالىنگىرادنى قوغداش ئۇرۇشى بىلەن لېنىنگىرادنى قوغداش ئۇرۇشى مۇشۇ خىل مۇداپىيە لېنىيىسىنى قوغداش ئۇرۇشى تىپىغا كىرىدۇ.
             ئۇرۇش رايونىنىڭ ئىككىنچى خىل ۋەزىيىتى.
             ئۇرۇش رايونىدىكى مۇداپىيە لېنىيىسىنىڭ پۈتۈن سەپ بويىچە تارمار قىلىنىشىدا بىر قانچە كونكىرت زىددىيەت مۇھىم رول ئوينايدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ئۇزاق ۋاقىت ئوت كۈچىنى مەركەزلەشتۈرۈپ، ئۈستۈنلۈكنى ئىگەللىيەلىشى مۈمكىن. مۇشۇنداق شارائىتقا دۇچ كەلگەن مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ئوق-دورا، قورال-ياراغ، ئوزۇق-تۈلۈك، سەھىيە ۋە زاپاس قوشۇندىن ئىبارەت ئارقا سەپ تەمىناتىدىن تولۇق بەھرىمان بولالماسلىقى مۈمكىن. ئارقا سەپ تەمىناتىنىڭ ئۈزۈلۈپ قېلىشى قوشۇننىڭ جەڭگىۋارلىقىغا بىۋاستە سەلبىي تەسىر كۆرسىتىدۇ. قەھرىتان سوغۇق، پىژغىرىم ئىسسىق ۋە جۇدۇن-چاپقۇندىن ئىبارەت كىلىيمات ھادىسىسىمۇ لىڭشىپ قالغان مۇداپىيە لېنىيىسىنى ئاسانلا تەۋرىتىپ قويىدۇ. سوۋېت-گېرمان ئۇرۇشىدا، گېرمانىيە ئارمىيىسى موسكۋا، ستالىنگىراد ۋە لېنىنگىراد ئۇرۇشلىرىنى قوزغايدۇ. گېرمانىيە ئارمىيىسى ھۇجۇم شەكلى بىلەن مۇداپىيە شەكلىنى بىرلەشتۈرۈپ ئېلىپ بارىدۇ. يۇقىرىدىكى سەۋەپلەرگە كۆرە گېرمانىيە ئارمىيىسى پۈتۈن سەپ بويىچە گۇمران بولىدۇ.
             ئۇرۇش رايونىنىڭ ئۈچۈنچى خىل ۋەزىيىتى.
             ئۇرۇش رايونىدا يەنە ئۆتكۈنچى خۇسۇسىيىتىگە ئىگە بولغان مۇداپىيە لېنىيىلىرى بولىدۇ. ئۇرۇشنىڭ ئېھتىياجى تۈپەيلىدىن ئىشغالىيەت رايونىدا بىر قىسىم يېنىك مۇداپىيە لېنىيىلىرى بەرپا قىلىنىدۇ. دۈشمەننىڭ ئوت كۈچىگە تەڭ كېلەلمەسلىك سەۋەۋىدىن ئاساسىي قوشۇننى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن سىتراتېگىيىلىك چېكىنىشكە توغرا كېلىدۇ. دۈشمەننىڭ ئاساسىي كۈچىدىن ئۆزىنى چەتكە ئېلىپ، دۈشمەننىڭ ئاجىز نۇقتىسىغا زەربە بېرىشتەك ئۇرۇش قانۇنىيىتىدە، ئىشغالىيەت رايونىنى مۇتلەق قوغداپ قېلىش مەقسەت قىلىنمايدۇ. شۇڭا، ئۆتكۈنچى خۇسۇسىيىتىگە ئىگە مۇداپىيە لېنىيىسىمۇ، ئاسانلا ئۆزىنىڭ سىتراتېگىيىلىك قىممىتىنى يوقىتىپ قويىدۇ. سىتراتېگىيىلىك تەدبىر شەكىللەندۈرگەن تاكتىيكا ۋەزىيىتى بۇنداق مۇداپىيە لېنىيىسىنى ساقلاپ قېلىشنى تەرغىپ قىلمايدۇ. مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپ دۈشمەن بىلەن ئۆزىنىڭ ئەمەلىي كۈچىنى، دۈشمەن بىلەن بولغان ئارىلىقىنى سېلىشتۇرۇپ مۆلچەرلەيدۇ. ھەمدە، ئېرىشكەن سانلىق مەلۇمات بويىچە ئۇرۇش رايونىدىكى سىتراتېگىيىلىك قىممىتى قالمىغان مۇداپىيە لېنىيىسىدىن تېز سۈرئەتتە چېكىنىپ چىقىدۇ. ئۇزۇن سەپەر جەريانىدا، قىزىل ئارمىيە ئۇرۇش ۋەزىيىتىنىڭ تەرەققىياتى ۋە تەقەززاسى ۋەجىدىن مەلۇم بىر جاينى ئۇزۇن ۋاقىت ئىشغال قىلىپ تۇرۇۋالمىغان. يېڭى ئىشغالىيەت رايونىنىڭ زۆرۈرىيىتىدىن كونا ئىشغالىيەت رايونىدىن ۋاز كېچىپ، ئۇرۇش رايونىنىڭ ئۆتكۈنچى خۇسۇسىيىتىگە ئىگە بولغان مۇداپىيە لېنىيىسىدىن تەشەببۇسكارلىق بىلەن چېكىنىپ تۇرغان. قىزىل ئارمىيىنىڭ چىيشۈيخى دەرياسىدىن 4 قېتىم ئۆتۈشى مۇشۇنداق نۇقتىغا تەدبىقلانغان جانلىق تاكتىيكىسىدۇر.
              يۇقىرىدا دەپ ئۆتكىنىمىزدەك، ھۇجۇم قىلغۇچىنىڭ ئەسكەر سانى مۇداپىيە قىلغۇچىنىڭ ئەسكەر سانىدىن بىر نەچچە ھەسسە ئۈستۈن بولىشى كېرەك. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ تاكتىيكا قاتلىمىدىن ئالغاندا، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ھامان ئۈستۈنلۈكنى ئىگەللەپ تۇرىدۇ. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ ھۇجۇم قىلىش زۆرۈرىيىتى تۇغۇلمىغاندا، ئۇلار ئاكوپ كولاپ فىرونتنى پۇختىلىۋېلىشقا يېتەرلىك ۋاقىت چىقىرالايدۇ. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئاشكارا ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنى ئۆلتۈرۈش، يارىلاندۇرۇشى؛ ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئۆزلىرىنى ئۆلتۈرۈش ۋە يارىلاندۇرۇشىغا قارىغاندا ئاسانغا توختايدۇ. مۇشۇنداق شارائىتتا، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ قارشى تەرەپنىڭ ئاكوپ ۋە خەندەك مۇداپىيە سىستېمىسىنى بۇزۇپ تاشلىشىغا توغرا كېلىدۇ. شۇڭا، كۈچ سېلىشتۇرمىسىنىڭ بىر ھەسسىگە بىر قانچە ھەسسە نىسبەت بويىچە  بولۇشىنىڭ قائىدىگە سىغىدىغانلىقى كۆزگە كۆرۈنىپلا تۇرىدۇ. ئەگەر ئۇرۇش نەتىيجىسىز ئاخىرلاشسا، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ تۆلەيدىغان بەدەل تېخىمۇ زور بولىدۇ. ئەمەلىي جەڭ ۋاقتى كەينىگە سۈرۈلگەنسېرى ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ھالاكىتى كۆزگە كۆرۈنىپلا قالىدۇ. ئۇزۇنغا سوزۇلغان مۇداپىيە لېنىيىسىنى ئۇدۇل تەرەپتىن بۆسۈپ ئۆتۈش مۈمكىنچىلىكى قالمىغاندا، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ھۇجۇمنى توختىتىشقا مەجبۇر بولۇشى كېرەك. ھەمدە، دۈشمەن مۇداپىيە لېنىيىسىنىڭ ئۈزۈك جايلىرىنى تېپىپ، ئىككى قانىتىدىن ئايلىنىپ ئۆتۈپ كەتسە بولىدۇ. 2- دۇنيا ئۇرۇشىدا، گېرمانىيە ئارمىيىسى فىرانسىيىنىڭ ماگىينوت مۇداپىيە لېنىيىسىدىن بېلگىيىنىڭ ئادېن ئورمانلىقى ئارقىلىق ئەنە شۇنداق ئايلىنىپ ئۆتۈپ كېتىدۇ ۋە فىرانسىيىنىڭ كەينى تەرەپىدىن خەنجەر ئۇرىدۇ. بۇ چاغدا، ئەگەر مۇداپىيە قىلغۇچى قىسىملار يەنىلا ئاكوپلاردا بولسا، مۇداپىيە ئۈزۈل-كېسىل مەغلۇبىيەتلىك بولىدۇ. چۈنكى، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ قىسىملىرى ئىككى يان تەرەپتىن ياكى ئارقا تەرەپتىن مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ قىسىملىرىغا بىۋاستە ھۇجۇم قىلالايدۇ.. ھەتتا، مۇداپىيە قىلىۋاتقان قىسىملارنى يوقىتالايدۇ.

