ئادەم بىلەن ماشىنىنىڭ دىيالوگى ـــ پىروگرامما لايىھەسى بايرون[1] كىچىك ۋاقتىمدا بۇ ماڭىلا لايىھەلەنگەن دۇنيا ئەمەسلىكىنى بىلىپ يەتكەنىدىم؛ ئاھ! نېمىشقا قاراڭغۇلۇق دۇنيانى قاپلايدۇ، بۇ كىشىلەرنىڭ دۇنيادىن خوشلاشقىنىمۇ؟ مېنىڭمۇ ئاجايىپ گۈزەل چۈشلىرىم بولغان، ئۇ خۇشاللىق بېغىدىكى ئاجايىپ خىياللار ئىدى، ئەمەلگە ئاشقىن! سېنىڭ نېمىدەپ يورۇقلۇق بىلەن چىشىڭ قېرىشىپ، مېنى بۇ مۇدھىش جايغا باشلاپ كېلىسەن…. دۇنيادىكى ئەڭ قىزىقارلىق ھادىسە ئىنساننىڭ ئەقىل – پاراسىتى …
ئىلىم-پەن ئىنسانپەرۋەرلىك قانۇنىيىتىگە رىئايە قىلىشى كېرەك پاستېر 1888 – يىل 11 – ئاينىڭ 14 – كۈن پاستېر (1822-1895) ـــ فىرانسىيەلىك خىمىك، مىكرو بىيولوگىيە ئالىمى، لىل ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ پىروفېسسورى، فىرانسىيە پەنلەر ئاكادېمىيەسىنىڭ ئاكادېمىكى؛ مىكرو بىيولوگىيە ئىلمىنىڭ ئاساسچىلىرىنىڭ بىرى؛ ئېچىش ۋە يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ مىكروبتىن بولىدىغانلىقىنى تۇنجى بولۇپ دەلىلەپ، غالجىرلىق كېسىلى، كۆيدۈرگە كېسىلى، توخۇ ۋاباسى قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاش ئۇسۇلىنى تېپىپ، ئىممۇنىتېتلاشتۇرۇش ئۇسۇلىنى قوللىنىپ كېسەللىكنى …
باسلىق ئادېلارد (؟ – 1146) باسلىق ئادېلاردنىڭ ھاياتى ھەققىدە بىلىدىغانلىرىمىز ناھايىتى ئاز، بىراق ئوتتۇرا ئەسىردە ئۇنىڭ ماتېماتىكا ۋە پەلسەپەگە قوشقان تۆھپىسى ناھايىتى مۇھىم ئورۇندا تۇرىدۇ. ئۇنىڭ قەدىمكى گىرېكچە ۋە ئەرەبچىدىن لاتىن تىلىغا تەرجىمە قىلغان ئەسەرلىرى ياۋروپادا تارقالغان ۋە ساقلانغان. ئادېلارد ئىنگلاندنىڭ باس دېگەن يېرىدە تۇغۇلغان بولۇپ، قاچان تۇغۇلغانلىقى ھەققىدە ئېنىق مەلۇمات يوق. ئۇ ھاياتىدا نۇرغۇن يەرلەرنى ساياھەت قىلغان. …
قەدىمكى نوپۇزلۇق ئاسترونوم − پتولېمېي قەدىـمكـى زامـان كىشىلىـرى كـۈن، ئاي، يـۇلـتـۇزلارنـىـڭ قانداق شەكىللەنگەنلىكى، قانداق ھەرىكەت قىلىدىغانلىقىغا ئەڭ قىزىقاتتى. پتولېمېي (تەخمىنەن 90 − 168) بۇ مەسىلىلەرنى بىرىنچى بولۇپ سىستېمىلىق تەتقىق قىلغان ھەمدە ئۇتۇق قازانغان ئالىم، شۇڭا ئۇ تارىختىكى مەشھۇر كىشىلەرنـىـڭ بـىرى بولۇپ قالغان. پتولېمېي ياشىغان دەۋر قەدىمكى يۇنانىستاننىڭ ئاخىرقى مەزگىلـلـىرى بـولۇپ، ئەينى چاغدا رىملىقلار يۇنانىستاننىڭ نۇرغۇن شەھەرلىرىنى بېسىۋالغاچقا، …
«قۇياش مەركەز تەلىماتى» نىڭ ئاساسچىسى كوپېرنىك ھازىر ناۋادا بىرەرى «يەر شارى ئالەمنىڭ مەركىزى» دېسە، باشقىلار مازاق قىلىدۇ. بىراق، «يەر مەركەز تەلىماتى» ئىلگىرى 1000 يىلدىن ئارتۇق ھەقىقەت دەپ قارىلىپ كەلگەن، كوپېرنىك (1473 − 1543) نىڭ «قۇياش مەركەز تەلىماتى» تۇنجى قېتـىـم ئىلاھىيـەتنـىـڭ ئاسارىتىنى بۇزۇپ تاشلاپ، تەبىئىـي پەننـىـڭ دەرۋازىسىنـى ئاچقان، ئىنسانلارنىڭ ئالەم توغرىسىدىـكـى تـونـۇشىدا ئىنقـىلابنى قوزغاپ، كىشىلەرنىڭ دۇنيا قارىشىدا زور ئۆزگىرىشلەرنى بارلىقـقـا كەلتـۈرگەن، ئـۇ …
