شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، سوۋېت ئىتتىپاقى غەربكە يارىشىش ھالىتىنى روشەن ئىپادىلىدى. 3-ئاينىڭ 21-كۈنى، موسكۋا رادىئو ئىستانسىسى خەۋەر بېرىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئۇرۇش پارتلىغاندىن بۇيان شىمالىي چاۋشيەندە ئەسىرگە چۈشكەن توققۇز نەپەر ئەنگلىيىلىك دىپلوماتىيە ئەمەلدارى ۋە دىن تارقاتقۇچىلارنىڭ قويۇپ بېرىلىشىگە ئاكتىپ ياردەم بېرىشكە قوشۇلغانلىقىنى ئېيتتى.[59]

ئىلگىرى بەزى ئەسەرلەردە، جۇڭگونىڭ دەرھال ئۇرۇش توختىتىش سۆھبىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەمدە ئۇ ئارقىلىق چاۋشيەندە ئۇرۇش توختىتىشنى تەكلىپ قىلىشى ماۋزېدۇڭنىڭ ئېزىنخوۋېرنىڭ ترۇمېن پەيدا قىلغان چۈشەكتىن قۇتۇلماقچى ئىكەنلىكىنى پەرەز قىلغانلىقى ھەمدە مەقسەدلىك سىناپ باققاندىن كېيىن، چاۋشيەن تەرەپ بىلەن كېڭىشىش ئارقىلىق ئاكتىپلىق بىلەن چىقارغان قارارى [38] ياكى جۇڭگونىڭ موسكۋانىڭ ۋارىسلىق ھوقۇقىنى تالىشىش كۈرىشىگە پېتىپ قېلىپ ئۇلارغا قاراشقا چولىسى تەگمىگەن ئەھۋال ئاستىدا، دىپلوماتىيىدە قوللانغان ئاكتىپلىقىنىڭ نەتىجىسى، دەپ قارالغان ئىدى.[39] يەنە بەزىلەر ئامېرىكىنىڭ يادرو قوراللىرىنى ئىشلىتىش توغرىسىدىكى تەھدىت رولى جۇڭگونىڭ ئۇرۇش توختىتىشنى يولغا قويۇشقا قوشۇلۇشىدىكى ئاساسىي ئامىل دېگەن قاراشتا چىڭ تۇرغان ئىدى.[40] بۇ كۆز قاراشلارنىڭ ھەممىسى يېقىندا ئاشكارىلانغان ئارخىپ ماتېرىياللىرى سەۋەپلىك سۇسلاشتى. يېڭى تارىخىي ماتېرىياللاردا ئىسپاتلىنىشىچە، موسكۋانىڭ يېڭى يېتەكچى پرىنسىپى ھەمدە بېيجىڭنىڭ ئۇنىڭدىن كېيىن بۇ بىر يېتەكچى پرىنسىپقا قوشۇلۇشى، چاۋشيەن مەسىلىسىنىڭ قاتمال ۋەزىيەتتىن قۇتۇلۇپ چىقىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشتىكى ھالقىلىق ئامىل ئىدى.

بۇ ۋاقىتتا جۇڭگو رەھبەرلىرىنىڭ كۆڭۈل بۆلىدىغىنى ئۇرۇش ئەسىرلىرى مەسىلىسىنى ھەل قىلىش بولماستىن، بەلكى ئۇرۇشنىڭ يەنىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرىلىگەن ھالدا كېڭىيىش تەھدىتىگە قانداق تاقابىل تۇرۇش ئىدى. 11-ئاينىڭ 24-كۈنى، باش شتاب ئۇرۇش قىلىش باشقارمىسى دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى پېڭ دېخۈەيگە بەرگەن دوكلاتىدا:« گەرچە نۆۋەتتە ئامېرىكا سايلام ۋە پەسىل سەۋەبىدىن چاۋشيەنگە قاراتقان سىياسىتىدە چوڭ ئۆزگىرىش بولمىسىمۇ، بىراق يېڭى رەئىس جۇمھۇر تەختكە چىققاندىن كېيىن، ھەربىي ئىشلار جەھەتتە مەلۇم ھەرىكەت قوللىنىشىمۇ مۇمكىن، ۋاقتى ئالاھەزەل كېلەر يىلى 3-ئاينىڭ كېيىنكى ئون كۈنىدە توڭ ئېرىگەندىن كېيىن بولىدۇ. » دېيىلگەن ئىدى.