                     ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )  

jahangir123

                     داۋامى:

            ئەگەر، مۇداپىيە قىلغۇچى قىسىملار دۈشمەننىڭ ئىككى يان تەرەپتىن ياكى ئارقا تەرەپتىن قورشاپ قىلغان ھۇجۇمىغا قارىتا ئىنكاس قايتۇرسا، ئۆزىنىڭ ئۇرۇش سېپىنى ئۇزارتىپ، ئەسكىرىي كۈچىنى چېچىۋېتىدۇ؛ ياكى ئاكوپلاردىن چىقىپ، ھۇجۇمغا ئۆتۈۋاتقان قىسىملارنى توسۇپ، ئوخشاشلا ئۆزىنى ھەرىكەتچان ياكى ئاشكارا ھالەتكە چۈشۈرۈپ قويىدۇ. ئەسكىرىي كۈچىنى چېچىۋېتىش بىلەن ئەمەلىي كۈچىنى دۈشمەن تەرەپكە ئاشكارىلاپ قويۇش، مۇداپىيە لېنىيىسى ئۈچۈن ئىنتايىن زىيانلىق بولغان پاسسىپ ھالەتتۇر. ئۇرۇش سەنئىتىدىكى پۈتۈننى پارچە قىلىش، ياكى پارچىنى پۈتۈن قىلىش، ئەمەلىي جەڭدە شۇنداق كونكىرىت تەدبىقلىنىدۇ. ئەگەر، مۇداپىيەدە تۇرغان تەرەپنىڭ قىسىملىرى مۇداپىيە لېنىيىسىنىڭ ئۇدۇل تەرەپىنى كېڭئەيتىش ئۇسۇلىنى قوللانغان بولسا، گەرچە، سان جەھەتتىن ئاز ئەسكەر بىلەن كۆپ دۈشمەننى يېڭىشتەك سېلىشتۇرما ئۈستۈنلۈكنى ساقلاپ قالالىسىمۇ، لېكىن ئەمەلىي جەڭ بولىۋاتقان قىسىملاردا، ئەمەلىي كۈچ سېلىشتۇرمىسى جەھەتتە قارشى تەرەپ ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىشى مۈمكىن. چۈنكى، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ئوت كۈچىنى مەركەزلەشتۈرۈپ ئۈستۈن ئەسكىرىي  كۈچ بىلەن مۇداپىيە لېنىيىسىدىكى ھەربىي كۈچى چېچىلغان دۈشمەن قوشۇنىنى تېز سۈرئەتتە بىر تەرەپ قىلالىشى مۈمكىن. ئەگەر، مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ قىسىملىرى ھەرىكەتچان جەڭ بىلەن ھەرىكەتچان ھۇجۇمغا تاقابىل تۇرۇش ئۇسۇلىنى قوللانسا، ئەمەلىي جەڭ بولىۋاتقان قىسىملاردا، گەرچە ھەر ئىككى تەرەپنىڭ ئەمەلىي كۈچىنى ساقلاپ قالغىلى بولسىمۇ، لېكىن، مۇداپىيە تۇرغۇچى تەرەپ قوشۇنلىرىنىڭ ئاز ئەسكەر بىلەن كۆپ ئەسكەرنى مەغلۇپ قىلىش سېلىشتۇرما ئۈستۈنلىكى قولدىن كېتىدۇ. يۇقىرىدا ئېيتىلغان ئەھۋالنىڭ قايسى بىرى بولسۇن، ھۇجۇمغا ئۆتكەن تەرەپنىڭ ئۈچ روتا ياكى ئۈچ باتالىيون ئارقىلىق مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ بىرلا روتىسى ياكى بىرلا باتالىيونىنى مەغلۇپ قىلىشىغا ئەمدى گەپ كەتمەيدۇ.
             ۋاھالەنكى، 1- دۇنيا ئۇرۇشىدىكى غەربىي لېنىيە جەڭ مەيدانلىرىدا، مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ تاكتىيكا جەھەتتە ئىگەللىگەن سېلىشتۇرما ئۈستۈنلىكى ئۇرۇش رايونىنىڭ سىتراتېگىيىە قاتلىمىدىمۇ تولۇق ئىپادىلەنگەنىدى. بۇنداق بولۇشى فىرانسىيىنىڭ ئاكوپلىق مۇداپىيە لېنىيىسى بېلگىيىنىڭ دېڭىز قىرغاقلىرىدىن تا شىۋىتسارىيىنىڭ چېگىراسىغىچە سوزۇلغان بولۇپ، ئۈزۈلۈپ قالغان يېرى يوق ئىدى. شۇڭا، گېرمانىيە ئارمىيىسىنىڭ يان تەرەپتىن ئايلىنىپ ئۆتۈشى مۈمكىن بولمىدى. گەرچە، گېرمانىيە ئارمىيىسى چوڭ قىسىملارنى مەركەزلەشتۈرۈپ، بولىنىيىنىڭ كىچىك بىر قىسمىغا شىددەت بىلەن ھۇجۇم قىلغان بولسىمۇ، زەمبىرەكلىرىدىن ئوق ياغدۇرۇپ تۇرغان فىرانسىيە ئارمىيىسىنىڭ قايتۇرما زەربە بېرىش سۈرئىتى _ توپ ئوقى، پىلىموت ئوقى ۋە سىم توساق ئارىسىدا تەستە ئىلگىرىلەۋاتقان گېرمانىيە ئارمىيىسىنىڭكىدىن كۆپ تېز بولغان. بۇ قېتىمقى ئۇرۇشتا، مۇداپىيەدە تۇرغۇچى فىرانسىيە ئارمىيىسىنىڭ سۈرئەت جەھەتتە ياكى ھەربىي كۈچىنى مەركەزلەشتۈرۈش جەھەتتە بولسۇن، ھۇجۇمغا ئۆتكۈچى گېرمانىيە ئارمىيىسىگە قارىغاندا ئۈستۈنلۈككە ئىگە بولغانلىقىنى ئىسپاتلىغانىدى. قېپقالغان مەسىلە، ھۇجۇم قىلغۇچىنىڭ ئالدىن ھۇجۇم قىلىشى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان پايدىلىق ۋەزىيەتكە قانداق تاقابىل تۇرۇشتىنلا ئىبارەت. بۇنداق پايدىلىق ۋەزىيەت مۇداپىيەدە تۇرغۇچىنىڭ قانداق ئۇستىلىق قىلىشىدىن قەتئىينەزەر، تامامەن يوقىلىپ كېتىشى مۈمكىن ئەمەس. ئەمما، ھۇجۇم قىلغۇچى ئالدىن ھۇجۇم قىلىپ ئېرىشكەن پايدىلىق ۋەزىيەتنى يوققا چىقىرىشنىڭ چارىسىنى جەزمەن تاپقىلى بولىدۇ. چۈنكى، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ئارىلىقتا ئۈزۈك جايلار بولمىغان مۇداپىيە لېنىيىسىدىكى ئاكوپلاردا، مۇداپىيىدە تۇرغۇچى قىسىملارنى ئايلىنىپ ئۆتۈپ كېتەلمەيدۇ. شۇڭا، مۇداپىيىدە تۇرغۇچى تەرەپ تاكتىيكا جەھەتتە پايدىلىق ئورۇننى ساقلاپ قالالايدۇ. شۇڭلاشقا، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ھېچبولمىغاندا ۋاقتىنچە بولسىمۇ، بىرى بەشكە، ھەتتا ئونغا تېتىپ، قارشى تەرەپنى ياردەمسىز ھالەتكە كەلتۈرەلىگەندىلا، ئاندىن تاقابىل تۇرۇشتا چىڭ تۇرالايدۇ. ھەر ئىككى تەرەپ ياردەمچى قوشۇنغا ئىگە بولمىغان ئەھۋال ئاستىدا، شۇنداق بولىدۇ. توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر ياردەمچى قوشۇنغا تەڭلا ئىگە بولسا، ئۇرۇشنىڭ ۋاقتى ئۇزۇنغا سوزۇلۇپ كېتىشى مۈمكىن. ئەكسىچە بىر تەرەپلا ياردەمچى قوشۇنغا ئىگە بولسا، ئۇرۇش ۋەزىيىتىدە ئۆزگىرىش بولۇشى مۈمكىن.
              ئۇرۇشنىڭ ئاساسىي شەكلى بولغان ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەنىڭ قېلىپقا چۈشكەن ياكى قېلىپلاشقان شەكلى يوق. «ئا» ئۇرۇش رايونىدىكى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەدىكى تاكتىيكا-تەدبىرلەرنىڭ «ب» ئۇرۇش رايونىدىكى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيىگە ماس كېلىشى ناتايىن. بۇنداق بولۇشتىكى تۈپ سەۋەپ ئەمەلىي جەڭ ئەھۋالىنىڭ كونكىرتلىق دەرىجىسىدە بەلگىلەنگەن. 1- دۇنيا ئۇرۇشىدا،  غەربىي فىرونتتىكى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەنىڭ ئەھۋالى شۇنداق بولغان. ئەمما، 2- دۇنيا ئۇرۇشىدا، غەربىي فىرونتتىكى ھۇجۇم بىلەن مۇداپىيەنىڭ ئەھۋالى تامامەن ئەكسىيچە بولۇپ قالغان. ئەسلىدە، بۇرۇنقى لاي-لاتقىلار بىلەن توشۇپ كېتىدىغان ئاكوپ-خەندەكلەرنىڭ ئورنىنى ئەمدىلىكتە پولات-چىۋىقلىق بىتونلاشقان مۇداپىيە ئەسلىھەلىرى مۇكەممەل بولغان يەر ئاستى ئۆيلىرى ئىگەللىگەنىدى. دەل شۇنداق بولغانلىقى ئۈچۈن، كىشىنى شۈبىھلەندۈرمەيدىغان تۈز لېنىيىلىك لوگىيكا فىرانسىيىلىكلەرگە ماگىنو مۇداپىيە لېنىيىسىنى بىنا قىلدۇرغان ئىدى. بۇ مۇداپىيە لېنىيىسى ھەقىيقەتەن ناھايىتى مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغان. مۇستەھكەم قەلئەگە پىيادە ئەسكەرلەر، پىلىموتچىلار ۋە زەمبىرەكچىلەر ئورۇنلاشقانىدى. 1940- يىلى، گېرمانىيە ئارمىيىسى فىرانسىيىگە ھۇجۇم قىلغاندا، بېلگىيىگە قاراپ يول ئېلىپ، ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسىدىن ئايلىنىپ ئۆتۈپ كەتكەن. سىتراتېگىيىنىڭ نورمالسىز لوگىيكىسى نۇقتىئىينەزەرىدىن قارىغاندا، ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسى بەك مۇستەھكەم بولغانلىقى ئۈچۈن، فىرانسىيىنى قوغداش رولىنى ئوينىيالمىدى. مۇداپىيە لېنىيىسى بەك مۇستەھكەم بولۇپ كەتسە، ھەتتا دۈشمەننى ئۇنىڭغا ھۇجۇم قىلىشقا پېتىنالمايدىغان قىلىپ قويىدۇ. كىشىلەر شۇنداق يەكۈنگە كېلىشى مۈمكىن: ئەگەر، ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسى ئۇنچىۋالا پۇختا بولمىغان، ئۇنداق قورقۇنچلىق بولمىغان بولسا، ئەكسىچە، فىرانسىيىگە ياخشىلىق ئېلىپ كېلىشى مۈمكىن ئىدى. چۈنكى، شۇنداق بولغاندا، ھېچبولمىغاندا گېرمانىيىلىكلەر بۇ مۇداپىيە لېنىيىسىگە ھۇجۇم قىلىپ، ئىستېھكام ئۇرۇشى پاتقىقىغا پېتىپ قالاتتى. ئەمەلىي ئەھۋال شۇنداق بولدىكى، ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسى تاكتىيكا دەرىجىسىدە بېسىپ ئۆتكىلى بولمايدۇ دەپ قارالغانلىقتىن، گېرمانىيىلىكلەر ئۇرۇش رايونى سىتراتېگىيىسى جەھەتتە ھەرىكەتچان ئۇسۇل قوللىنىپ، بېلگىيىنىڭ مۇكەممەل مۇداپىيە لېنىيە قۇرۇلۇشلىرى بولمىغان ئادېن رايونىدىن كېسىپ ئۆتۈپ، ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسىدىن ئايلىنىپ ئۆتۈپ كەتكەن. ھەمدە، فىرانسىيىنىڭ كەينى تەرەپىدىن پىچاق ئۇرغان. تا، نورماندىيىدىكى دېڭىز  بويلىرىغىچە يېتىپ بارغان. تېز غەلىبە قىلغان ئۇرۇشنىڭ ئاساسىنىڭ مۇكەممەل بولمايدىغانلىقىمۇ بىر ھەقىيقەت.
                مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپ ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپكە قارىغاندا، ئەسكىرىي كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈش جەھەتتە ئۈستۈنلۈككە ئىگە بولىدۇ، دەيدىغان نەزىرىيە سىتراتېگىيە قاتلىمىدىكى چاقماق تېزلىكىدە زەربە بېرىش ئۇرۇشى تەرەپىدىن ئۈزۈل-كېسىل ئاغدۇرۇپ تاشلاندى. چاقماق تېزلىكىدە زەربە بېرىپ، ئىچكىرىلەپ ئىلگىرىلەۋاتقان گېرمانىيىنىڭ ماتورلاشقان تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرىنىڭ سۈرئىتى _ مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ يان قاناتقا مۇداپىيە كۈچلىرىنى مەركەزلەشتۈرۈش سۈرئىتىدىن  كۆپ تېز بولغانلىقتىن، چاقماق تېزلىكىدە زەربە بېرىش ئۇرۇشىغا قاتنىشىۋاتقان گېرمانىيىنىڭ تانكا ۋە بىرونىۋىك قىسىملىرى زەمبىرەك ئوقلىرى تەرەپىدىن ئۈزۈپ تاشلىنىش ۋە توساقلارنىڭ توسقۇنلىق قىلىشىدىن قورىقمايدىغان بولغاچقا، مۇداپىيە لېنىيىسىدىكى پىيادە ئەسكەرلەر مۇداپىيە ئۇرۇشىدا تاكتىيكا جەھەتتىكى ئەسكىرىي كۈچ سېلىشتۇرمىسىدا ئۈستۈنلۈككە ئىگە بولالمايلا قالماستىن، بەلكى سان جەھەتتىمۇ، قارشى تەرەپ تەرەپىدىن بېسىپ چۈشۈلىدۇ. 1940- يىلدىكى تارىخ بىزگە ئىككى ساۋاق بەردى: قۇسۇر تاپقىلى بولمايدىغان ماگىينو مۇداپىيە لېنىيىسىدىن ۋاز كېچىش كېرەك ئىدى. قارىماققا ھەقىيقەتكە ئوخشاپ كېتىدىغان 1:3 نىسبەت مۇناسىۋېتى ئەمەلىيەتتە پەقەت تاكتىيكا قاتلىمىغىلا باب كېلەتتى.  لېكىن، كىشىلەرنىڭ ھېسسىياتىنىڭ چوڭقۇر قاتلىمىدىكى ئەھۋال تامامەن بۇنىڭ ئەكسىيچە؛ چوڭقۇر يىلتىز تارتىپ كەتكەن بۇنداق ھېسسىيات خاھىشىدىن ھەيرانلا قالىمىز، خالاس. شۇنداقتىمۇ، ھۇجۇم شەكلى بىلەن مۇداپىيە شەكلىدە توقۇنۇشىۋاتقان تەرەپلەر سىتراتېگىيىلىك قىممىتى قالمىغان نۇقتىلاردىن ۋاز كېچىشنى بىلىشى، ئەمەلىيەتتە تەدبىقلىنىشتىن بۇرۇن، نەزىرىيە جەھەتتە ئويلىشىپ كۆرۈشى كېرەك.

