بىر كىشى تاماكا سېتىۋالغىلى دۇكانغا بېرىپتۇ، بىراق ئۇنىڭ سەرەڭگىسى يوقكەن، شۇنىڭ بىلەن دۇكاندارغا:

ـــ سەرەڭگىدىن بىرنى قوشۇپ بەرسىڭىز بولارمۇ؟ـــ دەپتۇ، دۇكاندار بەرمەپتۇ. ئىككىنچى بىر كىشىمۇ ئوخشاشلا تاماكا سېتىۋالغىلى بېرىپتۇ، ئۇنىڭمۇ سەرەڭگىسى يوقكەن، بىراق ئۇ دۇكاندارغا:

ـــ تاماكىنى 10 پۇڭ ئەرزان بېرىڭ،ـــ دەپ تالىشىپ، تېجەپ قالغان 10 پۇڭغا سەرەڭگە سېتىۋاپتۇ.

ئۈچ نەپەر تامچى تام قوپۇرىۋېتىپتىكەن، بىر يولۇچى ئۆتۈپ كېتىپ بېرىۋېتىپ ئۇلاردىن سوراپتۇ:

ـــ سىلەر نېمە ئىش قىلىۋاتىسىلەر؟

فرانسىيە يازغۇچىسى بېرنارد ئۆز ئۆمرىدە نۇرغۇن رومان ۋە سېنارىيە يازغان، فرانسىيە كىنو تارىخىدا مۇھىم ئورۇنغا ئىگە.

بىر كۈنى فرانسىيىدىكى بىر گېزىتخانا بىر قېتىملىق زېھىن سىناش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزۈپتۇ، ئۇنىڭدا مۇنداق بىر مەسىلە ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئىكەن:

«ئەگەر فرانسىيىدىكى ئەڭ چوڭ موزىي لوۋرې سارىيىغا ئوت كەتسە، جىددىي ئەھۋالدا، سىزگە پەقەت بىرلا رەسىمنى قۇتقۇزۇپ چىقىشقا پۇرسەت بولسا، سىز قايسىسىنى ئېلىپ چىقىپ كېتىسىز؟»

ناھايىتى ئەقىللىق بىر بالا بولغان ئىكەن، بىر كۈنى ئۇ ئانىسى بىلەن بىر مىلىچمال دۇكىنىغا نەرسە-كېرەك سېتىۋالغىلى بېرىپتۇ. دۇكاندار ئۇنىڭ ئوماقلىقىغا مەسلىكى كېلىپ، ئۇنى دۇكىنىدىكى كەمپۈتتىن ئېلىشقا تەكلىپ قىپتۇ، نەچچە قېتىم زورلىسىمۇ بالا قەتئىي ئالغىلى ئۇنىماپتۇ، ئاخىرى دۇكاندار بىر سىقىم كەمپۈتنى ئۇنىڭ يانچۇقىغا سېلىپ قويۇپتۇ.

ئالەم كېمىسىدىكى ئېغىرلىق كۈچىگە قارشىلىق قىلىش قۇرۇلمىسى ئاللىقاچان تېز سۈرئەتتە ئايلىنىشقا باشلىغان ئىدى، ئاخىرى ئىنسانلارنىڭ كەلگۈسى تەرەققىياتىنى ئۆزگەرتكەن بۇ تاشقى پىلانېت مەدەنىيىتىنىڭ ئالەم كېمىسى ئاستا-ئاستا ئۆزى سانسىز ئاي-يىللارنى ئۇخلاپ ئۆتكۈزگەن زېمىندىن ئايرىلىپ ھاۋاغا قاراپ ئۇچتى.

شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، سوۋېت ئىتتىپاقى غەربكە يارىشىش ھالىتىنى روشەن ئىپادىلىدى. 3-ئاينىڭ 21-كۈنى، موسكۋا رادىئو ئىستانسىسى خەۋەر بېرىپ، سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئۇرۇش پارتلىغاندىن بۇيان شىمالىي چاۋشيەندە ئەسىرگە چۈشكەن توققۇز نەپەر ئەنگلىيىلىك دىپلوماتىيە ئەمەلدارى ۋە دىن تارقاتقۇچىلارنىڭ قويۇپ بېرىلىشىگە ئاكتىپ ياردەم بېرىشكە قوشۇلغانلىقىنى ئېيتتى.[59]