جۇڭگو-سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ 1953-يىلىدىكى چاۋشيەندە ئۇرۇش توختىتىشقا بولغان سىياسىي ئويلىنىشى

ئاپتورى: شېنجىخۇا

تەرجىمان: ئادىلجان ئابدۇرېھىم

1953-يىلى مەيلى شەرققە بولسۇن، ۋە مەيلى غەرپكە بولسۇن، ئىنتايىن مۇھىم بىر يىل ئىدى، بۇ پەقەت ئامېرىكا جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ ئاقسارايدىن ئايرىلغىلى 16 يىل بولغاندىن كېيىن ئېزىنخوۋېرنىڭ قايتىدىن رەئىس جۇمھۇرلۇق تەختىگە ئولتۇرغانلىقىدىن، ئەڭ داڭلىق سوۋېت ئىتتىپاقى رەھبىرى ستالىن ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن كرېملىن سارىيى بىر تۈركۈم يېڭى خوجايىنلىرىنى كۈتۈۋالغانلىقىدىنلا ئەمەس، بەلكى تېخىمۇ كۆزگە چېلىقىدىغىنى شەرق بىلەن غەرپنىڭ قاتتىق توقۇنۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاشۇ بىر مەيدان ئۇرۇش ـــ چاۋشيەن ئۇرۇشىنىڭ ئاياقلاشقانلىقىدىن ئىدى.

ئامېرىكا چاۋشيەن ئۇرۇشىغا قانداق ئارىلىشىپ قالغان؟ـــ جەريان ۋە پاكىتلار(5)

ئۈچىنچىسى، ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇرۇش پارتلاپ بىرنەچچە كۈن ئىچىدە چاۋشيەنگە قاراتقان سىياسىتىنى تېز سۈرئەتتە ئۆزگەرتىشىدىكى يەنە بىر مۇھىم سەۋەپ بولسا دۆلەت ئىچىدىكى سىياسىي كۈرەشنىڭ نەتىجىسىدۇر. ئامېرىكىنىڭ ئىككى پارتىيە تۈزۈمى ۋە كېڭەش (پارلامېنت) تۈزۈمى ھەمدە جامائەت پىكىرى ھۆكۈمەتنىڭ تاشقى سىياسىتىنى بەلگىلىشىدە زور تەسىرگە ئىگە.

ئامېرىكا چاۋشيەن ئۇرۇشىغا قانداق ئارىلىشىپ قالغان؟ـــ جەريان ۋە پاكىتلار(4)