                    ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )
                    كېيىنكى بۆلەكتە، سىتراتېگىيىنىڭ ئوپىراتسىيە قاتلىمى بايان قىلىنىدۇ.

jahangir123

                    داۋامى:

                                           سىتراتېگىيىنىڭ ئوپېراتسىيە قاتلىمى

                   ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى يوشۇرۇن مەقسەت بىلەن خەتەرلىك پىلان.           بىز ئادەتتە تاشقى كېسەللىكلەر دوختۇرلىرىنىڭ ئوپېراتسىيە دېگەن بىر ئىشنى قىلىدىغانلىقىنى بىلىمىز، ياكى ئاڭلاپ تۇرىمىز. تىبابەتتىكى ئوپېراتسىيە ئۇقۇمى بولسا، ئادەمنىڭ ئىچكى-تاشقى ئەزاسىنى ئوپېراتسىيە قىلىشنى كۆرسىتىدۇ. تىبابەتتىكى ئوپېراتسىيەدە چاتاق قايسى ئەزادىن چىقسا، شۇ كونكىرت ئەزانى ئوپېراتسىيە قىلىپ، ئەتىراپىدىكى مۇناسىۋەتلىك ئەزالارغا دەخلى-تەرۇز قىلىنمايدۇ. لېكىن ، ئۇرۇشتىكى ئوپېراتسىيە ئاتالغۇسى دۇنيا يېقىنقى زامان ئۇرۇش تارىخىدا پەيدا بولغان ئۇقۇم بولۇپ، ئۇ تىبابەتتىكى ئوپېراتسىيە ئۇقۇمى بىلەن ھەم، مۇئەييەنلىككە ئىگە، ھەم ئىنكارلىققىمۇ ئىگىدۇر. ئۇلار ئوتتۇرىسىكى مۇئەييەنلىك كونكىرت ئەزا بىلەن كونكىرىت جاينىلا ئوپېراتسىىيە قىلىپ، ئەتىراپىدىكى خوشنا ئەزالار بىلەن خوشنا جايلارنىڭ بىخەتەرلىكىگە بىۋاستە تەھدىت سالماسلىقتا ئىپادىلىنىدۇ. ئەمما، ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى ئىنكارلىق ئۆزگىچە بولۇپ، تىبابەتتىكى ئوپېراتسىيەدە كېسەل ئەزانى كېسىپ ئېلىۋەتكەندىن باشقا، يوشۇرۇن مەقسەت بىلەن خەتەرنى ئىنكار قىلىدۇ. ئۇرۇشتىكى ئوپېراتسىيە قاتلىمىىدا ئېلىپ بېرىلغان ئوپېراتسىيە ھادىسىسىدە، ئەۋۋەل خوشنا جايلارنى تىنچلاندۇرۇپ، مەست-خۇش قىلىدۇ. ئاندىن ئۆزى ئېھتىياجلىق بولغان كونكىرت جاينى بىمالال ئوپېراتسىيە قىلىشقا باشلايدۇ. بۇ يەردىكى بىمالاللىق ئۇيقۇلىق ھالەتتىكى تاشقى كۈچلەرنىڭ تەھدىتى بىلەن تەسىرىدىن قانداق ئەپچىللىك بىلەن پايدىلىنىشنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا، ئۇرۇش ئوپېراتسىيىسىدە كەلگۈسىدە يۈز بېرىشى چوقۇم جەزىملەشكەن يوشۇرۇن مەقسەت بىلەن خەتەرلىك پىلان كىشىلەردىن مەخپىي تۇتۇلىدۇ.
               ۋاھالەنكى، سىتراتېگىيىنىڭ ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى ئۇرۇش _ ئۇرۇش رايونىنىڭ جۇغراپىيە قاتلىمىدىكى مەلۇم بىر كونكرت جايىدا ئېلىپ بېرىلىدۇ. قارىماققا ئەتىراپىدىكى خوشنىلار بىلەن تىنچتەك كۆرۈنىدۇ. ئەمما، ئوپېراتسىيە ئۇرۇشى شۇنداقلا، جمجىت تاماملىنىپ قالمايدۇ. ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ ئورتاق ئالاھىيدىلىكى شۇكى، ئۇنىڭ مەقسىتى يوشۇرۇن، پىلانى خەتەرلىك بولىدۇ. كەلگۈسىدىكى ئۇرۇش رايونىنىڭ ئۇرۇش يۆنىلىشىنى بەلگىلەشتە پەۋقۇلئاددە تەدبىر بەلگىلەش ئىقتىدارىغا ئىگىدۇر. ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى تىنچلىق نىسپىي بولۇپ، كىشىلەر دەمەللىققا ئۇنىڭ يوشۇرۇن مەقسىتى بىلەن خەتەرلىك پىلانىدىن گاڭگىراپ قالىدۇ. ئوپېراتسىيەنىڭ دائىرىسى ۋە كۆلىمى ئوخشاشمايدۇ. ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى بەزى ئوپېراتسىيىلىك ئۇرۇشلار سىياسىي ۋە ھەربىي ئىشلار ئېھتىياجىدىن كەنت، يېزا-بازار ۋە شەھەرلەرنى مەركەز قىلسا، بەزى ئوپېراتسىيىلىك ئۇرۇشلار بىر دۆلەتكە مەركەزلىشىپ قالىدۇ. 1940- يىلى، 9- ئاينىڭ، 1- كۈنى گېرمانىيە ئارمىيىسى پولشا ئوپېراتسىيىسىنى ئېلىپ بارىدۇ. چاقماق تېزلىكىدىكى ئۇرۇش تاكتىيكىسى ئارقىلىق پولشا ئارمىيىسىنى بىر ھەپتە ئىچىدە تەلتۆكۈس تارمار قىلىدۇ. ئوپېراتسىيە پەقەت پولشا تېرىتورىيىسىدە ئېلىپ بېرىلىپ، خوشنا دۆلەتلەرگە دەخلى-تەرۇز قىلىنمايدۇ. ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى بۇنداق نىسپىي تىنچلىقتىن گاڭگىراپ قالغان غەرىب دۆلەتلىرى دەمەللىققا جانلىق تاكتىيكا قوللىنالماي قالىدۇ. كېيىن مەلۇم بولدىكى، پولشا ئوپېراتسىيىسى گېرمانىيىنىڭ مۇنداق بىر يوشۇرۇن مەقسىتى بىلەن خەتەرلىك پىلانىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان: بىرى، غەربىي فىرونتتا فىرانسىيىنى مەركەز قىلغان غەربىي ئۇرۇش لېنىيىسىنى ئېچىش؛ يەنە بىرى، شەرقىي-شىمالىي فىرونتتا سوۋېت ئىتتىپاقىنى مەركەز قىلغان شەرقىي ئۇرۇش لېنىيىسىنى ئېچىشتۇر.
             خۇددى سىترتېگىيىنىڭ تېخنىيكا قاتلىمىدا قوراللار ئۆزئارا تەسىر كۆرسەتكەنگە ئوخشاش، تاكتىيكا قاتلىمىدا ئۇرۇش قىلىشىۋاتقان قىسىملار ئۆزئارا قارشىلىق كۆرسەتكەنگە ئوخشاش، ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىمۇ، ئىككى تەرەپ ئوپىتسېرلىرىنىڭ ئۇرۇشقا يېتەكچىلىك قىلىش جەھەتتىكى تەدبىر مۇسابىقىسى ۋە ئۇرۇش ئۇسۇلى جەھەتتىكى ئېلىشىشىنى، يەنە ئىككىنچى تۈرلۈك قىلىپ ئېيتقاندا، چاقماق تېزلىكى چوڭقۇرلىقىدىكى مۇداپىيە ئۇرۇشى، سىتراتېگىيىلىك تۇيۇقسىز ھاۋا ھۇجۇمى، كۆپ قاتلاملىق دېڭىز ئارمىيە ھاۋا مۇداپىيە ئۇرۇشىنى كۆرۈمىز. ئوپېراتسىيىنى ئابىستراكت ھالدا بايان قىلىش بىر قەدەر قىيىن بولسىمۇ، لېكىن ئۇرۇشنىڭ قوماندانلىق قاتلىمى، ئۇرۇش ئۇسۇلى، ھەرىكەت كۆلىمى قاتارلىق جەھەتلەردىن قارىغاندا، ئۇنىڭ يۆنىلىشى ناھايىتى ئېنىق بولىدۇ. مەلۇمكى، ئوپېراتسىيىگە ئاللىقانداق تەبىر بېرىشنىڭ ھاجىتى يوق. بىزگە لازىم بولغىنى بارلىق ئۇرۇش مىساللىرىدىن سىتراتېگىيىنىڭ قاتلاملارغا بۆلۈنگەن قۇرۇلمىسىنى ئېچىپ كۆرسىتىپ، ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ مەنىسى ۋە ئۇنىڭ ھەرقايسى قاتلامدىكى ئورنىنى ئىگەللەشتۇر. دەرۋەقە، سىتراتېگىيىنىڭ تاكتىيكا ۋە ئوپېراتسىيە قاتلاملىرىنىڭ ئېنىق ئايرىلىشى، ئۇرۇش دائىرىسى ۋە ئۇرۇش ۋاستىسى قاتارلىق مۇھىم ئامىللار توغرىسىدا چىقىرىلغان كونكىرت تەدبىرلەرنى ئىگەللەشتۇر. ئوخشاش بىر ئۇرۇش رايونىدا بىرلا ۋاقىتتا، بىر-بىرىگە تولىمۇ ئوخشىمايدىغان ئوپېراتسىيە شەكىللىرى مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدىغان ئەھۋاللارمۇ كۆرۈلىدۇ. يەنە سۇ، ھاۋا ۋە قۇرۇقلۇق ئوپېراتسىيىسى دېگەندەكلەر.
               كۆلەم ۋە ۋاستىنىڭ كۆپ خىل بولۇشى زۆرۈر شەرت ھېسابلىنىدۇ. لېكىن، بۇ شەرتلەرنىڭ بولۇشى كۇپايە قىلمايدۇ. ئەگەر، ئوپېراتسىيە قاتلىمى ماھىيەتلىك ئەھمىيەتكە ئىگە بولسا، ئوپېراتسىيە ھەرىكىتى تاكتىيكا قىسمىنىڭ يېغىندىسىدىن كۆپ بولغان نەرسىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك. بۇ بەلگىلەنگەن مۇھىت ئىچىدە يولغا قويۇلىدىغان ئۇرۇش ئۇسۇلىغا باغلىقتۇر. تېخىمۇ كونكىرت قىلىپ ئېيتقاندا، ئۇنىڭ سەرپىيات ۋە ھەركەتچانلىقىنىڭ كۆپۈيۈپ بېرىۋاتقان ئۆزگىرىشىدە تۇتقان ئورنىغىمۇ باغلىقتۇر.

