ئۇيغۇرلارنىڭ رەڭلەردە ئەكىس ئەتكەن خاس ئەنئەنىۋى ئۆرپ

ئۇيغۇرلارنىڭ رەڭلەردە ئەكىس ئەتكەن خاس ئەنئەنىۋى ئۆرپ - ئادەت مەدەنىيىتى

ئۇيغۇرلارنىڭ رەڭلەردە ئەكىس ئەتكەن خاس ئەنئەنىۋى ئۆرپ - ئادەت مەدەنىيىتى

ۋاقتى: 2015-08-31 ئاۋاتلىقى: 914 قېتىم

يانفوندا كۆرۈش

مىللەتلەرنىڭ ئىجتمائىي، تارىخىي ۋە تەبىئىي شارائىىتى ئوخشاش بولمىغاچقا، ئۇلارنىڭ ئۇزاق تارىخي تەرەققىياتلار جەرياندا شەكىللەندۈرگەن ئۆزىگە خاس ئۆرپ -ئادەت مەدەنىيەتىلىرىمۇ ئوخشاش بولمايدۇ.
ئۇيغۇرلارنىڭ رەڭگە بولغان چۈشەنچە، ئېتىقاد ئۆرپ -ئادەت مەدەنىيىتىمۇ ئۆزگىچە روشەن ئالاھىدىلىككە ۋە خاسلىققا ئىگە. ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ رەڭگە بولغان ئۆزگىچە چۈشەنچىسى ۋە ئېتىقادى باشقا مىللەتلەردىن روشەن پەرقلىنىپ تۇرىدۇ. بەزى تەتقىقاتلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، ئۇيغۇرلار رەڭدىن ئۆزگىچە زوق -لەززەت ئېلىپلا قالماي، رەڭنى تۇرمۇشتىكى ياخشىلىق ۋە يامانلىقنىڭ بىشارىتى سۈپىتىدە چۈشىنىپ ۋە قوللىنىپ كەلگەن.

ئاق رەڭ: ئۇيغۇرلارنىڭ ئىجتىمائىي تۇرمۇشدا باشتىن -ئاخىر ئاق رەڭ ئۇلۇغلىنىپ، ئۇنى پاكلىق، ساداقەت، ۋاپادارلىق، ساپلىق ۋە قۇت - ئامەتنىڭ بەلگە - ئالامىتى دەپ چۈشىنىپ، قوللىنىپ كېلىنگەن، بۇنداق چۈشەنچىلەر ئۇيغۇرلارنىڭ ئىپتىدائىي ئېتىقاد دەۋردىن باشلاپ تاكى ھازىر غىچە ئىز چىل داۋاملىشىپ كەلمەكتە، مەسىلەن: ئۇيغۇرلارنىڭ سۈتنى ئۇلۇغلىشى، سەپەرگە چىققانلارغا ئاقيول تېلىشى، قارلىق تاشلىشى، قارنى بەخت -ئامەتنىڭ بەلگىسى دەپ بىلىشى، ئۆلۈم -يېتىم ئىشلىرىدا ھازىدارلارنىڭ ئاق باغلاش ۋە ئاق ياغلىق چىگىش ئادەتلىرى ئاق رەڭنى ئۇلۇغلىغانلىقنى بىلدۈرىدۇ. «ئوغۇزنامە» دىن مەلۇم بولۇشىچە، ئوغۇزخاننىڭ ھەربىي يۈرۈشتە قولغا كەرتۈرگەن ئۇلۇغ غەلىبىلىرىنى تەبرىكلەش مۇراسىمىدا 40 غۇلاچ ئېگىز خادا قاداتتۇرۇپ، ئۇنىڭغا ئاق رەڭلىك قويلارنى باغلىتىشى دەل بەخت ۋە ئامەتكە سىمۋول قىلنغان، يازما تەتقىقاتلارغا ئاساسلانغاندا، قەدىمكى ئۇيغۇرچە يازما يادىكارلىق «ئىرق بېتگ(پالنامە) دېگەن ئەسەردە ئاق رەڭگە مۇناسىۋەتلىك چۈشەنچىلەر باشتىن - ئاخىر بەخت ۋە قۇت - ئامەتنىڭ تۈپ بىشارىتى شۈپتىدە بايان قىلغان.