(1) چاۋشيەن ئۇرۇشى پارتلىغاندا، ئامېرىكا شىمالىي چاۋشيەننىڭ ھۇجۇم قوزغاشتىكى غەرىزىنىڭ زادى نېمە ئىكەنلىكىنى ئايدىڭلاشتۇرۇۋالمىغان ئىدى، بۇ قېتىمقى ھۇجۇمنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ قوشۇلۇشى ۋە قوللىشىغا ئېرىشكەنلىكىدىن ئىبارەت بۇ كۆز قاراشتا بىرقەدەر بىردەكلىككە كەلگەندىن تاشقىرى، ھۆكۈمەتنىڭ ھەرقايسى ئورگانلىرىنىڭ تەتقىقات ئورۇنلىرى ۋە ئاخبارات تارماقلىرىنىڭ كۆز قارىشى بىر-بىرىگە ئوخشىمايتتى. بۇ قېتىمقى ھۇجۇمنىڭ نىشانى زادى پەقەت جەنۇبىي چاۋشيەننى ئىشغال قىلىشمۇ ياكى جەنۇبىي چاۋشيەننى تاختا كۆۋرۈك قىلىپ ياپونىيىگە ھۇجۇم قىلىشمۇ؟ پەقەت يىراق شەرق تەۋەسىدىلا چەكلىنەمدۇ؟ مەسىلەن: تەيۋەن، ۋيېتنام، فىلىپپىن قاتارلىقلار، ۋەياكى شەرقتىن شەپە بېرىپ غەرپكە ھۇجۇم قىلامدۇ؟ ئامېرىكىنىڭ يىراق شەرقتە ئەسكىرىي كۈچ توپلاۋاتقان پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ سوۋېت ئىتتىپاقى غەربىي ياۋروپاغا ھۇجۇم قىلامدۇ؟ پەقەت شىمالىي چاۋشيەننىڭ مۇستەقىل ھەرىكىتىمۇ ياكى سوۋېت ئىتتىپاقى ھەتتا جۇڭگونى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئۇزۇندىن بۇيان پىلانلىنىۋاتقان يامان غەرەزلىك ئومۇمىي ستراتېگىيىنىڭ قاراۋۇللۇق قوغدىنىش جېڭىمۇ؟ بۇلارنىڭ ئىچىدىكى بەزى مەسىلىلەردە، ھەتتاكى ئىنچوندا قۇرۇقلۇققا چىققۇچە تېخى بىردەك كۆز قاراشقا كېلىنمىگەن ئىدى. بۇ خىل ئۇرۇش مۇددىئاسىغا بولغان گاڭگىراش مۇقەررەر ھالدا تەدبىر بەلگىلەشتىكى نىشانسىزلىقنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىدى.

ئامېرىكا چاۋشيەن ئۇرۇشىغا قانداق ئارىلىشىپ قالغان؟ـــ جەريان ۋە پاكىتلار(3)

يىغىندىن كېيىن، ترۇمېن ئاخبارات ساھاسىدىكىلەرگە بايانات ئېلان قىلىپ، ئامېرىكىنىڭ دېڭىز ۋە ھاۋا ئارمىيە قىسىملىرىنى ئەۋەتىپ جەنۇبىي چاۋشيەننى قوغدايدىغانلىقى ۋە قوللايدىغانلىقىنى ھەمدە 7-فلوتقا تەيۋەن بوغۇزىغا كىرىپ، تەيۋەنگە قىلىنغان ھۇجۇمنى ھەمدە تەيۋەننىڭ چوڭ قۇرۇقلۇققا قىلغان ھۇجۇمىنى توسۇشقا بۇيرۇق چۈشۈرگەنلىكىنى جاكارلىدى. ترۇمېننىڭ ئىككىنچى تۈرلۈك بۇيرۇققا ئىزدىگەن ھەرىكەت ئاساسى بولسا تەيۋەننىڭ كەلگۈسىدىكى ئورنىنىڭ تېخى بېكىتىلمىگەنلىكى، تېنچ ئوكياندا بىخەتەرلىكنىڭ ئەسلىگە كېلىشىنى، ياپونىيىگە قارىتا سۈلھى شەرتنامىسى مەسىلىسىنىڭ ھەل بولۇشىنى ياكى ب د ت نىڭ قاراپ چىقىشىنى چوقۇم ساقلاش كېرەكلىكى ئىدى.

ئامېرىكا چاۋشيەن ئۇرۇشىغا قانداق ئارىلىشىپ قالغان؟ـــ جەريان ۋە پاكىتلار(2)