                 ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى ئاساسلىق ئۇرۇش شەكىللىرى

         خورىتىش ئۇرۇشى بىلەن ھەرىكەتچان ئۇرۇش شەكلى ۋە مۇداپىيە شەكلى بىلەن ھۇجۇم شەكلى ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى ئاساسىي ئۇرۇش شەكىللىرىدۇر. ئۇلار ئۆزئارا ئايلىنىش، ئۆزئارا سىڭىشىش ۋە ئۆزئارا ئۆزگىرىشتەك دىيالېكتىيكىلىق بىرلىك بىلەن زىتلىق مۇناسىۋېتىگە ئىگىدۇر. خورىتىش ئۇرۇشى _ سانائەت ئەمەلىي كۈچىنى تىكىپ قىلىدىغان بىر خىل ئۇرۇش ئۇسۇلى. بۇنداق ئۇسۇل بىلەن پەقەت دۈشمەن بىر قاتار نىشانلار قاتارىدا بىر تەرەپ قىلىنىپ، ئۈستۈن ئوت كۈچى ۋە ماددى كۈچنىڭ جۇغلانما ئۈنۈمى ئارقىلىق ئاخىرقى ھېسابتا دۈشمەن تەرەپتىكى بارلىق نىشانلار بىتچىت قىلىنىپ، غەلىبە قولغا كەلتۈرىلىدۇ. مۇبادا، دۈشمەن چېكىنىپ، ياكى تەسلىم بولۇپ، بۇ جەريان ئاخىرلاشسا، ئۇ باشقا گەپ. ئۇنىڭ بىر خىل ئۇرۇش ئۇسۇلى بولۇشىدىن ئېيتقاندا،  خوراش تەركىبى قانچە كۆپ بولسا، نىشان يۆنىلىشى بويىچە ماددى ئەشيالارنى يۆتكەش ۋە تولۇقلاش شۇنچە زۆرۈر بولىدۇ. ئوت كۈچى ئارقىلىق دۈشمەننىڭ مۇقىم نىشانلىرىنى ياكى دۈشمەننىڭ ئۆز مەقسىتىنى ئىشقا ئاشۇرالايدىغان، ھەم ئوت كۈچىنى ساقلاپ قالغىلى بولىدۇ. غەلىبە قىلىش شۇندىلا توغرا ھەم ئىشەنچىلىك بولىدۇ. دەرۋەقە، ئۆز تەرەپمۇ، دۈشمەن تەرەپ تاڭغان خوراشنى ئۈستىگە ئالىدۇ. ئەگەر، خوراش جەھەتتە ئۈستۈنلۈككە ئىگە بولمىغاندا بۇنداق ئۇرۇش ئۇسۇلى ئارقىلىق غەلىبىنى قولغا كەلتۈرگىلى بولمايدۇ. مەيلى ئۆلۈم-يېتىم، ياكى ماددى زىيان جەھەتتىن بولسۇن، غەلىبە قىلغان تەغدىردىمۇ، تۆلەنگەن بەدەل ئىنتايىن كۆپ بولىدۇ. ئېرىشكەن غەلىبىمۇ ماس قەدەمدە خۇنۈكلىشىپ قالىدۇ.. كونكىرت تالاپەت ۋە زىياننىڭ دەرىجىسىگە كەلسەك، ئۇ دۈشمەننىڭ كۈچىگە باغلىقتۇر. دېمەك، ئەمەلىي ئۇرۇش داۋامىدا، تەدبىر ۋە ئەقىل-پەنت تامامەن بولمىغان، پۈتۈنلەي سانائەت ئەمەلىي كۈچىنى تىكىپ، نوقۇل خورىتىش ئۇرۇشى قىلىدىغان ئەھۋال كۆرۈلمىسىمۇ، ئەمما، خورىتىش ئۇرۇشى تەركىبى ناھايىتى يۇقىرى بولىدىغان ئەھۋال يەنىلا كۆپ كۆرۈلىدۇ. ئۆزگىرىپ بېرىۋاتقان جەرياننىڭ يەنە بىر تەرەپى ئويلىمىغان يەردىن ھۇجۇم قىلىپ غەلىبە قازىنىش بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولغان ھەرىكەتچان ئۇرۇشتۇر. مەيلى ئەمەلىي كۈچ جەھەتتىن بولسۇن، تېخنىيكا جەھەتتىن بولسۇن، ياكى تەشكىلىي جەھەتتىن بولسۇن ھەرىكەتچان ئۇرۇش شەكلى خورىتىش ئۇرۇشى شەكلىدىن ئۈنۈملۈك بولىدۇ. خورىتىش ئۇرۇشى _ بىر خىل غەيرى رەسمىي فىزىيكىلىق جەريان بولۇپ، مۇنداق ئۇرۇش ئارقىلىق كاپالەتلىك قىلىنىپ قولغا كەلتۈرۈلگەن نەتىيجە، كۆرسىتىلگەن تىرىشچانلىقنىڭ سۈپۈتى ۋە سانى بىلەن ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ. ئەكسىيچە، ماددى جەھەتتىكى ئۈستۈنلۈك بولمىسا، بۇنداق ئۇرۇشنىڭ غەلىبىسىنى قولغا كەلتۈرگىلى بولمايدۇ. ھەرىكەتچان ئۇرۇشنىڭ غەلىبە نەتىيجىسى تۆلەنگەن بەدەلدىن مۇتلەق ئۈستۈن بولىدۇ. ئايرىم ئەھۋالدا دۈشمەننىڭ ئويلاپ يەتمىگەن كۈچلىرىگە يولۇقۇپ قالسا، مۇناسىۋەتلىك ھەرىكەتچان  ئۇرۇش تامامەن مەغلۇپ بولۇشى مۈمكىن. ئۇ مەغلۇبىيەتكە ئۇچۇرىسىلا، بۇ مەغلۇبىيەت ئاپەت خارەكتىرلىك بولىدۇ. چۈنكى، ھۈكۈم خاتا بولغان، ياكى ئىجىرا قىلىش مۇۋاپىق بولمىغان ھامان، پۈتكۈل ھەرىكەت مەغلۇبىيەتكە ئۇچۇرايدۇ. ئەمما، خورىتىش ئۇرۇشى _ تولۇق بەدەل تۆلەيدىغان، خەۋىپ-خەتەر بىر قەدەر ئاز بولغان ئۇرۇش شەكلىدۇر. ھەرىكەتچان ئۇرۇشنىڭ خەتىرى چوڭ، لېكىن خەتەر ئېرىشىدىغان غەلىبىدىن ئاسانغا توختايدۇ. كۈچ تاللاشنىڭ ئەمەلىي مۇناسىۋەتلىك نۇقتىسىىدىن پايدىلىنىشتا، ھەرىكەتچان ئۇرۇش ئارقىلىق ئوپېراتسىيە قاتلىمىدا دۈشمەننىڭ ئاساسلىق كۈچى بىلەن توقۇنۇشىپ قېلىشتىن مۇۋەپپەقىيەتلىك ھالدا ساقلىنىپ قالغان تەغدىردىمۇ، ئۇرۇش _ تاكتىيكا قاتلىمىدىكى چېكىدىن ئېشىپ كەتكەن خورىتىش ئۇرۇشىغا ئايلىنىپ كېتىشى مۈمكىن.
              ۋاھالەنكى، ھەرقانداق ئۇرۇش ھەرىكەتچان ئۇرۇش شەكلى بىلەنلا ئېلىپ بېرىلىۋەرمەيدۇ. خورىتىش ئۇرۇشىغا ئوخشاش، پۈتكۈل ئۇرۇش ھەرىكىتى داۋامىدىكى ھەرىكەتچان ئۇرۇش تەركىبىمۇ، ئەھۋالنىڭ ئوخشىماسلىقى تۈپەيلىدىن تۈرلۈك بولىدۇ. شۇ سەۋەپتىن ئوپېراتسىيە قاتلىمىنى يولغا قويۇش ئۇسۇلىنى تاللاش دائىرىسى بەلگىلىنىپ تۇرىدۇ. ھەرىكەتچان ئۇرۇش قانچە كۆپ ئېلىپ بېرىلسا، ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ ئورنى شۇنچە مۇھىم بولىدۇ. تەھدىت سېلىش كۈچىگە ئىگە  ۋە ماددى جەھەتتىن ناھايىتى كۈچلىك دەپ قارالغان دۆلەتلەر ئۆزىنىڭ ئاسارەتلەرگە ئۇچۇرىماي، خورىتىش ئۇرۇشى ئۇسۇلى بويىچە ئىش قىلسا بولىدىغانلىقىنى ھېس قىلىشىدۇ. ئەمما، ماددى جەھەتتە بىر قەدەر ئاجىز دەپ قارالغان دۆلەتلەر ئۆزى ئەڭ ياخشى دەپ قارايدىغان لايىھىنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇپ، ئالدى بىلەن باشقا دۆلەتنىڭ ئاجىزلىقلىرىدىن قانداق پايدىلىنىشنى ئويلايدۇ.