ئىلگىرى بەزى ئەسەرلەردە، جۇڭگونىڭ دەرھال ئۇرۇش توختىتىش سۆھبىتىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەمدە ئۇ ئارقىلىق چاۋشيەندە ئۇرۇش توختىتىشنى تەكلىپ قىلىشى ماۋزېدۇڭنىڭ ئېزىنخوۋېرنىڭ ترۇمېن پەيدا قىلغان چۈشەكتىن قۇتۇلماقچى ئىكەنلىكىنى پەرەز قىلغانلىقى ھەمدە مەقسەدلىك سىناپ باققاندىن كېيىن، چاۋشيەن تەرەپ بىلەن كېڭىشىش ئارقىلىق ئاكتىپلىق بىلەن چىقارغان قارارى [38] ياكى جۇڭگونىڭ موسكۋانىڭ ۋارىسلىق ھوقۇقىنى تالىشىش كۈرىشىگە پېتىپ قېلىپ ئۇلارغا قاراشقا چولىسى تەگمىگەن ئەھۋال ئاستىدا، دىپلوماتىيىدە قوللانغان ئاكتىپلىقىنىڭ نەتىجىسى، دەپ قارالغان ئىدى.[39] يەنە بەزىلەر ئامېرىكىنىڭ يادرو قوراللىرىنى ئىشلىتىش توغرىسىدىكى تەھدىت رولى جۇڭگونىڭ ئۇرۇش توختىتىشنى يولغا قويۇشقا قوشۇلۇشىدىكى ئاساسىي ئامىل دېگەن قاراشتا چىڭ تۇرغان ئىدى.[40] بۇ كۆز قاراشلارنىڭ ھەممىسى يېقىندا ئاشكارىلانغان ئارخىپ ماتېرىياللىرى سەۋەپلىك سۇسلاشتى. يېڭى تارىخىي ماتېرىياللاردا ئىسپاتلىنىشىچە، موسكۋانىڭ يېڭى يېتەكچى پرىنسىپى ھەمدە بېيجىڭنىڭ ئۇنىڭدىن كېيىن بۇ بىر يېتەكچى پرىنسىپقا قوشۇلۇشى، چاۋشيەن مەسىلىسىنىڭ قاتمال ۋەزىيەتتىن قۇتۇلۇپ چىقىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشتىكى ھالقىلىق ئامىل ئىدى.

بۇ ۋاقىتتا جۇڭگو رەھبەرلىرىنىڭ كۆڭۈل بۆلىدىغىنى ئۇرۇش ئەسىرلىرى مەسىلىسىنى ھەل قىلىش بولماستىن، بەلكى ئۇرۇشنىڭ يەنىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرىلىگەن ھالدا كېڭىيىش تەھدىتىگە قانداق تاقابىل تۇرۇش ئىدى. 11-ئاينىڭ 24-كۈنى، باش شتاب ئۇرۇش قىلىش باشقارمىسى دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى پېڭ دېخۈەيگە بەرگەن دوكلاتىدا:« گەرچە نۆۋەتتە ئامېرىكا سايلام ۋە پەسىل سەۋەبىدىن چاۋشيەنگە قاراتقان سىياسىتىدە چوڭ ئۆزگىرىش بولمىسىمۇ، بىراق يېڭى رەئىس جۇمھۇر تەختكە چىققاندىن كېيىن، ھەربىي ئىشلار جەھەتتە مەلۇم ھەرىكەت قوللىنىشىمۇ مۇمكىن، ۋاقتى ئالاھەزەل كېلەر يىلى 3-ئاينىڭ كېيىنكى ئون كۈنىدە توڭ ئېرىگەندىن كېيىن بولىدۇ. » دېيىلگەن ئىدى.

جۇڭگو-سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ 1953-يىلىدىكى چاۋشيەندە ئۇرۇش توختىتىشقا بولغان سىياسىي ئويلىنىشى

ئاپتورى: شېنجىخۇا

تەرجىمان: ئادىلجان ئابدۇرېھىم

1953-يىلى مەيلى شەرققە بولسۇن، ۋە مەيلى غەرپكە بولسۇن، ئىنتايىن مۇھىم بىر يىل ئىدى، بۇ پەقەت ئامېرىكا جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ ئاقسارايدىن ئايرىلغىلى 16 يىل بولغاندىن كېيىن ئېزىنخوۋېرنىڭ قايتىدىن رەئىس جۇمھۇرلۇق تەختىگە ئولتۇرغانلىقىدىن، ئەڭ داڭلىق سوۋېت ئىتتىپاقى رەھبىرى ستالىن ئالەمدىن ئۆتكەندىن كېيىن كرېملىن سارىيى بىر تۈركۈم يېڭى خوجايىنلىرىنى كۈتۈۋالغانلىقىدىنلا ئەمەس، بەلكى تېخىمۇ كۆزگە چېلىقىدىغىنى شەرق بىلەن غەرپنىڭ قاتتىق توقۇنۇشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاشۇ بىر مەيدان ئۇرۇش ـــ چاۋشيەن ئۇرۇشىنىڭ ئاياقلاشقانلىقىدىن ئىدى.

ــ نېمە ئىش بولدى؟ يەر تەۋرىدىمۇ؟ــ بىر ئەسكەر ئالاقزادە بولغان ھالدا توۋلىدى، ئېھتىمال سىرتتىكى ئاشۇ غەلىتە مەخلۇقلار پۈتكۈل يەر ئاستى بازىنى گۆمۈرۈۋېتىپ ئۇلارنى بۇ يەرگە تىرىك كۆمۈۋەتمەكچىمىدۇ؟
ئەمما سىرتتىكى زېگېر قوشۇنى ھاڭۋېقىپ قېلىشقان ئىدى، تەۋرەۋاتقىنى ئاۋۇ قارىماققا ئاللىقاچان كېرەكتىن چىققان ئالەم كېمىسى ئىدى، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئالەم كېمىسىنىڭ قۇيرۇقىدىكى ئىتتىرگۈچتىن بىردەم-بىردەم كۆك رەڭلىك ئوت يالقۇنى چىقىۋاتاتتى!
ــ ئەجەبا، بۇ ئالەم كېمىسى ئۇچماقچىمىدۇ؟ بۇ قانداقمۇ مۇمكىن بولسۇن؟ــ يەر ئاستىدىكى زېگېر جەڭچى قۇرۇتلىرى كۆز ئالدىدىكى بۇ كۆرۈنۈشنى روھىي ئالاقە ئارقىلىق مېڭە قۇرۇتىغا ئەۋەتتى.