ھەقىقەت ئۈچۈن ھاياتىنى تەقدىم قىلغان برونو ئىلىم – پەن تەرەققىياتى تارىخىدا قوللىرىغا تىغ – ياراغلارنى ئېلىشقان ئىكـكـى قوشۇننىڭ روبىرولىشىشى بولمىسىمۇ، بـىراق بـەزىلـەر ھەقـىـقـەت ئۈچـۈن قىممەتلىك ھاياتىنى تەقدىم قىلغان. جوردانو برونو (1548 − 1600) − ئىلىم – پەن ئۈچۈن ھاياتـىـنـى تـەقـدىـم قـىـلـغـان ئاسترونوم. برونو ئىتالىيىدىكى بىر نامرات ئائىلىـدە تۇغۇلغان، 15 يـېـشـىـدا موناستىرغا كىرىپ، ئۇ يەردە نۇرغۇن …
«بىلىم − كۈچ» نى تەشەببۇس قىلغۇچى بېكون «بىلىم − كۈچ!»، بۇ ئەنگلىيىلىك مەشھۇر ئالىم، پەيلاسوپ بېكون (1561 − 1626) نىڭ مەشھۇر سۆزى. ئۇ «تارىخ ئادەمنى دانالاشتۇرىدۇ، شېئىر ئادەمنـى ئاقـىـلـلاشـتـۇرىـدۇ، ھېساب ئادەمنى ئەستايىدىللاشتۇرىدۇ، پـەلـسـەپـە ئادەمنىـڭ زېھنىنى چوڭقۇرلاشتۇرىدۇ، ئېتىكا ئادەمنىڭ پەزىلىتىنى ئاشۇرىدۇ، لوگىكـا، ئىستىلىستىكا ئادەمنى مۇنازىرىگە ئۇستا قىلىدۇ» دېگەننى كۈچىنىڭ بـارىـچە تەشەببۇس قىلغان. ئۇ ئىلىم – پەنگە، ئىلىم – پەننى …
قەدىمكى زاماندىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئالىم − ئارىستوتېل ئارىستوتېل − قەدىمكى زامـانـدىـكـى ئەڭ بـۈيـۈك پـەيلاسـوپ ۋە ئالىم. ئۇنـىـڭ يـازغـان كىتابلىرى 170 خىلدىن ئاشىدۇ، ھازىرغىچە ساقلىنىپ قالغانلىرى 47 خىل، بۇلار پەلسەپە، لوگىكا، فىزىـكـا، جـۇغـراپـىـيـە، ئاسـتـرونـومـىـيـە، فىزىئولوگىيە، بىئولوگىيە قاتارلىقلارنى ئىچىگە ئالىدۇ. ئارىستوتېل كـۆپ تەرەپتىن ئۇتۇق قازانغان، قەدىمكى زامان يۇنان بـىلـىمـلىرىنـى ئۆزىـگـە مۇجەسسەملەشتۈرگەن چوڭقۇر بىلىملىك كىشى. ئۇنىڭ ئىدىيىسى يېقىنـقـى زامان تەجرىبە ئىلمى بارلىققا كەلگۈچە، بـولـۇپـمـۇ …
ئۇلۇغ ھەكىم ئىبىن سىنا ئىبىن سىنانىڭ ئاتىسى ئابدۇللا بەلخ شەھىرىدىن بولۇپ، سامانىيلار سولالىسىنىڭ نوھ ئىبنى مەنسۇر (976 – 997) دەۋرىدە بۇخارا ئەتراپىدىكى يەرلەردىن سىلىق يىغقۇچى ئەمەلدار قىلىپ تەيىنلەنگەن. مۇشۇ سەۋەبتىن ئۇ پۈتۈن ئائىلىسىنى بۇخاراغا كۆچۈرۈپ كەلگەن. ئۇ بىر مەزگىل ھۇرمىتەن قىشلىقىدا تۇرىدۇ، كېيىنچە ئەفشانە قىشلىقىغا كۆچۈپ كېلىدۇ. بۇ يەردە ئۇ سىتارە ئىسىملىك بىر قىزغا ئۆيلىنىدۇ. ھىجرىيەنىڭ 370 – يىلى سەپەر …
ئۇچۇر دېڭىزىنىڭ ئۇلى ـــ ئېلېكتىرونلۇق ئېلان تاختىسى فاڭ شىڭدۇڭ[1] بىلوگ بولسا ھەقىقەتەن ئادەمنى ئاساس قىلىدۇ، ئۇ توردا ئىشلىنىپلا قالماي، يەنە ماكان ۋە زاماندىن ھالقىغان ئالاقە قورالى. ئۇ ئىنتېرنېت ساھەسىدە غايەت زور ئۆزگىرىش ھاسىل قىلدى. بۈگۈنكى كۈندە بىلوگ دەسلەپكى ۋاقىتلاردىكى دوست تۇتۇشتەك ھالىتىدىن زور دەرىجىدە ھالقىپ كەتتى. 21 – ئەسىردىكى ئەڭ مۇھىم كاپىتال دەل ئادەم كۈچى كاپىتالىدۇر، ھەرقانداق كەشپىيات …