                   ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )  

Hayajan001

ياخشى تىمىدەك قىلىپ تۇرىدۇ...

jahangir123

                     داۋامى:

           شۇنداق دېيىش كېرەككى، خورىتىش ئۇرۇشى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بولغان ھەرىكەتچان ئۇرۇش ھەرگىز ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىلا كۆرۈلمەستىن، سىتراتېگىيىنىڭ ھەرقايسى قاتلاملىرىدىمۇ كۆرۈلىدۇ. ئەمما، ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ مۇھىملىقى يەنىلا مۇشۇ خىل ئۇرۇش تەركىبىنىڭ ئاز-كۆپلىكىگە باغلىقتۇر. ئەگەر، مۇزاكىرە قىلىنىۋاتقان ئۇرۇش ھەرىكىتى ماھىيەت جەھەتتىن خورىتىش ئۇرۇشىغا مەنسۇپ بولسا، مەسىلەن 1- دۇنيا ئۇرۇشىدىكى كۆپ قىسىم خەندەك ۋە ئاكوپ ئۇرۇشلىرىغا ئوخشاش بولسا، جەڭ ھەرىكىتى ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىن كۈزىتىلىدۇ. ئۇ پەقەت ئۇرۇش لېنىيىسىنىڭ بۇ قىسمى، ياكى ئۇ قىسمىدا تەكرار كۆرۈلگەن، ئوخشاش خاراكتىردىكى تاكتىيكىلىق ئۇرۇش پائالىيىتىدىن ئىبارەتتۇر. مەسىلىنى ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىن كۈزىتىپ ئىگىلىگەن نەرسىلەر پەقەت تاكتىيكا نۇقتىسىدىن كۈزەتكەن ھەر قېتىملىق ئايرىم ئۇرۇش ھەرىكىتىگىلا ئوخشايدۇ. باشقا بارلىق ئۇرۇش شەكىللىرى جەھەتتىمۇ ئەھۋال ئوخشاش بولىدۇ. ئەكسىيچە، مۇناسىۋەتلىك ھەرىكەتچان ئۇرۇش تەركىبى ناھايىتى زور سالماقنى ئىگىلىگەندە، ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ رولى مۇناسىپ ھالدا ناھايىتى مۇھىم بولۇپ كېتىدۇ. مەيلى ھازىرقى زاماندىكى ئۇرۇشنى يولغا قويۇش بولسۇن، ياكى بۇرۇنقى ئۇرۇشلارغا قاراتقان تەھلىلدە بولسۇن، ئەھۋال شۇنداق بولىدۇ. مۇشۇ نۇقتىدىن ئېيتقاندا، ئېھتىمال ئەڭ ياخشى مىسال بىزنىڭ مۇشۇ دەۋرىمىزدىكى ئەڭ تىپىك ھۇجۇم ئۇرۇشى شەكلى _ بىرونىۋىكلار بىلەن چاقماق تېزلىكىدە ھۇجۇم قىلىش شەكلىدىن ئىبارەت بولۇشى مۈمكىن. ئۇ مۇھاكىمە قىلشقا ئەرزىيدىغان نۇقتا. بۇنىڭدىكى سەۋەپ ئۇنىڭ داۋاملىق مۇھىم ئورۇن تۇتىدىغانلىقى ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى مۇناسىۋەتلىك ھەرىكەتچان ئۇرۇشقا روشەن سېلىشتۇرما بولالىغۇدەك باشقا ئۇرۇش ئۇسۇللىرىنىڭ بولمىغانلىقى ئۈچۈندۇر.
         
                      ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى تۆت خىل ئۇرۇش شەكلىنىڭ ئۆزئارا ئۆزگىرىش تەرەققىياتىدىكى جانلىقلىق.

