زوق بىلەن تەنقىدنىڭ ئەدەبىي ئەسەرنى ئىگىلەش ئۇسۇلى

ئەدەبىي زوق ۋە ئەدەبىي تەنقىدنىڭ يېتەكچى مەقسىدى ئوخشىمىغانلىقتىن، ئۇلارنىڭ مەلۇم بىر ئەسەرنى ئىگىلەش ئۇسۇللىرىمۇ ئوخشاشمايدۇ. زوقلىنىشنىڭ ئەسەرنى ئىگىلەش ئۇسۇللىرى يەنى ئوبرازلىق ئىدراك، ھىسسىيات تەجرىبىسى قاتارلىقلار كۈچلۈك سوبېكتىپچانلىققا ئىگە بولىدۇ؛ ئەمما ئەدەبىي تەنقىدنىڭ ئەسەرنى ئىگىلەش ئۇسۇلى بولسا، ئوبرازلىق ئىدراك ۋە ھىسسىيات تەجرىبىسى ئاساسىدىكى ئىلمىي، ئەقلىي، لوگېكىلىق تەھلىل، ھۆكۈم ۋە تەتقىقاتلارنىڭ ئۈستىگە قۇرۇلغان بولىدۇ.

ئالدىنقى تېمىمىزدا ئېيتىپ ئۆتكىنىزدەك، زوقلىنىشمۇ مەلۇم قىممەت باھاسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولىدۇ، شۇڭا ئۇمۇ ئەقلىي تەپەككۈرنى تەلەپ قىلىدۇ، بىراق بۇ شەخسنىڭ سوبېكتىپ ياخشى كۆرىشى تەسىرىدە شەكىللەنگەن مەلۇم ئەسەرگە بولغان ئوبېكتىپ باھا بولۇپ، بۇ خىل ئوبېكتىپ باھا سوبېكتىپ ياخشى كۆرۈشنى ئاساس قىلىدۇ؛ ئەدەبىي تەنقىدتىكى بۇ خىل باھا بولسا ئەدەبىي ئەسەرگە بولغان ئوبېكتىپ باھانىڭ نەزەرىيىۋىي بايانىدىن ئىبارەت. ئەلۋەتتە، ئەدەبىي تەنقىد كونكېرت ئەدەبىي ئەسەر ھەققىدىكى زوقلىنىش ئاساسىغا قۇرۇلغان بولغاچقا، ئۇ زوقلانغۇچىنىڭ شەخسىي قىزىقىشى بىلەن ئىچكى مۇناسىۋەتكە ئىگە بولىدۇ، تەنقىدچى ئۆزى ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان ئەسەر ياكى ئۇنىڭ مەلۇم بىر بۆلىكى، مەلۇم نۇقتىسىنى تاللاپ تەنقىد يۈرگۈزسە بولىدۇ، مانا بۇ ئاتالمىش « تەنقىد – تاللاشتۇر ». بىراق ئەدەبىي تەنقىدنىڭ ماھىيىتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ئاساسلىقى تەنقىدچىنىڭ شەخسىي قىزىقىشىنى ئەكس ئەتتۈرمەيدۇ بەلكى ئۇ ياخشى كۆرگەن ياكى كۆرمىگەن ئەسەر ھازىرلىغان تارىخىي، ئوبېكتىپ بەدىئى قىممىتىگە ھۆكۈم يۈرگىزىدۇ. ئادەتتىكى زوقلانغۇچىلار ئەدەبىي ئەسەردىكى بەدىئى سەزگۈسىگە تايانسا بولىدۇ، لېكىن تەنقىدچىلەر بەدىئى سەزگۈسىگە تايىنىشقا بولمايدۇ.

ئالدىنقى يازما: بۇ كىمنىڭ شېئىرى؟ بىلەمسىز؟

كېيىنكى يازما: تارىخنىڭ يەنە بىر يۈزى ( 1 )