كۆك رەڭ: كۆك رەڭ ئۇيغۇرلارنىڭ گۈزەللىك قارىشىدا ئۇلۇغلۇق ۋە ئامەتنىڭ سىمۋولى بولۇپ، قەدىمكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئىپتىدائىي دىنىي ئېتىقادىنى مەلۇم جەھەتتىن روشەن ئەكىس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ.
قەدىمكى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆك رەڭنى ئۇلۇغلاش ئەنىئەنىسى ناھايىتى ئۇزاق تارىخىي دەۋرلەرگە ئىگە بولۇپ، ئۇنىڭ بۇنداق روشەن ئىپادىلىرىنى مەڭگۈ تاش ئابىدىلىرى، «يۈركىي تىللار دىۋانى»، «قۇتادغۇ بىلىگ» قاتارلىق بۈيۈك يادىكارلىق -قامۇسلاردىن ئېنىق كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ.
«ئوغۇزنامە» دە ھېكايەت قىلىنىشىچە، ئوغۇزخاننىڭ چىراي رەڭگى تۇغۇلۇشىدىنلا كۆك بولۇپ، ئۇ بىر كۈنى تەڭرىگە سېغىنىپ ئولتۇرغاندا ئەتراپ بىردىنلا قاراڭغۇلىشىپ، ئاسماندىن كۆك نۇر چۈشكەن ۋە بۇنىڭدىن بىر گۈزەل قىز پەيدا بولغان، ئوغۇزخان ئۇنىڭغا ئۆيلەنگەن، يەنە بىر كۈنى ئوغۇزخان دەرەخنىڭ كاۋىكىدا تەنھا ئولتۇرغان يەنە بىر قىزنى كۆرگەن، ئۇ قىزمۇ ئىنتايىن گۈزەل بولۇپ، كۆزى ئاسماندىنمۇ كۆك ئىكەن، ئوغۇزخان ئۇ قىزغىمۇ ئۆيلەنگەن، نۇسرەت قازانغان ئۇرۇش سەپەرلىرىدىمۇ ئوغۇزخانغان كۆك ئەركەك بۆرە يول باشلاپ ماڭغان، بۇلاردىن شۇ دەۋردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆك رەڭگە بولغان ھۆرمىتى ۋە ئېتىقادىنى تولۇق كۆرۈۋالغىلى بولىدۇ.

ئۇيغۇرلارنىڭ كۆك رەڭنى ئۇلۇغلاش ئادىتى ھازىرقى ئۇيغۇرلاردىكى يېشىللىقلارنى، بوستانلىقلارنى، باغلارنى قەدىرلەش، كۆك مەشرىپى ئۆتكۈزۈش، قايغۇ - ھەسرەتلەرگە دۇچار بولغاندا كۆك ئاسمانغا قاراپ ئىلتىجا قىلىش، ھويلا - ئاراملارنى كۆك رەڭدە ھاكلاش، قاتارلىق ئادەتلەردە ئۆز ئىپادىشىنى تولۇق تاپقان، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى كۆك سۆزىنىڭ «ئاسمان» دېگەن مەنىگىمۇ ئىگە بولۇشى ۋە بىر قىسىم يەرلەرنىڭ كۆكيار، كۆكباغ، كۆكسۇ، كۆكئاچال دېگەندەك ناملار بىلەن ئاتىلىشىنىمۇ قەدىمكى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆك رەڭنى ئۇلۇغلاش ئەنىئەنىسىنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى روشەن ئىپادىسى دېيىشكە بولىدۇ.