            بىز تانكا، پىيادە ئەسكەرلەر جەڭ ماشىنىسى ۋە ئاپتوموبىللاردىن تەركىب تاپقان، ئۇزۇن سەپ تارتىپ ماڭغان گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىنىڭ دۈشمەن رايونىغا ئىچكىرىلەپ كىرگەنلىكىنى، ھېچقانداق قارشىلىققا ئۇچۇرىماي ئالغا ئىلگىرىلىگەنلىكىنى كۆرۈشىمىز مۈمكىن. گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىنىڭ ئالدىن يۈرەر تانكىلىرى دۈشمەن ژاندارمىلىرىنىڭ تەكشۈرۈش پونكىتلىرىدىن بۆسۈپ ئۆتكەن، ياكى يولنى بويلاپ ئالدىنقى سەپكە كېتىۋاتقان دۈشمەن ئاپتوموبىل ئەتىرىتى بىلەن دوقۇرۇشىپ قالغاندا، ئاگاھ بولۇش يۈزىسىدىن قىلغان كىچىك جەڭلەردىن باشقا، تىلغا ئېلىشقا ئەرزىيدىغان بىرەر قېتىملىق جەڭنى كۆرەلمەيمىز. ئەگەر، ھازىر ئۇرۇش بولىۋاتىدۇ دېسەك، بىز مۇقەررەر ھالدا قىسىملارنىڭ توسالغۇسىز ھالدا شىددەت بىلەن غەلىبىلىك يۈرۈش قىلىۋاتقانلىقنى كۆرۈمىز. مەلۇمكى، بىز تاجاۋۇز قىلىپ كىرگۈچىنىڭ ناھايىتى تېزلا ئۆزىنىڭ مەقسىتىگە يېتەلەيدىغانلىقىنى، ھەتتا دۈشمەن تەرەپنىڭ پايتەختىگە يېتىپ بارالايدىغانلىقىنى ۋە ئۇرۇشنىڭ غەلىبىسىگە تولۇق ئېرىشەلەيدىغانلىقىنى جەزىملەشتۈرسەك بولىدىغاندەك تۇرىدۇ.
            ھۇجۇمغا ئۆتكەن گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيە؛ توپچىلار ياكى ھاۋا ئارمىيىسىنىڭ ھىمايە قىلىشى بىلەن دۈشمەننىڭ چېگىرا بويلاپ قۇرغان ئالدىنقى سەپ مۇداپىيە لېنىيىسىنىڭ ئاجىز نۇقتىسىىدن بۆسۈپ ئۆتىدۇ. ھۇجۇمچى قوشۇن بۆسۈپ ئۆتكەن ئاجىز نۇقتا بولسا، تار يوچۇق بولۇشى مۈمكىن. تار يوچۇقنىڭ ئىككى تەرەپىدە يەنىلا دۈشمەننىڭ مۇداپىيە لېنىيىسىنى قوغداۋاتقان نەچچە ئون كىلومېتىرغا سوزۇلغان كۈچلىك قىسىملىرى بار. ئەمما، بۇ يەردە ئۇرۇش سەنئىتىنىڭ مەلۇم بىر قانۇنىيىتى ئىجىرا قىلىنىشى مۈمكىن: ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ساختا ۋە كىچىك كۆلەملىك ھۇجۇم ئارقىلىق تار يوچۇقتىن بۆسۈپ ئۆتكەن ۋاقتىدا، تار يوچۇقنىڭ ئىككى تەرەپىدە نەچچە ئون كىلومېتىرغا سوزۇلغان مۇداپىيە لېنىيىسىدىكى دۈشمەننىڭ كۈچلىك قىسىملىرى قايمۇقىپ، گاڭگىراپ قالىدۇ. ھەمدە، دۈشمەن قىسىملىرى مۇداپىيە لېنىيىسىنى پۈتۈنلەي يېمىرىلدى، دەپ ئويلاپ قالىدۇ. توقۇنۇشىۋاتقان ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدا مۇنداق بىر تاكتىيكىلىق مەسىلە يۈز بېرىشى مۈمكىن: بىرى، نامەلۇم بۇيرۇق تۈپەيلى مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپ مۇداپىيە لېنىيىسىدىكى بىر قىسىم ئېغىر تىپتىكى قورال-ياراغ ۋە ئوق-دورىلىرىنى تاشلاپ، ئەسلىدىكى مۇستەھكەم ئورۇنلىشىۋالغان مۇداپىيە ئىستېھكاملىرىدىن بىر پاي ئوقمۇ ئاتماي چېكىنىپ چىقىدۇ. چېكىنىپ چىققان قىسىم مۇنداق بىر خەتەرلىك ئەھۋالغا يولىقىدۇ. ئۇلارنىڭ ئۇزۇندىن-ئۇزۇنغا سوزۇلغان تانكا، بىرونىۋىك ۋە ماتورلاشقان ماشىينا قىسىملىرى قاتناش قىستاڭچىلىقى ياكى ھاۋارايى ھادىسىلىرى سەۋەۋىدىن يولدا قاپسىلىپ قالىدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ رازۋېتچىك ئايروپىلانلىرى نىشاننى بايقاپ قالسا،  قاپسىلىپ قالغۇچى تەرەپ ئېغىر بەدەل تۆلەيدۇ. ئۇلار ھاۋادىكى بومبا بىلەن ئوتتۇرا مۇساپىلىك توپ ئوقلىرىغا يەم بولىدۇ. ھالقىلىق ۋە ھەل قىلغۇچ پەيتتە، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ئەسلىدىكى فىرونتنىڭ ئارقا تەرەپىدە تامامەن يېڭى بىر مۇداپىيە لېنىيىسىنى قۇرۇش ئۈچۈن، ئۇلار چېكىنىش بۇيرىقىنى تاپشۇرۇۋېلىپلا، ئىمكانقەدەر تېزلىكتە داۋاملىق ئارقىغا قاراپ چېكىنىۋاتقان بولىدۇ. چېكىنمە قىسىملار ئىككىنچى مۇداپىيە رايونىغا يېتىپ كەلگەندە، بۇ يەردە ھېچقانداق ئەسلىھەلەرنىڭ يوقلىقىنى، ئاكوپ-خەندەكلەرنىڭ تېخىچە قېزىلمىغانلىقىنى، زەمبىرەك ئىستېھكامىنىڭ قۇرۇلمىغانلىقىنى ۋە ئوق-دورا ئامبىرىنىڭ ياسالمىغانلىقىنى كۆرىدۇ. بىرىنچى مۇداپىيە رايونىدىن بىر پاي ئوق ئاتماي، ئىككىنچى مۇداپىيە رايونىغا چېكىنىپ چىقىش بولسا، ھېچقانچە سىتراتېگىيىلىك قىممىتى يوق ئىشتۇر. ئۇرۇش سەنئىتىنىڭ قائىدىسى بويىچە بولغاندا، ئەسلىدە بىرىنچى مۇداپىيە لېنىيىسى پۈتۈن سەپ مىقياسىدا يېمىرىلگەندىن كېيىن، ئاندىن ئىككىنچى مۇداپىيە رايونىغا چېكىنىشكە بولاتتى. بىرىنچى مۇداپىيە لېنىيىسىنىڭ يېمىرىلىشىمۇ، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ھەربىي كۈچىنى خورىتىش رولىنى ئوينايتتى. ئازاتلىق ئۇرۇشى دەۋرىدە، كومپارتىيە ئارمىيىسى مۇداپىيەدە تۇرۇۋاتقان پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىگە ساختا ھۇجۇم قىلىپ، ھەم يالغان ئاخبارات يەتكۈزۈپ، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنى ئىسسىق ئۇۋىسىدىن تالاغا كۆچۈرۈپ چىقىپ، ئوڭدىن، سولدىن، ئالدىدىن ۋە كەينىدىن ھۇجۇم قىلىپ، پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنى پۈتۈن سەپ بويىچە ئۇرۇش ئەسلىھەلىرى بىلەن قوشۇپ تارمار قىلغان جەڭ مىساللىرى ناھايىتى كۆپ ئۇچۇرايدۇ.
             ئەگەر، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ تار تاكتىيكا نۇقتىئىينەزەرىدىن ۋاز كېچىپ، مەسىلىگە كەڭ ئوپېراتسىيە نەزەرى بىلەن قارىغان بولسا، پۈتكۈل ۋەزىيەتتە تۈپتىن ئۆزگىرىش بولاتتى. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىسى بۆسۈپ ئۆتكەن ھېلىقى تار يوچۇقنىڭ ئىككى قاسنىقىدىكى مۇداپىيەدە تۇرغۇچى قىسىملار ئىككى ياندىن ئالدىغا سەل داجىپ، تار يوچۇقنى ئېتىۋېتىشى كېرەك ئىدى. ھەمدە، دۈشمەننىڭ ئارقا سەپ تەمىنات لېنىيىسىنى ئۈزۈپ تاشلاپ، ئۆز تېرىتورىيىسىگە ئىچكىرىلەپ كىرىپ كەتكەن ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىسىنى كەڭ دائىرىدىن مۇھاسىرىگە ئېلىشى كېرەك ئىدى. ئارقا سەپ تەمىناتى ئۈزۈپ تاشلانغان دۈشمەن ئارمىيىسىنىڭ بىرونىۋىك-تانكا قىسىملىرىنىڭ يېقىلغۇلىرى، ئوق-دورىلىرى ۋە ئوزۇق-تۈلۈكلىرى خوراپ، دۈشمەن قوشۇنى ۋە ئۇلارنىڭ ئۇرۇش ئەسلىھەلىرى پالەچ ھالەتكە چۈشۈپ قالاتتى. مەن يۇقىرىدا تىلغا ئېلىپ ئۆتكىنىمدەك، ئوپېراتسىيە قاتلىمىنىڭ ئالاھىيدە بەلگىسى بولسا، ھەرىكەتچان ئۇرۇشتۇر. تار يوچۇق ئېتىلگەندىن كېيىن، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ئۇزۇنغا سوزۇلغان مۇداپىيە لېنىيىسىدە بولۇش ئېھتىمالى بولغان خورىتىش ئۇرۇشىدىن ۋاز كېچىپ، تاكتىيكا جەھەتتە،  ھەرىكەتچان ئۇرۇش ئۇسۇلىنى قوللىنىشى زۆرۈردۇر. ئارقا سەپ تەمىناتى ۋە زاپاس كۈچلىرى ئۈزۈلۈپ، ئۆز تېرىتورىيىسى ئىچىگە ئىچكىرىلەپ كىرىپ كەتكەن دۈشمەن ئارمىيىسىنى پارچىلاپ مۇھاسىرىگە ئېلىپ، ئۈستۈن ئەسكىرىي كۈچ بىلەن بىر-بىرلەپ يوقىتىش كۈنتەرتىپكە كىرگەن بولاتتى. جىڭگاڭشەندىكى قىزىل ئارمىيە پىرقى دۆلەت ئارمىيىسىنىڭ 4 قېتىملىق قورشاپ يوقىتىشىنى مۇشۇ خىل جەڭ ئۇسۇلى بىلەن تارمار قىلغانىدى. يەنە، قىزىل ئارمىيە ھەرىكەتچان ئۇرۇش مېتودىدىن پايدىلىنىپ، دۈشمەننى ئازات رايوننىڭ ئىچكىرىسىدىكى تاغلىق رايونغا ئالداپ ئەكىرىپ، ئاندىن قازاننىڭ تۇۋىقىنى يېپىپ، ھورىنى چىقارماي دۈشمەننى بابلىغان. بۇ خىل جەڭ مىساللىرى سوۋېت-گېرمان ئۇرۇشىدىمۇ، كۆپ كۆرۈلگەن. گېرمانىيە ئارمىيىسى سوۋېت ئىتتىپاقىغا چاقماق تېزلىكىدە ھۇجۇم قىلىپ كىرگەندە، ئۇرۇشنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدە سوۋېت قىزىل ئارمىيىسى پاسسىپ مۇداپىيە ھالىتىدە تۇرغان. بىر مۇداپىيە رايونىدىن يەنە بىر مۇداپىيە رايونىغا ئۈزلۈكسىز چېكىنىپ تۇرغان. موسكۋانى قوغداش ئۇرۇشى باشلىنىپ قاپ بەلگە كەلگەندە، پاسسىپ مۇداپىيە ھالىتىدە ئۆزگىرىش بولىدۇ. قىزىل ئارمىيە مۇداپىيەدىكى خورىتىش ئۇرۇشى شەكلىدىن ۋاز كېچىپ، جانلىق سىتراتېگىيە يۆنىلىشىنىڭ ئېھتىياجى بويىچە، جانلىق تاكتىيكا قوللىنىپ، ئومومىيۈزلۈك قايتۇرما ھۇجۇمغا ئۆتىدۇ. ھەمدە، گېرمانىيە ئارمىيىسىنى تارمار قىلىپ، موسكۋانى قوغداش ئۇرۇشىنىڭ غەلىبىسىنى قولغا كەلتۈرىدۇ.
              يەنە بىرى، مۇنداق بىر ئاقىۋەتمۇ كۆرۈلىشى مۈمكىن: ھۇجۇم قىلغۇچى گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيە شىددەت بىلەن ھۇجۇم قىلىش جەريانىدا، ئارقا سەپ تەمىناتىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك. مۇنداق كالاڭپاي زور قوشۇننىڭ ئارقا سەپ زاپاس كۈچلىرى ئالدىنقى سەپنى ئۈزلۈكسىز تولۇقلاپ تۇرغاندىلا، ئۇلارنىڭ ئالدىن يۈرەر قىسىملىرى دۈشمەننىڭ ئىككىنچى مۇداپىيە رايونىدىن ھالقىپ ئۆتكەن بولۇپ، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئارقا سەپ بازىسىنى ۋەيران قىلىشقا باشلىغان ۋاقتى بولۇپ قالىدۇ. ئەگەر، ئەھۋال ھەقىيقەتەن شۇنداق بولىدىغان بولسا،  ۋەزىيەت مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپكە پايدىسىز بولۇپ، مەغلۇبىيەت ئۇلارنىڭ كۆزىگە كۆرۈنىپلا قالىدۇ. مەسىلىنى ئەكسى تەرەپىدىن ئانالىز قىلىپ كۆرسەكمۇ، ئەگەر ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئارقا سەپ تەمىناتى ئۈزۈلۈپ قالغان ئەھۋال ئاستىدا، ئۇلار داۋاملىق قاراملىق قىلىپ، ئىچكىرىلەپ باستۇرۇپ كېلىۋەرسە، پۈتۈنلەي ئۆزىنى-ئۆزى ھالەك قىلغان بىلەن باراۋەر بولىدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپ ئارقا سەپ بازىسىدىن يىراقلاپ كەتكەن چاغدا، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ئويلىمىغان يەردىن ھېلىقى تار يوچۇقنى ئېتىپ تاشلىسا، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئارقا سەپ تەمىناتى پۈتۈنلەي ئۈزۈپ تاشلىنىدۇ. مۇبادا، ھۇجۇمغا ئۆتۈۋاتقان نىشان ئالغا ئىلگىرىلەشتىن توختاپ قالسا، ئۇنىڭ ئىنتايىن ئېغىر ئاجىزلىقلىرى تولۇق ئاشكارىلىنىپ قالىدۇ: ئۇزۇنغا سوزۇلغان ئاپتوموبىل ئەتىرەتلىرى تۇشمۇ-تۇشتىن ھۇجۇمغا ئۇچۇراپ، ئۇدۇل تەرەپتىن زادى مۇداپىيە قىلالمايدۇ. ھەرقايسى قىسىملار ئاسانلا ھۇجۇم نىشانىغا ئايلىنىپ قالىدۇ. قارام ھۇجۇمچىلار ئۆزلىرى ئىش تېرىپ، مۇداپىيە قىلغۇچىلارنىڭ تامامەن غەلىبە قازىنىشى ئۈچۈن شەرت-شارائىت ھازىرلاپ بەرگەن بولىدۇ. ئادەتتە، مۇنداق بىر كالاڭپاي زور قوشۇننى مۇھاسىرىگە ئېلىش ناھايىتى تەس بولسىمۇ، لېكىن بۇ قېتىم ئۇلار ئۆزلىكىدىن ئەتەي مۇھاسىرە چەمبىرىكىگە كىرگەن بولىدۇ. قارام ھۇجۇمچىلار تەرسالىق بىلەن  ئۆزى تىرانسىپورت قوراللىرىنى چىقىرىپ ئۆزىنى مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ قەۋرىستانلىقىغا، ياكى ئەسىرلەر لاگىرىغا ئاپىرىپ بەرگەنلىكى بىلەن باراۋەر بولىدۇ.