چۈشتىن كېيىن سائەت بەشتىن ئازراق ئۆتكەندە، ترۇمېن ۋاشىڭتونغا يېتىپ كەلدى-دە، ئۇدۇل بلايېر سارىيىغا باردى. يىغىنغا قاتناشقىلى كەلگەن دۆلەت ئىشلىرى ئىدارىسى ئەمەلدارلىرىدىن ئەچېسۇن، ۋېبېر، راسك،خىكسۇن، جېسۇپلار، دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكى ئەمەلدارلىرىدىن يوھانسون، قۇرۇقلۇق ئارمىيە مىنىستىرى پېرس، دېڭىز ئارمىيە مىنىستىرى فرانسىس مەتىۋز، ھاۋا ئارمىيە مىنىستىرى توماس فىنلېتېر، قۇرۇقلۇق ئارمىيە شتاب باشلىقى لاۋتون كوللىنىس، ھاۋا ئارمىيە شتاب باشلىقى خويت ۋېندېنبېرگ، دېڭىز ئارمىيە شتاب باشلىقى فوررىستال شېرمەن ھەمدە برەدلېي قاتارلىق 13 ئادەم بار ئىدى.

ئامېرىكا چاۋشيەن ئۇرۇشىغا قانداق ئارىلىشىپ قالغان؟ـــ جەريان ۋە پاكىتلار(1)

ئاپتورى: شېنجىخۇا

تەرجىمان: ئادىلجان ئابدۇرېھىم

چاۋشيەن ئۇرۇشىنىڭ پارتلىشى ــ ئامېرىكىنىڭ چاۋشيەنگە قاراتقان سىياسىتى ھەتتا يىراق شەرق سىياسىتىدە ئۇشتۇمتۇت ئۆزگىرىش پەيدا بولۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. 1950-يىللارنىڭ باشلىرىدا ئامېرىكا ھۆكۈمىتى چاۋشيەن يېرىم ئارىلىنىڭ ئامېرىكىنىڭ يىراق شەرق ئۇرۇش سېپىنىڭ مۇھاپىزەت چەمبىرىكىنىڭ سىرتىدا ئىكەنلىكىنى، ئامېرىكىنىڭ چاۋشيەن مەسىلىسى ھەققىدىكى بارلىق پىلانلىرىنىڭ ھەممىسى چاۋشيەندىن قولىنى بوشىتىشنى ئاساسىي نۇقتا قىلغانلىقىنى ئاشكارا جاكارلىغان ئىدى. بۇ سىياسەتنىڭ نەزەرىيىۋىي ئاساسى بولسا ترۇمېننىڭ 1-ئاينىڭ 5-كۈنىدىكى باياناتى، ئەچېسۇننىڭ 1-ئاينىڭ 12-كۈنىدىكى نۇتقى ۋە دۆلەت خەۋپسىزلىكى كومىتېتىنىڭ 68-نومۇرلۇق ھۆججىتى ئىدى، بۇ سىياسەتنى ئەمەلگە ئاشۇرىدىغان لايىھە بولسا 2-ئاينىڭ باشلىرىدا شتاب باشلىقلىرى ئالاقە يىغىنى توكيودا تۈزگەن«ئافرىقا زەيتۇن توپى» ئۇرۇش قىلىش پىلانى ئىدى. [1]

ياردەم ۋە چەكلىمە: سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن جۇڭگونىڭ يادرو قوراللىرىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقىشى(8)

سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ پوزىتسىيىسىنىڭ ئۆزگىرىشى ھەققىدە نيې رۇڭجېن ئىلگىرى بىر پارچە دوكلاتتا خۇلاسىلەپ مۇنداق دېگەن ئىدى:
سوۋېت تەرەپنىڭ كېلىشىمنى ئىجرا قىلىش پوزىتسىيىسى 1958-يىلىنىڭ كېيىنكى يېرىمىدىن ئىلگىرى يەنىلا بىر قەدەر ياخشى ئىدى، ئادەتتە كېلىشىمدىكى ماددىلار بويىچە ئىش قىلغان ئىدى، كونكرېت خىزمەت قىلغۇچى تارماقلار ۋە خادىملار يەنىلا ئاكتىپ ۋە قىزغىن ئىدى، بىزنىڭ مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشىمىزغا ياردەم بېرىشنى خالايتتى، بىراق يۇقىرىنىڭ باشقۇرۇشى بىر قەدەر قاتتىق بولۇپ، دائىرىدىن بىرەر يېرىم قەدەم ئاتلاشقا قەتئىي يول قويۇلمايتتى.