تالانتلىق ماتېماتىك نېلس ھېنرىك ئابېل ئاتاقلىق نورۋېگىيە ماتېماتىكا ئالىمى نېلس ھېنرىك ئابېل 19 – ئەسىر ماتېماتىكا ساھەسىدىكى نۇقتىلىق پەن تۈرى بولغان ئېللىپىس فونكسىيەسى نەزەرىيەسىگە كۆرۈنەرلىك تۆھپە قوشقان. ئۇنىڭ ھاياتى جاپا-مۇشەققەت ۋە ئېنىقسىز بولغان تۇرمۇش مۇھىتىدا ئۆتكەن، بىراق ئۇ ناچار تۇرمۇش شارائىتىدىمۇ ماتېماتىكىدەك غوللۇق پەندە كىشىنى قايىل قىلىدىغان نەتىجىلەرنى قازانغان. ئەڭ ئىچىنىشلىق يېرى شۇكى، ئۇنىڭ ھاياتى تۇلىمۇ قىسقا بولغان. نېلس ھېنرىك ئابېل …
ئانالىتىك گېئومېتىرىيەنىڭ ئاساسچىسى − دېكارت فرانسىيەلىك ماتېماتـىـك، فـىـزىـك، پـەيلاسـوپ دېكـارت (1596 − 1650) ھايات چاغلىرىـدا دىـنـىـي جـەمئىـيـەتـنـىـڭ ئەقـىـدىـلـىـرىـدىـن گۇمانلانغانلىقى ئۈچۈن زىيانكەشلىككە ئۇچراپ، چەت ئەللەردە ئۇزاق يـىـل پاناھلىنىپ يۈرگەن. ئۇنىڭ ئەسەرلىرى ئۇ ھايات چېغىدا ياكى نەشر قىلىـش مەنئى قىلىنغان، ياكى كۆيدۈرۈۋېتىلـگەن. ئۇ ئۆلـۈپ نـۇرغـۇن يـىـللاردىـن كېيىنمۇ «مەنئى قىلىنغان كىتابلار مۇندەرىجىسى» گە كىرگۈزۈلگەن. بىـراق، ھازىر فرانسىيىنىڭ پايتەختى پارىژدىكى مىللىي ئوغلانلارنى دەپنە قىلىدىغـان سانئارىيان چېركاۋىدىكى ھەيۋەتلىك …
ئەما ماتېماتىك − ئەيلېر 1783 – يىل 9 – ئاينىڭ 18 – كۈنى فرانسىيىلىك مېنگور ئاكا – ئۇكىلار ئىككىنچى قېتىملىق ئىسسىق ھاۋا شارىغا ئولتۇرۇپ ئۇچـۇش سـىنىقـىنى ئۆتكۈزىدۇ. شۇ كۈنى چۈشتىن كېيىن، روسسىيىنىڭ سان پېـتـېربۇرگـدا بىر ئەما بوۋاي دوستلىرىنى تاماققا تەكلىپ قىـلىـپ، ئۆزى ھېسابلىغـان شارنىڭ بوشلۇققا كۆتۈرۈلۈش فورمۇلىسىنىـڭ ئىـسپاتلانـغـانلـىـقـىـنـى تەبرىكلەيدۇ. تاماقتىن كېيىن ئۇ، كۆپچىلىكتىن ئۆزىنى تارتىپ، ئۇراننىڭ ھەرىكەت ئوربىتىسىنى ھېسابلاشقا كېتىدۇ، توساتتىن ئۇنـىـڭ قولىدىكـى …
گېرمانىيىلىك ماتېماتىك گائۇس (1777 − 1855) كـىـچـىـكـىـدىـنلا ئىنتايىن ئەقىللىق ئىدى. بىر كۈنى كەچتە ئاتىسى غۇۋا چىراغ تۈۋىدە بـاش چۆكۈرۈپ ھېساب قىلىۋاتاتتى. خېلىدىن كېيىن ئاتىـسـى چـوڭـقـۇر ئۇھ تارتىپ «ئاخىر ھېسابلاپ بولدۇم!» دەيدۇ، ئەمدىلا ئۈچ ياشقا كىرگەن گائۇس: «ئاتا، خاتا ھېسابلاپ قويدۇڭ» دەيدۇ. ئاتىسى ئىنتايىـن ھەيـران قـالـىـدۇ، ئەسلىدە گائۇس ئىزچىل ئۈستەل يېنىدا تۇرۇپ ئاتىسىنىڭ ھېسابـلـىـشـىـغـا قاراپ تۇرغانىكەن. ئاتىسى قـايـتـا ھېـسـابلاپ، ھەقىقەتەن خاتا ھېسابلاپ قويغانلىقىنى بايقايدۇ. …