                           ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )   
            

jahangir123

                     داۋامى:

                         تۈز لېنىيىلىك ئوپېراتسىيە تەپەككۈرىدىكى مۇداپىيە بىلەن ھۇجۇمنىڭ ئەھۋالى.

             بىز يۇقىرىدا بايان قىلىنغان تەھلىلدىن شۇنى كۆرۈپ يېتىمىزكى، ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى ئۇرۇشنىڭ ھۇجۇم ۋە مۇداپىيە شەكلىدە توقۇنۇشىۋاتقان ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ مەلۇم بىرى سىتراتېگىيىنىڭ ھەرقايسى قاتلاملىرىنىڭ كېسىشكەن نۇقتىسىدا پۇت دەسسەپ تۇرالايدىكەن غەلىبە شۇ تەرەپكە مەنسۇپ بولىدۇ. ئۇرۇش سەنئىتىنىڭ قانۇنىيەتلىرى ماتىماتىيكا ياكى فىيزىيكا قانۇنلىرىدەك ئۆلۈك بولماي، ئەكسىچە جانلىق بولىدۇ. قانۇنىيەتلىك جەھەتتىن مۇتلەق بولسىمۇ، ئىجىرا قىلىنىش جەھەتىدىن نىسپىي بولىدۇ. ئوپېراتسىيە قاتلىمىدا، ھۇجۇم شەكلىدىن مۇداپىيە شەكلىگە ئۆتۈش، مۇداپىيە شەكلىدىن ھۇجۇم شەكلىگە ئۆتۈش؛ ھۇجۇم شەكلىدىن مۇھاسىرىگە چۈشۈپ قېلىش، ياكى مۇداپىيە شەكلىدىن مۇھاسىرىگە ئېلىشقا ئۆزگىرىش بولسا، جانلىق سىتراتېگىيە ۋە ئۆزگىرىشچان تاكتىيكىنىڭ ھەمكارلىق ئاساسىدىكى تەدبىقلىنىشىدىن ئايرىلالمايدۇ. سىتراتېگىيە بىلەن تاكتىيكا ئەنە شۇنداق نەزەرنىڭ كەڭلىكىنى تەلەپ قىلىدىغان بىر بوشلىقتۇر. شۇڭا، ئوپېراتسىيە قاتلىمىدا، تۈرلۈك ئامىللار ئۆزئارا بىر-بىرىگە تەسىر كۆرسىتىپ تۇرىدۇ. رەسمىي ئۇرۇش ھالىتىدىكى تۈرلۈك ئامىللارنىڭ ئۆزئارا بىر-بىرىگە كۆرسەتكەن تەسىرى بىلەن غەيرى رەسمىي ئۇرۇش ھالىتىدىكى ئاخبارات-تەشۋىقاتنىڭ راس-يالغانلىقى قومانداننىڭ تەپەككۈر چوڭقۇرلىقى بىلەن ھۈكۈم ئىقتىدارىغا ئىجابىي ياكى سەلبىي تەسىرلەرنى كۆرسىتىپ تۇرىدۇ. قومانداننىڭ نەزەر-دائىرىسىنىڭ كەڭ-تارلىقى مانا مۇشۇ نۇقتىدا سىنىلىدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ھەرقايسى قىسىملىرى ئۆزئارا يېقىنلىشىدۇ. بۇنداق ئەھۋالدا كىمنىڭ كىمنى قورشاۋاتقانلىقىنى ئېنىق ئېيتماق تەستۇر. مۇداپىيەدە تۇرغۇچى تەرەپنىڭ گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيە توپىنىڭ قوماندانلىق شىتابىنىڭ ئىچكى قىسمىدا قالايمىقانچىلىق ياكى ساراسىمىنى كۆرۈمىز. دەرۋەقە، مۇنداق ساراسىمىنى چۈشۈنىشكە بولىدۇ. دۈشمەننىڭ تانكىلىرى تېز سۈرئەت بىلەن يېقىنلاپ كېلىۋاتىدۇ. ئەمما، دۈشمەن يېتىپ كېلىشتىن ئىلگىرى قايتىدىن قۇرماقچى بولغان يېڭى مۇداپىيە لېنىيىسى يەنىلا ئۇرۇش پىلانى بويىچە تۇرماقتا. ئەمەلىيەتتە، مۇداپىيەدە تۇرغان تەرەپنىڭ قىسىملىرى بۇ بىر مەيدان مۇسابىقىدە يېڭىلدى. لېكىن قانداقلا بولمىسۇن، دۈشمەننىڭ ئۇدۇل تەرپتىن قىلغان ھۇجۇمىغا تاقابىل تۇرۇشى كېرەك. ئۇلارنىڭ پىيادە ئەسكەرلەر قىسىملىرى روتا، باتالىيون بىر قىلىنىپ، ئۇرۇش لېنىيىسىدىكى خەندەكلەرگە ئورۇنلاشتۇرۇلىدۇ. توپ-زەمبىرەكلىرىمۇ، روتا بىرلىك قىلىنغان ھالدا ئىستېھكاملارغا تارتاقلاشتۇرۇلىدۇ. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ تانكىلىرى دېۋىزىيىدىن تارقاقلاشتۇرۇلىپ، بىر قانچە كىچىك ئەتىرەتلەرگە بۆلىنىدۇ. ھەمدە، ئالدىنقى سەپنىڭ ھەرقايسى بۆلەكلىرىدىكى پىيادە ئەسكەرلەرگە ماسلاشتۇرۇپ تەقسىملىنىپ، ئۇلارغا ياردەم قىلىنىدۇ. ھېلىمۇ شۇنداق كۈچلىك قىسىملار توساتتىن چېكىنىش توغرىسىدىكى بۇيرۇقنى تاپشۇرۇۋالغاندا، ئۇلارنىڭ كوماندىرلىرى، شىتاب ئاپپاراتلىرى ئىنتايىن چۆچۈپ كېتىدۇ: ئۇلار قانداقسىگە دۈشمەن تېخى ئۆزلىرى ساقلاۋاتقان جايلارغا يېتىپ كەلمەي تۇرۇپلا، ئۆزلىرى نۇرغۇن جەبىر-جاپالارنى تارتىپ بەرپا قىلغان فىرونتتىن ۋاز كېچەلىسۇن؟  چېكىنگەن قىسىم ئاسانلا دۈشمەننىڭ قوغلاپ زەربە بېرىشىگە ئۇچۇرايدۇ. لېكىن، بىز يەنىلا شۇنى كۆرۈمىزكى،  مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ قىسىملىرى ھەممىلا يەردە چېكىنىۋاتقان بولىدۇ. چېكىنگەن قىسىملار پاسسىپ ھالەتتىن ئاكتىپ ھالەتكە ئۆتەلمىسە، ئەھۋالى ياخشىلانمايدۇ. چېكىنىۋاتقان قىسىملار جەزمەن ئەنئەنىۋىي چېكىنىش ئۇسۇلىدىن ۋاز كېچىپ، يېڭى ئۇرۇش لېنىيىسىنى ئېچىپ، ۋەزىيەتكە بولغان كونتىروللىقىنى ئەسلىگە كەلتۈرىشى زۆرۈردۇر. ئەگەر ئۇنداق قىلالمىسا، ئۇلار دۈشمەن قىسىملىرى بىلەن ئەمەلىي جەڭ قىلسىلا، كوللېكتىپ تەسلىم بولۇش ئەھۋالى بارلىققا كېلىشكە باشلايدۇ؛ ياكى داۋاملىق چېكىنىشتىن ئىبارەت بىردىن-بىر چارىلا قالىدۇ. مەسىلىنى تاكتىيكا جەھەتتىن كۈزەتكەندە، مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ تاكتىيكا قاتلىمى ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئوپېراتسىيە قاتلىمى بىلەن بىردەك بولىپ، كىشىنى تولىمۇ ئەپسۇسلاندۇرىدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىلىرى بۆسۈپ ئۆتكەن ھېلىقى تار يوچۇقتا يوشۇرۇنغان ئىنتايىن ئېغىر تاكتىيكىلىق ئاجىزلىقلارنى تېخىچە ھېچقانداق بىر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ھەل قىلمىغان بولىدۇ. ئۇلارنىڭ ماس، بىرلىككە كەلگەن قۇرۇلمىسى ۋە پىسخىك ئېففېكىت پەيدا قىلغان ھەل قىلغۇچ تەسىرى پەقەت ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىلا روشەن ھالدا ئىپادىلىنىدۇ. ۋەقەدىن كېيىن، قارايدىغان بولساق شۇنى بىلەلەيمىزكى، مۇداپىيە قىلغۇچى سادىر قىلغان ھەل قىلغۇچ خاتالىق ھۇجۇم قىلغۇچى ئاچقان تار ئۆتەر يولغا (يوچۇققا) ھۇجۇم قىلىش توغرىسىدا بۇيرۇق چۈشۈرمەي، بەلكى تۇنجى قېتىم چېكىنىش توغرىسىدا بۇيرۇق بېرىشتىن ئىبارەت بولۇپ چىقىدۇ. چېكىنىشنىڭ سەۋەۋىمۇ يوق ئەمەس. مۇداپىيە قىلغۇچى قىسىملارنىڭ قوماندانلىق شىتابىدا مۇنداق ئېنىق ئوپېراتسىيىلىك نەزەر بولمىغاچقا، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئۇرۇش لېنىيىسىنى بۆسۈپ تاشلاشتا، قانداق غەرىزىنىڭ بارلىقىنى بىلمەيدۇ. پەقەت دۈشمەننىڭ ئۇرۇش سېپىنى ئالغا سۈرمەكچى بولىۋاتقانلىقىنىلا بىلىدۇ. شۈبىھىسىزكى، بۇنداق تۈز لېنىيىلىك ئوپېراتسىيە تەپەككۈرى بىلەن ئۇسۇلى مۇداپىيەدە تۇرغۇچى قىسىملار قوماندانلىق شىتابىدىكى ئوفىتسېرلارنىڭ ئىدىيىسىگە سىڭىپ كىرگەن ھەمدە، چىڭ يىلتىز تارتقان بولىدۇ. شۇڭا، ئۇلار دۈشمەن تانكىلىرىنىڭ شىددەت بىلەن ئالغا ئىلگىرىلەۋاتقانلىقىغا دائىر تۇنجى تۈركۈم دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندا، دۈشمەن مەلۇم خىلدىكى كۆلەملىك تۇيۇقسىز ھۇجۇمغا ئۆتۈشنى قارار قىلغان، دېگەنگە ئوخشاش شۈبىھىلىك ئىزاھەتنى بېرىدۇ. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپ ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ چوڭ، ئوتتۇرا ۋە كىچىكتىن ئىبارەت قايسى خىل كۆلەمدىكى ھۇجۇمنى ئۇيۇشتۇرۇۋاتقانلىقىغا دەمەللىققا جاۋاپ تاپالمايدۇ. ھەمدە، ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى تەپەككۈرىنى چۈشۈنەلمەي، تەدبىر قوللىنىپ تاقابىل تۇرۇشقا ئامالسىز قالىدۇ.

