تۇۋا تىلى



«تەگمىش تىنلىغلارىغ سۆزلەمىش كەرگەك، ئانى يەمە كۆپ سۈزۈك كۆڭۈلىن ئەشىدىڭلەر» (ئۇچرىغان جانلىقلار ھەققىدە سۆزلەش كېرەك، سىلەر بۇنى ناھايىتى سۈزۈك كۆڭلۈڭلار بىلەن ئاڭلاڭلار) ___ «ئالتۇن يارۇق» تىن ئېلىندى.


«جۇڭگودىكى تۈركىي تىللارنىڭ سۆزلۈك توپلىمى» (中国突厥语族语言词汇集) ناملىق بۇ ئەسەر چېن زوڭجېن قاتارلىقلار تەرىپىدىن تۈزۈلۈپ،  1990-يىلى 12-ئايدا مىللەتلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىنغان. بۇ كىتابقا ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز، ئۆزبەك، تاتار، تۇۋا، سالار ۋە غەربىي سېرىق ئۇيغۇر قاتارلىق سەككىز تىلدىكى دائىم ئىشلىتىلىدىغان 4000  سۆز كىرگۈزۈلگەن. ھەر قايسى تىللاردىكى سۆزلەر خەلقئارالىق ئوقۇلغۇ بىلەن ئىزاھلانغان، مەنىلىرى خەنزۇچە شەرھىلەنگەن. كىتاب ئاخىرىدا ھەر قايسى تىللاردىكى قوشۇمچىلار بېرىلگەن، خەنزۇچە-تۈركىي تىللارچە تىزىملىك بېرىلگەن بولۇپ، بۇ سەككىز قېرىنداش تىل ئوتتۇرىرىسىكى سۆزلۈك باغلىنىشىنى چۈشىنىشتە مۇھىم پايدىلىنىش ماتېرىيالى بولالايدۇ. بۇ كىتاب ئالىي مەكتەپ ئوقۇتقۇچى-ئوقۇغۇچىلىرى، تىل تەرقىقاتچىلىرىنىڭ بۇ تىللار ئوتتۇرىسىدىكى قېرىنداشلىق باشلىنىشنى چۈشىنىشى ۋە تېخىمۇ چوڭقۇر تەتقىق قىلىشى ئۈچۈن ئاساس يارىتىدۇ.
«جۇڭگودىكى تۈركىي تىللارنىڭ سۆزلۈك توپلىمى»

ئالتۇن يارۇق تورىدىكى ئەسەرلەرنىڭ تۈرلىرى