قارا رەڭ: قارا رەڭمۇ ئۆزگىچە ئورنى بىلەن ئۇيغۇرلاردا تارىختىن بۇيان كۆچمە مەنىدە ئۇلۇغلىنىپ كەلگەن، قارا رەڭ ئۇيغۇرلارنىڭ چۈشەنچىسى بويىچە «ئۇلۇغ، ئالىي، كەڭ» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ، بەزى تەتقىقاتلارغا ئاساسلانغاندا، قەدىمكى زامانلاردا ئېلىمىزنىڭ شىمالىدا ياشايدىغان بەزى مىللەتلەر، جۈملىدىن، تۈركىي مىللەتلەر رەڭنى تەرەپلەر بىلەن باغلاپ چۈشىنىپ، شىمالنى قارا، جەنۇبنى قىزىل، شەرىقنى كۆك، غەربنى ئاق رەڭ بىلەن كۆرسىتىپ ئادەتلەنگە.
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدا قارا دېگەن سۆز رەڭنى بىلدۈرگەندىن باشقا، يەنە بىر قىسىم تۈپ سۆزلەرگە قوشۇلۇپ بىرىككەن سۆز ھاسىل قىلىپ، شۇ بىرىككەن سۆز تەركىبىدە «بۈيۈك، چوڭ، كەڭ» دېگەندەك مەنىسىنىمۇ ساقلاپ قالغان، مەسىلەن: قارا تەر، قارا كۈچ، قارا باغ، قارا بوستان قاتارلىقلار.
قىزىل ۋە سېرىقرەڭ: يۇقىرىقىدەك رەڭ چۈشەنچىلىرىدىن باشقا، ئۇيغۇرلار يەنە قىزىل ۋە سېرىق رەڭلەرگە نىسبەتەنمۇ ئۆزگىچە چۈشەنچىدە بولۇپ، ئالاھىدە قوللىنىپ كەلگەن، مەسىلەن: ھازىرقى ئۇيغۇرلاردا توي كۆچۈرۈش ھارۋىسى تاكى توي كۆچۈرۈش ماشىنىسى ئالدىغا قىزىل رەخت باغلاش، يېڭى تۇغۇتلۇق ئايال بار ئۆينىڭ ئىشىكگە قىزىل رەخت ئېسىپ قويۇش قاتارلىق ئادەتلەردە قىزىل رەڭ خۇشاللىق ۋە ياخشلىقنىڭ بىشارىتى سۈپىتىدە ئەكس ئېتىدۇ، ئۇنىڭدىن باشقا، سېرىق رەڭ ئالتۇننىڭ رەڭگى سۈپىتىدە ئەتىۋارلىنىپ، قۇياشنىڭ نۇرلانغان مەزگىلى «ئالتۇندەك پارلىغان قۇياش»، مول ھوسۇللۇق كۈز بولسا «ئالتۇن كۈز» دەپ تەرىپلىنىدۇ، مانا بۇ يەردە سېرىق رەڭ قۇياش نۇرى ۋە مول ھوسۇلغا سىمۋول قىلىنغان، دېمەك، قىزىل ۋە سېرىق رەڭلەرگە بولغان بۇنداق چۈشەنچە يۇقىرىدىكى ئاق، قارا ۋە كۆك رەڭ چۈشەنچىسىگە ئوخشاشلا ئۇيغۇرلارنىڭ ئەنىئەنىۋى رەڭ چۈشەنچىسىگە كىرىدۇ.

Tags: ئەتلەس

بايانات

بۇلۇت بولۇپ تاغلار ئاشايلى، خۇددى يامغۇر بولۇپ ياشايلى. قۇشلار بىزگە ئېيتسۇن تەشەككۈر، چۆللەردىمۇ بوستان ياسايلى. ئېتىزلاردا قونالمىساقمۇ، كۈزدە خامان سورالمىساقمۇ. ياخشىلاردىن بولالمىساقمۇ، ياخشىلارغا تۇمار ئاسايلى.

تەلەي قاپىقىدىن چىققان يازمىلار

باھالار: ئىسمىڭىز:

باھالار رېتى

دىلسادا يانبىلوگى