                               ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىكى ئاخبارات ئۇرۇشى.

             بۇ چاغدا ئاخبارات _ ئۇرۇشنىڭ ئەڭ كۈچلۈك قورالىغا ئايلىنىدۇ. ھۇجۇم قىلغۇچى تەرەپنىڭ گۇرۇپپىۋوي ياكى كورپۇس ئارمىيىلىرى غەلىبە نىشانلىرىغا قاراپ ئىمكانقەدەر تېزلىكتە ئىلگىرىلەيدۇ. ئۇلارنىڭ يولىنى توسۇپ قارشىلىق كۆرسەتكەن قىسىملارغا ھۇجۇم قىلىش، ياكى ئۇلارنى يانداپ ئۆتۈپ، داۋاملىق تېز سۈرئەت بىلەن ئالغا ئىلگىرىلەشنى قارار قىلىدۇ. ئارقا سەپتىكى قوماندانلىق شىتابى قىسىملارنىڭ ئىلگىرىلەش ئەھۋالى توغرىسىدىكى مەلۇماتلارنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئۇنى رەتلەپ، ئۇرۇش خەرىتىسىگە سىزىپ، بۆسۈپ ئىلگىرىلەش ئەھۋالىنى كۆرسىتىپ تۇرىدۇ. بۇ نۇقتا ئىنتايىن مۇھىم. چۈنكى، بۇ ئارقىلىق ئۆز تەرەپ ھاۋا ئارمىيىسىنىڭ ئۆز قىسىملىرىنى خاتا بومباردىمان قىلىشىدىن ساقلانغىلى بولىدۇ. ھەمدە، كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈپ، تېز سۈرئەتتە ئىلگىرىلەۋاتقان قىسىملارنىڭ يولىنى توسۇشقا ئۇرۇنغان، ياكى ئاشكارىلىنىپ قالغان يان تەرەپكە  قايتۇرما ھۇجۇم قوزغىغان قارشى تەرەپ مۇداپىيە قىسىملىرىغا ھۇجۇم قىلغىلى بولىدۇ. ئەمەلىيەتتە، ھۇجۇم قىلغۇچىنىڭ ئالىي قوماندانلىق شىتابى كۆپ ئاخباراتقا مۇھتاج بولمايدۇ. خەۋەرلىشىش كۆپۈنچە تاق لېنىيىلىك بولىدۇ. يەنى مەلۇماتلار ئالدىنقى سەپتىن ئارقا سەپكە يوللىنىدۇ. ئارقا سەپتىكى قوماندانلىق شىتابىدىن ھەرقايسى كورپۇسلارغا چۈشۈرىلىدىغان بۇيرۇقلار بىر قەدەر ئاز بولىدۇ.
             مۇداپىيەدە تۇرغۇچىنىڭ ئەھۋالى تامامەن باشقىچە بولىدۇ. مۇداپىيە قىلغۇچىلارنىڭ كوماندىرلىرى ئاخىر دۈشمەننىڭ كەڭ ئۇدۇل تەرەپتىن ھۇجۇم قىلمايدىغانلىقىدىن خەۋەر تاپقان چاغدا، دۈشمەننىڭ كەڭ كۆلەملىك ئىلگىرىلەپ كېلىۋاتقان قىسىملىرىنىڭ ھەرىكەت يۆنىلىشى توغرىسىدىكى ئاخباراتلارغا دەل ۋاقتىدا ھەم توغرا ھالدا ئىگە بولۇشى ئىنتايىن مۇھىمدۇر. مۇداپىيە قىلغۇچى تەرەپنىڭ قوماندانلىق شىتابى ئوپېراتسىيە قاتلىمىدىن ئەتىراپلىق تونۇش ھاسىل قىلالىغان بولسا، توغرا ھەرىكەت لايىھىسى بولغان ئۇرۇش سېپىدىكى بۆسۈلگەن ئېغىزنى ئېتىپ، ياكى ھېچبولمىغاندا، دۈشمەننىڭ باستۇرۇپ كەلگەن بىرونىۋىك قىسىملىرىنىڭ ئارقا تەرەپىگە توساقلارنى قۇرۇپ، ئۇلارنىڭ ماددى ئەشيا تەمىنات ئالاقىسىنى ئۈزۈپ تاشلىغان بولاتتى. ھالبۇكى، بۇ چاغدا مۇداپىيەدە تۇرغۇچى قىسىملار قوماندانلىق شىتابىنىڭ خەۋەرلىشىش لېنىيىسى تەرەپ-تەرەپتىن كېلىۋاتقان مەلۇماتلار بىلەن تويۇنۇپ كەتكەن بولۇپ، بۇ مەلۇماتلارنىڭ بەزىلىرى ئىلگىرى ناھايىتى توغرا بولغان بولسىمۇ، لېكىن ئەمدىلىكتە ۋاقتى ئۆتكەن؛ يەنە بەزى مەلۇماتلاردا گەپ ئاشۇرۇۋېتىلگەن، يەنە بەزى مەلۇماتلار قورقۇنچ تۈپەيلىدىن ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان بولىدۇ. دۈشمەن ئارمىيىسىنىڭ ئورنى، ھەرىكەت سۈرئىتى، كەڭلىك ۋە ئۇزۇنلىقتىكى دۈشمەننىڭ ئەڭ مۇھىم ئاجىز نۇقتىلىرىنى ئېنىقلاش ئۈچۈن، جايلاردىن كەلگەن ئاخباراتلارنى تۈرلەرگە ئايرىپ، رەتلەشكە توغرا كېلىدۇ. مۇداپىيە قىسىملىرىنىڭ ئوفىتسېرلىرى ئەھۋالنى ئېنىق ئۇققان چاغدا، ۋەزىيەتتە يەنە ئۆزگىرىش بولغان، يەنى، دۈشمەن داۋاملىق تۈردە ئالغا ئىلگىرىلەۋاتقان، ھەتتا سۈنئىي ھەمرا ئارقىلىق كۈزىتىش سىستېمىسى، ھاۋادىن زامانىۋىي سۆرەت تارتىش سىستېمىسى ۋە تېخىمۇ ئىلغار بولغان خەۋەر-ئۇچۇر سىستېمىسىمۇ كارغا كەلمىگەن بولىدۇ.

                       ( داۋامى بار، ئىنكاس شەكلىدە يوللىنىدۇ. )